İlk Turk Musluman Devletleri

TURKLERİN İSLAMİYET’İ KABULU

MUSLUMANLAR İLE TURKLER ARASINDAKİ İLK İLİŞKİLER

Hz Omer zamanında (642) Nihavent Savaşı ile İran alınmış ve ilk defa Turklere sınır komşusu olmuşlardır Hz Osman zamanında Turkler ile ilk savaşalar yapılmıştır Emeviler zamanında Maveraunnehir’in fethi ile Şiddetli savaşlar olmuş Emevilerin milliyetcilik politikasından dolayı İslamiyet’i Turkler kabul etmemişlerdir Abbasiler zamanında Turkistan’da Cin tehlikesi belirince Turkler ve Muslumanlar birlikte savaşıp Cin’i yenmişlerdir Abbasilerin hoşgoru politikası TurkMusluman savaşlarını sona erdirmiştir

TALAS SAVAŞI (751)

Cin’in Turkistan’a ilerlemesi uzerine Turkler ve Muslumanlar birleşerek Cin’i Talas ırmağında yenmişlerdir

SONUCLARI

1TurkMusluman savaşları sona erdi

2Orta Asya Cin tehlikesinden kurtuldu

3Cin’in batıya genişleme siyaseti sona erdi

4İslamiyet Turkler arasında yayıldı İlk kabul eden topluluk Karluklardır

5Talas Savaşı Turkİslam tarihinin başlangıcı olmuştur

6Turkler Abbasilerde gorev aldılar

7Kağıt Cin dışında da basıldı ve kullanıldı

TURKLERİN İSLAMİYET’İ KABUL ETME SEBEPLERİ

1Turklerdeki tek Tanrı inancının olması

2İslam ahlakının Turk ahlakına uygun olması

3Turklerin yerleşik hayata gecmiş olması

4CennetCehennem inancının Turklerde de olması5Cihan hakimiyetinin cihat anlayışına benzemesi6Abbasilerin hoşgoru politikası

TURKLERİN İSLAMİYET’E HİZMETLERİ

1İslamiyet Pakistan, Hindistan, Kafkaslar ve Balkanlar’a Turkler sayesinde yayıldı

2İslam dunyasının koruyuculuğunu yaptılar

3Halifeliği koruyup devamını sağladılar

4İslam Dunyasında siyasi birliği sağladılar

5İslam kultur ve medeniyetinin gelişmesini sağladılar



İLK TURKİSLAM DEVLETLERİ

TOLUN OĞULLARI (868–905)

Abbasilerde gorev alan Turk komutanlar bu devletin zayıflamasıyla devlet kurdular bunlardan biri de bu devlettir Kurucusu Ahmet b Tolun’dur Suriye’de cıkan Karmatiler isyanı sonucu zayıflamış Abbasi bu devlete son vermiştir

OZELLİKLERİ

1Turkler tarafından Mısır’da kurulan ilk Turkİslam devletidir

2Mısır’a sosyal ve dini tesis yapmışlardır

3Kahire yakınında ElKatayi Şehrini kurarak başkent yapmışlardır

AKŞİTLER (935–969)

Tolun oğullarından sonra Mısır 30 yıl Abbasilerde kaldı Buraya vali tayin edilen Muhammet b Toğac bu devleti kurdu Halife Elİhşit ‘ Meliklerin Meliki ’ unvanını verdiğinden devletin adı ihşid olmuştur Fatımiler Kahire’yi işgal ederek bu devlete son vermiştir Mısır Abbasi elinden tamamen cıkmıştır

OZELLİKLERİ

1Mısır’da kurulan ikinci Turkİslam devletidir

NOT: Yonetici ve ordu Turklerden oluşuyordu Halk ise Arap idi Bu durum devletin kısa surede yıkılmasına neden oldu

KARAHANLILAR (840–1212)

Uygur devletinin yıkılmasından sonra Karluk, Yağma ve Ciğil Turkleri Turkistan’da bu devleti kurdu İlk kurucusu Bilge Kul Kadir Han’dır Satuk Buğra han ise İslamiyet’i kabul etmiştir İlig Han Zamanında Gazneliler ile birlikte Saman oğlu Devletine son verdiler En Parlak donemi Yusuf Kadir Han’dır Karahanlılar Horasan icin Gazneliler ile savaşmış başarılı olamamışlardır Taht kavgaları sonucu Doğu ve Batıya ayrıldılar (1046) Doğu 1130’da Karahıtaylar Batı ise 1211’de Harzemşahlar tarafından yıkılmıştır

OZELLİKLERİ

1Orta Asya’da kurulan ilk Turkİslam devletidir

2Turkİslam kulturunun temelleri atılmış, ilk yazılı eserler verilmiştir

3İslamiyet’i kabul etmelerine rağmen Turk kulturunu de yaşatmışlardır

4Milli bir karakteri vardır Yonetici kadro, ordu ve halk Turk’tu5‘ Ribat ‘ adıyla ilk kervansaray ve ilk medrese yapmışlardır

GAZNELİLER (963–1187)

Saman oğlu Devletinin Horasan valisi Alp Tekin Gazne şehrini alarak bu devleti kurdu Sultan Mahmut en parlak donemidir Bu donemde Hindistan’a sefer duzenleyip İslamiyet’i buraya goturmuşlerdir Yerine gecen Sultan Mesut Buyuk Selcuklular ile yaptığı Dandanakan Savaşını (1040 ) kaybetmiştir Buyuk Selcuklu himayesine girmiş, Gurlular tarafından yıkılmıştır

