Birincil Destek Teknikleri
Ilkyardım Teknikleri
Yaralanmış ya da aniden hastalanmış kişiye yetkili takım ve araç gelinceye dek durum uygun ve mevcut imkanlarla yapılması gereken hayat kurtarmaya karşın geçici müdahaledir
İlkyardım:
· Durum yerinde yapılır
· Olay uygun bulunanlarca yapılır
· Durum uygun bulunan vasıta ve gereçlerle yapılır
İLKYARDIMIN AMAÇLARI
İlkyardımın esas amacı yaşamı korkutma eden esas nedenleri ortadan kaldırmaktır Süre fazla önemlidir,özellikle yaralanmalı trafik kazalarında ölümlerin %10 unun ilk 5 dakikada, %50'sinin ise birincil 30 dakikada meydana geldiği değişik çalışmalarla saptanmıştır Bundan anlaşılacağı gibi geçen her zaman dilimi ölüm oranını artırmaktadır böylece en etkin takviye ilk 30 dakikada yapılmalıdır Beyin dokusunun da oksijensizliğe maksimum 4 6 dakika dayanabileceği düşünüldüğünde bu sürenin önemi tartışılmazdır
İlkyardım gerektiren durumlar bir rahatsızlık sonucu ortaya meydana çıkan ivedi haller, trafik kazaları, doğal afetler ve yangınlar gibi çok çeşitli nedenlere yan olarak ortaya çıkabilir
İlkyardımda ilk olarak, hayati tartı içeren, ilkyardımın ABC' si olarak adlandırabileceğimiz:
Airway (Hava yolu)
Breathing (Solunum)
Circulation (Dolaşım) üzerine odaklanmalıdır
Bunun yanı sıra:
Kanamanın denetim edilmesi ve Kırık tespiti (Atelleme) sağlanmalıdır
HAVA YOLUNUN AÇILMASI
Ağız boşluğu erişkinlerde sinyâl, bebeklerde ise serçe parmağı kullanılarak temizlenir, tanıdık olmayan cisimler varsa çıkartılır, (Takma diş, kırık diş, toprak vs) Dilin arkaya sarkarak hava yolunu kapatmaması için: Bir elle çeneden tutulur çene yukarı ve öne alınır, öteki elle alnından hafifçe itilerek yaralının başı geriye alınır
Boyun zedelenmesi düşünülen yaralılarda, baş geriye doğru itilmez,daha alçak çene yukarı içten çekilir
HAVA YOLUNDAKİ YABANCI CİSİMLERİN ÇIKARILMASI:
Yaralıya yapay solunum yaparken, her hava üfleyişte yaralının göğsünün yükselip, yükselmediğine bakmamız gerekir Yapay solunuma karşın yaralının göğsü yükselmiyorsa hava yolu tıkalıdır ve verilen hava akciğerlere gitmiyordur Bu durumda tıkalı hava yolu en kısa zamanda açılmalıdır Bunun için bilinci açık bir kişide;
Zarar Görmüş yetişkin ise yüzüstü başı azıcık aşağıda olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur
Zarar Görmüş bebekse yüzü aşağıda gelecek, karnı kolumuzun üstüne denk gelecek şekilde kolumuza yatırılır ve sırtına vurulur
Bunların dışında bazen günlük hayatta hava yoluna tanıdık olmayan cisimler kaçabilir Hava yolu kısmen tıkalı olabilir; Hasta öksürebiliyorsa ve rengi iyi ise müdahale edilmemelidir bununla beraber hasta kuvvetsiz bir şekilde öksürüyor ve bitik almakta zorlanıyorsa acil destek gereklidir
Nedenleri:
* Yiyecekler(Hava yolu tıkanıklıkları, çoğunlukla yemek yeme esnasında görülür)
* Takma dişler
* Yabancı cisim (Oyuncaklar,minik cisimler vb)
Bulgu ve bulgular :
1Kısmi tıkanmada:
Eğer hava geçişi iyi ise kişinin bilinci yerindedir
