Doğada var olan pek çok canlı üzere insan cinsinin de temel motivasyonu 'üremek' ve 'hayatta kalmak' diyebiliriz. Doğal ki tipimiz artık en klasik haliyle kendini 'gelişmiş' bir cins olarak tanımladığından, üreme ve hayatta kalma davranışlarını çeşitli aktivitelerle genişletti, listeye ferdî 'amaçlarını' ve 'hedeflerini' ekledi. Böylelikle hayvanlardan farklı olduğuna kendini ikna etti.
Fakat tabiatta çok eşli ve tek eşli farklı canlıların olması, tıpkı vakitte insanların da evrimleri boyunca her vakit tek eşli bir canlı olmayışları, çağdaş beşere daima tıpkı soruyu sordurdu: İnsanlar sanki sahiden tek eşli mi, yoksa çok eşli mi? Yıllar içinde bu hususta yapılan bilimsel çalışmalar ise bu soruya maalesef tek bir cevap veremiyor. Pekala bu nasıl oluyor, bakalım.
İnsanlar tek eşli mi?
Tek eşlilik, en kolay tarifi ile sırf bir kişi ile seks yapan ve üreyen canlılar için kullanılıyor. Sadece bu tarif bile, aslında insanların tek eşli olmadığını göstermeye yetiyor. Zira biliyoruz ki beşerler birden fazla partner ile seks yapıp üreyebiliyorlar.
Doğada var olan göğüslü cinsleri incelendiğinde, 5 bin kadar çeşit ortasından yalnızca %3'lük bir kısmın 'tek eşli' olduğu gözlemlenmiş. Yani aslında beşerler dahil oldukları göğüslü canlılar sınıfında bu mevzuda yalnız değiller.
Fakat tek eşlilik tabiatta tek bir formda bulunmuyor. Üstte yaptığımız kolay tarif dışında, farklı çeşitlerde tek eşlilik çiftleşme öncesi ve sonrasında ve hatta cinsiyete nazaran bile farklılık gösterebiliyor. Örneğin kimi göğüslü cinslerinde sadece erkekler tek tek eşliyken, dişiler çok eşli olabiliyor. Ya da tam zıddı de görülebiliyor.
Aynı formda kimi hayvanlar birden fazla eşle çiftleşip yavrularken, tek bir eşle olup tüm yavrulara o eşle bakabiliyor. Bunun üzere farklı senaryolar, cinsel olarak ve toplumsal olarak tek eşli/çok eşli olma kavramlarını ortaya çıkarıyor. Bu durumda birden fazla eşle çiftleşip tek bir eşle yavrulara bakmak ve tek bir eşle yaşamak, cinsel olarak çok eşli, toplumsal olarak tek eşli olunduğu manasına geliyor.
O vakit beşerler çok eşli, o denli mi?
Çok eşlilik, birden fazla partnerle seks yapmak ve üremek manasına geliyor. Lakin beşerler ne yazık ki tam olarak bu sınıfa da dahil olamıyor. Zira bilhassa toplumsal ve kültürel olarak geldiğimiz noktada, bu senaryo pek çok toplumda çok da 'onaylanmayan' bir durum yaratıyor. Pek çok insan hayatını bir partner seçip onunla seks yapıp üreyerek geçiriyor ve bu onları tek eşli yapıyor.
Üstelik çok eşli olmadığımızı gösteren tek şey de bu değil. Çoklukla çok eşli canlılarda dişi ve erkek ortasında gözle görülür bir fark oluyor. Zira erkekler var olan rekabet ortamında dişi tarafından seçilmek için kendilerinde 'sergileyecekleri' kimi özellikler geliştiriyorlar. Erkek tavus kuşlarının büyüleyici ve rengarenk tüyleri üzere... Fakat insanlarda bu 'farklılıklar' öteki memelilerdeki üzere büyük bir fark değil ve yapılan araştırmalar, insanların bu istikametiyle de başka çok eşli hayvanlardan ayrıldığını gösteriyor. Yani tipimize çok eşli dememizin de önünde birtakım pürüzler bulunuyor.
İşin içine toplumsal ve kültürel tesirler de dahil olduğu ve bu tesirleri reddetmek mümkün olmadığı için, insanlar için tek eşli ya da çok eşli demek yerine bunu kelam konusu senaryo neyse ona nazaran pahalandırmak gerekiyor.
Peki insanlık olarak neden yıllar içinde tek eşli bir hayat seçmişiz?
İnsan evriminin kelam konusu üremek ve eş seçmek olunca bu kadar karmaşık bir hal almasının sebebi de olağan ki araştırılıyor. Bilim insanları, insanların vakit içerisinde tek bir eş seçip onunla ilerlemeyi seçmiş olmasının sebeplerinden birinin 'insan yavrusu' olduğunu düşünüyor. Zira insan bebekleri gelişimi en uzun süren ve kendi kendine bakabilir hale en geç gelen bebekler ortasında. Haliyle anneler, bebekleri büyütmek için daima yanında olup onunla birlikte bebeği büyütecek sabit bir partner aramış olabilir.
Ayrıca bunun bayanların, erkekleri kendilerine ilişkin olmadığından şüphelendikleri bebekleri öldürmekten vazgeçirmek için geliştirdikleri bir strateji de olabileceği düşünülüyor.
Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3