Ilk yardım teknikleri nelerdir
Birincil Yardım müdahaleleri
HAVA YOLUNUN AÇILMASI
Ağız boşluğu erişkinlerde sinyâl, bebeklerde ise serçe parmağı kullanılarak temizlenir, yabancı cisimler varsa çıkartılır, (Takma diş, kırık diş, toprak vs) Dilin arkaya sarkarak hava yolunu kapatmaması için: Bir elle çeneden tutulur çene yukarı ve öne alınır, diğer elle alnından hafifçe itilerek yaralının başı geriye alınır
Boyun zedelenmesi düşünülen yaralılarda, baş geriye doğru itilmez,daha alçak çene yukarı dürüst çekilir
HAVA YOLUNDAKİ YABANCI CİSİMLERİN ÇIKARILMASI:
Yaralıya yapay solunum yaparken, her hava üfleyişte yaralının göğsünün yükselip, yükselmediğine bakmamız gerekir Suni solunuma karşın yaralının göğsü yükselmiyorsa hava yolu tıkalıdır ve verilen hava akciğerlere gitmiyordur Bu durumda tıkalı hava yolu en kısa zamanda açılmalıdır Bunun için bilinci açık bir kişide;
Zarar Görmüş erişkin ise yüzüstü başı birazcık aşağı olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur
Yaralı bebekse yüzü aşağı gelecek, karnı kolumuzun üzerine denk gelecek şekilde kolumuza yatırılır ve sırtına vurulur
Bunların haricen ara sıra jurnal hayatta hava yoluna tanıdık olmayan cisimler kaçabilir Hava yolu kısmen tıkalı olabilir; Hasta öksürebiliyorsa ve rengi iyi ise müdahale edilmemelidir bununla beraber hasta kuvvetsiz bir şekilde öksürüyor ve benzi atmış almakta zorlanıyorsa acil takviye gereklidir
Nedenleri:
* Yiyecekler(Hava yolu tıkanıklıkları, çoğunlukla yemek yeme sırasında görülür)
* Takma dişler
* Tanıdık Olmayan beden (Oyuncaklar,küçük cisimler vb)
Bulgu ve bulgular :
1Kısmi tıkanmada:
Eğer hava geçişi iyi ise kişinin bilinci yerindedir
Zinde bir şekilde öksürür, öğürür, nefes almada zorluğu
vardır Konuşabilir ya da ses çıkarabilir
Eğer hava geçişi yetkisiz ise,kuvvetsiz bir şekilde öksürür,
curcunalı nefes alır,şiddetli bir solunum sıkıntısı mevcuttur
2Tam tıkanmada:
Nefes alamaz, konuşamaz, öksüremez, boynunu baş parmakları ve diğer parmakları ile tutar (boğulma işareti) ve daha sonra bilincini yitirir
Ne yapılmalı: Hava geçişi iyi olan kısmi hava yolu tıkanmalarında herhangi bir müdahale yapılmaz Sadece birey öksürmesi için yönlendirilir Eğer öksürmesi yetmiyorsa, nefes alma zorluğu artıyorsa ve kişi bilincini kaybetmeye başlıyorsa müdahale edilmelidir Yabancı karoser ağız içinde görünür durumda ve kolay alınabilir konumda ise kişinin boğazına parmak sokarak müdahale etmek ve takılan nesneyi daha derine kaçırmamaya dikkat ederek çıkarmaya çalışılmalıdır Eğer nesne yerinden çıkartılamıyorsa Hemlich Manevrası uygulanmalıdır
HEIMLICH MANEVRASI
Yetişkinde:
Hastanın arkasına geçin ve kollarınızı hastanın beline dolayın Bir yumruğunuzu, başparmağınız avuç içinde olacak şekilde hastanın göbeğinin üst bölgesine koyup, kaburgaların ve göğüs kemiğinin altına yerleştirin Diğer elinizle yumruğunuzu sımsıkı kavrayın ve çabucak içeri ve yukarı içten bastırıp çekin
Bu işlem tıkanma giderilinceye kadar 6 10 kez tekrarlanmalıdır
Eğer hasta bilincini yitirir ise ve tıkanıklık hala devam ediyorsa hastanın sırt üstü yere uzanmasını sağlayın Hastanın dizleri üstüne oturup aynı bölgeye göğüse doğru bastırıp çekerek benzer manevrayı yerde uygulayın
