İlk Yardım nedir
İlk Yardım bilgileri
İlk Yardımda Alınacak Temel Onlemler nelerdir
Herhangi bir kaza ya da hayatı tehlikeye duşuren bir durumda sağlık gorevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar kişinin icinde bulunduğu durumun daha kotuye gitmesini onleyebilmek icin yapılan uygulamaların tamamına ilkyardım denir
•Hayatı koruma ve surdurulmesini sağlamak,
•Mevcut durumun daha kotuye gitmesini onlemek,
•İyileştirmeyi kolaylaştırmaktır
İlk yardımın onemi: Her gun basından ve televizyonlardan buyuk hasara ve can kaybına neden olan kaza haberleri dinleriz Meydana gelen kazalardaki olumler ve sakat kalmaların en buyuk nedenlerden birisi kazalara mudahale eden kişilerin ilk yardım uygulamalarını bilmemesindendir Ayrıca kazalara zamanında ilk yardımın uygulanmaması olum oranını artırmaktadır Bu nedenle kazalarda yapılacak ilk yardımın zamanında yapılması cok onemlidir Yani ilk yardımın onemi kaza yerinde zamanında ve tekniğe uygun yapılmasına bağlıdır Kaza sırasında zamanlamanın onemi yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur Kazalardaki olumlerin yaklaşık olarak %10 ’ u ilk beş dakikada meydana gelmektedir Kazalardaki olumlerin yaklaşık %50 ’ si ise ilk yarım saat icinde gercekleşir Kazalarda ilk yardımın en kısa surede ve etkin bir şekilde yapılmasıyla, kurtarılacak hayat sayısı da artar Orneğin; ABD ’ de yapılan bir araştırmada kalp durmalarında ilk yardımın zamanında yapılmasıyla hastaların yaklaşık %40 ’ı kurtarılmıştır Aynı araştırmada kalp durmalarında ambulans gelinceye kadar yapılan mudahaleler ile yaklaşık %20 ’ sinin kurtarıldığı tespit edilmiştir
Herhangi acil bir durumda yapılacak basit uygulamalar kadar bazı tehlikeli davranışlardan
kacınılması da kişinin hayatını kurtarır Bu amacla ilk yardım bilgileri verilirken nelerin yapılacağının oğretilmesinin yanında nelerin yapılmayacağı da kavratılmalıdır İlk yardımı uygulayan kişi kaza sırasında yapılmaması gerekenleri engelleyerek de hayat kurtarır Kaza sırasında hayat kurtarmak icin kazazedenin yanlış taşınması veya yanlış uygulamalar Sakat kalmasına ya da olumune neden olmaktadır Kısaca belirtecek olursak ilk yardım kurallarını bilmeyen kişilerin yaptığı mudahale kazazedeye yarardan cok zarar verebilir
İlk yardımın ilkeleri: İlk yardımın “3T olarak bilinen uc temel ilkesi vardır Bunlar “TEŞHİS(TANI), TEDAVİ ve TAŞIMA dır
İlk yardımın temel ilkelerini daha kavrayabilmek icin aşağıdaki gibi kısaca acıklayabiliriz
Teşhis (tanı): İlk yardım uygulayacak kişi, hasta ya da yaralının hikayesini oğrenir Hastanın hikayesi tanı ve tedavi icin onemlidir Orneğin, kaza geciren kişinin kaza sırasında kafasını carpıp carpmadığı, goğsunun bir yere sıkışıp sıkışmadığı gibi durumların onceden belirlenmesi gerekir Teşhiste yapılacak ikinci uygulama belirtilerin tespit edilmesidir Bu amacla hasta ya da yaralının;
Ağrısının olup olmadığı sorulur Ağrının belli bir bolgede mi yoksa vucudun her yerinde mi olduğu belirlenir
Uşume, titreme ve terlemesinin olup olmadığı belirlenir
Bulantı ve kusmasının olup olmadığına bakılır
Teşhiste yapılacak son uygulama ise bulguların tespit edilmesidir Bu amacla hasta ya da yaralının butun vucudu muayene edilerek yara, morluk, kanama kırık vb durumları belirlenir
Tedavi: Bu aşamada yaralı ya da hasta icin en uygun olan ilk yardım uygulanır Kazazedenin durumuna gore uygulanacak ilk yardım kuralları ilerleyen konularda yeri geldikce acıklanacaktır
Taşıma: Teşhis ve tedavisi yapılana hasta ya da yaralının en yakın sağlık kuruluşuna taşınması ilk yardımın ucuncu ilkesidir Taşıma sırasında kazazedelerin durumuna gore oncelikli olan taşınmalıdır Hasta ya da yaralının taşınması sırasında da ilk yardım uygulamasına ara verilmeden devam edilmelidir
İlk yardımın hedefleri: ilk yardımın hedeflerini aşağıdaki gibi ozetleyebiliriz:
•İlk yardımın temel hedefi paniği onlemektir Panik, yapılacak olan ilk yardımı olumsuz etkiler Paniğin onlenmesinden sonra ilk yardım uygulanmasına gecilir
•Solunum kontrol edilir Solunum durmuş ise ağızdan ağıza yapay solunum yapılır
•Kalbin durup durmadığı kontrol edilir Kalp atımları yoksa zaman gecirilmeden kalp masajı yapılır
•Herhangi bir kanama olup olmadığı kontrol edilir Kanama olması durumunda ileride acıklanacak olan teknikler uygulanarak kanama durdurulur
•Şok durumu varsa onlenmeye calışılır
