Sanatçı Uğur Işılak sanat yerküresini, en sevdiği müzikleri ve sanatkarları, siyaset günlerini Haber7’ye anlattı.
Haber7’nin son konuğu ses sanatkarı, besteci ve eski siyasetçi Uğur Işılak oldu. 20 yıllık profesyonel müzik hayatında 400'e yakın yapıtı bulunan ve 20’den çokça album yapan Işılak Haber7 Yayın Direktörü Osman Ateşli ve muhabir Gamze Türk’e konuştu.
Ozanlığı, arifliği anlatan, edebiyatmızda kaybettiğimiz manadan bahseden Işılak, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile olan anılarını, en sevdiği müzikleri, Schubert hayranlığını ve sanat yerküresini anlattı.
Eserlerinizdeki mana derinliğini neye borçlusunuz? Daima arifçe ve ozanca söylemeyi tercih ettiniz? Uğur Işılak ürünlerini nasıl seçer?
Evvel bir “estağfurullah” diyerek başlayayım. Ariflik ulvi bir makamdır, bilmeyi değil, bilmemeyi gerektirir. Ariflik, bildiğini unutmayı gerektiren bir makamdır. Üzerine konuşsak, 1-1,5 sürecek bir bahis.
Arifçe demektense, arifliğin taklidini yapıyoruz desek daha sahih olur. Ariflere duyduğumuz hürmetten dolayı, bu türlü bir unvanı kendimize yakıştıramam. Lakin Allah ariflerden olmayı nasip etsin diye de niyazda bulunurum.
Ariflerin çok farklı hususiyetleri var sahiden. Bir ürünümde de bunu dillendirmiştim. Kâmil olsa incitmezdi, arif olsan incinmezdin, diye. Kelamları şöyle:
Alınma alıngan gönül
Kâmil olsa incitmezdi
Taş atana uzat bir gül
Kâmil olsa incitmezdi
Arif olsan incinmezdin
Şirin kelam kalbe yayılır
Sesi derinden duyulur
İncinen de çiğ sayılır
Kâmil olsa incitmezdi
Arif olsan incinmezdin.
İnsan bu, olur mu olur
Özü neyse onu bulur
Laf, kalbin rengini alır
Kâmil olsa incitmezdi
Arif olsan incinmezdin.
Aslında “kâmil”ler incitmez, “arif”ler incinmez. Bunu, şuna istinaden söylüyorum: Alim ile arifin arasında bir kıyas yap dediklerinde: “Alim, bildiğini bilir. Arif, bilmediğini bilir.” derim.
Bir rivayete nazaran de arifler ile ilgili en kıymetli hususiyetlerden biridir: Arifler bildiğini de unuturmuş. “Ola ki o bilgiyi farklı birine anlatırım, ondan da bana bir mağruriyet doğar” der, o malumattan rastgele bir mağruriyetin doğmaması için bilgiyi unuturlar.
2. bir rivayet, arifler bilgiyi yalnızca hayata geçirmek için öğrenir, hayata geçirdikten sonra onun haberi kalmaz, yalnızca hali kalır onlarda. Arifler onun için malumat toplamazlar. Alimler ise haber toplar. Arifler ile alimler arasındaki bir fark da budur. Onlarca fark sayabiliriz, münasebetiyle ariflik gerçekten ulu bir makam. Allah ariflerden eylesin.
Tarihte de ozanlara baktığımızda, birçoğunda arifçe söz ve söyleme şahit oluruz. Direkt tahminen bir ozan olarak isimlendirmek yanlışsız değil ancak, halk şairi yahut tekke şairi diyebiliriz kendisine, birinci aklıma gelen isim Yunus Emre. Yunus Emre o bahsettiğimiz ariflerdendir. Zira,
“Tapduk'un kapısında kul olduk kapısında,
Yunus miskin çiğ idik, pişdik elhamdülillah”
derken burada Yunus Emre, pişmenin kendisine dair rastgele bir özellik olmadığını vurguluyor. Her şey, piştiği imama bağlı. “Ben de bir şey varsa, ondan dolayıdır” anlayışı hâkim. Münasebetiyle tarihte, imam ile talebe ilgisi, mürşit ile mürit alakasında en değerli ve hürmet duyulacak hususlardan biri de siz ne kadar yetkin hale gelirseniz gelin, bunu nefsinizden bilmezsiniz. Ya öğretmeniniz ya da mürşidinizden bilirsiniz. Hasebiyle bir öğretmene veyahut bir mürşide boyun eğmek, kibirden kurtulmanın farklı bir boyutudur.