Bunda da başarılı olamadıysanız yüzüstü başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur Burada solunum ve dolaşım kontrol edilir Icabında takviye yapılır Hala başarılı olunamadı ise, sırtüstü pozisyonunda manevraya devam edilir Solunum ve dolaşım durmuş ise suni solunum ve yürek masajı da yapılır
Fazla şişmanlarda ve ilerlemiş gebeliği olanlarda HEİMLİCH MANEVRASI azıcık daha yukarı bölgeden göğüs hamlesi biçiminde uygulanmalıdır
8 9 yaşına kadar olan çocuklarda batından itme tek elle yapılır
Minik çocuklarda ve Bebeklerde;
Ağız içini kontrol edin, eğer görebiliyorsanız tanıdık olmayan cismi çıkartmaya çalışın Eğer çıkartamıyorsanız, bir elinizle göğsünden tutarak bebeği yüzü yere bakacak şekilde dizinizin üstüne yatırın Kürek kemikleri arasına diğer elinizin ayasıyla 5 defa çok sert olmayacak şekilde vurun
5 kez göğüs hamlesi uygulayın (işaret ve orta parmakla)
Gerekiyorsa yapay solunum yaptırmaya başlayın
Başarılı oluncaya veya tıbbi takviye gelinceye dek bu işlemlere sırasıyla devam edin
SOLUNUM
Genel Bilgiler:
Atmosferde %20 oranında bulunan oksijen tüm doku ve hücrelerin yaşaması için şarttır Eğer oksijen kesilirse kalpte saniyeler içinde yamalı atımlar gelişir Oksijen eksikliğinde beyinde 46 dakika içinde geri dönüşümsüz, hasarlar ortaya çıkar
Oksijenin atmosferden alınıp hücrelere iletilmesi temelde iki sisteme bağlıdır: Solunum ve dolaşım
Solunum atmosferdeki havanın akciğerlere alınıp verilmesidir bununla birlikte oksijen akciğerlerdeki hava keseciklerinden kana geçer Hücrelerde normalde oluşan karbondioksit kandan keseciklere geçer ve nefes verirken dışarı atılır
Dolaşımda oksijenden zengin kan kalbin pompalaması ile vücuda dağılırken oksijenden fakir kan kalbe geri döner
Erişkin bir insan dakikada 1218 defa solunum yapar, bu sayı çocuklarda 2026 defadır
Herhangi bir kazada önce yaralının şuuruna , hava yolunun açıklığına ve solunumuna bakılır
Bir kişinin nefes alıp verdiği 3 şekilde kavranabilir;
BAK:Göğüs hareketlerine bakılır, göğüs her nefes alışta şişer ve nefes verirken iner
DİNLE: Kulağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp solunum sesini dinleriz
HİSSET: Yanağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp hava hareketlerini hissederiz Eğer göğüs hareketi yoksa ve solunum sesini duyamıyorsak, derhal hastaya müdahale etmek için önce hastanın solunum yolunu açmamız gerekir
Karşılaşılan birincil problem hava yolunun tıkanması olabilir ve bu tıkanma açılırsa diğer bir şeye gerek kalmadan hasta rahatlayabilir
SOLUNUMUN SAĞLANMASI:
Hava yolu açılmasına karşın zarar görmüş nefes alıp vermiyorsa derhal suni solunum uygulamasına başlanır
İlkyardımcı, Suni solunumu beş şekilde yapabilir:
1Ağızdan ağıza
2Ağızdan buruna (ağızda önemli yaralanma olanlar veya çenesi kilitlenenlerde)
3Ağızdan ağızla buruna birlikte (bebeklerde)
4Holger Nielsen metodu
5Silvester metodu
Ağızdan ağıza yapay solunum metodu:
En sık kullanılan ve hastayaralıya en faydalı yöntemdir Hasta sırtüstü yatırılıp başı geriye hafifçe itilir İlkyardımcı hastanın alt tarafına geçer Başı alından tutan elin baş ve sinyâl parmakları hastanın burun deliklerini kapatır İlkyardımcı derin bir nefes alır ve ağzını hastanın açık olan ağzına doğrudan doğruya dayayarak nefesini hastaya verir Sonradan ağzını çekip hastanın nefes vermesine fırsat tanır Erişkin bir insana dakikada 12 defa edinmek üzere her 5 saniyede bir suni solunum yapılır Bebeklere ise dakikada 20 defa, her 3 saniyede bir yapılmalıdır Bebeğe nefes verirken göğüs hareketleri izlenmelidir
Ağızdan buruna suni solunum uygulama:
Hastanın dişleri kilitlenmiş açılamıyorsa, veya kazadan dolayı ağız çevresinde yaralanma varsa, kısacası ağızdan ağıza metodu uygulanamıyorsa bu usul seçilmelidir
Bu metodda hasta yeniden benzer pozisyondadır, ilkyardımcı bu kere hastanın çenesinden tutup ağzını kapatır ve burnundan hava verir
yapay solunum sırasında mideye hava dolabilir, bu gibi hallerde hastayı yana çevirerek göbek ile kaburgalar arasına hafifçe bastırılarak hava boşaltılabilir
Ağızdan ağız ve buruna birliktesuni solunum uygulama:
Bilhassa ufak çocuklar ve bebeklerde uygulanması muhtemel olan bir metottur Bebeklerin solunum sayısı daha pozitif, ağız, burun ve akciğerleri daha ufak olduğundan bebeklere yapılacak suni solunum ağız ve burundan birlikte sık kesik kesik, daha az güçte nefes verilerek yapılır Verilecek hava miktarı göğsün kalkmasına yetecek kadardır
Sırttan buhran, dirseklerden kaldırma metodu ( Holger Nielsen metodu )
Ağız ve burun yaralanmalarında bu metot uygulanır Bu metot da hasta yüzükoyun yatırılıp, elleri başı hizasında birleştirilir, başı yandan çevrilir ve ellerinin üstüne yatırılır İlkyardımcı yaralının baş tarafına geçer, yaralının dirseklerinden tutup 2530 cm kaldırır, bu şekilde zarar görmüş nefes almış olur, sonra yavaş yavaş yerine bırakıp sırtından bastırır, bu şekilde de yaralı nefes vermiş olur
Silvester metodu:Bu metodda hasta sırtüstü yatırılır, ilkyardımcı yaralının baş tarafına geçer, ellerinden tutup her iki yana ve yukarıya dürüst açar, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonradan yaralının ellerini bırakmadan göğsünden bastırır, bu şekilde yaralı nefes vermiş olur
Bu metotlar haricen sıhhat personelinin uyguladığı ve bir ağızlık ya da bir kese yardımı ile yaptığı suni solunum tipleri de vardır Ancak bu uygulamalar profesyonel ekiplerce yapılır
DOLAŞIMIN SAĞLANMASI:
Yürek, kanı tüm organlara ritmik olarak pompalar ve kendi elektrik aktivitesini oluşturur
Erişkin bir insanın kalbi dakikada 6080 arasında atar Bebeklerde dakikada 160 yürek atımı, çocuklar için de 120 atım normaldir
Bir insanın kalbinin çalışıp çalışmadığını çakmak için; nabız atışlarına bakılır Nabız en iyi boyunda bulunan şah damarından anlaşılır, kalbe yakındır ve tansiyon 50 mmHg basıncına düşse bile bu damardan nabız hissedilir Halbuki bu dek düşük bir tansiyonda el bileğinden nabız alınmayabilir Kalbin durduğu sanılarak yanlışlıkla kalp masajına başlanabilir Bebeklerde nabza koltukaltına yakın kolun iç kısmından daha sıcacık bakılır
Içten kriterlerle kalbin çalışmadığı saptama edilirse,şimdi yürek masajı uygulamasına başlamak gerekir *
