Ilk Takviye nedir
Ilk Yardım bilgileri
Ilk Yardımda Alınacak Esas Önlemler nelerdir
Herhangi bir kaza veya hayatı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar kişinin içinde bulunduğu durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek için yapılan uygulamaların tamamına ilkyardım denir
•Hayatı koruma ve sürdürülmesini temin etmek,
•Mevcut durumun daha kötüye gitmesini önlemek,
•İyileştirmeyi kolaylaştırmaktır
Birincil yardımın önemi: Her gün basından ve televizyonlardan büyük hasara ve can kaybına neden olan kaza haberleri dinleriz Meydana gelen kazalardaki ölümler ve sakat kalmaların en büyük nedenlerden birisi kazalara müdahale eden şahısların birincil destek uygulamalarını bilmemesindendir Hem kazalara zamanında ilk yardımın uygulanmaması vefat oranını artırmaktadır bu nedenle kazalarda yapılacak ilk yardımın vaktinde yapılması çok önemlidir Yani ilk yardımın önemi kaza uygun vaktinde ve tekniğe uygun yapılmasına bağlıdır Kaza sırasında zamanlamanın önemi yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur Kazalardaki ölümlerin neredeyse %10 ’ u birincil beş dakikada meydana gelmektedir Kazalardaki ölümlerin yaklaşık %50 ’ si ise birincil yarım saat içinde gerçekleşir Kazalarda ilk yardımın en kısa sürede ve etkili bir şekilde yapılmasıyla, kurtarılacak yaşam sayısı da artar Örneğin; ABD ’ de yapılan bir araştırmada kalp durmalarında birincil yardımın zamanında yapılmasıyla hastaların takriben %40 ’ı kurtarılmıştır Aynı araştırmada kalp durmalarında ambulans gelinceye dek yapılan müdahaleler ile takriben %20 ’ sinin kurtarıldığı saptama edilmiştir
Herhangi ivedi bir durumda yapılacak basit uygulamalar kadar bazı güvenli olmayan davranışlardan
kaçınılması da kişinin hayatını kurtarır Bu amaçla ilk destek bilgileri verilirken nelerin yapılacağının öğretilmesinin yanında nelerin yapılmayacağı da kavratılmalıdır Ilk yardımı uygulayan kişi kaza sırasında yapılmaması gerekenleri engelleyerek de yaşam kurtarır Kaza sırasında hayat kurtarmak için kazazedenin yanlış taşınması ya da yanlış uygulamalar Sakat kalmasına ya da ölümüne niçin olmaktadır Özet Olarak belirtecek olursak ilk takviye kurallarını bilmeyen şahısların yaptığı müdahale kazazedeye yarardan fazla zarar verebilir
Ilk yardımın ilkeleri: Ilk yardımın “3T olarak bilinen üç esas ilkesi vardır Bunlar “TEŞHIS(TANI), TEDAVI ve TAŞIMA dır
Ilk yardımın temel ilkelerini daha kavrayabilmek için aşağıdaki gibi kısaca açıklayabiliriz
Teşhis (teşhis): Birincil destek uygulayacak birey, hasta veya yaralının hikayesini öğrenir Hastanın hikayesi tanı ve çare için önemlidir Mesela, kaza geçiren kişinin kaza sırasında kafasını çarpıp çarpmadığı, göğsünün bir yere sıkışıp sıkışmadığı gibi durumların evvelden belirlenmesi gerekir Teşhiste yapılacak ikinci başvuru formu belirtilerin saptama edilmesidir Bu amaçla hasta veya yaralının;
Ağrısının olup olmadığı sorulur Ağrının belli bir bölgede mi yoksa vücudun her yerinde mi olduğu belirlenir
Üşüme, titreme ve terlemesinin olup olmadığı belirlenir
Bulantı ve kusmasının olup olmadığına bakılır
Teşhiste yapılacak son tatbik ise bulguların tespit edilmesidir Bu amaçla hasta ya da yaralının tüm vücudu muayene edilerek bere, morluk, kanama kırık vb durumları belirlenir
Çare: Bu aşamada yaralı ya da hasta için en uygun olan birincil yardım uygulanır Kazazedenin durumuna tarafından uygulanacak ilk takviye kuralları ilerleyen konularda yeri geldikçe açıklanacaktır
Taşıma: Tani ve tedavisi yapılana hasta ya da yaralının en yakın sıhhat kuruluşuna taşınması ilk yardımın üçüncü ilkesidir Nakliye sırasında kazazedelerin durumuna göre öncelikli olan taşınmalıdır Hasta ya da yaralının taşınması sırasında da ilk takviye uygulamasına ara verilmeden devam edilmelidir
Birincil yardımın hedefleri: birincil yardımın hedeflerini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
•Ilk yardımın esas hedefi paniği önlemektir Panik, yapılacak olan birincil yardımı olumsuz etkiler Paniğin önlenmesinden daha sonra ilk takviye uygulanmasına geçilir
•Solunum denetim edilir Solunum durmuş ise ağızdan ağıza suni solunum yapılır
•Kalbin durup durmadığı kontrol edilir Yürek atımları yoksa zaman geçirilmeden yürek masajı yapılır
•Herhangi bir kanama olup olmadığı teftiş edilir Kanama olması durumunda ileride açıklanacak olan teknikler uygulanarak kanama durdurulur
•Şok durumu varsa önlenmeye çalışılır