Enerjik bir şekilde öksürür, öğürür, nefes almada zorluğu
vardır Konuşabilir ya da ses çıkarabilir
Eğer hava geçişi eksik ise,cılız bir şekilde öksürür,
şamatalı nefes alır,şiddetli bir solunum sıkıntısı mevcuttur
2Tam tıkanmada:
Nefes alamaz, konuşamaz, öksüremez, boynunu baş parmakları ve öteki parmakları ile tutar (boğulma işareti) ve daha sonra bilincini yitirir
Ne yapılmalı: Hava geçişi iyi olan kısmi hava yolu tıkanmalarında herhangi bir müdahale yapılmaz Sadece kişi öksürmesi için yönlendirilir Eğer öksürmesi yetmiyorsa, nefes alma zorluğu artıyorsa ve kişi bilincini kaybetmeye başlıyorsa müdahale edilmelidir Yabancı gövde ağız içinde görünür durumda ve kolay alınabilir konumda ise kişinin boğazına parmak sokarak müdahale etmek ve takılan nesneyi daha derine kaçırmamaya dikkat ederek çıkarmaya çalışılmalıdır Eğer nesne yerinden çıkartılamıyorsa Hemlich Manevrası uygulanmalıdır
HEIMLICH MANEVRASI
Yetişkinde:
Hastanın arkasına geçin ve kollarınızı hastanın beline dolayın Bir yumruğunuzu, başparmağınız avuç içinde olacak şekilde hastanın göbeğinin üst bölgesine koyup, kaburgaların ve göğüs kemiğinin altına yerleştirin Diğer elinizle yumruğunuzu sıkıca kavrayın ve çabuk içeri ve yukarı içten bastırıp çekin
Bu işlem tıkanıklık giderilinceye kadar 6 10 defa tekrarlanmalıdır
Eğer hasta bilincini yitirir ise ve tıkanma hala devam ediyorsa hastanın sırt üstü yere uzanmasını sağlayın Hastanın dizleri üzerine oturup benzer bölgeye göğüse dürüst bastırıp çekerek benzer manevrayı yerde uygulayın
Bunda da başarılı olamadıysanız yüzüstü başı azıcık aşağı olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur Burada solunum ve dolaşım denetim edilir Icabında destek yapılır Hala başarılı olunamadı ise, sırtüstü pozisyonunda manevraya devam edilir Solunum ve dolaşım durmuş ise suni solunum ve yürek masajı da yapılır
Fazla şişmanlarda ve ilerlemiş gebeliği olanlarda HEİMLİCH MANEVRASI biraz daha yukarı bölgeden göğüs hamlesi biçiminde uygulanmalıdır
8 9 yaşına değin olan çocuklarda batından itme tek elle yapılır
Minik çocuklarda ve Bebeklerde;
Ağız içini kontrol edin, eğer görebiliyorsanız tanıdık olmayan cismi çıkartmaya çalışın Eğer çıkartamıyorsanız, bir elinizle göğsünden tutarak bebeği yüzü yere bakacak şekilde dizinizin üstüne yatırın Kürek kemikleri arasına diğer elinizin ayasıyla 5 defa fazla sert olmayacak şekilde vurun
5 kez göğüs hamlesi uygulayın (göze çarpan ve orta parmakla)
Gerekiyorsa suni solunum yaptırmaya başlayın
Başarılı oluncaya ya da tıbbi takviye gelinceye dek bu işlemlere sırasıyla devam edin
SOLUNUM
Genel Bilgiler:
Atmosferde %20 oranında yer alan oksijen bütün doku ve hücrelerin yaşaması için şarttır Eğer oksijen kesilirse kalpte saniyeler içinde düzensiz atımlar gelişir Oksijen eksikliğinde beyinde 46 dakika içinde geri dönüşümsüz, hasarlar ortaya çıkar
Oksijenin atmosferden alınıp hücrelere iletilmesi temelde iki sisteme bağlıdır: Solunum ve dolaşım