Tarihte bizim halk ozanlarımıza baktığımızda, inanın bugüne kadar kalıcı olanlarının her biri, bir büyüğün rahle-i tedrisinden geçmiş, bir mürşidin kapısını çalmıştır. Sümmani mi çalmamış, Erzurumlu Emrah mı çalmamış? Everekli Seyrani mi çalmamış? Yunus Emre, Ahmet Yesevi mi çalmamış yoksa? Her biri çalmış. Bir dergâh terbiyesi ve edebi almışlar. Ondan sonra “söylemeye” başlamışlar.
Yunus’la alakalı kısa ve hoş bir hikâye:
Tapduk Emre’nin dergâhında, iki tane Yunus var. Bu Yunuslardan biri Yunus Emre, yani bizim oduncu Yunus. Gayrısı de Yunus Guyende isminde, öteki bir derviş. Gelgelelim umumide, dergâhta meşk yapıldığında, yani sohbet ortamı oluştuğunda, birileri de kaside, şiir, gazel söyleyecek olduğunda, daima Yunus Guyende söylermiş. Oduncu Yunus’un bu işlerle hiç alakası yokmuş. Bir gün bir meşk ve sohbet ortamında, Tapduk Emre, Yunus Guyende’ye dönmüş, “Aşka geldik, haydi bir şeyler söyle” demiş. Her vakit kasideler söyleyen Yunus Guyende’nin lisana tutuluyor ve söyleyemiyor. Tapduk Emre tekrarlıyor, “Haydi Yunus, aşka geldik, bir şeyler söyle.” Yunus Guyende tekrar deniyor, yeniden olmuyor. Tapduk, “Haydi Yunus, seni bekliyoruz” diyor. Tekrar deniyor, tekrar olmuyor. Ondan sonra bizim oduncu Yunus’a dönüyor, “Haydi Yunus, sen söyle.” diyor. “Bundan bu türlü, lisanının düğümünü çözdük.” diyor Tapduk Emre. Yunus Emre o gün söylemeye başlıyor ve hala söylüyor.
YUNUS SÖYLEMİYOR, YUNUS SÖYLETİLİYOR
Buradan alınması gerek behre şu: Yunus kendi söylemiyor. Yunus, “söyletiliyor”. Yunus, haydi ben bir şiir yazayım, demiyor.
Birçok ozan da söylememiş, söyletilmiştir. Kimi hayal görerek başlamış söylemeye, kimi bade içerek başlamış.
Haddizatında şöyle bakmak lazım: Aslında şu anda konuştuğumuz da güya bizim kendi irademizle, bizim kendi gücümüzle mi söylediğimiz bir şey? Hak nefes vermese, sen şu an neyi söyleyebileceksin?
Aslında fuzuli olarak konuştuğumuz bir şeyde de çok derin bir şey konuştuğumuzda da irademiz yok. Kalitemiz nispetince bir şeyler söyletiliyoruz. Yani bir şeyler söylemeye vasıta kılınıyoruz. Kaliteli yaşıyorsak, kaliteli şeyler söylemeye vasıta kılınıyoruz. Kalitesiz yaşıyorsak, sahiden kimsenin hakkını gözetmiyorsak, yanlışsız yaşamıyorsak, yalan, riya, sahtekarlık içerisinde bir ömür sürüyorsak, söylemimiz de o doğrultuda oluyor. Yani tekrar biz söylemiyoruz, söyletiliyoruz; lakin yaşamamıza koşut bir şeyler söylemiş oluyoruz.
Şöyle bakın; Maddi yerkürede hürmetin nasıl karşılığı varsa, mana yerküresinde ve gönül aleminde de bir karşılığı var. Mesela toplu taşımada giderken bir gencin bir yaşlıya yol vermesi hürmet göstergesidir. Bu, yaşlının önünde eğilmesi yahut bükülmesi demek değildir. O yaşlı bu hareketi o kadar memnuniyetle karşılar ki, içinden nasıl samimi dua ettiğini bilemezsiniz. O denli bir “Allah razı olsun” der ki, tahminen de beş tane trafik kazanızı köstekler.
Münasebetiyle hürmet karşılıksız bırakılmaz. Ariflere hürmetin karşılığı olarak, ilham var olmuştur diye düşünenlerdenim.
Mevlana, Yunus, Pir Sultan, Osmanlı Sultanları, Mehmet Akif, Necip Fazıl üzere lafın sultanlarından eserler bestelediniz. Hangi isimden ve hangi kelamlardan en çok etkilendiniz? Geçmiş kıymetlerimize yönelmedeki emeliniz neydi?