•Yaranın olması durumunda dış etkilerden korunur
•Hasta ya da yaralının karoser ısısı korunmaya çalışılır Bu amaçla soğukta hastanın üzeri battaniye, palto, ceket vb şeylerle örtülür
•Hasta ya da yaralı bulunduğu durumdan alınarak ikinci bir kazanın meydana gelmeyeceği uygun bir yerde istirahat ettirilir Hastanın düşüncesiz hareket etmesi önlenir
•Hasta ya da yaralının çevresinde topluluk oluşması önlenir
•Hasta ya da yaralının durumu ve kaza hakkında, ilgili birimlere haber verilir Böylece ambulans ve öteki teknik yardımların gelmesi sağlanır
•Ilk yardımın hedeflerin son aşaması ise yaralı ya da hastanın ambulansla, ambulans olmadığı durumlarda diğer araçlarla sağlık kuruluşlarına taşınmalıdır
Birincil destek kurallarının uygulanması esnasında gerekli malzemeler
Birincil yardım kurallarının uygulanması sırasında bir takım temel malzemeler gerekir Ilk yardımın başarısı için bu malzemelerin bulunması gerekir Bu amaçla evde, sınıfta, işyerlerinde, taşıtlarda vb yerlerde birincil destek çantasında için zorunlu malzemelerin bulunması gereken malzemeler(TSE ’ ye göre);
•Gaz bandaj bezi
•Üçgen sargı
•Tampon gaz bezi
•Bere bandı
•Flaster
•Elastik sargı
•Plastik örtü
•Çengelli iğne
•Makas
•Küçük bir karalama defteri
•Kurşun kalem
•Kısa ve öz yazılı ilk takviye el defteri
•El feneri
•Çanta içerisinde bulunan malzemeleri belirten liste bulunmalıdır
TSE ’ nin “TS 4019 standart numarasına göre her on kişi için bir ilk yardım çantasının bulunması gerektiği belirtilmektedir
2Kazalar ve Korunmanın İlkeleri
a)Kaza nedir?
Dünya Afiyet Örgütü ’ nün tanımına tarafından “evvelden planlanmamış ve beklenmeyen fakat yaralanmayla sonuçlanan bir olaya kaza denir Kazalar sonunda büyük maddi hasarların yanına epeyce fazla insan da hayatını kaybetmektedir
b) Toplum sağlığı açısından kazaların önemi
Her gün izlediğiniz basın ve yayınlama organlarında çok öbür kaza haberleri duyarsınız Kaza sayısının seri bir şekilde çoğalma göstermesi çok sayıda vefat ve sakat kalma durumlarını da beraberinde getirir Diğer bir ifadeyle kazalar toplumdaki sakatlık ve ölümlerin öncelikle gelen sebepleridir Kazaların öneminin daha iyi kavranması için ülkemizdeki kaza oranları, vefat ve sakat kalma sayılarına bakmak gerekir
Ülkemizde kazaların reel boyutunu yansıtacak rakamlar iyice elde edilememektedir Türkiye ’ deki kazaların %40 ’ ı trafik kazaları, %20 ’ si meslek kazaları, %20 ’ si ev kazaları ve %5 ’ i ise ateşli tabanca yaralanmalarıdır Keza tarımsal uygulamalar ve sportif etkinliklerde de kazalar görülmektedir
1994 yılı rakamlarına tarafından toplam 233803 trafik kazası olmuş, bu kazalarda 5942 birey ölmüş ve 104717 birey yaralanmıştır Trafik kazalarının %97 ’sinin nedeni sorumsuzluktur
1992 yılında SSK ’ ya kayıtlı olan 3796702 işçiden 138464 meslek kazası saptanmıştır Yani işçilerin %37!si meslek kazası geçirmişlerdir Yaralanan işçilerin %248 ’inde daimi sakatlık meydana gelmiştir%127 oranında vefat meydana gelmiştir
Süratli bir büyüme göstererek insan sağlığını negatif etkileyen kazalar meydana geliş şekillerine göre gruplandırılabilir Kazalar;
Trafik kazaları
Meslek kazaları
Ev kazaları
Spor kazaları
Kitlesel kazalar
Diğer kazalar olarak gruplandırılır
•Trafik kazaları: Günümüzde trafiğe çıkan vasıta sayısına kadar seri bir yükselme gösteren kaza grubudur Ölümle sonuçlanan kazalarda ilk sırayı alır Adli olaylar grubuna giren trafik kazalarını, polise bildirmek zorunludur
•Iş kazaları: Şahısların gereği geçirdikleri kazalardır Meslek kazalarına örnek olarak inşaat kazalarını, yer aşağıda çalışanların geçirdiği kazalar örnek verilebilir Iş kazalarının büyük kısmı, yoğunluğun diğer günlere kadar daha fazla olduğu haftanın son günlerinde meydana gelmektedir En kısa sürede polise bildirilmesi gereken kazalardır
•Ev kazaları: Konut kazaları, başlıca yanık,zehirlenme,kesici alet yaralanmalarından oluşur
•Spor kazaları: Düşme, çarpışma, çarpma, burkulma gibi şekillerde meydana kazanç
•Kitlesel kazalar: Yangın, bina çökmesi gibi durumlarda meydana kazanç
•Diğer kazalar: Bu grup kazalara doğal afetler, uçak,gemi ve tren kazaları dahil edilebilir
Kazalarda uygulanan birincil yardımın on başarı anahtarı
Kazalardaki ölü sayısının fazla yüksek olması sebebiyle uygulanacak ilk destek kuralları büyük siklet taşır Kazalarda uygulanan birincil yardımın on başarı anahtarı vardır Bunlar;
•Kaza sırasında süre kaybetmeden ve acele yapılmadan ilk yardım yapılmalıdır