Solunum atmosferdeki havanın akciğerlere alınıp verilmesidir bununla birlikte oksijen akciğerlerdeki hava keseciklerinden kana geçer Hücrelerde normalde oluşan karbondioksit kandan keseciklere geçer ve nefes verirken dışarı atılır
Dolaşımda oksijenden varlıklı kan kalbin pompalaması ile vücuda dağılırken oksijenden fakir kan kalbe geri döner
Yetişkin bir insan dakikada 1218 defa solunum yapar, bu sayı çocuklarda 2026 defadır
Herhangi bir kazada önce yaralının şuuruna , hava yolunun açıklığına ve solunumuna bakılır
Bir kişinin nefes alıp verdiği 3 şekilde anlaşılabilir;
BAK:Göğüs hareketlerine bakılır, göğüs her nefes alışta şişer ve nefes verirken iner
DİNLE: Kulağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp solunum sesini dinleriz
HİSSET: Yanağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp hava hareketlerini hissederiz Eğer göğüs hareketi yoksa ve solunum sesini duyamıyorsak, şu anda hastaya müdahale etmek için önce hastanın solunum yolunu açmamız gerekir
Karşılaşılan ilk problem hava yolunun tıkanması olabilir ve bu tıkanma açılırsa diğer bir şeye lüzum kalmadan hasta rahatlayabilir
SOLUNUMUN SAĞLANMASI:
Hava yolu açılmasına rağmen yaralı nefes alıp vermiyorsa acilen suni solunum uygulamasına başlanır
İlkyardımcı, Suni solunumu beş şekilde yapabilir:
1Ağızdan ağıza
2Ağızdan buruna (ağızda önemli yaralanma olanlar veya çenesi kilitlenenlerde)
3Ağızdan ağızla buruna birlikte (bebeklerde)
4Holger Nielsen metodu
5Silvester metodu *
Ilkyardım Teknikleri
Yaralanmış ya da aniden hastalanmış kişiye yetkili takım ve araç gelinceye dek durum uygun ve mevcut imkanlarla yapılması gereken hayat kurtarmaya karşın geçici müdahaledir
İlkyardım:
· Durum yerinde yapılır
· Olay uygun bulunanlarca yapılır
· Durum uygun bulunan vasıta ve gereçlerle yapılır
İLKYARDIMIN AMAÇLARI
İlkyardımın esas amacı yaşamı korkutma eden esas nedenleri ortadan kaldırmaktır Süre fazla önemlidir,özellikle yaralanmalı trafik kazalarında ölümlerin %10 unun ilk 5 dakikada, %50'sinin ise birincil 30 dakikada meydana geldiği değişik çalışmalarla saptanmıştır Bundan anlaşılacağı gibi geçen her zaman dilimi ölüm oranını artırmaktadır böylece en etkin takviye ilk 30 dakikada yapılmalıdır Beyin dokusunun da oksijensizliğe maksimum 4 6 dakika dayanabileceği düşünüldüğünde bu sürenin önemi tartışılmazdır
İlkyardım gerektiren durumlar bir rahatsızlık sonucu ortaya meydana çıkan ivedi haller, trafik kazaları, doğal afetler ve yangınlar gibi çok çeşitli nedenlere yan olarak ortaya çıkabilir
İlkyardımda ilk olarak, hayati tartı içeren, ilkyardımın ABC' si olarak adlandırabileceğimiz:
Airway (Hava yolu)
Breathing (Solunum)
Circulation (Dolaşım) üzerine odaklanmalıdır
Bunun yanı sıra:
Kanamanın denetim edilmesi ve Kırık tespiti (Atelleme) sağlanmalıdır
HAVA YOLUNUN AÇILMASI
