internetin tarihi ,
internetin toplumda yaygınlaşması,
internet kafeler ,
gençlik ve sosyal sapma
İnternet ve Sosyal Sapma Nedir
İnternetin toplum bazında yaygınlaşmasını sağlayan kayda değer unsurlardan birisi internet kafelerdir İnternet kafeler, bilgisayar ve internet bağlantısı olmayan kişiler için kayda değer bir mekan konumundadır Bu mekanlar, kişilerin teknolojiden yararlanmalarında önemli bir işlev görürken, gençlerin toplumsal sapma göstermelerine de neden olabilmektedir Bu çalışmada, internet kafelerin, gençliğin sosyal sapmasındaki yeri ele alınacak, yapılan uygulamalı araştırma sonuçlarından yola çıkılmak suretiyle, birtakım genellemelere ulaşılmaya gayret edilecektir
Türkiye ’de, başlangıçta üniversitelerde yaygınlaşan internet, sonra işyerlerine ve evlere girmiştir Kullanıcı kitlesinin genişlemesi ise, internet kafeler doğru olmuştur Daha önce bilgisayar ve interneti hiç kullanmayan geniş bir kesim, internet kafeler tamamen sanal dünya ile tanışmıştır İnternet kafeler; saat üzerinden kiralama sistemi ile çalışan, ev ya da işyerinde internet erişimine sahip olmayan kişilere, internet ve bilgisayarı kullanma olanağı sunan mekanlardır İnternet ve bilgisayar teknolojisinin yüksek maliyeti ve internet kafelerin kullandığı teknolojik avantajlar değerlendirildiğinde, bu mekanlar, bahsedilen altyapıya sahip olmayan kişiler için, anlamlı bir tercih olarak görülebilmektedir
genel olarak internet kafe; içinde internet bağlantılı bilgisayarları olan, meşrubat ve gıda servisi de yapılan, modern dinlenme ve öğrenme mekanları olarak tanım edilebilir Bu mekanlarda, internet kullanımının yanı sıra, bilgisayarlarda oyun oynama, yazıcıdan çıktı alma ve esas bilgisayar kullanımı hizmetleri de verilebilmektedir
İnternet kafeler, başlangıçta Amerika Birleşmiş Devletleri'nde ortaya çıkmıştır İnternet kafeler; insanların bilgisayar faydalanma ihtiyaçlarını; evlerinin ve ofislerinin dışarıda, sokakta tedarik edebilmelerini ve adrese bağımlı olmadan, hemen her köşe başında hizmeti kiralayarak, daha düşük maliyetlerle ve konforlu olarak almasını sağlamıştır Süre içinde, kafe kavramı, “bilgisayar salonları olarak adlandırabileceğimiz bu mekanlara girmiş ve sosyal bir kasıt yüklenmiştir Hizmet çeşitliliği, her geçen gün, lüzum donanım gerekse sosyal olarak aralıksız artmıştır bu nedenle internet kafeler, sadece bilgisayar ve internet mekanı olmaktan çıkmış, bir fazla etkinliğin sunulduğu son derece renkli, sosyal ortamlar haline gelmişlerdir
İnternetin çok seri geliştiği ülkelerden biri olan Türkiye ’de, belirtilen internet abonesi sayısının 253 milyon civarında olduğu sanılmaktadır Açıklanmış kullanıcıların yanı sıra, işyeri ve internet kafe gibi mekanlardaki dilekçe da dikkate alındığında, internetteki Türk nüfusunun 4 milyona yaklaştığı varsayım edilmektedir İnternet kullanımında kayda değer bir yer tutan internet kafelerin sayıları iyice bilinememekle birlikte, Emniyet Genel Müdürlüğü ’nün 24122001 tarihli belgesine kadar, yasal olarak faaliyet bildiren internet kafe sayısı 5374 ’dür (EGM,2001) Oysa, açıklanmış bulunmayan internet kafelerin varlığı da göz önüne alındığında, bu rakamın iki katına yükselmesi sözkonusu olabilmektedir
İnternet kafeler, mekanın uygulama amacına alt olarak farklılaşabilmektedir Bu mekanlar; oyun oynananlar, internet erişimi için kullanılanlar ve her ikisi için de kullanılanlar olarak ayrılabilir İnternet kafelerin, taleptalep olgusuna göre çalışan ticari işletmeler oldukları düşünüldüğünde, internet kafe işletmecilerinin bu taleplerden etkilenmeleri de beklenilen bir durumdur
İnternet kafelere devam edenlerin büyük bir kısmının gençlerden oluştuğu yapılan araştırmalarla ortaya çıkmıştır İnternet kafe müdavimlerinin, yasal olarak 15 yaşın aşağıda olmaları, yasal açıdan muhtemel değilken, bu kurala birçok zaman uyulmadığı dikkat çekmektedir