Vefa kavramına çok inanırım. Vefa, bir insanın kumaşı ismine turnusol kâğıdı vazifesi görür. Dışarıdaki insan kendini ne kadar methederse etsin ne kadar omurgalı olmaktan bahsederse bahsetsin, o insanın anasına, pederine, aile büyüklerine, bu toprakları bize vatan yapan atalarına, bayrağına, memleketine, devletine, üstadlarına, büyüklerine vefasına bakacaksınız. Bizler her meydanda vefalı olmak zorundayız. Ailevi yapımızda da zati bizi biz yapan en kıymetli öge, hala Türk ailesinin yıkılmayışının temel sebebi, vefadır.
BİZ ÖLÜLERİMİZLE BİRLİKTE YAŞARIZ
Paris Sorbonne Üniversitesi’nde eğitim gördüğü devirler Fransız talebeler Yahya Kemal’e sormuşlar: İstanbul’un nüfusu kaç? Yahya Kemal de, “Aşağı yukarı 1 milyar civarında.” diye yanıt vermiş. O vakit tahminen yerküre nüfusu o kadar. “İstanbul nasıl 1 milyar nüfuslu olabilir” diye, Fransız talebeler şaşırıp gülmüşler. “Dünyadan bahsediyorsun galiba lakin biz sana İstanbul’u sorduk.” demişler. Yahya Kemal, “Evet, hesap ettim, 1 milyar.” diye cevaplamış. Alay eden ve neye dayanarak bu hesabı yaptığını soran talebelere Yahya Kemal, "Efendim, biz, ölülerimizle birlikte yaşarız. Biz, ölülerimizi de sayarız. O yüzden yüzyılları da hesap ederek, toplasanız 1 milyar nüfusumuz vardır.” laflarıyla karşılık vermiştir.
“Biz ölülerimizle birlikte yaşarız.” demek, “biz vefalı bir milletiz” demektir. Neden Makam-ı Sultan, Üstad, Akifçe ve 19. yüzyıl ozanlarımızı mevzu alan bir albüm olan Miras ve Seyrani üzere albümler yaptım, işte bunların hepsinin karşılığı burada.
SİZİN PADİŞAHLARINIZ YALNIZCA EL ÖPTÜREN BEŞERLER DEĞİLDİ
Aslında bir manada şunu dedim; Bizim padişahlarımız yalnızca kılıç sallayan beşerler değillerdi. Sizin padişahlarınız yalnızca memleket yöneten, padişahlık yapan, el etek öptüren kişiler değildi. Onlar tıpkı devirde sanat ruhu taşıyan, ince ruhlu, rikkat sahibi kişilerdi. Onlar, sanat yapıtları ürettiler. Kanuni dört tane divan yazdı. İki tanesi Türkçe, biri Arapça, başkası ise Farsça. Düşünebiliyor musunuz? Benim yabancı dilim Almanca. Çat pat İngilizce bilirim. Bana deseniz ki Almanca bir şiir yaz . İnanın bir beyit yazamam size. Bir lisanda bir beyit yahut kıta yazabilmek yahut sağlam bir edebi cümle kurabilmek için, o lisanı anadilinize yakın konuşmanız lazım ya da o lisanın künhüne vakıf olmak lazım. Yani bütün edebi terminolojisi ile… Kanuni dediğimiz adam Farsça yazmış, o terminoloji ve edebiyata vakıf. Bir de şiir ve divan yazıyor, kaç beyitlik... Arapça yazmış Türkçe yazmış. Ve bunları yazarken edebi etrafın dikkatini çekecek derinlikte yazmış üstelik.
“Dağlar sinemde güldür, selviler olur elif
Seyreyle aşk bağının ben harab abadıyam”
demiş mesela…
İşte biz bunları besteleyerek, bugünkü gençler de anlasın diye şiirlerin ahengini ve özünü bozmaksızın ve ahengine dokunmaksızın, birtakım bölgelerine küçük dokunuşlar yaptık. Yeniden de saf gençlerin anlayabilmesi lügat açması lazım. Binaenaleyh Kanuni şiirlerini bu unsur ve tasavvurlarla yeni jenerasyonla tanıştırmak ismine yaptık.
Avnî mahlasıyla Fatih Sultah Mehmed’in, Selimî mahlasıyla da Yavuz Sultan Selim’in şiirleri de vardı.