•Yaranın olması durumunda dış etkilerden korunur
•Hasta ya da yaralının vucut ısısı korunmaya calışılır Bu amacla soğukta hastanın uzeri battaniye, palto, ceket vb şeylerle ortulur
•Hasta ya da yaralı bulunduğu durumdan alınarak ikinci bir kazanın meydana gelmeyeceği uygun bir yerde istirahat ettirilir Hastanın gereksiz hareket etmesi onlenir
•Hasta ya da yaralının cevresinde kalabalık oluşması onlenir
•Hasta ya da yaralının durumu ve kaza hakkında, ilgili birimlere haber verilir Boylece ambulans ve diğer teknik yardımların gelmesi sağlanır
•İlk yardımın hedeflerin son aşaması ise yaralı ya da hastanın ambulansla, ambulans olmadığı durumlarda diğer araclarla sağlık kuruluşlarına taşınmalıdır
İlk yardım kurallarının uygulanması sırasında gerekli malzemeler
İlk yardım kurallarının uygulanması sırasında bazı temel malzemeler gerekir İlk yardımın başarısı icin bu malzemelerin bulunması gerekir Bu amacla evde, sınıfta, işyerlerinde, taşıtlarda vb yerlerde ilk yardım cantasında icin gerekli malzemelerin bulunması gereken malzemeler(TSE ’ ye gore);
•Gaz sargı bezi
•Ucgen sargı
•Tampon gaz bezi
•Yara bandı
•Flaster
•Elastik sargı
•Plastik ortu
•Cengelli iğne
•Makas
•Kucuk bir not defteri
•Kurşun kalem
•Kısa ve oz yazılmış ilk yardım el defteri
•El feneri
•Canta icerisinde bulunan malzemeleri belirten liste bulunmalıdır
TSE ’ nin “TS 4019 standart numarasına gore her on kişi icin bir ilk yardım cantasının bulunması gerektiği belirtilmektedir
2Kazalar ve Korunmanın İlkeleri
a)Kaza nedir?
Dunya Sağlık Orgutu ’ nun tanımına gore “onceden planlanmamış ve beklenmeyen ancak yaralanmayla sonuclanan bir olaya kaza denir Kazalar sonunda buyuk maddi hasarların yanında oldukca fazla insan da hayatını kaybetmektedir
b) Toplum sağlığı acısından kazaların onemi
Her gun izlediğiniz basın ve yayın organlarında cok değişik kaza haberleri duyarsınız Kaza sayısının hızlı bir şekilde artış gostermesi cok sayıda olum ve sakat kalma durumlarını da beraberinde getirir Diğer bir ifadeyle kazalar toplumdaki sakatlık ve olumlerin başta gelen sebepleridir Kazaların oneminin daha iyi kavranması icin ulkemizdeki kaza oranları, olum ve sakat kalma sayılarına bakmak gerekir
Ulkemizde kazaların gercek boyutunu yansıtacak rakamlar tam olarak elde edilememektedir Turkiye ’ deki kazaların %40 ’ ı trafik kazaları, %20 ’ si iş kazaları, %20 ’ si ev kazaları ve %5 ’ i ise ateşli silah yaralanmalarıdır Ayrıca tarımsal uygulamalar ve sportif etkinliklerde de kazalar gorulmektedir
1994 yılı rakamlarına gore toplam 233803 trafik kazası olmuş, bu kazalarda 5942 kişi olmuş ve 104717 kişi yaralanmıştır Trafik kazalarının %97 ’sinin nedeni sorumsuzluktur
1992 yılında SSK ’ ya kayıtlı olan 3796702 işciden 138464 iş kazası saptanmıştır Yani işcilerin %37!si iş kazası gecirmişlerdir Yaralanan işcilerin %248 ’inde kalıcı sakatlık meydana gelmiştir%127 oranında olum meydana gelmiştir
Hızlı bir artış gostererek insan sağlığını olumsuz etkileyen kazalar meydana geliş şekillerine gore gruplandırılabilir Kazalar;
Trafik kazaları
İş kazaları
Ev kazaları
Spor kazaları
Kitlesel kazalar
Diğer kazalar olarak gruplandırılır
•Trafik kazaları: Gunumuzde trafiğe cıkan arac sayısına gore hızlı bir artış gosteren kaza grubudur Olumle sonuclanan kazalarda ilk sırayı alır Adli olaylar grubuna giren trafik kazalarını, polise bildirmek zorunludur
•İş kazaları: Kişilerin gereği gecirdikleri kazalardır İş kazalarına ornek olarak inşaat kazalarını, yer altında calışanların gecirdiği kazalar ornek verilebilir İş kazalarının buyuk kısmı, yoğunluğun diğer gunlere gore daha fazla olduğu haftanın son gunlerinde meydana gelmektedir En kısa surede polise bildirilmesi gereken kazalardır
•Ev kazaları: Ev kazaları, genelde yanık,zehirlenme,kesici alet yaralanmalarından oluşur
•Spor kazaları: Duşme, carpışma, carpma, burkulma gibi şekillerde meydana gelir
•Kitlesel kazalar: Yangın, bina cokmesi gibi durumlarda meydana gelir
•Diğer kazalar: Bu grup kazalara doğal afetler, ucak,gemi ve tren kazaları dahil edilebilir
Kazalarda uygulanan ilk yardımın on başarı anahtarı
Kazalardaki olu sayısının cok yuksek olması nedeniyle uygulanacak ilk yardım kuralları buyuk onem taşır Kazalarda uygulanan ilk yardımın on başarı anahtarı vardır Bunlar;
•Kaza sırasında zaman kaybetmeden ve telaş yapılmadan ilk yardım yapılmalıdır