Çocuk yaşta sayılabilen ve yasalar gereği, internet kafelere girişleri yasak olan 1115 yaş dilimindekiler de manâlı bir orana (%147) sahiptir İnternet kafe kullanıcılarının büyük çoğunluğunun (%947), yaş dilimi itibariyle, 30 yaş altındaki çocukgençlerden (Bölükbaş,2003,57) oluştuğu dikkat çekmektedir
İnternet kafeleri, çoğunlukla 1525 yaş dilimindeki çocukgençlerin seçim ediyor olması, bilgisayara ve internete olan ilginin, gençler arasında daha yoğun olduğunun göstergesi olarak ele alınabilir İnternet kafeler, “boş vakit geçirme mekanı olarak düşünüldüğünde, bu sonucun çıkması doğaldır İnternet kafeler; tıpkı bilardo salonları, pastaneler, kafeler gibi abes zamanların değerlendirildiği mekanlar olarak işlev görmektedirler Hem, belirli bir veri düzeyi gerektiren internete, yeni teknolojilere, ileri yaştaki bireylere kadar daha tez düzen sağlayan çocukgençlerin yoğun alaka göstermesi kavranabilir bir durumdur
Sapma; “içten, gerekli ya da iyi olandan sapma; normdan, normalden, kültürel açıdan olandan ayrılma(Budak,2000,657) şeklinde tanımlanırken, sosyal sapma ise; “bir toplumda, sosyal kabul görmüş ve yaşama tarzının parçası olmuş bedel hükümlerinden ve davranışlardan uzaklaşma (ErkalBaloğluBaloğlu,1997,256) olarak tanımlama edilebilir İnternet kafeler, yardımsever çoğu hedef için kullanılabileceği gibi, şahısların bu mekanlar vasıtasıyla sapma göstermeleri, yani, toplumsal açıdan kabul görmüş değerinde ve normlardan uzaklaşmaları da sözkonusu olabilmektedir
İnternet vasıtasıyla gençlerin sapma tutum göstermeleri sözkonusu olduğunda, birincil akla gelen konulardan birisi cinsellikpornografi olmaktadır Jurnal yaşamda karşılığı olmayan bir takım güdülerin giderilmesi, sanal dünya kullanılmak suretiyle gerçekleşebilir Bu güdülerden en ağırlıklı olanı cinselliktir Bahsedilen güdünün bastırılmışlık oranına göre, internet ortamında cinsellikle ilgilenmenin azalmasıartması sözkonusu olabilmektedir
İnternet kafeye devam edenlerin, buradaki aktivitelerine bakılacak olursa; %12 ’sinin erotik sitelere girdiği uyarı çekmektedir (Bölükbaş,2003,77) Ama, yapılan gözlemlerde, bu oranın fazla daha üstünde kullanıcının, pornografik siteleri ziyaret ettiği görülmektedir İnternette kayda değer bir yer işgal eden erotizmpornografi siteleri, her türlü sapkınlığa, sömürü ve istismara açık; cinsel kuvvet, taciz, ensest ilişkiler, çocuk pornosu, teşhircilik ve sapıklık gibi çoğu olumsuz unsuru sergilemektedir
Yapılan araştırmalara kadar, internet kullanıcılarının %15'inin, seks içerikli chat odalarını ve p o r n o (yasaklanmış Kelime!) sitelerini ziyaret ettiği saptama edilmiştir İnterneti seks amaçlı kullananların %9'u ise, ekran aleyhinde haftada 11 saatten fazla vakit geçirmektedir İnternet kafede, p o r n o (yasaklanmış Kelime!) sitelerini ziyaret edenlerin oranı %143 olarak saptama edilmiştir (Kuloğlu,2001) Sanıldığından fazla daha fazla insan, internet yoluyla bir cins seks bağımlısı haline gelmektedir Kullanıcılar, günlerinin daha pozitif bir bölümünü seks sitelerini gezerek veya chat yoluyla seks yaparak geçirmektedirler (Kuloğlu,2001)
Çocukların, gençlerin internette pornografi, müstehcenlik içeren sitelere girmelerine ilave olarak, yaygın olan bir aktivite de cinselliğin ağır bastığı chat ’ler olmaktadır Birey, tanıdık anlamıyla görmediği ve tanımadığı birisiyle, cinsellik konusunda merak ettiği konularda rahatça hitabe olanağı sunmasından dolayı, chat ’te cinsel konulara siklet vermeyi tercih edebilir Chat odalarında, karşısında cins arayışı içindeki bekar erkek kullanıcıların, toplum tarafından bastırılmış olan cinsellik duygularını tatmin etmek için, interneti sıklıkla kullandıkları düşünülmektedir
Türkiye ’deki chat kanallarını, dünya kanallarından ayıran en büyük nitelik, küfürleşmenin çok yaygın bir şekilde yaşanmasıdır Toplumda iletişimsizlik arttıkça, chat yapan internet kullanıcılarının da sayısı artmaktadır Türkiye ’de, %90 gibi manâlı bir çoğunluk, karşısında cinsle konuşabilmek için chat yapmaktadır (Ayaz,2001,76)
