İdrar yolu enfeksiyonu nedir?

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?​

İdrar yolu enfeksiyonunda, idrar yaparken ağrı ya da yanma hissi, sık idrara çıkma ihtiyacı, acil veya aniden idrar yapma ihtiyacı ya da idrarda kan görülmesi gibi belirtiler görülebilir. Böbrek enfeksiyonunda ise ateş, sırt ağrısı, bulantı ya da kusma gibi semptomlar oluşabilir. İdrar yolu enfeksiyonlarının çoğu antibiyotik haplar ile tedavi edilebilir. Antibiyotikler, enfeksiyona neden olan bakterileri öldürerek etki gösterir. Mesane enfeksiyonlarında genellikle 3 ila 7 gün arası antibiyotik kullanımı gerekirken böbrek enfeksiyonlarında antibiyotiğin daha uzun süre (2 haftaya kadar) kullanılması gerekebilir. Basit enfeksiyonlar, ayakta tedavi edilirken böbrek enfeksiyonunda hastaneye yatış gerekli olabileceği için belirtilerin ortaya çıkmasından sonra mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurmak gereklidir.

Kadınlarda İdrar Yolu Enfeksiyonu​

Alt idrar yolu veya mesanede oluşan sistit ile böbrek veya üst idrar yolunda oluşan pyelonefrit enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonlarındandır. Kadınlarda daha sık olan bu durum anatomik olarak üretra uzunluğunun erkeklerinkinden daha kısa olmasından kaynaklanır. Bu durum bakterilerin yukarı çıkışını kolaylaştırmakta ve mesaneye çıkan bakterilerin sistit, böbreğe çıkan bakterilerin ise pyelonefrit oluşturmasına neden olur. Kadınlarda sık idrar yolu enfeksiyonu görülmesinin bir diğer nedeni ise makat ile üretra arasındaki mesafenin kısa olmasıdır. Kadınlarda yeni cinsel ilişki ve geçirilmiş idrar yolu enfeksiyonu gibi durumlar, özellikle basit sistit oluşumu için risk faktörlerindendir. Diğer risk faktörleri ise spermisid (sperm öldürücü madde) kaplı prezervatifler, diyaframlar ve spermisidlerdir.

Erkeklerde İdrar Yolu Enfeksiyonu​

Erkeklerde özellikle 15-50 yaş arasında görülen idrar yolu enfeksiyonları nadirdir. Prostat sıvısında bulunan antibakteriyel içerik ve üretra çevresinde bakteri üremesini önleyen daha kuru ortamın olması nedeniyle erkeklerde daha seyrek idrar yolu enfeksiyonu görülür. Sünnet olmayan erkeklerde basit sistit görülme riski artar. Ayrıca diyabet ve yapısal ya da fonksiyonel idrar yolu anormallikleri, nötropeni veya ileri HIV enfeksiyonu gibi bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlarda da genellikle komplike idrar yolu enfeksiyonu risk daha fazladır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?​

İdrar yolu enfeksiyonu varlığında dizüri (idrarda yanma), sık idrara çıkma, idrara sıkışma hissi veya karnın alt kesimlerinde ağrı oluşabilir. Sistit sendromları erkeklerde özellikle tekrarlıyorsa veya genitoüriner ile anüs bölgelerinde ağrı eşlik ediyorsa prostatit ile karışabilir. Ateş, titreme, üşüme ve diğer sistemik hastalık belirtileri de idrar yolu enfeksiyonunda görülebilir. Kadınlarda şikayetlere ek olarak idrarda kan (hematüri) oluşabilir. Özellikle yaşlı kadınlarda şikayetler tipik olmayabilir. Kronik idrarda yanma ya da idrar tutmada zorlanma gibi sistit düşündüren semptomlar olmasına rağmen idrar yolunda enfeksiyon görülmeyebilir. Bu nedenle yaşlı kadınlarda son bir hafta içinde oluşan idrarda yanma şikayeti ile yeni ya da kötüleşen acil idrara çıkma hissi, yeni başlangıçlı idrar tutamama, idrar sıklığında artış, idrarda kan görülmesi ve karnın alt bölgesinde ağrı ya da hassasiyet gibi şikayetler, akut sistit için daha anlamlıdır. Pyelonefritte sırt veya yan ağrısı, ateş, bulantı, kusma gibi şikayetler görülebilir. Komplike idrar yolu enfeksiyonlarında hem sistit hem pyelonefritte görülen şikayetler oluşabilir. Ancak komplike sistitte, titreme, üşüme, belirgin yorgunluk veya halsizlik gibi şikayetler ortaya çıkabilir. Komplike idrar yolu enfeksiyonunun ilerlemesi durumunda ise kanda bakteri üremesi, sepsis ve çoklu organ yetmezliği, şok veya akut böbrek yetmezliği meydana gelebilir. Özellikle idrar yolunda darlık gibi idrar yolu anormallikleri bulunan ve yaşlı ya da diyabeti olan hastalarda bu durumun ortaya çıkması daha olasıdır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?​

