İnsülin direnci ve beslenme tedavisi

Çağımızın en büyük sorunu olan velev birçok bireyin “su içsem yarıyor”demesinin ya da “yemek sonrası tatlı isteğim oluyor” şikayetlerinin en büyük nedenlerinden biri insülin direncidir.

İnsülin Nedir?

İnsülin direncini tanımlamadan evvel kısaca insülini tanımlamamız gerekirse; insülin yediğimiz besinlerden bilhassa karbonhidrat içeren besinler sindirilip en küçük yapı taşı olan glukoza yani gayrı ismiyle şekere parçalanarak, emilip kana karışır. Emilim ile kandaki şeker yükselir. İşte tam bu devrede pankreasın Langerhans adacıklarının beta hücresinden insülin ismini verdiğimiz bir hormon salgılanır. Ve insülin hücrelerdeki reseptörlerine bağlanarak kandaki şekerin hücrelere alınmasını sağlar. Böylelikle kandaki şekerin sabit ve sağlıklı aralıklarda kalmasını sağlamış olur.

İnsülin Direnci Nedir?

İnsülin direnci; birtakım nedenlere bağlı olarak insülinin hücredeki reseptör sayısının azalması ya da hücrelerdeki reseptörlerine insülinin bağlanamaması sonucunda kandaki şekerin denetimini sağlayan insüline karşı duyarsızlık gelişmesi olarak tanımlayabiliriz. İnsülin direnci geliştiğinde kandaki şekeri hücre içine sokmak için vücut daha çokça insülin salgılamaya başlar. Sıradan sağlıklı bireylerde açlıkta 5-10 µU/mL, yemek sonrasında 60-90 µU/mL olan insülin pahaları yavaş yavaş artmaya başlar. Bir mühlet sonra çok ziyade insülin salgılansa da kandaki şeker hücre içerisine alınamayacak noktaya gelir başlangıçta insülindirenci olarak başlayan durum Tip-2 diyabet üzere kronik ve ilerleyici bir illete davetiye çıkarmış olur. İnsülin direnci sonucunda kanda artan insülin vücuda alınan besinlerin yağ olarak depolanmasına neden olur. Bununla birlikte insülin direnci çok kilo alımına, karaciğer yağlanmasına ve kalp damar hastalıklarına neden olur. İnsülin direnci münhasıran Tip 2 diyabet, hipertansiyon, kan yağları yüksekliği, polikistik over sendromu üzere metabolik sendrom kriterlerine eşlik eder.


İnsülin Direnci Oluşumunun Şematik Gösterimi

Çağımızda insülin direncinin artma nedenini besin içeriği düşük, kalori içeriği yüksek fast food üslubu eserleri sıklıkla tüketmemize ve hareketsiz bir ömürle birlikte münhasıran karın yerindeki yağ dokusunun artışına bağlayabiliriz. İnsülin direnci bireye hususî olarak geliştirilmiş beslenme tedavisi, egzersiz programı ve doktor elverişli görürse ilaç tedavisi ile geri dönüştürülebilir. İnsülin direncinin tedavisinde sağlıklı beslenme ve fizikî olarak etkin olma çok değerlidir.

İnsülin Direnci Teşhisi Nasıl Konur?

İnsülin direncinin teşhisi kan tahlillerinde açlık/tokluk kan şekerine ya da HbA1C’ye bakılarak değerlendirilse de tanı için bu bedeller tek başına kâfi değildir. HOMAIR bedeli dediğimiz açlık insülinive açlık kan şekeri bedellerine bakılarak elde edilen kıymete nazaran teşhis konulur. Şayet HOMAIR bedeli 2,5 ve üstünde ise insülin direnci tanısı konur.

İnsülin Direnci İçin Kimler Risk Kümesi İçindedir?

Obez bireyler(BKİ≥30)

Münhasıran karın ortamında ölçüsüz yağlanma olan bireyler (bel etrafı erkeklerde 102 cm, bayanlarda 88 cm üstü ise risk çok fazladır)

Polikistik over sendromu olan hatunlar

Ailesine insülin direnci ve Tip 2 diyabet hikayesi olan bireyler

Ağır olarak gerilimli bir yaşama sahip olanlar

Ayrıyeten beslenmesini fast food üzere çokça kalorili besinlerle sağlayan ve fizikî olarak faal olmayan bireyler risk öbekleri içerisindedir.

İnsülin Direnci Olduğumuzu Nasıl Anlarız?

Denetimsiz kilo artışı ve kilo vermede zorluk

Ağır bir yemekten ya da yalın şeker içeriği yüksek bir besin tükettikten sonra sonra şiddetli bir tartı hissi, uyku hali oluşması;

Yemek sonrası kan şekerinin düşmesiyle el titremesi, terleme ve şiddetli bir tatlı tüketme isteği

Sık sık acıkma şikayetleri

Yorgunluk hissi

Karın yerinde haddinden fazla yağlanma şikayetleri

‘Akantozis Nigrikans‘ olarak isimlendirilen münhasıran koltuk altı, kasık, boyun nahiyelerinde koyu renk değişimi

Hatunlarda adet düzensizlikleri ya da polikistik over sendromu görülmesi

Karaciğer yağlanması üzere meseleleri yaşıyor olmamız insülin direncinin göstergesi olarak kabul edilebilir. İnsülin direnci belirtilerine sahip iseniz en kısa devranda hastanelerin dahiliye ya da endokrin polikliniklerinde muayene olunuz.