İnternet kullanıcılarının %66 ’sının chat yaptığı ve bunların %947 ’sinin erkek olduğu düşünülürse (Bölükbaş,2003,110), chat yapanların büyük çoğunluğunun karşısında cinsle, yani bayanlarla arkadaş olmak için interneti kullandığı söylenebilir
Günümüzde internet, bir data ve iletişim kaynağı olmanın ötesinde, bazı kişiler için “bağımlılığa dönüşmüş durumdadır Birçok kişi, reel dünyada karşılığını bulamadığı tutkuları ve tutsaklığı sanal dünyada yaşamaktadır İnternet bağımlılarına yardım etmek için yerleşmiş web siteleri bile bulunmaktadır İnternet bağımlılığı; genel olarak internet ’in fazla kullanılması isteğinin önüne geçilememesi, internet ’e bağlı olmadan geçen zamanın değersiz görülmesi, yoksun kalındığında ise, aşırı asabiyet hali ve saldırgan olunması durumu olarak tanımlanabilir
Bağımlılığı meydana getiren; bilgisayar, internet ve sanal dünyanın karşı konulmaz çekiciliğidir İnternet kafeler, bu olanakların tümünü pat diye kişilere sunarak, bağımlılığı mekansal bir temele taşımaktadırlar Reel dünyadan uzaklaşan bireyler, sanal dünyadaki reel olmayan etkinlikler ve ilişkiler içerisine girerek toplumdan soyutlanmakta, bilgisayar ve internet bağımlısı haline gelmektedirler Bu, tıpkı alkol, sigara ve uyuşturucu bağımlılığı gibi, kişileri tutsak almaktadır Genel anlamda, toplumun, teknolojik bir vaka olarak bilgisayar ve internete olumlu bakıyor olması, bağımlılık sorununun ve tehlikesinin göz ardı edilmesine niçin olmaktadır
Online (internete emrindeki) değilken, internette yapılan aktivitelerin hayalinin kurulması, internet kullanımının büyüyen oranlarda devam etmesi, internette planlanandan daha pozitif süre geçirilmesi, internet yüzünden işteki veya okuldaki başarıda düşme görülmesi veya sosyal ilişkilerde kopma yaşanması, internet kullanımı hakkında aile ya da arkadaşlara yalan söylenmesi, internetin jurnal hayattaki problemlerden firar etmek için bir araç olarak kullanılması internet bağımlılığının tipik davranışları olarak görülmektedir (Kuloğlu,2001,27)
Avrupa Birliği araştırmasında, günde 4 saatten fazla internet kullanımının, tiryakilik etkisi meydana getirdiği belirtilmektedir Bu araştırma sonuçları dikkate alındığında, internet kafe kullanıcılarının %14 ’ünün (Bölükbaş,2003,87) potansiyel internet bağımlısı oldukları söylenebilir İnternet kullanıcılarının; yaşadıkları ülke, şehir halkı veya sahip oldukları toplumsal statüye tarafından, bağımlılık oranlarının değişebilmesi sözkonusudur (Esgin,2000)
Günde iki saatten az bir zaman alması kaydıyla; data edinmek, email göndermek ve gelen email ’leri okumak için internete bağlanılıyorsa, üzüntü edecek bir şart yoktur Ancak, internet üstünde harcanan zaman, haftada toplam 18 saatten artı ise birey, “internet bağımlılığı riski içeren ırk grubuna girmektedir (Çankırılı,2001)
Yapılan araştırmaya kadar, haftada 20 saat ve üstünde internet ’e bağlanan %233 ’lük grubun internet bağımlılığı riskiyle karşısında karşıya olduğu söylenebilir İnternet kullanıcılarının %18 ’i, kendilerini internet bağımlısı olarak görmektedir (Bölükbaş,2003,88&102)
İnternet kafelere devamlı gençleri bekleyen önemli “tuzaklardan birisi de kumardır Gençler, ilk olarak tanıştıkları bu ortamın etkisinde kalabilmekte ve bu alışkanlığı devam ettirme yönünde tavır sergileyebilmektedirler
İnternet kafelere devam eden gençleri tehdit eden kayda değer unsurlardan birisi de, zamanın nafile harcanması ya da zamanın nasıl geçtiğinin ayrım edilmemesidir Bağlandıktan sonradan zamanı hatırlamamak ve daha eksik internette kalmayı göz önünde bulundurmak, oysa, bunu başarısız olmak, internet bağımlıların tipik davranışlarından birisidir İnternet merakı sebebiyle, kullanıcıların %673 ’ü (Bölükbaş,2003,90), zamanının büyük bir kısmını ekran başında geçirmektedir İnternete tabi kalmanın dozu arttığında, meslek ve mektep hayatında verimlilik düşmekte, aile ve meslek yaşamında çok çeşitli sorunlar meydana gelebilmektedir
