Işık kirliliği her ceşit etkisiz aydınlatmayı kapsar Bunların başlıcaları şunlardır:
· Işık taşması: Işığın istenmeyen ya da gerekmeyen yeri aydınlatması
· Goz kamaşması: Gozun alışık olduğu aydınlatma duzeyini aşıp gorme yetisinin bozulması
ve nesnenin gorunurluğunun kaybolması Eğer ışık kaynağı, aydınlattığı nesneden daha belirgin
ise aydınlatma kotudur
· Dikine ışık: Doğrudan gokyuzune giden ışık Sozun tam anlamıyla boşa giden, uzayda
kaybolan ışıktır Astronomlar ve gokyuzunu seyretmek isteyen herkes icin en kotu ışık kirliliği
budur Işığın atmosferdeki tozlar ve molekuller tarafından sacılması sonucu goğun doğal
parlaklığının bozulmasına, artmasına neden olur Kamaşma ve ışık tecavuzu yaratan armaturler dikine ışık da gonderirler Şehirlerin ustunde ucaktan gorulen ışık denizi, coğunlukla yukarıya
doğru yanlış yonlendirilmiş ışıklardır
· Aşırı miktarda ışık: Belli bir işin yapılması icin gereken aydınlatma miktarını aşan ışık
Fazla ışık her zaman iyi aydınlatma demek değildir
Işık kirliliğinin kaynakları:
Yol, cadde ve sokak aydınlatmaları
Park, bahce ve spor alanlarının aydınlatmaları
Turistik tesislerin, binaların dış cephe aydınlatmaları
Reklam panoları
Guvenlik amacıyla aydınlatma
Evlerden, binalardan taşan ışıklar
Işığın uretim maliyeti yuksektir Kamaşma, ışık tecavuzu, dikine ve aşırı ışık boşa giden enerji demektir Uluslararası Karanlık Gokyuzu Birliği nin yaptığı bir araştırmaya gore, bu şekildeki dış aydınlatmalarda ışığın %30 kadarı boşa gitmektedir Bu yanlış uygulamaların maliyetinin ABD de yılda 2 milyar dolar olduğu hesaplanmıştır İngiltere de ise yanlış ışıklandırma yılda 53 milyon sterlin tutarında enerji kaybına neden olmaktadır Turkiye de bu yonde bir araştırma yapılmamış olsa da ilk değerlendirmeler en az %30 enerji kaybı olduğu yonundedir Işık kirliliğine karşı onlem almak yaklaşık bir elektrik santralı kurmak anlamına gelmektedir
Işık kirliliği doğal hayatı da etkiler:
Kotu aydınlatmadan zarar gorenler yalnız devlet butcesi ya da gece gokyuzunu izlemek isteyenler değildir Orneğin gocmen kuşlar icin ışık kirliliği yeni bir tehlikedir: Kuşlar sadece insanlar icin değil, dunyadaki tum canlı yaşam icin cok yararlıdır Her yıl milyarlarca haşereyi, sineği tuketirler, milyarlarca bitki tohumunu yayarlar Ozellikle kucuk sineklerle beslenen gocmen kuşlar gece seyahat ederler Kimi turler milyonlarca kilometre yol kat ederler Kısmen takım yıldızlardan yon bulurlarken gokdelenler, deniz fenerleri gibi yuksek yapılardan yayılan ışıklar onlar icin cekici olur Bunun sonucu, kuşlar ya yorulup duşunceye kadar ışık etrafında fır donerler ya da doğrudan binaya carparlar Bu şekilde bir gecede binlerce kuşun olduğu bilinmektedir
Kimi deniz hayvanlarının yuvalama alışkanlıkları ışık kirliliği ya da yapay aydınlatma yuzunden tehlikededir Deniz kaplumbağalarının binlerce yumurtasından cıkan yavrulardan yalnızca
birkacı denize ulaşabilmektedir Denize ulaşmak icin deniz ile kara arasındaki aydınlık farkını kullanan kaplumbağalar yapay ışıklandırmalarla karaya yonelince hayatlarından olmaktadırlar Avustralya da yapılan bir araştırmaya gore mercanlar, uzerlerine duşen aşırı ışık yuzunden kendilerine renklerini veren mikroskobik bitkileri reddetmekte, beyazlaşmakta ve strese girmektedirler!