•Kazazedenin solunumunu kontrol edilir solunum durmuşsa suni solunum yapılmalıdır
•Kalp atışı kontrol edilir eğer kalp atımı durmuşsa derhal kapalı kalp masajı yapılmalıdır
•Kanamanın olup olmadığı kontrol edilir kanama varsa hemen durdurularak kan kaybı onlenmelidir
•Kazazedede şok durumu varsa fazla hareket ettirilmeden şoka karşı onlem alınmalıdır
•İlk yardım sırasında zamanın cok buyuk oneme sahip olduğu unutulmamalıdır Bu amacla kazazedenin durumunun kotuye gitmesini onleyecek tedbirler alınmalıdır
•Kazazedenin moralini yuksek tutmak icin guven verici sozler soylenmelidir
•Kaza yerinde, gereksiz kalabalıklar dağıtılarak halkın toplanması onlenmelidir
•Kazazedenin, giysileri gereğinden fazla soyulmamalıdır
•Kazazede, butun imkanlar kullanılarak en yakın hastaneye taşınmalıdır
b)Kazalardan korunma: kazalardan korunma kişi faktorune bağlıdır Bunda en onemli etken kişinin eğitimidir Kişilerin sorumsuzluk,bilgisizlik ve dikkatsizlik nedeniyle yaptıkları kazaların onlenilmesinde en onemli arac, sağlık eğitimidir Trafik kazaları gibi başkalarının hayatını da tehlikeye duşuren durumlarda zorunlu olarak cezai yaptırımlara da gidilmektedir Cocuklar, yaşlılar ve hamileler kazalar acısından en onemli risk grubunu oluşturmaktadır
•Cocukların ozellikle yurumeye başlama donemlerinde kazalarla karşılaşabilme riskleri yuksek olmaktadır Bu donemlerde duşme buyuk kaza nedenlerindendir
•Evde kesici, batıcı araclar ortada bırakılmamalıdır
•Mutfatkat ocakta kullanılan tavaların sapları carpılmayacak bicimde olmalıdır
•Elektrik prizleri herhangi bir şeyle kurcalanamayacak şekilde kapatılmalıdır
•Mutfakta bocek ilacı bulundurulmamalıdır
•Bakım ve onarım işi daima alanında yetişmiş elemanlara yaptırılmalıdır
•Sıvı gaz tupleri sabun kopuğu ile kontrol edilmelidir
•Kucuk piknik tuplerinde geniş tencerelerle su ısıtılmamalıdır
•Girilmesi yasak sulara girilmemelidir
•Cocuklar kollarından tutularak kaldırılmamalıdır
•Bebekler kundaklanmamalı ve yarı yuzustu yatırılmamalıdır
•Meyve ve sebzeler iyice yıkanılmadan yenilmemelidir
•Bir diğer risk grubu yaşlılardır Yaşlıların bulunduğu evlerin aydınlatılması, merendeki kırık basamakların onarılması gerekmektedir
•Hamilelerde vucut dengesinin bozulması nedeniyle kaza tehlikesi artar Kaymaları onleyecek tedbirler alınmalıdır
•İş hayatında arac gerec guvenliği, yapılan uygulama ile ilgili koruyucu onlemlere dikkat edilmelidir
•Aydınlatma yeterli olmalıdır
•Kişiler yaşlarının ve yeteneklerinin uzerinde bir işle gorevlendirilmemelidir
•Yapı işlerinde guvenlik halatı gibi araclar kullanılmalıdır
•Tarım ilaclamalarında ruzgar arkaya alınmalıdır, serpinti onlenmelidir
•Hicbir yiyecek kabına zehirli madde konulmamalıdır
•Tum spor etkinliklerinde yapılan hareket, tekniğine uygun olmalıdır
•Cocuk parkalarında duşmeleri, carpmaları onleyecek onlemler alınmalıdır
•Toplum bireyleri ilk yardım konusunda eğitilmelidir
•Alkollu arac kullanmamalı, emniyet kemeri takılmalıdır
Kaza geciren kişilere yardım etmek her insan icin bir gorevdir Yardım ederken kişi kendi guvenliğini tehlikeye atmamalıdır Orneğin, elektrik carpması ve boğulmalarda olduğu gibi kişi kendi guvenliğini sağlamadan yardıma kalkışırsa hayatını kaybedebilir
Kazalardan korunmanın temel ilkelerinden birisi de insanların surekli olarak eğitilmesidir Surekli eğitim ve yapılan kontrollerde bir cok kaza onceden onlenir Kaza sırasında kopan organın tekrar yerine dikilebilmesi icin tekniğine uygun olarak sağlık kuruluşlarına taşınması gerekir Kopan organın ayrılma yerine ve vucudun bu kısmına tenturdiyot ve benzeri maddeler asla surulmemelidir Bu maddeler yaranın ağzını acarak kanamayı hızlandırır
Kaza sırasında kopan organların soğuk bir ortamda , ancak dondurulmadan sağlık kuruluşuna nakledilmelidir Kopan organ asla buz veya buzlu suya doğrudan temas ettirilmemelidir Once kuru bir kaba veya poşete konulmalıdır Daha sonra bu poşet soğuk bir başka kaba ya da buzlu kaba oturtularak taşınmalıdır Taşıma sırasında organın dondurulmamasına ozen gosterilmelidir 6 saat icinde bir sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır
Bilinc kaybının bir cok nedeni ve belirtisi
3Bilinc Kaybı ve Şok
