İnsan aklından geçen iyi ve kötü düşüncelerden sorumlu mudur?
Cevap: Bu konunun iki yönü vardır. Sorunuzda da yer aldığı gibi akla iyi düşüncede gelebilmekte, kötü düşüncede gelebilmektedir. İslam dininde gelen iyi düşünceler rahmani, kötü düşünceler ise şeytani olarak değerlendirilmektedir. Bu noktada akla şu da gelebilmektedir. Aklımıza gelen düşüncenin iyi veya kötü olduğunun ölçüsü nedir? Bu konuda ki tek ölçü Kuran ı Kerim ve Peygamber efendimizin sünneti seniyyesidir. Bir düşünce bu ölçüye uymakta ise iyi, değil ise kötü bir düşüncedir. Şimdi öncelik ile kötü düşünceden sonra ise iyi düşünceden bahsedelim.
Yüce Rabbimiz Şeytana vesvese yapabilmesi için izin vermiştir, ki bu nedenle insan içinden gelen vesveseye engel olamaz. Bu konu hakkında Allah’u Teala şöyle buyurmuştur:
Konu iyi düşünceler konusuna gelince ise zikrettiğimiz gibi bu düşünceler rahmani düşüncelerdir. Bu düşünceler kimi zaman bir iham ile gelmektedir ki hadis i şeriflerden de öğrendiğimiz üzere iyi düşünceler bir melek vasıtası ile de olabilmektedir. İnsan Kuran ve sünnet ışığında olduğu sürece bu düşünceleri uygulayabilir. İnsan bu iyi düşünceleri yani akla gelen hayırlı işleri uygular ise hayır kazanır, fakat uygulamaz ise de hiç bir sorumluluk sahibi olmaz. Fakat insan kendini kontrol etmeli ve her zaman kendini gözden geçirmelidir. Bu nedenle İslam dininde ilim çok önemli bir konudur. Zira ilim en güzel ölçüdür ve insan bu ölçü ile neyin iyi neyin kötü olduğu öğrenir. Bahsettiğimiz bu ilim ise yüce Mevlamızın ademoğluna nasip etmiş olduğu ilahi ilimdir. Çünkü bazı şeyler ve düşünceler vardır ki insana güzel iyi gibi gelebilir, hal bu ki akla gelen ve iyi sandığımız bu düşünceler gerçekte kötü şeylerde olabilir. Bu nedenle aklıselim her Müslüman için ilim çok önemlidir ki ilim kılavuzunu taşıyan bir Müslüman İslam dini yolunda doğru ilerleyecektir.
Özetle, konumuzu oluşturan sorunun cevabı olarak bilmeliyiz ki insan İslam dininde kötü fiiller işlemedikçe aklına gelen kötü ve iyi düşüncelerden sorumlu değildir.
Cevap: Bu konunun iki yönü vardır. Sorunuzda da yer aldığı gibi akla iyi düşüncede gelebilmekte, kötü düşüncede gelebilmektedir. İslam dininde gelen iyi düşünceler rahmani, kötü düşünceler ise şeytani olarak değerlendirilmektedir. Bu noktada akla şu da gelebilmektedir. Aklımıza gelen düşüncenin iyi veya kötü olduğunun ölçüsü nedir? Bu konuda ki tek ölçü Kuran ı Kerim ve Peygamber efendimizin sünneti seniyyesidir. Bir düşünce bu ölçüye uymakta ise iyi, değil ise kötü bir düşüncedir. Şimdi öncelik ile kötü düşünceden sonra ise iyi düşünceden bahsedelim.
Yüce Rabbimiz Şeytana vesvese yapabilmesi için izin vermiştir, ki bu nedenle insan içinden gelen vesveseye engel olamaz. Bu konu hakkında Allah’u Teala şöyle buyurmuştur:
Tabi bu bir imtihanın parçasıdır zira yüce Mevlamız ayeti kerimede Şeytan dan gelen vesveseye güç yetmeyeceği için insanı sorumluda tutmamaktadır. Bu konuda ki ayeti kerime ise şöyledir.:
Şu da var ki insanın bu gelen vesveselerden sorumlu olmaması için tabi ki gelen kötü vesveselere itaat etmemeli ve gelen vesveselerin isteklerini uygulamamalıdır. Zira bu düşünceler yukarıda yer verdiğimiz gibi şeytani düşüncelerdir.
Konu iyi düşünceler konusuna gelince ise zikrettiğimiz gibi bu düşünceler rahmani düşüncelerdir. Bu düşünceler kimi zaman bir iham ile gelmektedir ki hadis i şeriflerden de öğrendiğimiz üzere iyi düşünceler bir melek vasıtası ile de olabilmektedir. İnsan Kuran ve sünnet ışığında olduğu sürece bu düşünceleri uygulayabilir. İnsan bu iyi düşünceleri yani akla gelen hayırlı işleri uygular ise hayır kazanır, fakat uygulamaz ise de hiç bir sorumluluk sahibi olmaz. Fakat insan kendini kontrol etmeli ve her zaman kendini gözden geçirmelidir. Bu nedenle İslam dininde ilim çok önemli bir konudur. Zira ilim en güzel ölçüdür ve insan bu ölçü ile neyin iyi neyin kötü olduğu öğrenir. Bahsettiğimiz bu ilim ise yüce Mevlamızın ademoğluna nasip etmiş olduğu ilahi ilimdir. Çünkü bazı şeyler ve düşünceler vardır ki insana güzel iyi gibi gelebilir, hal bu ki akla gelen ve iyi sandığımız bu düşünceler gerçekte kötü şeylerde olabilir. Bu nedenle aklıselim her Müslüman için ilim çok önemlidir ki ilim kılavuzunu taşıyan bir Müslüman İslam dini yolunda doğru ilerleyecektir.
Özetle, konumuzu oluşturan sorunun cevabı olarak bilmeliyiz ki insan İslam dininde kötü fiiller işlemedikçe aklına gelen kötü ve iyi düşüncelerden sorumlu değildir.
