Sizce akıllı telefon fikri birinci ne vakit ortaya çıktı? 2010'lar? 2000'ler? Cep telefonlarıyla fotoğraf çekilip müzik dinlenebildiğinin ortaya çıkmasıyla? Aslında birinci akıllı telefon fikri, tıpkı isimle olmasa da 1980'lerin son günlerine kadar gidiyor.
O periyotta bir Apple teşebbüsü olarak başlayan bir firma, geliştirdiği bilgisayar özelliklerine sahip taşınabilir aygıt ile daha bizdeki tabiriyle asker telefonu olan cep telefonlarından bile evvel akıllı telefon konseptini geliştirmişti. Bu büyülü fikrin ardındaki marka olan General Magic satış manasında başarısız olsa da, dünyayı değiştirecek birinci adımı attı.
Apple'ın başarısı kadar değerli bir başarısızlık öyküsü:
Başarı öyküsü olarak sık sık Apple'ın öyküsü anlatılıyor olsa da özellikle teşebbüsçü olmak isteyenlerin en azından o öykü kadar uygun bilmesi gereken bir maceraydı General Magic'in macerası. Üstelik bu heyecanlı seyahat da tekrar Apple'da başlamıştı.
Hikaye 1989 yılında Apple Computer'da başlamıştı. O devirde özgün proje üzerinde çalışmaya başlayan Marc Porat, şirketin o vakitlerde CEO'luğunu yapan John Sculley, Porat'ın ikna eforları sonucu General Magic'in farklı bir teşebbüs olmasına müsaade vermişti. Mayıs 1990'da Porat'ın yanına Andy Hertzfeld ve Bill Atkinson da katıldı ve Kaliforniya'da firma faaliyetlerine başladı.
Daha sonra başta Apple'ın System 7 ekibi olmak üzere pek çok kişi gruba katıldı. Takım epeyce büyük bir vizyonla yola çıkmıştı. Bu vizyonu Porat'ın Sculley'e yazdığı bir not çok hoş açıklıyordu: "Minik bir bilgisayar, bir telefon, şahsî bir nesne… Hoş olmalı. Hoş bir modül mücevherin verdiği şahsî tatmini vermeli. Kullanılmadığında bile görülebilir bir bedeli olacak... Bir sefer kullandığında bir daha onsuz yaşayamayacaksın."
1992 yılına geldiğimizde General Magic birinci sefer dikkatleri üzerine çekti.
İlk başlarda General Magic'in faaliyetleri büyük bir zımnilik içerisinde devam ettirildi. 1992 yılında ise dünyanın en büyük elektronik firmalarının yatırım yapmaya başlaması ile birlikte bu boyutu küçük, mefkureleri büyük firma herkesin dikkatini çekmeye başladı. Sony, Motorola, Matsushita, Philips ve AT&T üzere firmalar General Magic'in yatırımcıları ortasına katıldı.
O devirde "en yakından izlenmesi gereken girişim" olarak isimlendirilen General Magic, yalnızca yeni bir aygıt geliştirmiyordu. Aygıtlardan bağımsız olarak ortak bir iletileşme altyapısı sağlamayı planlayan Telescript adlı bir de yazılımları bulunuyordu. Bu yazılım tıpkı vakitte bir işletim sistemi misyonu görecekti.
Öte yandan firmanın dikkat alımlı fikirleri olmasına karşın şimdi ortada bir eser yoktu. General Magic'in şapkadan çıkan tavşanlı logosunun üzerinde yer aldığı birinci aygıtları görmek için 1994 yılını beklemek gerekti. General Magic Alliance (GMA) altında çıkan birinci eserler iki şahsî dijital asistandı. Daha sonra onlara Motorola Envoy ve Sony Magic Link katıldı. AT&T ise aygıtların bağlanabileceği, internet gibisi kapalı ağı PersonaLink ile bu aygıtları uyumlu hale getirdi.
Sihirli tavşanın adeta dev bir kaplan üzere kükrediği düşünülen bu devirde firma, NASDAQ'ta sürece açıldı. Teklif toplama sürecinde tam 96 milyon dolar toplandı, gelen yatırımın toplamı ise 200 milyon doları geçti. Kısa müddette markanın pay pahası iki katına çıktı.
Bir öteki büyük fikir: Portico
Bir periyot ülkemizde Kara Şimşek ismiyle da yayınlanmış olan Knight Raider dizisinde David Hasselhoff, aracı Kitt ile konuşarak irtibat kurabiliyordu. O periyotta bu fikir çabucak herkesin dikkatini çekmiş, hayli fütüristik olarak görülmüştü.
General Magic ise bu fikrin çok uygulanabilir olduğunu düşünüyordu. Bu hedefle mailleri okuyan, mail gönderen, rehberdeki numaralar ortasında arama yapabilen, takvim düzenleyebilen bir sesli arayüz tasarladılar. Daha sonra kısaltması GM olan bir öbür firma General Motors'a geçecek olan bu teknoloji, şirketin o periyotta istediği kadar eser satamasa da ayakta kalmasını sağladı.