Normal olarak insanlar beş duyu organlarıyla cevrelerinde meydana gelen olayları algılayarak gerekli tepkileri gosterirler İnsanların bu normal durumuna bilinclilik hali denir Bilinclilik hali herhangi bir kaza nedeniyle ortadan kalkar Kişinin beş duyu organıyla algılama yapamamasına bilinc kaybı denir
Bilinc kaybının bir cok nedeni ve belirtisi vardır Bilinc kaybının nedenleri;
Beyin kanamaları
İsteri nobetleri
Bayılma
Zehirlenmeler
Alkol koması
Şeker koması
Yuksek ateş
Baş travmaları
Epilepsi (sara) ve sinir sistemini bozan hastalıklardır
Bilinc kaybının sebebi araştırılmalı daha sonraki uygulamalar icin bilinc kaybının derecesi ortaya konulmalıdır Bilinc kaybının farklı dereceleri vardır Uyuklama, dalgınlık durumu, bayılma ve koma şekillerinde meydana gelir En tehlikelisi koma durumudur
Genelde bilincin kaybedilmesi cevreden kaynaklanır Dolayısıyla bilinc kaybına uğrayan kişi bulunduğu cevreden uzaklaştırılır Eğer bilinc kaybının nedeni ortam değilse bilincini kaybeden kişi yuzustu veya yarı yuzustu durumda yatırılır Bu şekilde yatırmadaki amac dilin boğazı kapayarak soluk almasını onlemektir Bu şekilde yatırıldıktan sonra ağız ici kontrol edilir ve toprak gibi şeyler temizlenir Solunum tıkanıklığı hırıltıdan anlaşılabilir Hayatın tehlikeye girdiği donemlerde ilk yardım ABC ’ si uygulanır İlk yardım ABC ’ si Airway, Breathing ve Circulation terimlerinin ilk harflerdir İlk yardım ABC‘ si;
a)Hava yolunun acılması
b)Solunumun duzeltilmesi
c)Dolaşımın sağlanması, uygulamalarını kapsar
Bilinc kaybına uygun olarak yatırılan hastanın boğazı parmakla kontrol edilerek temizlendikten sonra kemer kravatı gevşetilir Gomleğinin duğmeleri acılır Kesinlikle su veya başka bir icecek verilmemelidir Bu durum kişin boğulmasına yol acabilir Aynı şekilde ayılması amacıyla tokat atma, sarsma gibi davranışlar kesinlikle yapılmamalıdır
Bilinc kaybı nedenlerinden birisi de bayılmadır Bayılmanın nedeni oldukca farklıdır Kan tutması ani heyecan, ani korku gibi durumlar bayılmaya neden olabilir Bayılma sırasında beyine yeterince kan gitmez Buna paralel olarak beyin oksijen alamaz Bayılan kişinin once renginde sararma meydana gelir Ondan sonra kişide bayılma meydana gelir Bu durumdaki kişinin kemeri ve kravatı gevşetilirken gomlek duğmesi de acılır Boylece bayılan kişinin rahatlaması sağlanır Kısa surede ayılmaz ise yan yatırılarak hekime haber verilir Kişi bayılacağını hissedebilir Bayılacağını anlayan kişi kalcalarını sıkıştırıp, karın kaslarını iceri ceker ve bacak kaslarını gergin duruma getirirse bayılmasını onleyebilir
İlk Yardım genel bilgi
Kaza, hastalık, yangın, deprem vb tehlikeli ve ani durumlarda hastaya kesin tedavi oncesi, olay yerinde uygulanan ilk ve ivedi işlem, sıhhi imdat
İşte Turk Dil Kurumu ilk yardım kelimesini boyle tanımlıyor Hayat kurtarmaya ya da olası tehlikeleri en aza indirgemeye yonelik bu işlemin oneminin geniş kitleler tarafından bilinmesi gerekiyor Ozellikle ulkemizde trafik kazaları ve doğal afetler gibi ongorulemeyen ani kazalar sıklıkla meydana geldiğinden ilk yardım eğitimi daha cok onem kazanıyor
Oncelikle, ilk yardım eğitimlerine daha geniş katılımlar sağlanması gerektiğinin en onemli nokta olduğunu belirtelim Ulkemizde cok az sayıda kişi, acil mudahale gerektiren durumlarda neler yapılabileceğini biliyor Coğu kişi gerek surucu belgesi eğitimlerinde gerekse diğer eğitimlerde ilk yardım oğrenmiş olmasına rağmen, ulkemizde yaşanan kaza oranı sıklıklarını goz onunde bulundurduğumuzda, bilincli ve kuralları iyi ozumsemiş kişi sayısının yetersiz kaldığını goruyoruz
İlk yardım konusunda dikkat edilmesi gereken diğer nokta ise, ilk yardım uygulamalarının bu konuda gerekli eğitimi almış kişilerce yapılması gerektiği Mudahale edilen hastanın durumunu iyileştirmek icin bilincsiz uygulamalardan kesinlikle kacınmak gerekiyor Aksi takdirde, hasta iyileşmeden cok, kotuleşme ile yuz yuze kalabiliyor Yapılabilecek en doğru hareket, hastaya ilk yardım alanında eğitimli bir bireyin gerekli ilk mudahaleyi gercekleştirmesi ve ardından ambulans ve sağlık personelinin gelişini beklemek
İşte bu iki noktaya, ilk yardımın daha geniş kitleler tarafından oğrenilmesi ve ilk yardım yapan kişilerin bilincsiz uygulamalardan kacınması noktalarına uyulduğu takdirde ilk yardımın onemi daha iyi kavranabilecek Bu sayede bircok kişiye doğru mudahaleler yapılıp ciddi kazaların onune gecilebilecek Bu yuzden herkesi ilk yardım eğitimlerine davet ediyoruz!