Işık kirliliğinin kulturel etkisi:
Zamanın başlangıcından beri, gece gokyuzu hep ilgi cekmiştir Gezginler, şairler, filozoflar, bestekarlar ve ressamlar; hepsi yıldızlardan ilham almışlardır Gezginlere yol gosteren, Van Gogh un Yıldızlı gece sini susleyen yıldızlar; Beethoven in Ay ışığı sonatı nın, Huseyin Rahmi nin Kuyruklu yıldız altında izac romanının da konusunu oluşturmuştur Eski Mezopotamya halkları, Babilliler, Araplar goğu iyi tanıyorlardı Bugun kullandığımız coğu takım yıldızların adlarını onlar verdiler Tek tek parlak yıldızlara ad taktılar; mitolojik oykuler geliştirdiler Her kulturde olduğu
gibi bizim kulturumuzde de şarkılarımızda, turkulerimizde, edebiyatımızda yıldızların onemli yeri vardır Şehir ışıklarından uzaklaşmayan, karanlık gokyuzunun guzelliğini seyredemeyen bugunun insanının bu kulture katkıda bulunması olanaksızdır
Yerleşim yerlerinin gelişi guzel aydınlatılması, hem profesyonel gokbilimcileri hem de halkı ve gokyuzunu ozel araclarla izlemeyi seven amator astronomları etkilemektedir Gozlemevleri şehirlerden yuzlerce kilometre uzakta olsalar bile, bu sorunla karşı karşıyadır
Guvenlik ve iyi gorme koşulları acısından gece aydınlatmasının onemi, gokbilimciler dahil,
herkesin kabul ettiği bir gercektir Gokbilimcilerin istediği, goğu aydınlatmadan, doğru
aydınlatma kurallarına gore ışığın gerektiği yerde ve miktarda kullanılmasıdır Gozlemevleri
icin iyi olan doğru aydınlatma dış aydınlatmadan yararlananlar icin de, devlet butcesi icin
de iyidir
· Işık taşması: Işığın istenmeyen ya da gerekmeyen yeri aydınlatması
· Goz kamaşması: Gozun alışık olduğu aydınlatma duzeyini aşıp gorme yetisinin bozulması
ve nesnenin gorunurluğunun kaybolması Eğer ışık kaynağı, aydınlattığı nesneden daha belirgin
ise aydınlatma kotudur
· Dikine ışık: Doğrudan gokyuzune giden ışık Sozun tam anlamıyla boşa giden, uzayda
kaybolan ışıktır Astronomlar ve gokyuzunu seyretmek isteyen herkes icin en kotu ışık kirliliği
budur Işığın atmosferdeki tozlar ve molekuller tarafından sacılması sonucu goğun doğal
parlaklığının bozulmasına, artmasına neden olur Kamaşma ve ışık tecavuzu yaratan armaturler dikine ışık da gonderirler Şehirlerin ustunde ucaktan gorulen ışık denizi, coğunlukla yukarıya
doğru yanlış yonlendirilmiş ışıklardır
· Aşırı miktarda ışık: Belli bir işin yapılması icin gereken aydınlatma miktarını aşan ışık
Fazla ışık her zaman iyi aydınlatma demek değildir
Işık kirliliğinin kaynakları:
Yol, cadde ve sokak aydınlatmaları
Park, bahce ve spor alanlarının aydınlatmaları
Turistik tesislerin, binaların dış cephe aydınlatmaları
Reklam panoları
Guvenlik amacıyla aydınlatma
Evlerden, binalardan taşan ışıklar
Işığın uretim maliyeti yuksektir Kamaşma, ışık tecavuzu, dikine ve aşırı ışık boşa giden enerji demektir Uluslararası Karanlık Gokyuzu Birliği nin yaptığı bir araştırmaya gore, bu şekildeki dış aydınlatmalarda ışığın %30 kadarı boşa gitmektedir Bu yanlış uygulamaların maliyetinin ABD de yılda 2 milyar dolar olduğu hesaplanmıştır İngiltere de ise yanlış ışıklandırma yılda 53 milyon sterlin tutarında enerji kaybına neden olmaktadır Turkiye de bu yonde bir araştırma yapılmamış olsa da ilk değerlendirmeler en az %30 enerji kaybı olduğu yonundedir Işık kirliliğine karşı onlem almak yaklaşık bir elektrik santralı kurmak anlamına gelmektedir
