İran ve İran Tarihi
İran Tarihi hakkında bilgi
imagesirantarihi5b0a9453a0c6d
MO 3000 yıllarından beri İran biliniyordu Bilinen en eski imparatorluk Elamlıların MO 1100600 yıllarında kurdukları imparatorluktur Elamlıların yerine Medlerin kurmuş oldukları imparatorluğu Persli Keyhusrev MO 550 yılında yıkmış ve Anadolunun buyuk bir bolumu dahil olmak uzere egemenliği altına almıştır İskender komutasındaki Yunanlılar MO 330 yıllarında butun İran topraklarını ele gecirdiler Bundan sonra İran topraklarında Parthların ve Sasanilerin egemenliği devam etmiştir
Sasanilerin cokuşu İslam ordularının İranı ele gecirmeleriyle olmuştur Hazreti Omer devrinde İran uzerine bircok seferler duzenlenmiştir Akın akın İran iclerine giren İslam orduları, Azerbaycan, Taberistan, Curcan, Rey, Kumis, Karvin, Zencan, Hemedan, İsfahan ve Horasanı fethettiler Hazreti Omerin olumunden sonra İranda bazı karışıklıklar meydana geldi Hazreti Osman bunun uzerine askeri birlik gondererek isyanları bastırdı ve elebaşılarını cezalandırdı Boylelikle İslam hakimiyeti, İranda devamlı sağlanmış oldu
Hicri sesekizinci asrın başında Safiyyuddin Erdebili hazretlerinin soyundan gelenler İranda Sunni bir tarikat kurdular Onun adına nisbetle bu tarikata Safeviyye adı verildi Osmanlı sultanları, İslamiyete hizmet eden bu tarikat mensuplarına pek cok ihsanlarda bulundular Ancak Hoca Aliden itibaren bu yolun mensupları arasında Eshabı kiram duşmanlığı yayılmaya başladı
Daha sonra tarikatın başına gecen Şeyh İbrahim, aşırı Şii goruşlerini benimsedi Bundan sonra tarikatin başına Şeyh Haydar gecti Şeyh Haydarın olumunden sonra oğlu Şah İsmail tac giydi Şah İsmail, velinimeti olan Akkoyunlular Devletini yıkarak, İranda Safevi Hanedanını kurdu Bunun zamanında Şiilik, devletin resmi dini oldu Bu donemde sulalenin en buyuk meselelerini Osmanlılarla savaşmak teşkil etti
1514 yılında Caldıranda Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim, Şah İsmaili ağır bir hezimete uğrattı ve Tebrizi fethetti Şah İsmailin olumunden sonra tahta gecen oğlu Tahmasb zamanında İran butunuyle Osmanlıların eline gecti
Safevi Sulalesinin cokuşu Şah İkinciAbbasın hukumdar olduğu doneme rastlar Yıkılışın ilk belirtisi Kandehardaki Afganlı Mir Veysin 1709 yılında isyan ederek başarı sağlaması oldu Bundan sonra Afganlılar sık sık İran uzerine askeri seferler duzenlediler Fakat hicbir zaman İrana tamamen sahip olamadılar 1729′da Safeviler yeniden yonetimi ele gecirdiler Fakat bu sefer de Rus Carı Deli Petro oteden beri gerekli ticaret yollarını acabilmek icin İrana goz dikmiş durumdaydı
Osmanlılar da İranın Rusların eline gecmemesi icin İran uzerine bir sefer duzenledi Osmanlılarla Ruslar arasında bir savaş tehlikesi belirdi, ama sanıldığı gibi olmayarak iki devlet anlaşarak, İranı aralarında pay ettiler Bu anlaşma uzun surmedi Tahmasb kuzeydoğu İranda bir ordu toplamaya calışıyordu Car Petro, tahtın Safevi Sulalesine gecmesini uygun karşılayacağını acıklamıştı Ama butun bunlar Safevi Sulalesinin tahtı ele gecirmesine yetmedi
Nadir Şah ile birlikte İran uzerinde Afşar soyunun egemenliği başlamaktadır Ancak bu da uzun surmedi Nadir Şahın oldurulmesinden sonra bir iktidar boşluğu meydana gelmiş ve bundan sonra uc ayrı rakip taht icin ortaya cıkmıştır Bunlar: Zendler, Afganlılar ve Kacarlardır Bunlardan Zendlerin yonetimi 40 seneye varmayacak derecede kısa bir zaman diliminde oldu Bundan sonra ulke yonetimi 1925 yılına kadar Kacarların elinde kaldı
19251979 yılları arasındaki donem ise Pehlevi sulalesinin İran tahtında bulunduğu donemdir Pehlevi sulalesinin İran tahtında bulunduğu sure icinde gecen en buhranlı donem İkinci Dunya Savaşı yıllarıdır 1938 yıllarından sonra İranda Alman tesiri şiddetli bir şekilde kendisini hissettirmeye başlamış, bunun neticesinde İranda pek cok NaziAlmanyasının teknisyenlerinin bulunması, başta İngiltere olmak uzere muttefik devletleri tedirgin etmiştir