İlk Yardım bilgileri
İlk Yardımda Alınacak Temel Onlemler nelerdir
Herhangi bir kaza ya da hayatı tehlikeye duşuren bir durumda sağlık gorevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar kişinin icinde bulunduğu durumun daha kotuye gitmesini onleyebilmek icin yapılan uygulamaların tamamına ilkyardım denir
•Hayatı koruma ve surdurulmesini sağlamak,
•Mevcut durumun daha kotuye gitmesini onlemek,
•İyileştirmeyi kolaylaştırmaktır
İlk yardımın onemi: Her gun basından ve televizyonlardan buyuk hasara ve can kaybına neden olan kaza haberleri dinleriz Meydana gelen kazalardaki olumler ve sakat kalmaların en buyuk nedenlerden birisi kazalara mudahale eden kişilerin ilk yardım uygulamalarını bilmemesindendir Ayrıca kazalara zamanında ilk yardımın uygulanmaması olum oranını artırmaktadır Bu nedenle kazalarda yapılacak ilk yardımın zamanında yapılması cok onemlidir Yani ilk yardımın onemi kaza yerinde zamanında ve tekniğe uygun yapılmasına bağlıdır Kaza sırasında zamanlamanın onemi yapılan araştırmalarda ortaya konulmuştur Kazalardaki olumlerin yaklaşık olarak %10 ’ u ilk beş dakikada meydana gelmektedir Kazalardaki olumlerin yaklaşık %50 ’ si ise ilk yarım saat icinde gercekleşir Kazalarda ilk yardımın en kısa surede ve etkin bir şekilde yapılmasıyla, kurtarılacak hayat sayısı da artar Orneğin; ABD ’ de yapılan bir araştırmada kalp durmalarında ilk yardımın zamanında yapılmasıyla hastaların yaklaşık %40 ’ı kurtarılmıştır Aynı araştırmada kalp durmalarında ambulans gelinceye kadar yapılan mudahaleler ile yaklaşık %20 ’ sinin kurtarıldığı tespit edilmiştir
Herhangi acil bir durumda yapılacak basit uygulamalar kadar bazı tehlikeli davranışlardan
kacınılması da kişinin hayatını kurtarır Bu amacla ilk yardım bilgileri verilirken nelerin yapılacağının oğretilmesinin yanında nelerin yapılmayacağı da kavratılmalıdır İlk yardımı uygulayan kişi kaza sırasında yapılmaması gerekenleri engelleyerek de hayat kurtarır Kaza sırasında hayat kurtarmak icin kazazedenin yanlış taşınması veya yanlış uygulamalar Sakat kalmasına ya da olumune neden olmaktadır Kısaca belirtecek olursak ilk yardım kurallarını bilmeyen kişilerin yaptığı mudahale kazazedeye yarardan cok zarar verebilir
İlk yardımın ilkeleri: İlk yardımın “3T olarak bilinen uc temel ilkesi vardır Bunlar “TEŞHİS(TANI), TEDAVİ ve TAŞIMA dır
İlk yardımın temel ilkelerini daha kavrayabilmek icin aşağıdaki gibi kısaca acıklayabiliriz
Teşhis (tanı): İlk yardım uygulayacak kişi, hasta ya da yaralının hikayesini oğrenir Hastanın hikayesi tanı ve tedavi icin onemlidir Orneğin, kaza geciren kişinin kaza sırasında kafasını carpıp carpmadığı, goğsunun bir yere sıkışıp sıkışmadığı gibi durumların onceden belirlenmesi gerekir Teşhiste yapılacak ikinci uygulama belirtilerin tespit edilmesidir Bu amacla hasta ya da yaralının;
Ağrısının olup olmadığı sorulur Ağrının belli bir bolgede mi yoksa vucudun her yerinde mi olduğu belirlenir
Uşume, titreme ve terlemesinin olup olmadığı belirlenir
Bulantı ve kusmasının olup olmadığına bakılır
Teşhiste yapılacak son uygulama ise bulguların tespit edilmesidir Bu amacla hasta ya da yaralının butun vucudu muayene edilerek yara, morluk, kanama kırık vb durumları belirlenir
Tedavi: Bu aşamada yaralı ya da hasta icin en uygun olan ilk yardım uygulanır Kazazedenin durumuna gore uygulanacak ilk yardım kuralları ilerleyen konularda yeri geldikce acıklanacaktır
Taşıma: Teşhis ve tedavisi yapılana hasta ya da yaralının en yakın sağlık kuruluşuna taşınması ilk yardımın ucuncu ilkesidir Taşıma sırasında kazazedelerin durumuna gore oncelikli olan taşınmalıdır Hasta ya da yaralının taşınması sırasında da ilk yardım uygulamasına ara verilmeden devam edilmelidir
İlk yardımın hedefleri: ilk yardımın hedeflerini aşağıdaki gibi ozetleyebiliriz:
•İlk yardımın temel hedefi paniği onlemektir Panik, yapılacak olan ilk yardımı olumsuz etkiler Paniğin onlenmesinden sonra ilk yardım uygulanmasına gecilir
•Solunum kontrol edilir Solunum durmuş ise ağızdan ağıza yapay solunum yapılır
•Kalbin durup durmadığı kontrol edilir Kalp atımları yoksa zaman gecirilmeden kalp masajı yapılır
•Herhangi bir kanama olup olmadığı kontrol edilir Kanama olması durumunda ileride acıklanacak olan teknikler uygulanarak kanama durdurulur
•Şok durumu varsa onlenmeye calışılır