Birincil Yardım müdahaleleri
HAVA YOLUNUN AÇILMASI
Ağız boşluğu erişkinlerde sinyâl, bebeklerde ise serçe parmağı kullanılarak temizlenir, yabancı cisimler varsa çıkartılır, (Takma diş, kırık diş, toprak vs) Dilin arkaya sarkarak hava yolunu kapatmaması için: Bir elle çeneden tutulur çene yukarı ve öne alınır, diğer elle alnından hafifçe itilerek yaralının başı geriye alınır
Boyun zedelenmesi düşünülen yaralılarda, baş geriye doğru itilmez,daha alçak çene yukarı dürüst çekilir
HAVA YOLUNDAKİ YABANCI CİSİMLERİN ÇIKARILMASI:
Yaralıya yapay solunum yaparken, her hava üfleyişte yaralının göğsünün yükselip, yükselmediğine bakmamız gerekir Suni solunuma karşın yaralının göğsü yükselmiyorsa hava yolu tıkalıdır ve verilen hava akciğerlere gitmiyordur Bu durumda tıkalı hava yolu en kısa zamanda açılmalıdır Bunun için bilinci açık bir kişide;
Zarar Görmüş erişkin ise yüzüstü başı birazcık aşağı olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur
Yaralı bebekse yüzü aşağı gelecek, karnı kolumuzun üzerine denk gelecek şekilde kolumuza yatırılır ve sırtına vurulur
Bunların haricen ara sıra jurnal hayatta hava yoluna tanıdık olmayan cisimler kaçabilir Hava yolu kısmen tıkalı olabilir; Hasta öksürebiliyorsa ve rengi iyi ise müdahale edilmemelidir bununla beraber hasta kuvvetsiz bir şekilde öksürüyor ve benzi atmış almakta zorlanıyorsa acil takviye gereklidir
Nedenleri:
* Yiyecekler(Hava yolu tıkanıklıkları, çoğunlukla yemek yeme sırasında görülür)
* Takma dişler
* Tanıdık Olmayan beden (Oyuncaklar,küçük cisimler vb)
Bulgu ve bulgular :
1Kısmi tıkanmada:
Eğer hava geçişi iyi ise kişinin bilinci yerindedir
Zinde bir şekilde öksürür, öğürür, nefes almada zorluğu
vardır Konuşabilir ya da ses çıkarabilir
Eğer hava geçişi yetkisiz ise,kuvvetsiz bir şekilde öksürür,
curcunalı nefes alır,şiddetli bir solunum sıkıntısı mevcuttur
2Tam tıkanmada:
Nefes alamaz, konuşamaz, öksüremez, boynunu baş parmakları ve diğer parmakları ile tutar (boğulma işareti) ve daha sonra bilincini yitirir
Ne yapılmalı: Hava geçişi iyi olan kısmi hava yolu tıkanmalarında herhangi bir müdahale yapılmaz Sadece birey öksürmesi için yönlendirilir Eğer öksürmesi yetmiyorsa, nefes alma zorluğu artıyorsa ve kişi bilincini kaybetmeye başlıyorsa müdahale edilmelidir Yabancı karoser ağız içinde görünür durumda ve kolay alınabilir konumda ise kişinin boğazına parmak sokarak müdahale etmek ve takılan nesneyi daha derine kaçırmamaya dikkat ederek çıkarmaya çalışılmalıdır Eğer nesne yerinden çıkartılamıyorsa Hemlich Manevrası uygulanmalıdır
HEIMLICH MANEVRASI
Yetişkinde:
Hastanın arkasına geçin ve kollarınızı hastanın beline dolayın Bir yumruğunuzu, başparmağınız avuç içinde olacak şekilde hastanın göbeğinin üst bölgesine koyup, kaburgaların ve göğüs kemiğinin altına yerleştirin Diğer elinizle yumruğunuzu sımsıkı kavrayın ve çabucak içeri ve yukarı içten bastırıp çekin
Bu işlem tıkanma giderilinceye kadar 6 10 kez tekrarlanmalıdır
Eğer hasta bilincini yitirir ise ve tıkanıklık hala devam ediyorsa hastanın sırt üstü yere uzanmasını sağlayın Hastanın dizleri üstüne oturup aynı bölgeye göğüse doğru bastırıp çekerek benzer manevrayı yerde uygulayın