Batacaksa da büyük denizde batmak...
1999 yılında firmanın payları büyük bir düşüş yaşadı. Bu düşüşün ardında çeşitli nedenler yer alıyordu. Birinci olarak, kurucu ekipten çok fazla insan kalmamıştı. İkinci olarak da firma çok fazla para kaybediyor, işten çıkarma yapıyor ve öngörülen tarihleri yakalamakta zorlanıyordu. Portico'yu geliştiren grup de 2000'li yılların başında şirketten ayrılmaya başlamıştı.
18 Eylül 2002 tarihine geldiğimizde ise firma faaliyetlerini durdurduğunu açıkladı. 2004 yılında da firmanın varlıkları satıldı. Firmaya ilişkin lisansların büyük kısmını, Microsoft'tan tanıdığımız Paul Allen satın aldı. Portico'nun son hali olan OnStar, General Motors ismine EDS'ye geçti.
Yine de General Magic geride büyük bir iz bıraktı.
General Magic'in çalışmalarından doğmuş olan birtakım teknolojileri süratlice sıralamak gerekirse bunların ortasında modem çipi muhtaçlığını ortadan kaldıran yazılım modemler, küçük dokunmatik ekranlar, dokunmatik ekran denetim ASICleri, çipüstü sistem entegrasyonu, güçlü multimedya e-posta, ağ oyunları, Netflix ve Disney+ gibisi yayın sistemleri, e-ticaretin birinci versiyonları yer aldı.
Günümüzde kullandığımız pek çok teknolojinin altında kısmen de olsa parmağı bulunan General Magic'in eski çalışanları da kariyerlerinde büyük başarılar elde etti.
Magic Cap isimli işletim sistemini geliştiren Andy Rubin, 2003 yılında Android'i muharrir ve iki yıl sonra Google'a satar. Tasarımcılık misyonunu üstlenen Tony Fadell, 2006 yılında Apple'a geçer. Geçer geçmez de iPod dizaynına imza atar, pek çoklarınca aygıtın manevi babası olur. Daha sonra Google'a 3,2 milyon dolara satacağı Nest Labs'ı kurar. Andy Hertzfield ise Google'a katılır; Picasa, Google+, Gmail üzere hizmetlerin arayüzlerini hazırlar. Bill Atkinson ise Quick Draw programını geliştirir.
Pierre Omidyar ismini pek çoğumuz duymasa da o da tıpkı gruptan çıkmış ve eBay'i kurmuştur. Steve Perlman ve Phil Goldman da birinci TV tabanlı internet projelerinden olan WebTV'yi yapar ve Microsoft'a satarlar. Kevin Lynch ise Adobe lider yardımcılığına kadar yükselir ve Flash eklentisini yapar. Daha sonra Apple'ın akıllı saat ünitesinin başına geçer.
Peter Nieh, Acer Bilgisayar'ın düzüstü departmanının kurucusu olur. Sonrasında da Snapchat'in de yatırımcısı olarak bilinen Lightspeed yatırım ağının kuruculuğunu yapar. Eric Ly ise 2002'de LinekIn'i kurar, 2006'ya kadar da Teknolojiden sorumlu lider yardımcısı olarak vazife yapar.
John Glannandrea, 2003'te Google'da arama motoru sorumlusu vazifesine getirilir. 2017 yılındaysa Apple'da yapay zekadan sorumlu lider yardımcısı olarak karşımıza çıkar. Megan Smith ise Google'a katılır. 13 yıl boyunca İş Geliştirmeden Sorumlu Lider Yardımcısı olarak misyon yapar. Daha sonra da Obama'nın Teknolojiden Sorumlu Baş Danışmanı olur.
Peki General Magic niçin battı?
Belli ki takım âlâ ve mahir, eser esasen bildiğimiz akıllı telefon, yani ne kadar tanınan olabileceği adeta gerçek hayatta test edilip onaylandı, o vakit bu General Magic neden başarısız oldu? Bu durumun elbette birtakım nedenleri var.
Öncelikle aygıta dünya şimdi hazır değildi. Birinci SMS 1992 yılında atıldı. 1994'te her 100 bireyden sırf 1'inde cep telefonu vardı. Ortada o denli kablosuz mobil internet paketleri ya da Wi-Fi ağları yoktu. Aygıtların kıymetli olması ve insanların bu teknoloji ile yapabilecek çok bir şeyinin olmaması da General Magic'in, bütün yaşanan heyecana karşın, başarısız olmasının birinci nedenleri oldu.
Kısa müddette çok fazla şey yapmaya çalışmak da firmanın batışında tesirli olan nedenlerden biri oldu. İnternetin tesirini şimdi anlamadan kendi ağını kurup oradan yürümeye çalışması, pek çok özelliği bu ağa nazaran şekillendirmesi firmayı daha sonra hareket yapmakta önemli manada zorladı.