•Kazazedenin solunumunu yoklama edilir solunum durmuşsa suni solunum yapılmalıdır
•Yürek atışı denetleme edilir eğer yürek atımı durmuşsa derhal kapalı kalp masajı yapılmalıdır
•Kanamanın olup olmadığı yoklama edilir kanama varsa hemencecik durdurularak kan kaybı önlenmelidir
•Kazazedede şok durumu varsa artı hareket ettirilmeden şoka aleyhinde tedbir alınmalıdır
•Birincil takviye sırasında zamanın çok büyük öneme sahip olduğu unutulmamalıdır Bu amaçla kazazedenin durumunun kötüye gitmesini önleyecek tedbirler alınmalıdır
•Kazazedenin moralini yüksek yetişmek için güven verici sözler söylenmelidir
•Kaza uygun, yersiz kalabalıklar dağıtılarak halkın toplanması önlenmelidir
•Kazazedenin, giysileri gereğinden pozitif soyulmamalıdır
•Kazazede, bütün imkanlar kullanılarak en yakın hastaneye taşınmalıdır
b)Kazalardan korunma: kazalardan korunma kişi faktörüne bağlıdır Bunda en manâlı faktör kişinin eğitimidir Kişilerin sorumsuzluk,cahillik ve ihmal nedeniyle yaptıkları kazaların önlenilmesinde en kayda değer araç, sağlık durumu eğitimidir Trafik kazaları gibi başkalarının hayatını da tehlikeye düşüren durumlarda gerekli olarak cezai yaptırımlara da gidilmektedir Çocuklar, yaşlılar ve hamileler kazalar açısından en manâlı tehlike grubunu oluşturmaktadır
•Çocukların bilhassa yürümeye başlama dönemlerinde kazalarla karşılaşabilme riskleri yüksek olmaktadır Bu dönemlerde düşme büyük kaza nedenlerindendir
•Evde kesici, batıcı araçlar apaçık bırakılmamalıdır
•Mutfatkat ocakta kullanılan tavaların sapları çarpılmayacak biçimde olmalıdır
•Elektrik prizleri herhangi bir şeyle kurcalanamayacak şekilde kapatılmalıdır
•Mutfakta böcek ilacı bulundurulmamalıdır
•Bakım ve yenileme işi daima alanında yetişmiş elemanlara yaptırılmalıdır
•Akıcı gaz tüpleri sabun köpüğü ile kontrol edilmelidir
•Minik piknik tüplerinde geniş tencerelerle su ısıtılmamalıdır
•Girilmesi yasaklanmış sulara girilmemelidir
•Çocuklar kollarından tutularak kaldırılmamalıdır
•Bebekler kundaklanmamalı ve yarı yüzüstü yatırılmamalıdır
•Meyve ve sebzeler en ince ayrıntısına kadar yıkanılmadan yenilmemelidir
•Bir öteki tehlike grubu yaşlılardır Yaşlıların bulunduğu evlerin aydınlatılması, merendeki kırık basamakların onarılması gerekmektedir
•Hamilelerde karoser dengesinin bozulması nedeniyle kaza tehlikesi artar Kaymaları önleyecek tedbirler alınmalıdır
•Meslek hayatında araç gereç güvenliği, yapılan dilekçe ile ilgili koruyucu önlemlere uyarı edilmelidir
•Aydınlatma tatmin edici olmalıdır
•Kişiler yaşlarının ve yeteneklerinin üstünde bir işle görevlendirilmemelidir
•Yapı işlerinde güvenlik halatı gibi araçlar kullanılmalıdır
•Tarım ilaçlamalarında rüzgar arkaya alınmalıdır, serpinti önlenmelidir
•Hiçbir gıda kabına zehirli madde konulmamalıdır
•Tüm spor etkinliklerinde yapılan hareket, tekniğine yerinde olmalıdır
•Çocuk parkalarında düşmeleri, çarpmaları önleyecek önlemler alınmalıdır
•Toplum bireyleri birincil yardım konusunda eğitilmelidir
•Alkollü vasıta kullanmamalı, emniyet kemeri takılmalıdır
Kaza geçiren kişilere yardım etmek her insan için bir görevdir Destek ederken birey kendi güvenliğini tehlikeye atmamalıdır Mesela, elektrik çarpması ve boğulmalarda olduğu gibi kişi kendi güvenliğini sağlamadan yardıma kalkışırsa hayatını kaybedebilir
Kazalardan korunmanın esas ilkelerinden birisi de insanların durmadan eğitilmesidir Kesintisiz eğitim ve yapılan kontrollerde bir çok kaza önceden önlenir Kaza sırasında kopan organın tekrar yerine dikilebilmesi için tekniğine uygun şekilde afiyet kuruluşlarına taşınması gerekir Kopan organın ayrılma yerine ve vücudun bu kısmına tentürdiyot ve benzeri maddeler asla sürülmemelidir Bu maddeler yaranın ağzını açarak kanamayı hızlandırır
Kaza sırasında kopan organların soğuk bir ortamda , ama dondurulmadan sıhhat kuruluşuna nakledilmelidir Kopan organ katiyen buz veya buzlu suya ilk elden temas ettirilmemelidir Önce kuru bir vahşi veya poşete konulmalıdır sonra bu poşet soğuk bir diğer vahşi ya da buzlu barbar oturtularak taşınmalıdır Taşıma esnasında organın dondurulmamasına itina gösterilmelidir 6 saat içinde bir sıhhat kuruluşuna ulaştırılmalıdır
Bilinç kaybının bir çok nedeni ve belirtisi
3Bilinç Kaybı ve Şok