Ağız boşluğu erişkinlerde sinyâl, bebeklerde ise serçe parmağı kullanılarak temizlenir, tanıdık olmayan cisimler varsa çıkartılır, (Takma diş, kırık diş, toprak vs) Dilin arkaya sarkarak hava yolunu kapatmaması için: Bir elle çeneden tutulur çene yukarı ve öne alınır, öteki elle alnından hafifçe itilerek yaralının başı geriye alınır
Boyun zedelenmesi düşünülen yaralılarda, baş geriye doğru itilmez,daha alçak çene yukarı içten çekilir
HAVA YOLUNDAKİ YABANCI CİSİMLERİN ÇIKARILMASI:
Yaralıya yapay solunum yaparken, her hava üfleyişte yaralının göğsünün yükselip, yükselmediğine bakmamız gerekir Yapay solunuma karşın yaralının göğsü yükselmiyorsa hava yolu tıkalıdır ve verilen hava akciğerlere gitmiyordur Bu durumda tıkalı hava yolu en kısa zamanda açılmalıdır Bunun için bilinci açık bir kişide;
Zarar Görmüş yetişkin ise yüzüstü başı azıcık aşağıda olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur
Zarar Görmüş bebekse yüzü aşağıda gelecek, karnı kolumuzun üstüne denk gelecek şekilde kolumuza yatırılır ve sırtına vurulur
Bunların dışında bazen günlük hayatta hava yoluna tanıdık olmayan cisimler kaçabilir Hava yolu kısmen tıkalı olabilir; Hasta öksürebiliyorsa ve rengi iyi ise müdahale edilmemelidir bununla beraber hasta kuvvetsiz bir şekilde öksürüyor ve bitik almakta zorlanıyorsa acil destek gereklidir
Nedenleri:
* Yiyecekler(Hava yolu tıkanıklıkları, çoğunlukla yemek yeme esnasında görülür)
* Takma dişler
* Yabancı cisim (Oyuncaklar,minik cisimler vb)
Bulgu ve bulgular :
1Kısmi tıkanmada:
Eğer hava geçişi iyi ise kişinin bilinci yerindedir
Enerjik bir şekilde öksürür, öğürür, nefes almada zorluğu
vardır Konuşabilir ya da ses çıkarabilir
Eğer hava geçişi eksik ise,cılız bir şekilde öksürür,
şamatalı nefes alır,şiddetli bir solunum sıkıntısı mevcuttur
2Tam tıkanmada:
Nefes alamaz, konuşamaz, öksüremez, boynunu baş parmakları ve öteki parmakları ile tutar (boğulma işareti) ve daha sonra bilincini yitirir
Ne yapılmalı: Hava geçişi iyi olan kısmi hava yolu tıkanmalarında herhangi bir müdahale yapılmaz Sadece kişi öksürmesi için yönlendirilir Eğer öksürmesi yetmiyorsa, nefes alma zorluğu artıyorsa ve kişi bilincini kaybetmeye başlıyorsa müdahale edilmelidir Yabancı gövde ağız içinde görünür durumda ve kolay alınabilir konumda ise kişinin boğazına parmak sokarak müdahale etmek ve takılan nesneyi daha derine kaçırmamaya dikkat ederek çıkarmaya çalışılmalıdır Eğer nesne yerinden çıkartılamıyorsa Hemlich Manevrası uygulanmalıdır
HEIMLICH MANEVRASI
Yetişkinde:
Hastanın arkasına geçin ve kollarınızı hastanın beline dolayın Bir yumruğunuzu, başparmağınız avuç içinde olacak şekilde hastanın göbeğinin üst bölgesine koyup, kaburgaların ve göğüs kemiğinin altına yerleştirin Diğer elinizle yumruğunuzu sıkıca kavrayın ve çabuk içeri ve yukarı içten bastırıp çekin
Bu işlem tıkanıklık giderilinceye kadar 6 10 defa tekrarlanmalıdır
Eğer hasta bilincini yitirir ise ve tıkanma hala devam ediyorsa hastanın sırt üstü yere uzanmasını sağlayın Hastanın dizleri üzerine oturup benzer bölgeye göğüse dürüst bastırıp çekerek benzer manevrayı yerde uygulayın