Zamanın bollaşması, yeni insan tipine, internet dünyasında; anlamsız zamanlarında sıkılmayı ve mutsuz olmayı düşündürmeyecek olanaklar sunmaktadır Yapılan araştırmada (Bölükbaş,2003,90), planladıklarından daha pozitif vakit geçiren internet kullanıcılarının oranı %673 ’tür Bu oran, internet kullanıcılarının, internete girdikten sonradan zaman kavramını unuttuklarını bildiren manalı bir koşul olabilir
Fazla para harcama da, internet kafelere devam edenleri tehdit eden bir vaka olmaktadır Gençler; chat yapma, internette sörf yapma, oyun oynama vs aktivitelerini devam ettirirken, zamanın nasıl geçtiğini fark edemeyebilmektedirler Bu durumda, gençler, ailelerinden aldıkları ya da kendilerinin kazanmış oldukları paranın tamamını ya da önemli bir kısmını internet kafelere ödemek zorunda kalabilmektedirler
İnternet ve chat, bir yandan sorunları, korkuları paylaşmaya muavin olurken, bir yana da sorunlardan ve hakiki dünyadan kaçmanın bir aracı olmaktadır Üstelik bu şart, yeni sorunları da beraberinde getirmektedir Sorunlu evliliklerde, eşleri daha fazla soruna boğarken, gençlerde de beğenilmeyen etkilere, okul yaşamında başarısızlıklara neden olmaktadır
İnternet kullanıcılarının internetteki arkadaşlarının, hakiki hayattaki arkadaşları ve ailesinin yerini alması, internet bağımlılığının en önemli belirtilerinden biri olarak Bağımlılar, sanal dostlarıyla online sohbet etmeyi, örneğin; dost, aile veya sevgilileriyle sinemaya gitmeye tercih edebilirler Bu işlem, boşanma, aile içi tedirginlik ve arkadaşlardan uzaklaşma ile sonuçlanabilir İnternet ve chat yapanları, bu faaliyeti yapmayanlardan ayıran şey, kişinin sanal ortamda kendini en ince ayrıntısına kadar serbest hissetmesidir İnternet kullanıcıları, internette, sınırların kaybolduğu düşüncesine kapılmaktadırlar Bunlar, kendilerine sunulan sınırsız, yasaksız, baskısız sanal dünyanın olanakları karşısında, gerçeklikten uzaktan, ama, sanal bir bağımsızlık duygusu yaşamaktadırlar
İnternet kafeye aralıksız ve kendine göre yeni bir “sanal aile edinen kişi için, aile yaşamının önemsizleşmesi ve sonucunda, daha büyük sorunların yaşanması laf konusudur Evli veya bekar olma, kişinin tutum ve tavırlarının nispeten değişimi sonucunu doğurabilir Bekar olan birey, üzerindeki sorumluluğun evli kişilere tarafından az olmasından dolayı, daha bakımlı hareket edebilir
Yapılan araştırmada, internete her gün bağlananlar, evlilerde %385 iken, bu oran bekarlarda %35 olmuştur (Bölükbaş,2003,85) Evli kullanıcıların internete daha sık bağlanmalarında, bekarlara kadar daha pozitif hesaplı özgürlüğe sahip olmalarının etkisi olabilir Bunun yanına, evli kullanıcıların interneti, evlilik yaşamlarındaki sorunlardan, sorumluluklardan kaçış yolu olarak görmeleri de olasıdır Başka bir araştırmada ise (Kuloğlu,2001), internete her gün bağlanan evli kullanıcıların oranı %33 ’nesil
Anne baba ile şehvetli bağları cılız, aile içinde kendilerini değerli hissetmeyen, mektep başarısı düşük çocuklar ve gençlerin, sokak yerine internet kafelere gitme olasılığı yüksektir Bilgisayar kullanmayı bilmeyen birçok anne baba, derslerine tezgâhtar olacağı düşüncesiyle, çocuğunun internet kafelere gitmesini destekleyebilmektedir
İnternet kafelerin, daha fazla eğlence mekanı olarak algılandığı söylenebilir Bu mekanlar açıklama edilirken, “internet evi ya da daha diğer bir ad kullanılmaması, bunun yerine “internet kafe şeklinde, daha çok ağırlama içeren bir kavramın tercih edilmesi, bu mekanlara bakışın bir göstergesi olarak ele alınabilir
İnternet kafeler, kahvehane kültürünün bir devamı olarak görülebilmekte ve bu nedenle toplumda, daha fazla “erkek etken mekanlar olarak algılanmaktadır Bayan internet kafe müdaviminin fazla pozitif olmaması, bu düşüncenin bir göstergesi olarak ele alınabilir İnternet kafeler, vakit içinde karşılıklı arkadaş gruplarının bir araya geldiği, yeni arkadaşlıkların kurulduğu mekanlar haline gelmiştir Yani internet kafelerin ülkemizdeki yapısı, bir anlamıyla “kıraathane statüsünde değerlendirilebilir
Kaynaklar;
Yrd Doç Dr M Cengiz YILDIZ
Dicle Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü
Kenan BÖLÜKBAŞ
Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi *
internetin toplumda yaygınlaşması,
internet kafeler ,
gençlik ve sosyal sapma
İnternet ve Sosyal Sapma Nedir
İnternetin toplum bazında yaygınlaşmasını sağlayan kayda değer unsurlardan birisi internet kafelerdir İnternet kafeler, bilgisayar ve internet bağlantısı olmayan kişiler için kayda değer bir mekan konumundadır Bu mekanlar, kişilerin teknolojiden yararlanmalarında önemli bir işlev görürken, gençlerin toplumsal sapma göstermelerine de neden olabilmektedir Bu çalışmada, internet kafelerin, gençliğin sosyal sapmasındaki yeri ele alınacak, yapılan uygulamalı araştırma sonuçlarından yola çıkılmak suretiyle, birtakım genellemelere ulaşılmaya gayret edilecektir
Türkiye ’de, başlangıçta üniversitelerde yaygınlaşan internet, sonra işyerlerine ve evlere girmiştir Kullanıcı kitlesinin genişlemesi ise, internet kafeler doğru olmuştur Daha önce bilgisayar ve interneti hiç kullanmayan geniş bir kesim, internet kafeler tamamen sanal dünya ile tanışmıştır İnternet kafeler; saat üzerinden kiralama sistemi ile çalışan, ev ya da işyerinde internet erişimine sahip olmayan kişilere, internet ve bilgisayarı kullanma olanağı sunan mekanlardır İnternet ve bilgisayar teknolojisinin yüksek maliyeti ve internet kafelerin kullandığı teknolojik avantajlar değerlendirildiğinde, bu mekanlar, bahsedilen altyapıya sahip olmayan kişiler için, anlamlı bir tercih olarak görülebilmektedir
genel olarak internet kafe; içinde internet bağlantılı bilgisayarları olan, meşrubat ve gıda servisi de yapılan, modern dinlenme ve öğrenme mekanları olarak tanım edilebilir Bu mekanlarda, internet kullanımının yanı sıra, bilgisayarlarda oyun oynama, yazıcıdan çıktı alma ve esas bilgisayar kullanımı hizmetleri de verilebilmektedir
İnternet kafeler, başlangıçta Amerika Birleşmiş Devletleri'nde ortaya çıkmıştır İnternet kafeler; insanların bilgisayar faydalanma ihtiyaçlarını; evlerinin ve ofislerinin dışarıda, sokakta tedarik edebilmelerini ve adrese bağımlı olmadan, hemen her köşe başında hizmeti kiralayarak, daha düşük maliyetlerle ve konforlu olarak almasını sağlamıştır Süre içinde, kafe kavramı, “bilgisayar salonları olarak adlandırabileceğimiz bu mekanlara girmiş ve sosyal bir kasıt yüklenmiştir Hizmet çeşitliliği, her geçen gün, lüzum donanım gerekse sosyal olarak aralıksız artmıştır bu nedenle internet kafeler, sadece bilgisayar ve internet mekanı olmaktan çıkmış, bir fazla etkinliğin sunulduğu son derece renkli, sosyal ortamlar haline gelmişlerdir
İnternetin çok seri geliştiği ülkelerden biri olan Türkiye ’de, belirtilen internet abonesi sayısının 253 milyon civarında olduğu sanılmaktadır Açıklanmış kullanıcıların yanı sıra, işyeri ve internet kafe gibi mekanlardaki dilekçe da dikkate alındığında, internetteki Türk nüfusunun 4 milyona yaklaştığı varsayım edilmektedir İnternet kullanımında kayda değer bir yer tutan internet kafelerin sayıları iyice bilinememekle birlikte, Emniyet Genel Müdürlüğü ’nün 24122001 tarihli belgesine kadar, yasal olarak faaliyet bildiren internet kafe sayısı 5374 ’dür (EGM,2001) Oysa, açıklanmış bulunmayan internet kafelerin varlığı da göz önüne alındığında, bu rakamın iki katına yükselmesi sözkonusu olabilmektedir
İnternet kafeler, mekanın uygulama amacına alt olarak farklılaşabilmektedir Bu mekanlar; oyun oynananlar, internet erişimi için kullanılanlar ve her ikisi için de kullanılanlar olarak ayrılabilir İnternet kafelerin, taleptalep olgusuna göre çalışan ticari işletmeler oldukları düşünüldüğünde, internet kafe işletmecilerinin bu taleplerden etkilenmeleri de beklenilen bir durumdur
İnternet kafelere devam edenlerin büyük bir kısmının gençlerden oluştuğu yapılan araştırmalarla ortaya çıkmıştır İnternet kafe müdavimlerinin, yasal olarak 15 yaşın aşağıda olmaları, yasal açıdan muhtemel değilken, bu kurala birçok zaman uyulmadığı dikkat çekmektedir