Alışılagelmiş olarak insanlar beş duyu organlarıyla çevrelerinde meydana gelen olayları algılayarak zorunlu tepkileri gösterirler İnsanların bu olağan durumuna bilinçlilik hali denir Bilinçlilik hali herhangi bir kaza sebebiyle ortadan kalkar Kişinin beş duyu organıyla algılama yapamamasına bilinç kaybı denir
Bilinç kaybının bir fazla nedeni ve belirtisi vardır Bilinç kaybının nedenleri;
Beyin kanamaları
İsteri nöbetleri
Bayılma
Zehirlenmeler
Içki koması
Şeker koması
Yüksek ateş
Baş travmaları
Sara (epilepsi) ve asap sistemini bozan hastalıklardır
Bilinç kaybının sebebi araştırılmalı daha sonraki uygulamalar için bilinç kaybının derecesi ortaya konulmalıdır Bilinç kaybının bambaşka dereceleri vardır Uyuklama, dalgınlık durumu, bayılma ve koma şekillerinde meydana gelir En tehlikelisi koma durumudur
Çoğunlukla bilincin kaybedilmesi çevreden kaynaklanır Dolayısıyla bilinç kaybına uğrayan kişi bulunduğu çevreden uzaklaştırılır Eğer bilinç kaybının nedeni etraf değilse bilincini kaybeden kişi yüzüstü ya da benzeri yüzüstü durumda yatırılır Bu şekilde yatırmadaki maksat dilin boğazı kapayarak bitik almasını önlemektir Bu şekilde yatırıldıktan sonradan ağız içi yoklama edilir ve toprak gibi şeyler temizlenir Solunum tıkanıklığı hırıltıdan anlaşılır Hayatın tehlikeye girdiği dönemlerde birincil takviye ABC ’ si uygulanır Ilk destek ABC ’ si Airway, Breathing ve Circulation terimlerinin ilk harflerdir Ilk takviye ABC‘ si;
a)Hava yolunun açılması
b)Solunumun düzeltilmesi
c)Dolaşımın sağlanması, uygulamalarını kapsar
Bilinç kaybına uygun olarak yatırılan hastanın boğazı parmakla teftiş edilerek temizlendikten daha sonra kemer kravatı gevşetilir Gömleğinin düğmeleri açılır Elbette su ya da başka bir meşrubat verilmemelidir Bu şart kişin boğulmasına yol açabilir Aynı şekilde ayılması amacıyla tokat atma, sarsma gibi davranışlar elbette yapılmamalıdır
Bilinç kaybı nedenlerinden birisi de bayılmadır Bayılmanın nedeni oldukça farklıdır Kan tutması ani heyecan, ani nefret gibi durumlar bayılmaya neden olabilir Bayılma sırasında beyine yeterince kan gitmez Buna paralel olarak beyin oksijen alamaz Bayılan kişinin önce renginde sararma meydana kazanç Ondan sonra kişide bayılma meydana gelir Bu durumdaki kişinin kemeri ve kravatı gevşetilirken gömlek düğmesi de açılır Böylece bayılan kişinin rahatlaması sağlanır Kısa sürede ayılmaz ise alt yatırılarak hekime haber verilir Birey bayılacağını hissedebilir Bayılacağını anlayan birey kalçalarını sıkıştırıp, karın kaslarını içeri çeker ve ayak kaslarını gergin duruma getirirse bayılmasını önleyebilir
Ilk Destek genel bilgi
Kaza, rahatsızlık, yangın, yer sarsıntısı vb güvenli olmayan ve ani durumlarda hastaya belli tedavi öncesi, durum uygun uygulanan birincil ve çabuk operasyon, sıhhi imdat
İşte Türk Dil Kurumu birincil destek kelimesini böyle tanımlıyor Yaşam kurtarmaya veya olası tehlikeleri en üye indirgemeye karşın bu işlemin öneminin geniş kitleler tarafından bilinmesi gerekiyor Bilhassa ülkemizde trafik kazaları ve doğal afetler gibi öngörülemeyen ani kazalar sıklıkla meydana geldiğinden birincil yardım eğitimi daha fazla tartı kazanıyor
Öncelikle, birincil destek eğitimlerine daha geniş katılımlar sağlanması gerektiğinin en önemli nokta olduğunu belirtelim Ülkemizde fazla eksik sayıda birey, ivedi müdahale gerektiren durumlarda neler yapılabileceğini biliyor Birçok kişi gerek sürücü ehliyeti eğitimlerinde gerekse diğer eğitimlerde ilk takviye öğrenmiş olmasına karşın, ülkemizde yaşanan kaza oranı sıklıklarını göz önünde bulundurduğumuzda, bilinçli ve kuralları iyi özümsemiş kişi sayısının beceriksiz kaldığını görüyoruz
Birincil yardım konusunda dikkat edilmesi gereken öteki nokta ise, birincil destek uygulamalarının bu konuda gerekli eğitimi almış kişilerce yapılması gerektiği Müdahale edilen hastanın durumunu iyileştirmek için bilinçsiz uygulamalardan kuşkusuz kaçınmak gerekiyor Somurtkan takdirde, hasta iyileşmeden çok, kötüleşme ile yüz yüze kalabiliyor Yapılabilecek en doğru hareket, hastaya birincil destek alanında eğitimli bir bireyin gerekli birincil müdahaleyi gerçekleştirmesi ve arkasında ambulans ve afiyet personelinin gelişini beklemek
İşte bu iki noktaya, ilk yardımın daha geniş kitleler tarafından öğrenilmesi ve birincil destek yapan kişilerin bilinçsiz uygulamalardan kaçınması noktalarına uyulduğu takdirde ilk yardımın önemi daha iyi kavranabilecek Bu sayede çoğu kişiye dürüst müdahaleler yapılıp önemli kazaların önüne geçilebilecek Bu yüzden herkesi ilk destek eğitimlerine davet ediyoruz! *