Bunda da başarılı olamadıysanız yüzüstü başı biraz aşağıda olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur Burada solunum ve dolaşım kontrol edilir Icabında takviye yapılır Hala başarılı olunamadı ise, sırtüstü pozisyonunda manevraya devam edilir Solunum ve dolaşım durmuş ise suni solunum ve yürek masajı da yapılır
Fazla şişmanlarda ve ilerlemiş gebeliği olanlarda HEİMLİCH MANEVRASI azıcık daha yukarı bölgeden göğüs hamlesi biçiminde uygulanmalıdır
8 9 yaşına kadar olan çocuklarda batından itme tek elle yapılır
Minik çocuklarda ve Bebeklerde;
Ağız içini kontrol edin, eğer görebiliyorsanız tanıdık olmayan cismi çıkartmaya çalışın Eğer çıkartamıyorsanız, bir elinizle göğsünden tutarak bebeği yüzü yere bakacak şekilde dizinizin üstüne yatırın Kürek kemikleri arasına diğer elinizin ayasıyla 5 defa çok sert olmayacak şekilde vurun
5 kez göğüs hamlesi uygulayın (işaret ve orta parmakla)
Gerekiyorsa yapay solunum yaptırmaya başlayın
Başarılı oluncaya veya tıbbi takviye gelinceye dek bu işlemlere sırasıyla devam edin
SOLUNUM
Genel Bilgiler:
Atmosferde %20 oranında bulunan oksijen tüm doku ve hücrelerin yaşaması için şarttır Eğer oksijen kesilirse kalpte saniyeler içinde yamalı atımlar gelişir Oksijen eksikliğinde beyinde 46 dakika içinde geri dönüşümsüz, hasarlar ortaya çıkar
Oksijenin atmosferden alınıp hücrelere iletilmesi temelde iki sisteme bağlıdır: Solunum ve dolaşım
Solunum atmosferdeki havanın akciğerlere alınıp verilmesidir bununla birlikte oksijen akciğerlerdeki hava keseciklerinden kana geçer Hücrelerde normalde oluşan karbondioksit kandan keseciklere geçer ve nefes verirken dışarı atılır
Dolaşımda oksijenden zengin kan kalbin pompalaması ile vücuda dağılırken oksijenden fakir kan kalbe geri döner
Erişkin bir insan dakikada 1218 defa solunum yapar, bu sayı çocuklarda 2026 defadır
Herhangi bir kazada önce yaralının şuuruna , hava yolunun açıklığına ve solunumuna bakılır
Bir kişinin nefes alıp verdiği 3 şekilde kavranabilir;
BAK:Göğüs hareketlerine bakılır, göğüs her nefes alışta şişer ve nefes verirken iner
DİNLE: Kulağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp solunum sesini dinleriz
HİSSET: Yanağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp hava hareketlerini hissederiz Eğer göğüs hareketi yoksa ve solunum sesini duyamıyorsak, derhal hastaya müdahale etmek için önce hastanın solunum yolunu açmamız gerekir
Karşılaşılan birincil problem hava yolunun tıkanması olabilir ve bu tıkanma açılırsa diğer bir şeye gerek kalmadan hasta rahatlayabilir
SOLUNUMUN SAĞLANMASI:
Hava yolu açılmasına karşın zarar görmüş nefes alıp vermiyorsa derhal suni solunum uygulamasına başlanır
İlkyardımcı, Suni solunumu beş şekilde yapabilir:
1Ağızdan ağıza
2Ağızdan buruna (ağızda önemli yaralanma olanlar veya çenesi kilitlenenlerde)
3Ağızdan ağızla buruna birlikte (bebeklerde)
4Holger Nielsen metodu
5Silvester metodu
Ağızdan ağıza yapay solunum metodu:
En sık kullanılan ve hastayaralıya en faydalı yöntemdir Hasta sırtüstü yatırılıp başı geriye hafifçe itilir İlkyardımcı hastanın alt tarafına geçer Başı alından tutan elin baş ve sinyâl parmakları hastanın burun deliklerini kapatır İlkyardımcı derin bir nefes alır ve ağzını hastanın açık olan ağzına doğrudan doğruya dayayarak nefesini hastaya verir Sonradan ağzını çekip hastanın nefes vermesine fırsat tanır Erişkin bir insana dakikada 12 defa edinmek üzere her 5 saniyede bir suni solunum yapılır Bebeklere ise dakikada 20 defa, her 3 saniyede bir yapılmalıdır Bebeğe nefes verirken göğüs hareketleri izlenmelidir
Ağızdan buruna suni solunum uygulama:
Hastanın dişleri kilitlenmiş açılamıyorsa, veya kazadan dolayı ağız çevresinde yaralanma varsa, kısacası ağızdan ağıza metodu uygulanamıyorsa bu usul seçilmelidir
Bu metodda hasta yeniden benzer pozisyondadır, ilkyardımcı bu kere hastanın çenesinden tutup ağzını kapatır ve burnundan hava verir
yapay solunum sırasında mideye hava dolabilir, bu gibi hallerde hastayı yana çevirerek göbek ile kaburgalar arasına hafifçe bastırılarak hava boşaltılabilir
Ağızdan ağız ve buruna birliktesuni solunum uygulama:
Bilhassa ufak çocuklar ve bebeklerde uygulanması muhtemel olan bir metottur Bebeklerin solunum sayısı daha pozitif, ağız, burun ve akciğerleri daha ufak olduğundan bebeklere yapılacak suni solunum ağız ve burundan birlikte sık kesik kesik, daha az güçte nefes verilerek yapılır Verilecek hava miktarı göğsün kalkmasına yetecek kadardır
Sırttan buhran, dirseklerden kaldırma metodu ( Holger Nielsen metodu )
Ağız ve burun yaralanmalarında bu metot uygulanır Bu metot da hasta yüzükoyun yatırılıp, elleri başı hizasında birleştirilir, başı yandan çevrilir ve ellerinin üstüne yatırılır İlkyardımcı yaralının baş tarafına geçer, yaralının dirseklerinden tutup 2530 cm kaldırır, bu şekilde zarar görmüş nefes almış olur, sonra yavaş yavaş yerine bırakıp sırtından bastırır, bu şekilde de yaralı nefes vermiş olur
Silvester metodu:Bu metodda hasta sırtüstü yatırılır, ilkyardımcı yaralının baş tarafına geçer, ellerinden tutup her iki yana ve yukarıya dürüst açar, bu şekilde yaralı nefes almış olur, sonradan yaralının ellerini bırakmadan göğsünden bastırır, bu şekilde yaralı nefes vermiş olur
Bu metotlar haricen sıhhat personelinin uyguladığı ve bir ağızlık ya da bir kese yardımı ile yaptığı suni solunum tipleri de vardır Ancak bu uygulamalar profesyonel ekiplerce yapılır
DOLAŞIMIN SAĞLANMASI:
Yürek, kanı tüm organlara ritmik olarak pompalar ve kendi elektrik aktivitesini oluşturur
Erişkin bir insanın kalbi dakikada 6080 arasında atar Bebeklerde dakikada 160 yürek atımı, çocuklar için de 120 atım normaldir
Bir insanın kalbinin çalışıp çalışmadığını çakmak için; nabız atışlarına bakılır Nabız en iyi boyunda bulunan şah damarından anlaşılır, kalbe yakındır ve tansiyon 50 mmHg basıncına düşse bile bu damardan nabız hissedilir Halbuki bu dek düşük bir tansiyonda el bileğinden nabız alınmayabilir Kalbin durduğu sanılarak yanlışlıkla kalp masajına başlanabilir Bebeklerde nabza koltukaltına yakın kolun iç kısmından daha sıcacık bakılır
Içten kriterlerle kalbin çalışmadığı saptama edilirse,şimdi yürek masajı uygulamasına başlamak gerekir *