ÜSTAD NECİP FAZIL OKUYANIN HİTABETİ GELİŞİR
21-22 yaşlarındaydım, Üstad Necip Fazıl Kısakürek’in 70 yapıtının tamamını, külliyatını bitirdim. Birden fazla hengam geçmişe, çocukluğuma gitmek için rastgele bir kitabını çıkarır tekrar okurum. Üstad okuduğum hengam şöyle bir tesiri oluyor bende: Mesela hiç konuşasım yoksa, Üstad okuduktan sonra bülbül üzere şakıdığımı düşünürüm. Zira Üstad okumak, sizin yalnızca malumat dağarcığınızı geliştirmez, birebir devranda retoriğinizi, diyalektiğinizi, hitabetinizi ve belagatinizi geliştirir. Üstad’ın kendi kuşağına dair bu türlü bir tesiri vardır.
Aksi görüşlerden kimileri der ki, “Biz kapalı bâtın zaviyelerde Üstad okurduk.” Niçin diye soruyorlar, “Tartışmalarda, karşı tarafı alt edebilmek için.” karşılığını alıyorlar. Zira onu okurken Türkçemiz gelişirdi, cümle kurma formumuz değişirdi, diyorlar. Gerçekten Üstad, bu türlü bir şeydir.
Aslında Üstad’ın ürünlerinin, şiirlerinin bestelenmeye de gereksinimi yok. Zira şiirlerin güçlü bir melodisi var zati. Lakin Üstad’ı hala bilmeyen gençlere ve yeni yetişecek olan jenerasyona bu türlü bir armağan olsun, Üstad ve şiirleri müzik yerküresinde da var olsun diye bu türlü bir çalışma yaptık vakti devrinde. Sağ olsun Mehmed Kısakürek de geldi stüdyoda dinledi. Olağanda kimseye bestelenmesi hususunda müsaade etmediler. Birinci müsaadeyi de alan kişi ben oldum. Buradan kendilerine tekrardan teşekkür ediyorum. Üstad’ı da bir dörtlüğüyle yad edelim bu vesileyle…
Kaçır beni ahenk al beni birlik
Artık barınamam gölge varlıkta
Ver cüceye onun olsun şairlik
Artık gözüm büyük sanatkarlıkta
İmam Gazali’nin sizin için çok farklı bir alanda olduğunu biliyoruz. Gazali’nin hem müziğiniz hem de hayatınız üzerindeki tesiri ve tesiri nedir?
Kimi müellifler sizin aklınıza, hafızanıza ve malumat dağarcığınıza dokunur, kimileriyse direkt kalbinize dokunur. Gazali kalbe dokunan bir zattır. Yani ben onu bir muharrir olarak görmüyorum. Yalnızca bir mütefekkir olarak da görmüyorum. Garp felsefesini Aristoteles'ten tutun, başka bütün klasiklere varıncaya kadar, hepsini tetkik etmiş, araştırmış ve en az bir Batılı kadar, Aristoteles’i bilen bir kişidir. Gazali bu yanıyla de Garp ve Şark felsefesini çok âlâ sentezlemiş olup ahir en yanlışsız yolu bize sunmuştur. Gazali’ye nazaran filozoflar üçe ayrılır. Materyalistler, natüralistler, metafizikçiler. Materyalist ve natüralistlerin ruh hakikatini kabul etmeyişlerinden ötürü onları çokça ciddiye almamıştır. Ama metafizikçilerden istifade ettiğini itiraf eder. Düşünün, sizin 40-60 yıl çalışmanız lazım bu haberlere ulaşabilmek için. Biz, Gazali’nin yaklaşımlarıyla muhatap olup İhya-u Ulumi'd-Din'i, Lisanın Afetleri’ni Kimyayı Saadeti okuduğumuz vakit, onun gördüğü ve ayıkladığı hakikati okuyoruz. Gazali’nin ardında koca bir haber ve külliyat var. Bir tarafta Garp, bir tarafta Şark var. Bunları yemiş yutmuş bir adamın yapıtını okuyoruz biz, Gazali bize bilgiyi “damıtmış”. Sanatımda da yaşantımda da Gazali’nin tesiri vardır. Zira Gazali okuduğum devir yalnızca dimağım ve aklım değil bilhassa kalbim fevkalade etkileniyor. Gazali’nin kendi tabiriyle, cevizin kabuğunu kırıp özüne inmeyen, cevizin hepsini kabuk zanneder. Gazali, o cevizin özünü ürünleriyle bize ikram eden kişidir bana nazaran.
KALİTELİ RAPİ DE DİNLERİM
Ozanlık kültüründen geliyorsunuz. Pop ve rap yüklü müziklerin daha tanınan olduğunu görüyoruz. Bu şekil müziklerin sanatın cihanşümul tınısını ve ahengini yozlaştırdığını düşünüyor musunuz?