Ilk Yardım bilgileri
Ilk Yardımda Alınacak Esas Önlemler nelerdir
Herhangi bir kaza veya hayatı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar kişinin içinde bulunduğu durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek için yapılan uygulamaların tamamına ilkyardım denir
•Hayatı koruma ve sürdürülmesini temin etmek,
•Mevcut durumun daha kötüye gitmesini önlemek,
•İyileştirmeyi kolaylaştırmaktır
Birincil yardımın önemi: Her gün basından ve televizyonlardan büyük hasara ve can kaybına neden olan kaza haberleri dinleriz Meydana gelen kazalardaki ölümler ve sakat kalmaların en büyük nedenlerden birisi kazalara müdahale eden şahısların birincil destek uygulamalarını bilmemesindendir Hem kazalara zamanında ilk yardımın uygulanmaması vefat oranını artırmaktadır bu nedenle kazalarda yapılacak ilk yardımın vaktinde yapılması çok önemlidir Yani ilk yardımın önemi kaza uygun vaktinde ve tekniğe uygun yapılmasına bağlıdır Kaza sırasında zamanlamanın önemi yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur Kazalardaki ölümlerin neredeyse %10 ’ u birincil beş dakikada meydana gelmektedir Kazalardaki ölümlerin yaklaşık %50 ’ si ise birincil yarım saat içinde gerçekleşir Kazalarda ilk yardımın en kısa sürede ve etkili bir şekilde yapılmasıyla, kurtarılacak yaşam sayısı da artar Örneğin; ABD ’ de yapılan bir araştırmada kalp durmalarında birincil yardımın zamanında yapılmasıyla hastaların takriben %40 ’ı kurtarılmıştır Aynı araştırmada kalp durmalarında ambulans gelinceye dek yapılan müdahaleler ile takriben %20 ’ sinin kurtarıldığı saptama edilmiştir
Herhangi ivedi bir durumda yapılacak basit uygulamalar kadar bazı güvenli olmayan davranışlardan
kaçınılması da kişinin hayatını kurtarır Bu amaçla ilk destek bilgileri verilirken nelerin yapılacağının öğretilmesinin yanında nelerin yapılmayacağı da kavratılmalıdır Ilk yardımı uygulayan kişi kaza sırasında yapılmaması gerekenleri engelleyerek de yaşam kurtarır Kaza sırasında hayat kurtarmak için kazazedenin yanlış taşınması ya da yanlış uygulamalar Sakat kalmasına ya da ölümüne niçin olmaktadır Özet Olarak belirtecek olursak ilk takviye kurallarını bilmeyen şahısların yaptığı müdahale kazazedeye yarardan fazla zarar verebilir
Ilk yardımın ilkeleri: Ilk yardımın “3T olarak bilinen üç esas ilkesi vardır Bunlar “TEŞHIS(TANI), TEDAVI ve TAŞIMA dır
Ilk yardımın temel ilkelerini daha kavrayabilmek için aşağıdaki gibi kısaca açıklayabiliriz
Teşhis (teşhis): Birincil destek uygulayacak birey, hasta veya yaralının hikayesini öğrenir Hastanın hikayesi tanı ve çare için önemlidir Mesela, kaza geçiren kişinin kaza sırasında kafasını çarpıp çarpmadığı, göğsünün bir yere sıkışıp sıkışmadığı gibi durumların evvelden belirlenmesi gerekir Teşhiste yapılacak ikinci başvuru formu belirtilerin saptama edilmesidir Bu amaçla hasta veya yaralının;
Ağrısının olup olmadığı sorulur Ağrının belli bir bölgede mi yoksa vücudun her yerinde mi olduğu belirlenir
Üşüme, titreme ve terlemesinin olup olmadığı belirlenir
Bulantı ve kusmasının olup olmadığına bakılır
Teşhiste yapılacak son tatbik ise bulguların tespit edilmesidir Bu amaçla hasta ya da yaralının tüm vücudu muayene edilerek bere, morluk, kanama kırık vb durumları belirlenir
Çare: Bu aşamada yaralı ya da hasta için en uygun olan birincil yardım uygulanır Kazazedenin durumuna tarafından uygulanacak ilk takviye kuralları ilerleyen konularda yeri geldikçe açıklanacaktır
Taşıma: Tani ve tedavisi yapılana hasta ya da yaralının en yakın sıhhat kuruluşuna taşınması ilk yardımın üçüncü ilkesidir Nakliye sırasında kazazedelerin durumuna göre öncelikli olan taşınmalıdır Hasta ya da yaralının taşınması sırasında da ilk takviye uygulamasına ara verilmeden devam edilmelidir
Birincil yardımın hedefleri: birincil yardımın hedeflerini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
•Ilk yardımın esas hedefi paniği önlemektir Panik, yapılacak olan birincil yardımı olumsuz etkiler Paniğin önlenmesinden daha sonra ilk takviye uygulanmasına geçilir
•Solunum denetim edilir Solunum durmuş ise ağızdan ağıza suni solunum yapılır
•Kalbin durup durmadığı kontrol edilir Yürek atımları yoksa zaman geçirilmeden yürek masajı yapılır
•Herhangi bir kanama olup olmadığı teftiş edilir Kanama olması durumunda ileride açıklanacak olan teknikler uygulanarak kanama durdurulur
•Şok durumu varsa önlenmeye çalışılır