•Yaranın olması durumunda dış etkilerden korunur
•Hasta ya da yaralının vucut ısısı korunmaya calışılır Bu amacla soğukta hastanın uzeri battaniye, palto, ceket vb şeylerle ortulur
•Hasta ya da yaralı bulunduğu durumdan alınarak ikinci bir kazanın meydana gelmeyeceği uygun bir yerde istirahat ettirilir Hastanın gereksiz hareket etmesi onlenir
•Hasta ya da yaralının cevresinde kalabalık oluşması onlenir
•Hasta ya da yaralının durumu ve kaza hakkında, ilgili birimlere haber verilir Boylece ambulans ve diğer teknik yardımların gelmesi sağlanır
•İlk yardımın hedeflerin son aşaması ise yaralı ya da hastanın ambulansla, ambulans olmadığı durumlarda diğer araclarla sağlık kuruluşlarına taşınmalıdır
İlk yardım kurallarının uygulanması sırasında gerekli malzemeler
İlk yardım kurallarının uygulanması sırasında bazı temel malzemeler gerekir İlk yardımın başarısı icin bu malzemelerin bulunması gerekir Bu amacla evde, sınıfta, işyerlerinde, taşıtlarda vb yerlerde ilk yardım cantasında icin gerekli malzemelerin bulunması gereken malzemeler(TSE ’ ye gore);
•Gaz sargı bezi
•Ucgen sargı
•Tampon gaz bezi
•Yara bandı
•Flaster
•Elastik sargı
•Plastik ortu
•Cengelli iğne
•Makas
•Kucuk bir not defteri
•Kurşun kalem
•Kısa ve oz yazılmış ilk yardım el defteri
•El feneri
•Canta icerisinde bulunan malzemeleri belirten liste bulunmalıdır
TSE ’ nin “TS 4019 standart numarasına gore her on kişi icin bir ilk yardım cantasının bulunması gerektiği belirtilmektedir
2Kazalar ve Korunmanın İlkeleri
a)Kaza nedir?
Dunya Sağlık Orgutu ’ nun tanımına gore “onceden planlanmamış ve beklenmeyen ancak yaralanmayla sonuclanan bir olaya kaza denir Kazalar sonunda buyuk maddi hasarların yanında oldukca fazla insan da hayatını kaybetmektedir
b) Toplum sağlığı acısından kazaların onemi
Her gun izlediğiniz basın ve yayın organlarında cok değişik kaza haberleri duyarsınız Kaza sayısının hızlı bir şekilde artış gostermesi cok sayıda olum ve sakat kalma durumlarını da beraberinde getirir Diğer bir ifadeyle kazalar toplumdaki sakatlık ve olumlerin başta gelen sebepleridir Kazaların oneminin daha iyi kavranması icin ulkemizdeki kaza oranları, olum ve sakat kalma sayılarına bakmak gerekir
Ulkemizde kazaların gercek boyutunu yansıtacak rakamlar tam olarak elde edilememektedir Turkiye ’ deki kazaların %40 ’ ı trafik kazaları, %20 ’ si iş kazaları, %20 ’ si ev kazaları ve %5 ’ i ise ateşli silah yaralanmalarıdır Ayrıca tarımsal uygulamalar ve sportif etkinliklerde de kazalar gorulmektedir
1994 yılı rakamlarına gore toplam 233803 trafik kazası olmuş, bu kazalarda 5942 kişi olmuş ve 104717 kişi yaralanmıştır Trafik kazalarının %97 ’sinin nedeni sorumsuzluktur
1992 yılında SSK ’ ya kayıtlı olan 3796702 işciden 138464 iş kazası saptanmıştır Yani işcilerin %37!si iş kazası gecirmişlerdir Yaralanan işcilerin %248 ’inde kalıcı sakatlık meydana gelmiştir%127 oranında olum meydana gelmiştir
Hızlı bir artış gostererek insan sağlığını olumsuz etkileyen kazalar meydana geliş şekillerine gore gruplandırılabilir Kazalar;
Trafik kazaları
İş kazaları
Ev kazaları
Spor kazaları
Kitlesel kazalar
Diğer kazalar olarak gruplandırılır
•Trafik kazaları: Gunumuzde trafiğe cıkan arac sayısına gore hızlı bir artış gosteren kaza grubudur Olumle sonuclanan kazalarda ilk sırayı alır Adli olaylar grubuna giren trafik kazalarını, polise bildirmek zorunludur
•İş kazaları: Kişilerin gereği gecirdikleri kazalardır İş kazalarına ornek olarak inşaat kazalarını, yer altında calışanların gecirdiği kazalar ornek verilebilir İş kazalarının buyuk kısmı, yoğunluğun diğer gunlere gore daha fazla olduğu haftanın son gunlerinde meydana gelmektedir En kısa surede polise bildirilmesi gereken kazalardır
•Ev kazaları: Ev kazaları, genelde yanık,zehirlenme,kesici alet yaralanmalarından oluşur
•Spor kazaları: Duşme, carpışma, carpma, burkulma gibi şekillerde meydana gelir
•Kitlesel kazalar: Yangın, bina cokmesi gibi durumlarda meydana gelir
•Diğer kazalar: Bu grup kazalara doğal afetler, ucak,gemi ve tren kazaları dahil edilebilir
Kazalarda uygulanan ilk yardımın on başarı anahtarı
Kazalardaki olu sayısının cok yuksek olması nedeniyle uygulanacak ilk yardım kuralları buyuk onem taşır Kazalarda uygulanan ilk yardımın on başarı anahtarı vardır Bunlar;
•Kaza sırasında zaman kaybetmeden ve telaş yapılmadan ilk yardım yapılmalıdır