Çocuk yaşta sayılabilen ve yasalar gereği, internet kafelere girişleri yasak olan 1115 yaş dilimindekiler de manâlı bir orana (%147) sahiptir İnternet kafe kullanıcılarının büyük çoğunluğunun (%947), yaş dilimi itibariyle, 30 yaş altındaki çocukgençlerden (Bölükbaş,2003,57) oluştuğu dikkat çekmektedir
İnternet kafeleri, çoğunlukla 1525 yaş dilimindeki çocukgençlerin seçim ediyor olması, bilgisayara ve internete olan ilginin, gençler arasında daha yoğun olduğunun göstergesi olarak ele alınabilir İnternet kafeler, “boş vakit geçirme mekanı olarak düşünüldüğünde, bu sonucun çıkması doğaldır İnternet kafeler; tıpkı bilardo salonları, pastaneler, kafeler gibi abes zamanların değerlendirildiği mekanlar olarak işlev görmektedirler Hem, belirli bir veri düzeyi gerektiren internete, yeni teknolojilere, ileri yaştaki bireylere kadar daha tez düzen sağlayan çocukgençlerin yoğun alaka göstermesi kavranabilir bir durumdur
Sapma; “içten, gerekli ya da iyi olandan sapma; normdan, normalden, kültürel açıdan olandan ayrılma(Budak,2000,657) şeklinde tanımlanırken, sosyal sapma ise; “bir toplumda, sosyal kabul görmüş ve yaşama tarzının parçası olmuş bedel hükümlerinden ve davranışlardan uzaklaşma (ErkalBaloğluBaloğlu,1997,256) olarak tanımlama edilebilir İnternet kafeler, yardımsever çoğu hedef için kullanılabileceği gibi, şahısların bu mekanlar vasıtasıyla sapma göstermeleri, yani, toplumsal açıdan kabul görmüş değerinde ve normlardan uzaklaşmaları da sözkonusu olabilmektedir
İnternet vasıtasıyla gençlerin sapma tutum göstermeleri sözkonusu olduğunda, birincil akla gelen konulardan birisi cinsellikpornografi olmaktadır Jurnal yaşamda karşılığı olmayan bir takım güdülerin giderilmesi, sanal dünya kullanılmak suretiyle gerçekleşebilir Bu güdülerden en ağırlıklı olanı cinselliktir Bahsedilen güdünün bastırılmışlık oranına göre, internet ortamında cinsellikle ilgilenmenin azalmasıartması sözkonusu olabilmektedir
İnternet kafeye devam edenlerin, buradaki aktivitelerine bakılacak olursa; %12 ’sinin erotik sitelere girdiği uyarı çekmektedir (Bölükbaş,2003,77) Ama, yapılan gözlemlerde, bu oranın fazla daha üstünde kullanıcının, pornografik siteleri ziyaret ettiği görülmektedir İnternette kayda değer bir yer işgal eden erotizmpornografi siteleri, her türlü sapkınlığa, sömürü ve istismara açık; cinsel kuvvet, taciz, ensest ilişkiler, çocuk pornosu, teşhircilik ve sapıklık gibi çoğu olumsuz unsuru sergilemektedir
Yapılan araştırmalara kadar, internet kullanıcılarının %15'inin, seks içerikli chat odalarını ve p o r n o (yasaklanmış Kelime!) sitelerini ziyaret ettiği saptama edilmiştir İnterneti seks amaçlı kullananların %9'u ise, ekran aleyhinde haftada 11 saatten fazla vakit geçirmektedir İnternet kafede, p o r n o (yasaklanmış Kelime!) sitelerini ziyaret edenlerin oranı %143 olarak saptama edilmiştir (Kuloğlu,2001) Sanıldığından fazla daha fazla insan, internet yoluyla bir cins seks bağımlısı haline gelmektedir Kullanıcılar, günlerinin daha pozitif bir bölümünü seks sitelerini gezerek veya chat yoluyla seks yaparak geçirmektedirler (Kuloğlu,2001)
Çocukların, gençlerin internette pornografi, müstehcenlik içeren sitelere girmelerine ilave olarak, yaygın olan bir aktivite de cinselliğin ağır bastığı chat ’ler olmaktadır Birey, tanıdık anlamıyla görmediği ve tanımadığı birisiyle, cinsellik konusunda merak ettiği konularda rahatça hitabe olanağı sunmasından dolayı, chat ’te cinsel konulara siklet vermeyi tercih edebilir Chat odalarında, karşısında cins arayışı içindeki bekar erkek kullanıcıların, toplum tarafından bastırılmış olan cinsellik duygularını tatmin etmek için, interneti sıklıkla kullandıkları düşünülmektedir
Türkiye ’deki chat kanallarını, dünya kanallarından ayıran en büyük nitelik, küfürleşmenin çok yaygın bir şekilde yaşanmasıdır Toplumda iletişimsizlik arttıkça, chat yapan internet kullanıcılarının da sayısı artmaktadır Türkiye ’de, %90 gibi manâlı bir çoğunluk, karşısında cinsle konuşabilmek için chat yapmaktadır (Ayaz,2001,76)
İnternet kullanıcılarının %66 ’sının chat yaptığı ve bunların %947 ’sinin erkek olduğu düşünülürse (Bölükbaş,2003,110), chat yapanların büyük çoğunluğunun karşısında cinsle, yani bayanlarla arkadaş olmak için interneti kullandığı söylenebilir