•Yaranın olması durumunda dış etkilerden korunur
•Hasta ya da yaralının karoser ısısı korunmaya çalışılır Bu amaçla soğukta hastanın üzeri battaniye, palto, ceket vb şeylerle örtülür
•Hasta ya da yaralı bulunduğu durumdan alınarak ikinci bir kazanın meydana gelmeyeceği uygun bir yerde istirahat ettirilir Hastanın düşüncesiz hareket etmesi önlenir
•Hasta ya da yaralının çevresinde topluluk oluşması önlenir
•Hasta ya da yaralının durumu ve kaza hakkında, ilgili birimlere haber verilir Böylece ambulans ve öteki teknik yardımların gelmesi sağlanır
•Ilk yardımın hedeflerin son aşaması ise yaralı ya da hastanın ambulansla, ambulans olmadığı durumlarda diğer araçlarla sağlık kuruluşlarına taşınmalıdır
Birincil destek kurallarının uygulanması esnasında gerekli malzemeler
Birincil yardım kurallarının uygulanması sırasında bir takım temel malzemeler gerekir Ilk yardımın başarısı için bu malzemelerin bulunması gerekir Bu amaçla evde, sınıfta, işyerlerinde, taşıtlarda vb yerlerde birincil destek çantasında için zorunlu malzemelerin bulunması gereken malzemeler(TSE ’ ye göre);
•Gaz bandaj bezi
•Üçgen sargı
•Tampon gaz bezi
•Bere bandı
•Flaster
•Elastik sargı
•Plastik örtü
•Çengelli iğne
•Makas
•Küçük bir karalama defteri
•Kurşun kalem
•Kısa ve öz yazılı ilk takviye el defteri
•El feneri
•Çanta içerisinde bulunan malzemeleri belirten liste bulunmalıdır
TSE ’ nin “TS 4019 standart numarasına göre her on kişi için bir ilk yardım çantasının bulunması gerektiği belirtilmektedir
2Kazalar ve Korunmanın İlkeleri
a)Kaza nedir?
Dünya Afiyet Örgütü ’ nün tanımına tarafından “evvelden planlanmamış ve beklenmeyen fakat yaralanmayla sonuçlanan bir olaya kaza denir Kazalar sonunda büyük maddi hasarların yanına epeyce fazla insan da hayatını kaybetmektedir
b) Toplum sağlığı açısından kazaların önemi
Her gün izlediğiniz basın ve yayınlama organlarında çok öbür kaza haberleri duyarsınız Kaza sayısının seri bir şekilde çoğalma göstermesi çok sayıda vefat ve sakat kalma durumlarını da beraberinde getirir Diğer bir ifadeyle kazalar toplumdaki sakatlık ve ölümlerin öncelikle gelen sebepleridir Kazaların öneminin daha iyi kavranması için ülkemizdeki kaza oranları, vefat ve sakat kalma sayılarına bakmak gerekir
Ülkemizde kazaların reel boyutunu yansıtacak rakamlar iyice elde edilememektedir Türkiye ’ deki kazaların %40 ’ ı trafik kazaları, %20 ’ si meslek kazaları, %20 ’ si ev kazaları ve %5 ’ i ise ateşli tabanca yaralanmalarıdır Keza tarımsal uygulamalar ve sportif etkinliklerde de kazalar görülmektedir
1994 yılı rakamlarına tarafından toplam 233803 trafik kazası olmuş, bu kazalarda 5942 birey ölmüş ve 104717 birey yaralanmıştır Trafik kazalarının %97 ’sinin nedeni sorumsuzluktur
1992 yılında SSK ’ ya kayıtlı olan 3796702 işçiden 138464 meslek kazası saptanmıştır Yani işçilerin %37!si meslek kazası geçirmişlerdir Yaralanan işçilerin %248 ’inde daimi sakatlık meydana gelmiştir%127 oranında vefat meydana gelmiştir
Süratli bir büyüme göstererek insan sağlığını negatif etkileyen kazalar meydana geliş şekillerine göre gruplandırılabilir Kazalar;
Trafik kazaları
Meslek kazaları
Ev kazaları
Spor kazaları
Kitlesel kazalar
Diğer kazalar olarak gruplandırılır
•Trafik kazaları: Günümüzde trafiğe çıkan vasıta sayısına kadar seri bir yükselme gösteren kaza grubudur Ölümle sonuçlanan kazalarda ilk sırayı alır Adli olaylar grubuna giren trafik kazalarını, polise bildirmek zorunludur
•Iş kazaları: Şahısların gereği geçirdikleri kazalardır Meslek kazalarına örnek olarak inşaat kazalarını, yer aşağıda çalışanların geçirdiği kazalar örnek verilebilir Iş kazalarının büyük kısmı, yoğunluğun diğer günlere kadar daha fazla olduğu haftanın son günlerinde meydana gelmektedir En kısa sürede polise bildirilmesi gereken kazalardır
•Ev kazaları: Konut kazaları, başlıca yanık,zehirlenme,kesici alet yaralanmalarından oluşur
•Spor kazaları: Düşme, çarpışma, çarpma, burkulma gibi şekillerde meydana kazanç
•Kitlesel kazalar: Yangın, bina çökmesi gibi durumlarda meydana kazanç
•Diğer kazalar: Bu grup kazalara doğal afetler, uçak,gemi ve tren kazaları dahil edilebilir
Kazalarda uygulanan birincil yardımın on başarı anahtarı
Kazalardaki ölü sayısının fazla yüksek olması sebebiyle uygulanacak ilk destek kuralları büyük siklet taşır Kazalarda uygulanan birincil yardımın on başarı anahtarı vardır Bunlar;
•Kaza sırasında süre kaybetmeden ve acele yapılmadan ilk yardım yapılmalıdır
•Kazazedenin solunumunu yoklama edilir solunum durmuşsa suni solunum yapılmalıdır
•Yürek atışı denetleme edilir eğer yürek atımı durmuşsa derhal kapalı kalp masajı yapılmalıdır
•Kanamanın olup olmadığı yoklama edilir kanama varsa hemencecik durdurularak kan kaybı önlenmelidir
•Kazazedede şok durumu varsa artı hareket ettirilmeden şoka aleyhinde tedbir alınmalıdır
•Birincil takviye sırasında zamanın çok büyük öneme sahip olduğu unutulmamalıdır Bu amaçla kazazedenin durumunun kötüye gitmesini önleyecek tedbirler alınmalıdır
•Kazazedenin moralini yüksek yetişmek için güven verici sözler söylenmelidir
•Kaza uygun, yersiz kalabalıklar dağıtılarak halkın toplanması önlenmelidir
•Kazazedenin, giysileri gereğinden pozitif soyulmamalıdır
•Kazazede, bütün imkanlar kullanılarak en yakın hastaneye taşınmalıdır
b)Kazalardan korunma: kazalardan korunma kişi faktörüne bağlıdır Bunda en manâlı faktör kişinin eğitimidir Kişilerin sorumsuzluk,cahillik ve ihmal nedeniyle yaptıkları kazaların önlenilmesinde en kayda değer araç, sağlık durumu eğitimidir Trafik kazaları gibi başkalarının hayatını da tehlikeye düşüren durumlarda gerekli olarak cezai yaptırımlara da gidilmektedir Çocuklar, yaşlılar ve hamileler kazalar açısından en manâlı tehlike grubunu oluşturmaktadır
•Çocukların bilhassa yürümeye başlama dönemlerinde kazalarla karşılaşabilme riskleri yüksek olmaktadır Bu dönemlerde düşme büyük kaza nedenlerindendir
•Evde kesici, batıcı araçlar apaçık bırakılmamalıdır
•Mutfatkat ocakta kullanılan tavaların sapları çarpılmayacak biçimde olmalıdır
•Elektrik prizleri herhangi bir şeyle kurcalanamayacak şekilde kapatılmalıdır
•Mutfakta böcek ilacı bulundurulmamalıdır
•Bakım ve yenileme işi daima alanında yetişmiş elemanlara yaptırılmalıdır
•Akıcı gaz tüpleri sabun köpüğü ile kontrol edilmelidir
•Minik piknik tüplerinde geniş tencerelerle su ısıtılmamalıdır
•Girilmesi yasaklanmış sulara girilmemelidir
•Çocuklar kollarından tutularak kaldırılmamalıdır
•Bebekler kundaklanmamalı ve yarı yüzüstü yatırılmamalıdır
•Meyve ve sebzeler en ince ayrıntısına kadar yıkanılmadan yenilmemelidir
•Bir öteki tehlike grubu yaşlılardır Yaşlıların bulunduğu evlerin aydınlatılması, merendeki kırık basamakların onarılması gerekmektedir
•Hamilelerde karoser dengesinin bozulması nedeniyle kaza tehlikesi artar Kaymaları önleyecek tedbirler alınmalıdır
•Meslek hayatında araç gereç güvenliği, yapılan dilekçe ile ilgili koruyucu önlemlere uyarı edilmelidir
•Aydınlatma tatmin edici olmalıdır
•Kişiler yaşlarının ve yeteneklerinin üstünde bir işle görevlendirilmemelidir
•Yapı işlerinde güvenlik halatı gibi araçlar kullanılmalıdır
•Tarım ilaçlamalarında rüzgar arkaya alınmalıdır, serpinti önlenmelidir
•Hiçbir gıda kabına zehirli madde konulmamalıdır
•Tüm spor etkinliklerinde yapılan hareket, tekniğine yerinde olmalıdır
•Çocuk parkalarında düşmeleri, çarpmaları önleyecek önlemler alınmalıdır
•Toplum bireyleri birincil yardım konusunda eğitilmelidir
•Alkollü vasıta kullanmamalı, emniyet kemeri takılmalıdır
Kaza geçiren kişilere yardım etmek her insan için bir görevdir Destek ederken birey kendi güvenliğini tehlikeye atmamalıdır Mesela, elektrik çarpması ve boğulmalarda olduğu gibi kişi kendi güvenliğini sağlamadan yardıma kalkışırsa hayatını kaybedebilir
Kazalardan korunmanın esas ilkelerinden birisi de insanların durmadan eğitilmesidir Kesintisiz eğitim ve yapılan kontrollerde bir çok kaza önceden önlenir Kaza sırasında kopan organın tekrar yerine dikilebilmesi için tekniğine uygun şekilde afiyet kuruluşlarına taşınması gerekir Kopan organın ayrılma yerine ve vücudun bu kısmına tentürdiyot ve benzeri maddeler asla sürülmemelidir Bu maddeler yaranın ağzını açarak kanamayı hızlandırır
Kaza sırasında kopan organların soğuk bir ortamda , ama dondurulmadan sıhhat kuruluşuna nakledilmelidir Kopan organ katiyen buz veya buzlu suya ilk elden temas ettirilmemelidir Önce kuru bir vahşi veya poşete konulmalıdır sonra bu poşet soğuk bir diğer vahşi ya da buzlu barbar oturtularak taşınmalıdır Taşıma esnasında organın dondurulmamasına itina gösterilmelidir 6 saat içinde bir sıhhat kuruluşuna ulaştırılmalıdır
Bilinç kaybının bir çok nedeni ve belirtisi
3Bilinç Kaybı ve Şok
Alışılagelmiş olarak insanlar beş duyu organlarıyla çevrelerinde meydana gelen olayları algılayarak zorunlu tepkileri gösterirler İnsanların bu olağan durumuna bilinçlilik hali denir Bilinçlilik hali herhangi bir kaza sebebiyle ortadan kalkar Kişinin beş duyu organıyla algılama yapamamasına bilinç kaybı denir
Bilinç kaybının bir fazla nedeni ve belirtisi vardır Bilinç kaybının nedenleri;
Beyin kanamaları
İsteri nöbetleri
Bayılma
Zehirlenmeler
Içki koması
Şeker koması
Yüksek ateş
Baş travmaları
Sara (epilepsi) ve asap sistemini bozan hastalıklardır
Bilinç kaybının sebebi araştırılmalı daha sonraki uygulamalar için bilinç kaybının derecesi ortaya konulmalıdır Bilinç kaybının bambaşka dereceleri vardır Uyuklama, dalgınlık durumu, bayılma ve koma şekillerinde meydana gelir En tehlikelisi koma durumudur
Çoğunlukla bilincin kaybedilmesi çevreden kaynaklanır Dolayısıyla bilinç kaybına uğrayan kişi bulunduğu çevreden uzaklaştırılır Eğer bilinç kaybının nedeni etraf değilse bilincini kaybeden kişi yüzüstü ya da benzeri yüzüstü durumda yatırılır Bu şekilde yatırmadaki maksat dilin boğazı kapayarak bitik almasını önlemektir Bu şekilde yatırıldıktan sonradan ağız içi yoklama edilir ve toprak gibi şeyler temizlenir Solunum tıkanıklığı hırıltıdan anlaşılır Hayatın tehlikeye girdiği dönemlerde birincil takviye ABC ’ si uygulanır Ilk destek ABC ’ si Airway, Breathing ve Circulation terimlerinin ilk harflerdir Ilk takviye ABC‘ si;
a)Hava yolunun açılması
b)Solunumun düzeltilmesi
c)Dolaşımın sağlanması, uygulamalarını kapsar
Bilinç kaybına uygun olarak yatırılan hastanın boğazı parmakla teftiş edilerek temizlendikten daha sonra kemer kravatı gevşetilir Gömleğinin düğmeleri açılır Elbette su ya da başka bir meşrubat verilmemelidir Bu şart kişin boğulmasına yol açabilir Aynı şekilde ayılması amacıyla tokat atma, sarsma gibi davranışlar elbette yapılmamalıdır
Bilinç kaybı nedenlerinden birisi de bayılmadır Bayılmanın nedeni oldukça farklıdır Kan tutması ani heyecan, ani nefret gibi durumlar bayılmaya neden olabilir Bayılma sırasında beyine yeterince kan gitmez Buna paralel olarak beyin oksijen alamaz Bayılan kişinin önce renginde sararma meydana kazanç Ondan sonra kişide bayılma meydana gelir Bu durumdaki kişinin kemeri ve kravatı gevşetilirken gömlek düğmesi de açılır Böylece bayılan kişinin rahatlaması sağlanır Kısa sürede ayılmaz ise alt yatırılarak hekime haber verilir Birey bayılacağını hissedebilir Bayılacağını anlayan birey kalçalarını sıkıştırıp, karın kaslarını içeri çeker ve ayak kaslarını gergin duruma getirirse bayılmasını önleyebilir
Ilk Destek genel bilgi
Kaza, rahatsızlık, yangın, yer sarsıntısı vb güvenli olmayan ve ani durumlarda hastaya belli tedavi öncesi, durum uygun uygulanan birincil ve çabuk operasyon, sıhhi imdat
İşte Türk Dil Kurumu birincil destek kelimesini böyle tanımlıyor Yaşam kurtarmaya veya olası tehlikeleri en üye indirgemeye karşın bu işlemin öneminin geniş kitleler tarafından bilinmesi gerekiyor Bilhassa ülkemizde trafik kazaları ve doğal afetler gibi öngörülemeyen ani kazalar sıklıkla meydana geldiğinden birincil yardım eğitimi daha fazla tartı kazanıyor
Öncelikle, birincil destek eğitimlerine daha geniş katılımlar sağlanması gerektiğinin en önemli nokta olduğunu belirtelim Ülkemizde fazla eksik sayıda birey, ivedi müdahale gerektiren durumlarda neler yapılabileceğini biliyor Birçok kişi gerek sürücü ehliyeti eğitimlerinde gerekse diğer eğitimlerde ilk takviye öğrenmiş olmasına karşın, ülkemizde yaşanan kaza oranı sıklıklarını göz önünde bulundurduğumuzda, bilinçli ve kuralları iyi özümsemiş kişi sayısının beceriksiz kaldığını görüyoruz
Birincil yardım konusunda dikkat edilmesi gereken öteki nokta ise, birincil destek uygulamalarının bu konuda gerekli eğitimi almış kişilerce yapılması gerektiği Müdahale edilen hastanın durumunu iyileştirmek için bilinçsiz uygulamalardan kuşkusuz kaçınmak gerekiyor Somurtkan takdirde, hasta iyileşmeden çok, kötüleşme ile yüz yüze kalabiliyor Yapılabilecek en doğru hareket, hastaya birincil destek alanında eğitimli bir bireyin gerekli birincil müdahaleyi gerçekleştirmesi ve arkasında ambulans ve afiyet personelinin gelişini beklemek
İşte bu iki noktaya, ilk yardımın daha geniş kitleler tarafından öğrenilmesi ve birincil destek yapan kişilerin bilinçsiz uygulamalardan kaçınması noktalarına uyulduğu takdirde ilk yardımın önemi daha iyi kavranabilecek Bu sayede çoğu kişiye dürüst müdahaleler yapılıp önemli kazaların önüne geçilebilecek Bu yüzden herkesi ilk destek eğitimlerine davet ediyoruz! *