OZELLİKLERİ

1Abbasi halifesi Gazneli Mahmut’a ‘Sultan ‘ unvanını vermiş, bu unvanı kullanan ilk Turk hukumdarı olmuştur

2Halk farklı milletlerden oluştuğundan Milli birlik kuramamışlardır ve yıkılmalarında etkili olmuştur



BUYUK SELCUKLU DEVLETİ (1040–1157)

Kurucusu Kınık boyundan Oğuzlardır Oğuzların kurduğu Oğuz Yabgu Devletinde subaşı olan Selcuk Bey ayrılarak Kınık Boyu ile Cend şehrine yerleşti Saman oğullarının etkisi ile İslamiyet’i kabul ettiler Selcuk Beyin olmesinden sonra yerine gecen Arslan Yabgu Gazneli Mahmut tarafından esir edilmiştir Bunun uzerine yerine Tuğrul ve Cağrı gecti Gazneli Mahmut bir ordu gondermiş Tuğrul Bey bu orduyu yenerek Horasan’ı almış ve bağımsızlığını ilan etmiştir(1038) Ancak tarihciler 1040 Dandanakan Savaşını B Selcuklunun kuruluş tarihi olarak kabul etmiştir

DANDANAKAN SAVAŞI(1040)

Horasan icin Gazneliler ve Selcuklular arasında olmuş ve Selcuklular kazanmıştır

SONUCLARI

1Horasan Selcuklu hakimiyetine girdi

2B Selcuklu resmen kuruldu

3Gazneliler yıkılma surecine girdi

NOT: Tuğrul Bey İran’dan Rey şehrini almış bu da İran’ın etkisinde kalmasına neden olmuştur

PASİNLER SAVAŞI (1048)

Cağrı Bey 1018’de Anadolu’ya gelerek buranın yurt olabileceğini gormuş ve Dandanakan Savaşından sonra Anadolu’da fetihler başladı Bu fetihler sonucu Gurculer ile destekli Bizans’ı B Selcuklu Pasinler’de yendi

SONUCLARI

1B Selcuklunun Anadolu icin Bizans’la yaptığı ilk savaştır2Bizans Selcukluyu resmen tanımıştır

BAĞDAT SEFERLERİ

Abbasi Devletinin zayıflaması ve Şii Buveyh oğullarının baskısı sonucu halife Tuğrul Beyden yardım istemiş Tuğrul Bey 1055 ve 1057’de Bağdat’a iki sefer duzenlemiştir Buveyh oğullarına son vererek baskıyı kaldırmıştır

SONUCLARI

1Halife Tuğrul Beye ‘ Doğunun ve Batının Sultanı ‘unvanını vermiştir

2İslam aleminin koruyuculuğu B Selcukluya gecmiştir

ALPARSLAN DONEMİ (1064–1072)

Tuğrul Beyin olumunden sonra Horasan valisi Alparslan tahta gecti Nizamul Mulk’u vezir tayin etti Otoriteyi sağladı Gurcistan’ı kendine bağlamıştır Halifeye baskı yapan Fatımiler uzerine sefer yaparken Bizans’ın sefere cıktığını oğrenince Mısır seferini bırakıp Bizans’ı karşılamak icin Malazgirt’e yoneldi

MALAZGİRT SAVAŞI(1071)

Anadolu’ya yapılan akınların artması uzerine Bizans buyuk bir orduyla Malazgirt’e gelmiştir Alparslan Bizans ordusunu Malazgirt’te yenmiştir Antlaşma yapılmış fakat esir duşen Romen Diyojen’in yeni kral tarafından oldurulmesi nedeniyle uygulanamamıştır

SONUCLARI

1Anadolu kapıları Turklere acıldı

2Anadolu yeni yurt olarak kabul edildi

3–1071 Turk tarihinin başlangıcı olmuştur

4İlk Anadolu beylikleri ve Anadolu Selcuklu Devleti kuruldu

5İslam Dunyasındaki Bizans baskısı sona erdi6Bu savaştan sonra Haclı seferleri başladı

NOT: Malazgirt Savaşında Bizans ordusunda paralı asker olan Pecenekler B Selcuklu saflarına gecerek savaşın kazanılmasında etkili oldular Alparslan bir kale komutanı tarafından oldurulmuştur(1072)

MELİKŞAH DONEMİ (1072–1092)

Babası Alparslan olumunden sonra tahta gecti Selcuklunun en parlak donemidir Gurculeri yenerek Kafkaslarda Fatımileri yenerek Kudus ve Şam’da hakimiyet kurdu Anadolu’nun buyuk bir kısmını Selcuklulara bağladı Devrin sonlarında faaliyetlerini artıran Batıniler Vezir Nizamul Mulk’u oldurmuştur

BATINİ HAREKETİ

Kuran ayetlerini kendine gore yorumlayan ve gizli bir manasının olduğuna inanan sapık bir mezheptir İslam’a terstir Selcukluyu zayıflatmayı amaclamıştır Fatımiler desteklemiştir Lideri Hasan Sabbah’tır Melik şah’ın olumunden sonra taht kavgaları başlamış olan bu doneme Selcuklu tarihinde Fetret Devri denir Bu donemde Batıni faaliyetleri artmış Haclı Seferleri başlamıştır