Bunda da başarılı olamadıysanız yüzüstü başı azıcık aşağı olacak şekilde yatırılır, kürek kemiklerinin arasına yumrukla vurulur Burada solunum ve dolaşım denetim edilir Icabında destek yapılır Hala başarılı olunamadı ise, sırtüstü pozisyonunda manevraya devam edilir Solunum ve dolaşım durmuş ise suni solunum ve yürek masajı da yapılır
Fazla şişmanlarda ve ilerlemiş gebeliği olanlarda HEİMLİCH MANEVRASI biraz daha yukarı bölgeden göğüs hamlesi biçiminde uygulanmalıdır
8 9 yaşına değin olan çocuklarda batından itme tek elle yapılır
Minik çocuklarda ve Bebeklerde;
Ağız içini kontrol edin, eğer görebiliyorsanız tanıdık olmayan cismi çıkartmaya çalışın Eğer çıkartamıyorsanız, bir elinizle göğsünden tutarak bebeği yüzü yere bakacak şekilde dizinizin üstüne yatırın Kürek kemikleri arasına diğer elinizin ayasıyla 5 defa fazla sert olmayacak şekilde vurun
5 kez göğüs hamlesi uygulayın (göze çarpan ve orta parmakla)
Gerekiyorsa suni solunum yaptırmaya başlayın
Başarılı oluncaya ya da tıbbi takviye gelinceye dek bu işlemlere sırasıyla devam edin
SOLUNUM
Genel Bilgiler:
Atmosferde %20 oranında yer alan oksijen bütün doku ve hücrelerin yaşaması için şarttır Eğer oksijen kesilirse kalpte saniyeler içinde düzensiz atımlar gelişir Oksijen eksikliğinde beyinde 46 dakika içinde geri dönüşümsüz, hasarlar ortaya çıkar
Oksijenin atmosferden alınıp hücrelere iletilmesi temelde iki sisteme bağlıdır: Solunum ve dolaşım
Solunum atmosferdeki havanın akciğerlere alınıp verilmesidir bununla birlikte oksijen akciğerlerdeki hava keseciklerinden kana geçer Hücrelerde normalde oluşan karbondioksit kandan keseciklere geçer ve nefes verirken dışarı atılır
Dolaşımda oksijenden varlıklı kan kalbin pompalaması ile vücuda dağılırken oksijenden fakir kan kalbe geri döner
Yetişkin bir insan dakikada 1218 defa solunum yapar, bu sayı çocuklarda 2026 defadır
Herhangi bir kazada önce yaralının şuuruna , hava yolunun açıklığına ve solunumuna bakılır
Bir kişinin nefes alıp verdiği 3 şekilde anlaşılabilir;
BAK:Göğüs hareketlerine bakılır, göğüs her nefes alışta şişer ve nefes verirken iner
DİNLE: Kulağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp solunum sesini dinleriz
HİSSET: Yanağımızı hastanın ağız ve burnuna yaklaştırıp hava hareketlerini hissederiz Eğer göğüs hareketi yoksa ve solunum sesini duyamıyorsak, şu anda hastaya müdahale etmek için önce hastanın solunum yolunu açmamız gerekir
Karşılaşılan ilk problem hava yolunun tıkanması olabilir ve bu tıkanma açılırsa diğer bir şeye lüzum kalmadan hasta rahatlayabilir
SOLUNUMUN SAĞLANMASI:
Hava yolu açılmasına rağmen yaralı nefes alıp vermiyorsa acilen suni solunum uygulamasına başlanır
İlkyardımcı, Suni solunumu beş şekilde yapabilir:
1Ağızdan ağıza
2Ağızdan buruna (ağızda önemli yaralanma olanlar veya çenesi kilitlenenlerde)
3Ağızdan ağızla buruna birlikte (bebeklerde)
4Holger Nielsen metodu
5Silvester metodu *