Escherichia coli olarak adlandırılan koli basili bakterisi, basit sistitlere en sık neden olan etkenlerdendir. Vakaların %75-95’inde koli basili görülse de Enterobakter türleri ile birlikte diğer bakteriler de idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilir. İdrar kültürü ve duyarlılık testleri ile idrarda hangi bakterinin enfeksiyona yol açtığı ve hangi antibiyotik tedavisine yanıt verdikleri öğrenilebilir. Özellikle antibiyotik direnci olan durumlarda bu testlerin yapılması tedavi açısından önemlidir. İdrar sondası da idrar yolu enfeksiyonlarına yol açabilen önemli faktörlerden birisidir. Sondanın kalma süresi, enfeksiyonun oluşmasını etkiler. Kadınlarda, yaşlılarda, diyabeti olanlarda, idrar torbasında bakteri üremesi olanlarda ve sonda yerleşimi sırasında hijyene dikkat edilmemesi gibi durumlarda, sondalar daha sık idrar yolu enfeksiyonuna neden olur.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Çeşitleri Nelerdir?​

İdrar yolu enfeksiyonları bulunduğu bölgeye göre ikiye ayrılır.

• Sistit: Alt idrar yolları (üretra) ya da mesanede oluşan enfeksiyonlar bu grupta yer alır.
• Pyelonefrit: Böbreklerde ya da üst idrar yollarında (üreter) oluşan enfeksiyonlar ise bu grupta bulunur.

İdrar yolu enfeksiyonları ayrıca basit ya da komplike olarak ikiye ayrılır.

• Basit idrar yolu enfeksiyonları, ciddi şikayetlerin oluşmadığı ve genellikle ayakta antibiyotik tedavisine yanıt veren enfeksiyonlardır.
• Komplike idrar yolu enfeksiyonlarında ise ciddi şikayetler vardır ve genel durum daha kötüdür. Bu nedenle birçok hastada hastaneye yatış ile birlikte tedavi işlemleri yapılır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Tanısı Nasıl Konulur?​

İdrar yolu enfeksiyonlarında görülen şikayetler genellikle tipiktir ve klinik olarak tanı konulabilir. Ancak atipik üriner semptomu olan kişilerde idrar tahlili ya da kültür gibi tetkikler istenebilir. Akut basit sistitlerde ateş, titreme, üşüme, belirgin halsizlik, yorgunluk gibi sistemik hastalık bulguları ve yan ağrısı şikayetleri olmaz. Bu şikayetlerin oluşması akut komplike idrar yolu enfeksiyonunu veya mesanenin üzerine çıkan enfeksiyon (pyelonefrit) varlığını işaret eder. Komplike idrar yolu enfeksiyonu düşünülen kişilerde idrar tahlili ve mikroskopik idrar incelemesi yapılır. İdrar kültürü ile bakteri oluşumunun gözlenmesi genellikle tanının doğrulanması ve duyarlılık testi ise uygun antibiyotik tedavinin başlanması için uygulanır. Ancak idrar kültürü sonucu uzun zaman aldığı için genellikle şüphelenilen durumlarda antibiyotik tedavisine hemen başlanır. Kültür sonucuna göre antibiyotik türü değiştirilebilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?​

İdrar yolu enfeksiyonlarında seçilecek antibiyotik tedavisi, hastalığın komplike ya da basit olmasına göre değişiklik gösterir. Ayrıca başlangıçta kullanılacak antibiyotik tedavisi, hastaların alerji ya da yan etki profili gibi durumlara göre seçilebilir. Akut basit sistit tedavisinde nitrofurantoin, trimetoprim-sulfametoksazol, fosfomisin gibi antibiyotikler ilk tedavi olarak kullanılabilir. Alternatif olarak beta laktam grubu antibiyotikler ya da florokinolonlar tercih edilebilir. İdrar kültürü ve duyarlılık testi yapılan kişilerde testin sonucuna göre verilen antibiyotik çeşidi değiştirilebilir ve üreme görülen bakteriye direkt etki eden antibiyotik başlanabilir. Komplike idrar yolu enfeksiyonlarında ise tüm hastalarda idrar kültürü ve antibiyotik direnç testi yapılır. Hastalığın şiddetine ve diğer risk faktörlerine bağlı olarak kültür sonucu beklenmeden antibiyotik tedavisine başlanır, ancak kültür ve antibiyotik direncine göre tedavi şekillendirilir. Durumu ağır olan hastaların tedavisi ve takibi için hastane yatışı yapılabilir.

İdrar yolu enfeksiyonu, daha çok kadınlarda görülse de erkeklerde de görülebilen bir durumdur. Tedavi edilmediği zaman komplike idrar yolu enfeksiyonuna neden olabileceği için idrarda yanma, sık idrara çıkma, acil idrara çıkma hissi gibi tipik belirtilerin oluşması durumunda mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.