Işık kirliliği doğal hayatı da etkiler:
Kotu aydınlatmadan zarar gorenler yalnız devlet butcesi ya da gece gokyuzunu izlemek isteyenler değildir Orneğin gocmen kuşlar icin ışık kirliliği yeni bir tehlikedir: Kuşlar sadece insanlar icin değil, dunyadaki tum canlı yaşam icin cok yararlıdır Her yıl milyarlarca haşereyi, sineği tuketirler, milyarlarca bitki tohumunu yayarlar Ozellikle kucuk sineklerle beslenen gocmen kuşlar gece seyahat ederler Kimi turler milyonlarca kilometre yol kat ederler Kısmen takım yıldızlardan yon bulurlarken gokdelenler, deniz fenerleri gibi yuksek yapılardan yayılan ışıklar onlar icin cekici olur Bunun sonucu, kuşlar ya yorulup duşunceye kadar ışık etrafında fır donerler ya da doğrudan binaya carparlar Bu şekilde bir gecede binlerce kuşun olduğu bilinmektedir
Kimi deniz hayvanlarının yuvalama alışkanlıkları ışık kirliliği ya da yapay aydınlatma yuzunden tehlikededir Deniz kaplumbağalarının binlerce yumurtasından cıkan yavrulardan yalnızca
birkacı denize ulaşabilmektedir Denize ulaşmak icin deniz ile kara arasındaki aydınlık farkını kullanan kaplumbağalar yapay ışıklandırmalarla karaya yonelince hayatlarından olmaktadırlar Avustralya da yapılan bir araştırmaya gore mercanlar, uzerlerine duşen aşırı ışık yuzunden kendilerine renklerini veren mikroskobik bitkileri reddetmekte, beyazlaşmakta ve strese girmektedirler!
Işık kirliliğinin kulturel etkisi:
Zamanın başlangıcından beri, gece gokyuzu hep ilgi cekmiştir Gezginler, şairler, filozoflar, bestekarlar ve ressamlar; hepsi yıldızlardan ilham almışlardır Gezginlere yol gosteren, Van Gogh un Yıldızlı gece sini susleyen yıldızlar; Beethoven in Ay ışığı sonatı nın, Huseyin Rahmi nin Kuyruklu yıldız altında izac romanının da konusunu oluşturmuştur Eski Mezopotamya halkları, Babilliler, Araplar goğu iyi tanıyorlardı Bugun kullandığımız coğu takım yıldızların adlarını onlar verdiler Tek tek parlak yıldızlara ad taktılar; mitolojik oykuler geliştirdiler Her kulturde olduğu
gibi bizim kulturumuzde de şarkılarımızda, turkulerimizde, edebiyatımızda yıldızların onemli yeri vardır Şehir ışıklarından uzaklaşmayan, karanlık gokyuzunun guzelliğini seyredemeyen bugunun insanının bu kulture katkıda bulunması olanaksızdır
Yerleşim yerlerinin gelişi guzel aydınlatılması, hem profesyonel gokbilimcileri hem de halkı ve gokyuzunu ozel araclarla izlemeyi seven amator astronomları etkilemektedir Gozlemevleri şehirlerden yuzlerce kilometre uzakta olsalar bile, bu sorunla karşı karşıyadır
Guvenlik ve iyi gorme koşulları acısından gece aydınlatmasının onemi, gokbilimciler dahil,
herkesin kabul ettiği bir gercektir Gokbilimcilerin istediği, goğu aydınlatmadan, doğru
aydınlatma kurallarına gore ışığın gerektiği yerde ve miktarda kullanılmasıdır Gozlemevleri
icin iyi olan doğru aydınlatma dış aydınlatmadan yararlananlar icin de, devlet butcesi icin
de iyidir