Bununla başlayan gerginlik, 1952 senesinde İranın İngiltere ile diplomatik ilişkilerini kesmesine kadar ilerledi İran başbakanlarından Musaddıkın yonetimin başında bulunduğu donemlerde İran Komunist Partisi olan Tudehe buyuk tavizler vermesi ve bunları batıya karşı koz olarak kullanmaya calışması, memlekette huzursuzluklar meydana gelmesine sebep oldu Bunun uzerine Şah, Musaddıkı başbakanlıktan azlederek yerine General Zahidi tayin etti
1963 yılında Şah Beyaz Devrim adı altında ulkede buyuk capta ekonomik ve sosyal reformlar yapmıştır Her gecen gun artan petrol gelirleri ve ozellikle ulke savunması icin yapılan buyuk harcamalar, İranı Ortadoğuda ozellikle askeri bakımdan soz sahibi ulkeler arasına getirmeye başlamıştı Bu zamanda Fransada surgunde bulunan İranlı Şii lider Humeyni, ulkede Şii inancının hakimiyetinden istifade ederek, coğunlukta olan Şiileri etrafında topladı
İcten ve dıştan yapılan pek cok mucadeleler neticesinde Humeyni İrana hakim oldu Şah ailesi İranı terketti ve memleket Şii inancı ile idare edilmeye başlandı 1979 yılında İran İslam Cumhuriyeti adını alan ulkede binlerce Şii inancında olmayan İranlı, devlet aleyhtarlığı ile suclanarak sorgusuz sualsiz kurşuna dizildi
Humeyni idaresindeki İran, Irak ile 22 Eylul 1980′de harbe başlamış ve bu harpte yuzbinlerce İranlı olmuştur 20 Ağustos 1988′de Ateşkes ilanı ile savaş durdu Ayetullah Humeyninin 1989′da olmesi uzerine aynı yılın Ağustos ayında yerine cumhurbaşkanı Ali Hameney, Hameneyin yerine de meclis başkanı Haşimi Rafsancani Cumhurbaşkanı secildi
Saddam Huseyinin Kuveyti işgal etmesi uzerine, İranın barış şartlarını eksiksiz kabul ettiğini acıkladı Boylece l980′da başlayan savaş 1990′da barış anlaşması ile neticelendi ve iki ulke arasında diplomatik ilişki yeniden kuruldu
Alıntı
İran Tarihi hakkında bilgi
imagesirantarihi5b0a9453a0c6d
MO 3000 yıllarından beri İran biliniyordu Bilinen en eski imparatorluk Elamlıların MO 1100600 yıllarında kurdukları imparatorluktur Elamlıların yerine Medlerin kurmuş oldukları imparatorluğu Persli Keyhusrev MO 550 yılında yıkmış ve Anadolunun buyuk bir bolumu dahil olmak uzere egemenliği altına almıştır İskender komutasındaki Yunanlılar MO 330 yıllarında butun İran topraklarını ele gecirdiler Bundan sonra İran topraklarında Parthların ve Sasanilerin egemenliği devam etmiştir
Sasanilerin cokuşu İslam ordularının İranı ele gecirmeleriyle olmuştur Hazreti Omer devrinde İran uzerine bircok seferler duzenlenmiştir Akın akın İran iclerine giren İslam orduları, Azerbaycan, Taberistan, Curcan, Rey, Kumis, Karvin, Zencan, Hemedan, İsfahan ve Horasanı fethettiler Hazreti Omerin olumunden sonra İranda bazı karışıklıklar meydana geldi Hazreti Osman bunun uzerine askeri birlik gondererek isyanları bastırdı ve elebaşılarını cezalandırdı Boylelikle İslam hakimiyeti, İranda devamlı sağlanmış oldu
Hicri sesekizinci asrın başında Safiyyuddin Erdebili hazretlerinin soyundan gelenler İranda Sunni bir tarikat kurdular Onun adına nisbetle bu tarikata Safeviyye adı verildi Osmanlı sultanları, İslamiyete hizmet eden bu tarikat mensuplarına pek cok ihsanlarda bulundular Ancak Hoca Aliden itibaren bu yolun mensupları arasında Eshabı kiram duşmanlığı yayılmaya başladı
Daha sonra tarikatın başına gecen Şeyh İbrahim, aşırı Şii goruşlerini benimsedi Bundan sonra tarikatin başına Şeyh Haydar gecti Şeyh Haydarın olumunden sonra oğlu Şah İsmail tac giydi Şah İsmail, velinimeti olan Akkoyunlular Devletini yıkarak, İranda Safevi Hanedanını kurdu Bunun zamanında Şiilik, devletin resmi dini oldu Bu donemde sulalenin en buyuk meselelerini Osmanlılarla savaşmak teşkil etti
1514 yılında Caldıranda Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim, Şah İsmaili ağır bir hezimete uğrattı ve Tebrizi fethetti Şah İsmailin olumunden sonra tahta gecen oğlu Tahmasb zamanında İran butunuyle Osmanlıların eline gecti
Safevi Sulalesinin cokuşu Şah İkinciAbbasın hukumdar olduğu doneme rastlar Yıkılışın ilk belirtisi Kandehardaki Afganlı Mir Veysin 1709 yılında isyan ederek başarı sağlaması oldu Bundan sonra Afganlılar sık sık İran uzerine askeri seferler duzenlediler Fakat hicbir zaman İrana tamamen sahip olamadılar 1729′da Safeviler yeniden yonetimi ele gecirdiler Fakat bu sefer de Rus Carı Deli Petro oteden beri gerekli ticaret yollarını acabilmek icin İrana goz dikmiş durumdaydı
Osmanlılar da İranın Rusların eline gecmemesi icin İran uzerine bir sefer duzenledi Osmanlılarla Ruslar arasında bir savaş tehlikesi belirdi, ama sanıldığı gibi olmayarak iki devlet anlaşarak, İranı aralarında pay ettiler Bu anlaşma uzun surmedi Tahmasb kuzeydoğu İranda bir ordu toplamaya calışıyordu Car Petro, tahtın Safevi Sulalesine gecmesini uygun karşılayacağını acıklamıştı Ama butun bunlar Safevi Sulalesinin tahtı ele gecirmesine yetmedi
Nadir Şah ile birlikte İran uzerinde Afşar soyunun egemenliği başlamaktadır Ancak bu da uzun surmedi Nadir Şahın oldurulmesinden sonra bir iktidar boşluğu meydana gelmiş ve bundan sonra uc ayrı rakip taht icin ortaya cıkmıştır Bunlar: Zendler, Afganlılar ve Kacarlardır Bunlardan Zendlerin yonetimi 40 seneye varmayacak derecede kısa bir zaman diliminde oldu Bundan sonra ulke yonetimi 1925 yılına kadar Kacarların elinde kaldı
19251979 yılları arasındaki donem ise Pehlevi sulalesinin İran tahtında bulunduğu donemdir Pehlevi sulalesinin İran tahtında bulunduğu sure icinde gecen en buhranlı donem İkinci Dunya Savaşı yıllarıdır 1938 yıllarından sonra İranda Alman tesiri şiddetli bir şekilde kendisini hissettirmeye başlamış, bunun neticesinde İranda pek cok NaziAlmanyasının teknisyenlerinin bulunması, başta İngiltere olmak uzere muttefik devletleri tedirgin etmiştir
Bununla başlayan gerginlik, 1952 senesinde İranın İngiltere ile diplomatik ilişkilerini kesmesine kadar ilerledi İran başbakanlarından Musaddıkın yonetimin başında bulunduğu donemlerde İran Komunist Partisi olan Tudehe buyuk tavizler vermesi ve bunları batıya karşı koz olarak kullanmaya calışması, memlekette huzursuzluklar meydana gelmesine sebep oldu Bunun uzerine Şah, Musaddıkı başbakanlıktan azlederek yerine General Zahidi tayin etti
1963 yılında Şah Beyaz Devrim adı altında ulkede buyuk capta ekonomik ve sosyal reformlar yapmıştır Her gecen gun artan petrol gelirleri ve ozellikle ulke savunması icin yapılan buyuk harcamalar, İranı Ortadoğuda ozellikle askeri bakımdan soz sahibi ulkeler arasına getirmeye başlamıştı Bu zamanda Fransada surgunde bulunan İranlı Şii lider Humeyni, ulkede Şii inancının hakimiyetinden istifade ederek, coğunlukta olan Şiileri etrafında topladı
İcten ve dıştan yapılan pek cok mucadeleler neticesinde Humeyni İrana hakim oldu Şah ailesi İranı terketti ve memleket Şii inancı ile idare edilmeye başlandı 1979 yılında İran İslam Cumhuriyeti adını alan ulkede binlerce Şii inancında olmayan İranlı, devlet aleyhtarlığı ile suclanarak sorgusuz sualsiz kurşuna dizildi
Humeyni idaresindeki İran, Irak ile 22 Eylul 1980′de harbe başlamış ve bu harpte yuzbinlerce İranlı olmuştur 20 Ağustos 1988′de Ateşkes ilanı ile savaş durdu Ayetullah Humeyninin 1989′da olmesi uzerine aynı yılın Ağustos ayında yerine cumhurbaşkanı Ali Hameney, Hameneyin yerine de meclis başkanı Haşimi Rafsancani Cumhurbaşkanı secildi
Saddam Huseyinin Kuveyti işgal etmesi uzerine, İranın barış şartlarını eksiksiz kabul ettiğini acıkladı Boylece l980′da başlayan savaş 1990′da barış anlaşması ile neticelendi ve iki ulke arasında diplomatik ilişki yeniden kuruldu
Alıntı