Günümüzde internet, bir data ve iletişim kaynağı olmanın ötesinde, bazı kişiler için “bağımlılığa dönüşmüş durumdadır Birçok kişi, reel dünyada karşılığını bulamadığı tutkuları ve tutsaklığı sanal dünyada yaşamaktadır İnternet bağımlılarına yardım etmek için yerleşmiş web siteleri bile bulunmaktadır İnternet bağımlılığı; genel olarak internet ’in fazla kullanılması isteğinin önüne geçilememesi, internet ’e bağlı olmadan geçen zamanın değersiz görülmesi, yoksun kalındığında ise, aşırı asabiyet hali ve saldırgan olunması durumu olarak tanımlanabilir
Bağımlılığı meydana getiren; bilgisayar, internet ve sanal dünyanın karşı konulmaz çekiciliğidir İnternet kafeler, bu olanakların tümünü pat diye kişilere sunarak, bağımlılığı mekansal bir temele taşımaktadırlar Reel dünyadan uzaklaşan bireyler, sanal dünyadaki reel olmayan etkinlikler ve ilişkiler içerisine girerek toplumdan soyutlanmakta, bilgisayar ve internet bağımlısı haline gelmektedirler Bu, tıpkı alkol, sigara ve uyuşturucu bağımlılığı gibi, kişileri tutsak almaktadır Genel anlamda, toplumun, teknolojik bir vaka olarak bilgisayar ve internete olumlu bakıyor olması, bağımlılık sorununun ve tehlikesinin göz ardı edilmesine niçin olmaktadır
Online (internete emrindeki) değilken, internette yapılan aktivitelerin hayalinin kurulması, internet kullanımının büyüyen oranlarda devam etmesi, internette planlanandan daha pozitif süre geçirilmesi, internet yüzünden işteki veya okuldaki başarıda düşme görülmesi veya sosyal ilişkilerde kopma yaşanması, internet kullanımı hakkında aile ya da arkadaşlara yalan söylenmesi, internetin jurnal hayattaki problemlerden firar etmek için bir araç olarak kullanılması internet bağımlılığının tipik davranışları olarak görülmektedir (Kuloğlu,2001,27)
Avrupa Birliği araştırmasında, günde 4 saatten fazla internet kullanımının, tiryakilik etkisi meydana getirdiği belirtilmektedir Bu araştırma sonuçları dikkate alındığında, internet kafe kullanıcılarının %14 ’ünün (Bölükbaş,2003,87) potansiyel internet bağımlısı oldukları söylenebilir İnternet kullanıcılarının; yaşadıkları ülke, şehir halkı veya sahip oldukları toplumsal statüye tarafından, bağımlılık oranlarının değişebilmesi sözkonusudur (Esgin,2000)
Günde iki saatten az bir zaman alması kaydıyla; data edinmek, email göndermek ve gelen email ’leri okumak için internete bağlanılıyorsa, üzüntü edecek bir şart yoktur Ancak, internet üstünde harcanan zaman, haftada toplam 18 saatten artı ise birey, “internet bağımlılığı riski içeren ırk grubuna girmektedir (Çankırılı,2001)
Yapılan araştırmaya kadar, haftada 20 saat ve üstünde internet ’e bağlanan %233 ’lük grubun internet bağımlılığı riskiyle karşısında karşıya olduğu söylenebilir İnternet kullanıcılarının %18 ’i, kendilerini internet bağımlısı olarak görmektedir (Bölükbaş,2003,88&102)
İnternet kafelere devamlı gençleri bekleyen önemli “tuzaklardan birisi de kumardır Gençler, ilk olarak tanıştıkları bu ortamın etkisinde kalabilmekte ve bu alışkanlığı devam ettirme yönünde tavır sergileyebilmektedirler
İnternet kafelere devam eden gençleri tehdit eden kayda değer unsurlardan birisi de, zamanın nafile harcanması ya da zamanın nasıl geçtiğinin ayrım edilmemesidir Bağlandıktan sonradan zamanı hatırlamamak ve daha eksik internette kalmayı göz önünde bulundurmak, oysa, bunu başarısız olmak, internet bağımlıların tipik davranışlarından birisidir İnternet merakı sebebiyle, kullanıcıların %673 ’ü (Bölükbaş,2003,90), zamanının büyük bir kısmını ekran başında geçirmektedir İnternete tabi kalmanın dozu arttığında, meslek ve mektep hayatında verimlilik düşmekte, aile ve meslek yaşamında çok çeşitli sorunlar meydana gelebilmektedir