Boyun yerinde Akantozis Nigrikans olarak isimlendirilen koyu renk değişimi

İnsülin Direncinde Tedavisi Nasıl Olmalı?

İnsülin direncinin tedavisinde en kıymetli kısım beslenmemizde, fizikî aktivitemizde sürdürülebilir formda hayat usulü değişikliği sağlayabilmektir.

Tedavi seçenekleri:

bireye şahsi olarak geliştirilmiş beslenme tedavisi

bireyin hayatına tutarlı tertipli egzersiz programı

doktor münasebetli görürse ilaç tedavisi formunda sıralanabilir.

İnsülin Direnci ve Beslenme Tedavisi

İnsülin direncinde uygulanacak diyet süratli bir biçimde kilo kaybı sağlamadan 6 aylık süreçte en az %7’lik kilo kaybı hedeflemelidir.

Uygulanan diyette tüm besin ögeleri ehil ve istikrarlı bir halde dahil edilmelidir.

Bireyin günlük mevcut kalori alımı hesaplanmalı ve haftada 0.5-1 kg tartı kaybı sağlayacak kalori alımı bazal metabolik suratın altına düşmeyecek halde ayarlanmalıdır.

Uygulanan program bireyin şahsî farklılıklarını, iştahını, açlığını, günlük iş temposunu göz önünde bulundurarak oluşturulmalıdır. Ve kalıcı hayat stili değişiklikleri oluşturmak için beslenme programının uygulanabilirliği, sürdürülebilirliği de sağlanmalıdır.

Beslenme programındaki öğün sayısı bireye nazaran oluşturulmalıdır. Sık sık kan şekeri düşüklüğü, ani tatlı yeme isteği oluşan bireylerde öğün sayısı 4-6 öğün olarak ayarlanabilir. Ani kan şekeri düşüklüğü yaşanmıyorsa öğün sayısını daha az tutmak gerekir. Böylece mütemadi insülin salgılanması da uyarılmamış olur. Velev kimi araştırmalarda ”İntermittent Fasting Diet” yani ”Aralıklı Oruç Diyeti” ile iki öğün beslenme mütemadi insülin salınımını uyarmadığı için ani kan şekeri düşüklüğü yaşanmadığı durumlarda insülin direncinin tedavisi için bir seçenek olabilir. Gelgelelim öğün sayısının azalması ile bir anda yenilen besin ölçüsü artacağı için bu üslup diyetler bu ortamda tecrübeli bir diyetisyenin yardımı ile uygulanmalıdır. Her şeye karşın insülin direncinin tedavisinde aralıklı oruç diyetinin bir üstünlüğü yoktur. Bilhassa akşam yemeğinden en az iki saat evvel ara öğün yapmak uzun mühlet aç kalmayı önleyerek akşam yemeğinde kendimizi frenlememizi sağlar, akşam yemeği sonrasında da atıştırma yapmamızı da önlemiş olur, böylelikle akşam yemeğinde ziyade kalori alımı azaltılmış olur. Öğün sayısı külliyen yaşantımıza ve ferdi farklılıklarımıza bağlı olarak değişir.

Beslenmemiz de işlenmiş besinlerden gelen şekeri mümkün olduğunca azaltarak bunların alanına kompleks karbonhidratları(tam tahıllı eserler, kuru baklagiller, kepekli ya da tam buğday makarna ya da bulgur vb.) tercih etmemiz gerekir.

Meyve- zerzevat üzere çeşitli antioksidan vitaminleri, mineralleri içeren ve mahsusen lif açısından varlıklı besinlere yerinde ölçülerde beslenmemizde mekan verilmelidir.

Tüketilen yağın cinsine ve ölçüsüne dikkat edilmeli doymuş yağ(tereyağ, kuyruk yağ vb. hayvansal yağlar) tüketimi azaltılarak daha çok tekli doymamış yağlara(zeytinyağ vb.), omega-3(balık yağ) ve omega-6(ayçicek, mısır özü yağ vb. likit yağlar) üzere güzel yağlara yan verilmelidir.

Süt, yoğurt, et, tavuk, balık, yumurta, peynir vb. protein içeren besinlerin kâfi ölçüde alınması tokluk hissi ve yağsız vücut kitlesini muhafazası açısından değerlidir.

İnsülin Direnci ve Nizamlı Egzersiz

Tertipli egzersizler kilo kaybından bağımsız olarak kandaki şekerin ve glikojen depolarının boşaltılmasını sağlayarak insülin direncinin önlenmesinde büyük bir tesir göstermektedir. Yerinde egzersiz seviyeleri yetişkinler için en az haftada 150 dk orta şiddette yahut 75 dk ağır şiddette olacak formda önerilmektedir.

İnsülin Direnci ve İlaç Tedavisi

Kimi ilaçlarla da insülin direncinin tedavisi sağlanabilir. Velev başlangıçta bu ilaçlar kilo kaybına da yardımcı olabilir. Gelgelelim ilaca gerek kalmadan beslenme, egzersiz ve ömür stilinde oluşturulacak kalıcı değişikliklerle insülin direncinden kurtulmak mümkün.

Tip 2 diyabet başta olmak üzere çeşitli kronik illetlere neden olan insülin direncinden ömür biçiminizde yapacağınız yavaş ve tesirli değişikliklerle kalıcı olarak kurtulmak mümkün. Başlangıçta değişim,kilo kaybı ve beslenme programına entegrasyon çetin olabilir fakat bahis sıhhat olduğunda pes etmeden küçük adımlarla bir şeyleri kalıcı olarak değiştirebiliriz.