•Kazazedenin solunumunu kontrol edilir solunum durmuşsa suni solunum yapılmalıdır
•Kalp atışı kontrol edilir eğer kalp atımı durmuşsa derhal kapalı kalp masajı yapılmalıdır
•Kanamanın olup olmadığı kontrol edilir kanama varsa hemen durdurularak kan kaybı onlenmelidir
•Kazazedede şok durumu varsa fazla hareket ettirilmeden şoka karşı onlem alınmalıdır
•İlk yardım sırasında zamanın cok buyuk oneme sahip olduğu unutulmamalıdır Bu amacla kazazedenin durumunun kotuye gitmesini onleyecek tedbirler alınmalıdır
•Kazazedenin moralini yuksek tutmak icin guven verici sozler soylenmelidir
•Kaza yerinde, gereksiz kalabalıklar dağıtılarak halkın toplanması onlenmelidir
•Kazazedenin, giysileri gereğinden fazla soyulmamalıdır
•Kazazede, butun imkanlar kullanılarak en yakın hastaneye taşınmalıdır
b)Kazalardan korunma: kazalardan korunma kişi faktorune bağlıdır Bunda en onemli etken kişinin eğitimidir Kişilerin sorumsuzluk,bilgisizlik ve dikkatsizlik nedeniyle yaptıkları kazaların onlenilmesinde en onemli arac, sağlık eğitimidir Trafik kazaları gibi başkalarının hayatını da tehlikeye duşuren durumlarda zorunlu olarak cezai yaptırımlara da gidilmektedir Cocuklar, yaşlılar ve hamileler kazalar acısından en onemli risk grubunu oluşturmaktadır
•Cocukların ozellikle yurumeye başlama donemlerinde kazalarla karşılaşabilme riskleri yuksek olmaktadır Bu donemlerde duşme buyuk kaza nedenlerindendir
•Evde kesici, batıcı araclar ortada bırakılmamalıdır
•Mutfatkat ocakta kullanılan tavaların sapları carpılmayacak bicimde olmalıdır
•Elektrik prizleri herhangi bir şeyle kurcalanamayacak şekilde kapatılmalıdır
•Mutfakta bocek ilacı bulundurulmamalıdır
•Bakım ve onarım işi daima alanında yetişmiş elemanlara yaptırılmalıdır
•Sıvı gaz tupleri sabun kopuğu ile kontrol edilmelidir
•Kucuk piknik tuplerinde geniş tencerelerle su ısıtılmamalıdır
•Girilmesi yasak sulara girilmemelidir
•Cocuklar kollarından tutularak kaldırılmamalıdır
•Bebekler kundaklanmamalı ve yarı yuzustu yatırılmamalıdır
•Meyve ve sebzeler iyice yıkanılmadan yenilmemelidir
•Bir diğer risk grubu yaşlılardır Yaşlıların bulunduğu evlerin aydınlatılması, merendeki kırık basamakların onarılması gerekmektedir
•Hamilelerde vucut dengesinin bozulması nedeniyle kaza tehlikesi artar Kaymaları onleyecek tedbirler alınmalıdır
•İş hayatında arac gerec guvenliği, yapılan uygulama ile ilgili koruyucu onlemlere dikkat edilmelidir
•Aydınlatma yeterli olmalıdır
•Kişiler yaşlarının ve yeteneklerinin uzerinde bir işle gorevlendirilmemelidir
•Yapı işlerinde guvenlik halatı gibi araclar kullanılmalıdır
•Tarım ilaclamalarında ruzgar arkaya alınmalıdır, serpinti onlenmelidir
•Hicbir yiyecek kabına zehirli madde konulmamalıdır
•Tum spor etkinliklerinde yapılan hareket, tekniğine uygun olmalıdır
•Cocuk parkalarında duşmeleri, carpmaları onleyecek onlemler alınmalıdır
•Toplum bireyleri ilk yardım konusunda eğitilmelidir
•Alkollu arac kullanmamalı, emniyet kemeri takılmalıdır
Kaza geciren kişilere yardım etmek her insan icin bir gorevdir Yardım ederken kişi kendi guvenliğini tehlikeye atmamalıdır Orneğin, elektrik carpması ve boğulmalarda olduğu gibi kişi kendi guvenliğini sağlamadan yardıma kalkışırsa hayatını kaybedebilir
Kazalardan korunmanın temel ilkelerinden birisi de insanların surekli olarak eğitilmesidir Surekli eğitim ve yapılan kontrollerde bir cok kaza onceden onlenir Kaza sırasında kopan organın tekrar yerine dikilebilmesi icin tekniğine uygun olarak sağlık kuruluşlarına taşınması gerekir Kopan organın ayrılma yerine ve vucudun bu kısmına tenturdiyot ve benzeri maddeler asla surulmemelidir Bu maddeler yaranın ağzını acarak kanamayı hızlandırır
Kaza sırasında kopan organların soğuk bir ortamda , ancak dondurulmadan sağlık kuruluşuna nakledilmelidir Kopan organ asla buz veya buzlu suya doğrudan temas ettirilmemelidir Once kuru bir kaba veya poşete konulmalıdır Daha sonra bu poşet soğuk bir başka kaba ya da buzlu kaba oturtularak taşınmalıdır Taşıma sırasında organın dondurulmamasına ozen gosterilmelidir 6 saat icinde bir sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır
Bilinc kaybının bir cok nedeni ve belirtisi
3Bilinc Kaybı ve Şok