Zamanın bollaşması, yeni insan tipine, internet dünyasında; anlamsız zamanlarında sıkılmayı ve mutsuz olmayı düşündürmeyecek olanaklar sunmaktadır Yapılan araştırmada (Bölükbaş,2003,90), planladıklarından daha pozitif vakit geçiren internet kullanıcılarının oranı %673 ’tür Bu oran, internet kullanıcılarının, internete girdikten sonradan zaman kavramını unuttuklarını bildiren manalı bir koşul olabilir
Fazla para harcama da, internet kafelere devam edenleri tehdit eden bir vaka olmaktadır Gençler; chat yapma, internette sörf yapma, oyun oynama vs aktivitelerini devam ettirirken, zamanın nasıl geçtiğini fark edemeyebilmektedirler Bu durumda, gençler, ailelerinden aldıkları ya da kendilerinin kazanmış oldukları paranın tamamını ya da önemli bir kısmını internet kafelere ödemek zorunda kalabilmektedirler
İnternet ve chat, bir yandan sorunları, korkuları paylaşmaya muavin olurken, bir yana da sorunlardan ve hakiki dünyadan kaçmanın bir aracı olmaktadır Üstelik bu şart, yeni sorunları da beraberinde getirmektedir Sorunlu evliliklerde, eşleri daha fazla soruna boğarken, gençlerde de beğenilmeyen etkilere, okul yaşamında başarısızlıklara neden olmaktadır
İnternet kullanıcılarının internetteki arkadaşlarının, hakiki hayattaki arkadaşları ve ailesinin yerini alması, internet bağımlılığının en önemli belirtilerinden biri olarak Bağımlılar, sanal dostlarıyla online sohbet etmeyi, örneğin; dost, aile veya sevgilileriyle sinemaya gitmeye tercih edebilirler Bu işlem, boşanma, aile içi tedirginlik ve arkadaşlardan uzaklaşma ile sonuçlanabilir İnternet ve chat yapanları, bu faaliyeti yapmayanlardan ayıran şey, kişinin sanal ortamda kendini en ince ayrıntısına kadar serbest hissetmesidir İnternet kullanıcıları, internette, sınırların kaybolduğu düşüncesine kapılmaktadırlar Bunlar, kendilerine sunulan sınırsız, yasaksız, baskısız sanal dünyanın olanakları karşısında, gerçeklikten uzaktan, ama, sanal bir bağımsızlık duygusu yaşamaktadırlar
İnternet kafeye aralıksız ve kendine göre yeni bir “sanal aile edinen kişi için, aile yaşamının önemsizleşmesi ve sonucunda, daha büyük sorunların yaşanması laf konusudur Evli veya bekar olma, kişinin tutum ve tavırlarının nispeten değişimi sonucunu doğurabilir Bekar olan birey, üzerindeki sorumluluğun evli kişilere tarafından az olmasından dolayı, daha bakımlı hareket edebilir
Yapılan araştırmada, internete her gün bağlananlar, evlilerde %385 iken, bu oran bekarlarda %35 olmuştur (Bölükbaş,2003,85) Evli kullanıcıların internete daha sık bağlanmalarında, bekarlara kadar daha pozitif hesaplı özgürlüğe sahip olmalarının etkisi olabilir Bunun yanına, evli kullanıcıların interneti, evlilik yaşamlarındaki sorunlardan, sorumluluklardan kaçış yolu olarak görmeleri de olasıdır Başka bir araştırmada ise (Kuloğlu,2001), internete her gün bağlanan evli kullanıcıların oranı %33 ’nesil
Anne baba ile şehvetli bağları cılız, aile içinde kendilerini değerli hissetmeyen, mektep başarısı düşük çocuklar ve gençlerin, sokak yerine internet kafelere gitme olasılığı yüksektir Bilgisayar kullanmayı bilmeyen birçok anne baba, derslerine tezgâhtar olacağı düşüncesiyle, çocuğunun internet kafelere gitmesini destekleyebilmektedir
İnternet kafelerin, daha fazla eğlence mekanı olarak algılandığı söylenebilir Bu mekanlar açıklama edilirken, “internet evi ya da daha diğer bir ad kullanılmaması, bunun yerine “internet kafe şeklinde, daha çok ağırlama içeren bir kavramın tercih edilmesi, bu mekanlara bakışın bir göstergesi olarak ele alınabilir
İnternet kafeler, kahvehane kültürünün bir devamı olarak görülebilmekte ve bu nedenle toplumda, daha fazla “erkek etken mekanlar olarak algılanmaktadır Bayan internet kafe müdaviminin fazla pozitif olmaması, bu düşüncenin bir göstergesi olarak ele alınabilir İnternet kafeler, vakit içinde karşılıklı arkadaş gruplarının bir araya geldiği, yeni arkadaşlıkların kurulduğu mekanlar haline gelmiştir Yani internet kafelerin ülkemizdeki yapısı, bir anlamıyla “kıraathane statüsünde değerlendirilebilir
Kaynaklar;
Yrd Doç Dr M Cengiz YILDIZ
Dicle Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü
Kenan BÖLÜKBAŞ
Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi *
