Elazığ’ın Sivrice ilçesindeki 6.8’lik zelzelenin yankıları sürüyor. Zelzeleye karşı alınmayan tedbirler bir bir açığa çıkarken, iktidar tenkitlere kulak tıkıyor.
Ülke genelindeki birçok yapı ise inançlı olmaktan uzak… İktidar, yurt genelinde yapı stokunu uygunlaştırmak yerine kaçak binaları ‘İmar Barışı’ ile affetti ve böylelikle daha büyük facialara kapı aralandı. Türkiye’nin dört bir yanında milyonlarca yapı, kontrol yapılmaksızın, sahiplerinin beyanı doğrultusunda ‘Yapı Kayıt Belgesi’ aldı. Bu binaların ne olacağı ise meçhul…
Bahse ait konuşan uzmanlar, sarsıntıya karşı tüm ihtarlara karşın gerekli hazırlıkların yapılmadığına dikkat çekti. Uzmanlara nazaran İmar Barışı’nın sonuçları ağır olacak.
SAĞLIKLI KENTLEŞME YOK SAYILDI
TMMOB’nin İmar Affı Komisyonu’nda yer alan Jeofizik Mühendisi Zeki Emin Demir, Türkiye’nin faal bir zelzele nesli üstünde bulunduğuna dikkat çekti. Demir, ülke genelindeki konutların yüzde 44’ünün 1’inci derece, yüzde 25’inin ise 2’nci derece zelzele bölgesinde olduğunun altını çizdi. Demir, şöyle konuştu:
“12-13 milyon konutun kaçak yapı kapsamında olduğu açıklandı. Bununla birlikte ülke genelinde mülkiyet ve imar sorunu olan ruhsatsız yapıların yanında, ruhsatlı ancak imar mevzuatına alışılmamış olarak eklentileri olan tüm yapılar af kapsamına alındı. Ülke topraklarının, endüstrisinin ve barajlarının büyük bir kısmı sarsıntı jenerasyonu içinde yer almakta. Mühendislik hizmeti almayan yapı stokumuzun güçlendirilmesi yahut yıkılıp yine yapılması gerekirken, kaçak olarak yapılan yapıların sarsıntı güvenlikleri yapı sahibinin kendi beyanına bırakılarak, sağlıklı bir kentleşme anlayışı yok sayıldı. İmar affı; bilime, tekniğe, mühendislik prensiplerine uygun olarak denetim edilip gerekli çalışmaları yapılıp yönetmeliklere nazaran onay verilmediği sürece bu yapıların sarsıntıda olumlu bir davranış göstermeleri bilinemeyeceğinden, günümüz sarsıntılarında yaşanan külfetlerin artmasının önüne geçilemeyecektir.”
YIKILACAK BİNALAR AFTAN YARARLANDI
İnşaat Mühendisi Selim Tulumtaş, imar affı nedeniyle insanların sıhhatsiz binalarda yaşamak zorunda kaldığını kaydetti. Tulumtaş’a nazaran, daha evvel yıkılmasına karar verilen yapılar dahi İmar Barışı’ndan yararlandı. Tulumtaş, “İmar affının yaratacağı tesirler çok fazla” dedi ve ekledi: “İstanbul Kartal’da çöken yapı, İmar Barışı’ndan yararlanmıştı. Kendi açıklamaları var, şu kadar para kazandık diye. Sonuçta sistemi döndürmek için para toplamaya yönelik bir şeydi. Bunlar daima sarsıntı sırasında akla geliyor, üzerine konuşuluyor fakat sonrasında bu türlü şeyler yaşanıyor. Üstelik zelzeleye karşı kapsamlı bir çalışma da yok. Yapıların hepsinin denetim edilmesi gerek. Bunun altyapısını oluşturmak bile değerlidir diye düşünüyorum. Gecikmiş bir şey ancak nereden başlasanız güzeldir.”
YAŞANANLAR AFETE DÖNÜŞECEĞİNİN İŞARETİ
Kent Plancıları Odası 2. Lideri Doç. Dr. Kübra Cihangir Çamur’a nazaran, Elazığ-Malatya zelzelesinde yaşanılan kayıplar, bundan sonraki muhtemel bir tabiat olayının da afete dönüşeceğinin işareti. İmar Barışı’nın Cumhuriyet tarihinin en geniş kapsamlı ‘kaçak yapılaşma affı’ düzenlemesi olduğunu belirten Doç. Dr. Çamur, İmar Barışı’ndan yararlanan yapıların sarsıntıya karşı taşıdığı standartların bilinmediğini vurguladı. Doç. Dr. Çamur, şunları lisana getirdi: “Belgelenerek, kayıt altına alınan tüm kaçak yapıların yasallaştırılması, cürmün ödüllendirilmesi ile etik olmayan davranışlara toplumsal kabul oluşturmakta, kaçak yapılaşmayı özendirmektedir. İmar affının asıl tehlikeli boyutunu ise, rastgele bir halde mühendislik hizmeti almadan yapılan, denetim dışı yapı stoku ve bu yapıların taşıdığı riskler oluşturmaktadır. Ülkemizde kentsel ve kırsal yerleşimlerin büyük kısmı 1’inci derece sarsıntı bölgesi olan fay çizgilerinin oluşturduğu verimli tarım alanları ve etrafındaki alanlarda yer almaktadır. İmar Barışı ile affedilen yapıların hangilerinin zelzele ve öbür tabiat olaylarına karsı gerekli standartları taşıdığı bilinmemekte, bu hususla ilgili bilgiler kamuoyu ve ilgili meslek odalarıyla paylaşılmamaktadır.”
ELAZIĞ SARSINTISI BİR DÖNÜM NOKTASI OLMALI
Doç. Dr. Çamur, kelamlarını şöyle sonlandırdı: “İmar affının çabucak akabinde gerçekleşen bu yıkıcı sarsıntının ‘ülkemizin kent planlama ve imar siyasetlerinin dönüşümü için, kentlerin, öldürebilir değil yaşanabilir olması için bir dönüm noktası olması’ gerekmektedir. Planlamanın parçalanmış ve denetim edilebilir olmaktan çıkarılan rant odaklı yapılışının yine ve acil bir bütüncül içeriğe evrilmesi tarafında adımlar atılmalı.”
Uğur Şahin/Birgün