Normal olarak insanlar beş duyu organlarıyla cevrelerinde meydana gelen olayları algılayarak gerekli tepkileri gosterirler İnsanların bu normal durumuna bilinclilik hali denir Bilinclilik hali herhangi bir kaza nedeniyle ortadan kalkar Kişinin beş duyu organıyla algılama yapamamasına bilinc kaybı denir
Bilinc kaybının bir cok nedeni ve belirtisi vardır Bilinc kaybının nedenleri;
Beyin kanamaları
İsteri nobetleri
Bayılma
Zehirlenmeler
Alkol koması
Şeker koması
Yuksek ateş
Baş travmaları
Epilepsi (sara) ve sinir sistemini bozan hastalıklardır
Bilinc kaybının sebebi araştırılmalı daha sonraki uygulamalar icin bilinc kaybının derecesi ortaya konulmalıdır Bilinc kaybının farklı dereceleri vardır Uyuklama, dalgınlık durumu, bayılma ve koma şekillerinde meydana gelir En tehlikelisi koma durumudur
Genelde bilincin kaybedilmesi cevreden kaynaklanır Dolayısıyla bilinc kaybına uğrayan kişi bulunduğu cevreden uzaklaştırılır Eğer bilinc kaybının nedeni ortam değilse bilincini kaybeden kişi yuzustu veya yarı yuzustu durumda yatırılır Bu şekilde yatırmadaki amac dilin boğazı kapayarak soluk almasını onlemektir Bu şekilde yatırıldıktan sonra ağız ici kontrol edilir ve toprak gibi şeyler temizlenir Solunum tıkanıklığı hırıltıdan anlaşılabilir Hayatın tehlikeye girdiği donemlerde ilk yardım ABC ’ si uygulanır İlk yardım ABC ’ si Airway, Breathing ve Circulation terimlerinin ilk harflerdir İlk yardım ABC‘ si;
a)Hava yolunun acılması
b)Solunumun duzeltilmesi
c)Dolaşımın sağlanması, uygulamalarını kapsar
Bilinc kaybına uygun olarak yatırılan hastanın boğazı parmakla kontrol edilerek temizlendikten sonra kemer kravatı gevşetilir Gomleğinin duğmeleri acılır Kesinlikle su veya başka bir icecek verilmemelidir Bu durum kişin boğulmasına yol acabilir Aynı şekilde ayılması amacıyla tokat atma, sarsma gibi davranışlar kesinlikle yapılmamalıdır
Bilinc kaybı nedenlerinden birisi de bayılmadır Bayılmanın nedeni oldukca farklıdır Kan tutması ani heyecan, ani korku gibi durumlar bayılmaya neden olabilir Bayılma sırasında beyine yeterince kan gitmez Buna paralel olarak beyin oksijen alamaz Bayılan kişinin once renginde sararma meydana gelir Ondan sonra kişide bayılma meydana gelir Bu durumdaki kişinin kemeri ve kravatı gevşetilirken gomlek duğmesi de acılır Boylece bayılan kişinin rahatlaması sağlanır Kısa surede ayılmaz ise yan yatırılarak hekime haber verilir Kişi bayılacağını hissedebilir Bayılacağını anlayan kişi kalcalarını sıkıştırıp, karın kaslarını iceri ceker ve bacak kaslarını gergin duruma getirirse bayılmasını onleyebilir
İlk Yardım genel bilgi
Kaza, hastalık, yangın, deprem vb tehlikeli ve ani durumlarda hastaya kesin tedavi oncesi, olay yerinde uygulanan ilk ve ivedi işlem, sıhhi imdat
İşte Turk Dil Kurumu ilk yardım kelimesini boyle tanımlıyor Hayat kurtarmaya ya da olası tehlikeleri en aza indirgemeye yonelik bu işlemin oneminin geniş kitleler tarafından bilinmesi gerekiyor Ozellikle ulkemizde trafik kazaları ve doğal afetler gibi ongorulemeyen ani kazalar sıklıkla meydana geldiğinden ilk yardım eğitimi daha cok onem kazanıyor
Oncelikle, ilk yardım eğitimlerine daha geniş katılımlar sağlanması gerektiğinin en onemli nokta olduğunu belirtelim Ulkemizde cok az sayıda kişi, acil mudahale gerektiren durumlarda neler yapılabileceğini biliyor Coğu kişi gerek surucu belgesi eğitimlerinde gerekse diğer eğitimlerde ilk yardım oğrenmiş olmasına rağmen, ulkemizde yaşanan kaza oranı sıklıklarını goz onunde bulundurduğumuzda, bilincli ve kuralları iyi ozumsemiş kişi sayısının yetersiz kaldığını goruyoruz
İlk yardım konusunda dikkat edilmesi gereken diğer nokta ise, ilk yardım uygulamalarının bu konuda gerekli eğitimi almış kişilerce yapılması gerektiği Mudahale edilen hastanın durumunu iyileştirmek icin bilincsiz uygulamalardan kesinlikle kacınmak gerekiyor Aksi takdirde, hasta iyileşmeden cok, kotuleşme ile yuz yuze kalabiliyor Yapılabilecek en doğru hareket, hastaya ilk yardım alanında eğitimli bir bireyin gerekli ilk mudahaleyi gercekleştirmesi ve ardından ambulans ve sağlık personelinin gelişini beklemek
İşte bu iki noktaya, ilk yardımın daha geniş kitleler tarafından oğrenilmesi ve ilk yardım yapan kişilerin bilincsiz uygulamalardan kacınması noktalarına uyulduğu takdirde ilk yardımın onemi daha iyi kavranabilecek Bu sayede bircok kişiye doğru mudahaleler yapılıp ciddi kazaların onune gecilebilecek Bu yuzden herkesi ilk yardım eğitimlerine davet ediyoruz!