Rap ve pop yapan arkadaşlarımız var. Hadiseye biraz şöyle bakıyorum; Usulüm olmamasına karşın rap de olsa pop da olsa, kaliteli yapılan ne varsa takdir edilmeye hakkı vardır diye düşünüyorum. Mesela ben bugüne kadar klasik Garp müziği yapmadım, klasik Garp müziği orkestrasında da bölge almadım. Eğitimini de almadım. Lakin, klasik Garp müziğini kaliteli icra eden bir orkestrayı 2 saat, öksürmeden hapşırmadan, nefesi dahi sessizce alarak dinlerim. Fakat bizim menşeimiz klasik Garp mı, değil. Gelgelelim kaliteli icra edilen bir klasik Garp müziği yapıtı dinlenir.
Aman, Mozart çalıyor, haydi dinleyelim değil. Onun da nasıl icra edildiği değerli natürel ki. Beethoven çalıyor dinleyelim değil. Tamam, Beethoven çalıyor da hangi orkestra, yaylı öbeği, piyanist nasıl çalıyor, yani icraat kıymetli. Yalnızca orada Beethoven markası yetmiyor bu işlerde.
Mesela, kalitesiz ilahi okuyor adam. Allah, diyanet, kitap, Peygamber diyor. Anında kapattırıyorum. Sesi kalitesiz, müzik kalitesiz, sound kalitesiz, ona da tahammül edemiyorum. Yani kalitesiz bir ilahiyi mi dinlersin yoksa kaliteli bir rapi mi diye sorarsanız bana, kaliteli bir rapi dinlerim.
Müzikçi ve sanatçı arasındaki farkı nasıl açıklarsınız? Günümüzde lafta ‘sanat’ ismine yapılanları nasıl yorumluyorsunuz?
Müzikçi şarkı söyler, sanatçı sanat yapar. Sanat çok geniş bir kavram. Müzik dar bir alan. Müzikçi yalnızca müzik söyler. Ancak sanatçı, her cephesiyle sanatçıdır. Muharrir, sanat yapar. Düşünür, sanat yapar, bir enstrüman icra ederek sanat yapar. Alan geniştir… Ayrıyeten sanat bir limandır. Yorulan, yıpranan, düşünen, üzülen, hisseden ulvi ruhların kaçtığı liman. Burada öteki yoktur, yalnızca sanat vardır. Sanatçı, bir ruh mimarıdır.
SANATIN STANDARDI YOK
Sanatın bir standardı yok. Şunu diyemiyorsunuz; Kardeşim, bu işin çıtası şu, bir kıstası var, bir de aletimiz var, rastgele yapılan bir şeyi bu aletin içerisine sokuyoruz, o da not veriyor. O not ortalamasına nazaran bir sanat yapıtı olup olmadığına karar veriyoruz. Bu türlü bir şey yok. Bana nazaran müzikal manada bazen sahiden hiç kaliteli olmayan bir şeyin kitleler tarafından çok sevildiğini görebiliyoruz. Bunun sosyolojik tahlilini yapacak durumda değilim. Tahminen zamanlama sahihtir, tahminen o vakit söylendiği için o kadar yankı uyandırmıştır. Tahminen bir boşluk vardır, o boşluktan faydalanmıştır. Bunun sosyolojisini bilmiyorum. Fakat bildiğim bir gerçek var, kalıcı olan her şey kalitelidir. Bugün çok tanınan olan bir şeyin, otuz sene sonrasına bakın. Otuz sene sonra hala varsa, kaliteli bir şey yapılmıştır. Fakat yoksa ve kaybolmuşsa durup düşünmek lazım. Yani en değerli ölçüt devirdir. Kaliteyi hengam gösterir. Hengam düzgünleri de bir tarafa koyacak, berbatları de.
Kırk sene önce ne sanatkarlar vardı, çocukluğumdan hatırlıyorum. Çocukluğunuzdan kaç sanatçı var şu anda? Çok az kalmıştır. O yüzden kaliteli olan şey aradan yüzlerce yıl geçse de kalır. Hala Seyrani’den, Yunus Emre’den bahsedebiliyorum. Dokuz yüz yıl geçmesine karşın hala bir isim varlığını dün üzere nasıl koruyabilir? Kalite ve nitelik korur. Aslında nitelikli olanı da Allah korur. Beethoven, Mozart’a bakın. Wagner’e, Bach’a, Itri’ye, Dede Efendi’ye, Çaykovski’ye, Chopin’e, Rahmaninov’a bakın. Hala varlar. Hala her tarafta bir orkestra icrası kelam konusu olduğunda, yapıtları çalınır. En değerli eserler de tekrar onlarındır. Kalite, görünmez bir el tarafından korunur.
Sanatçı ‘ben sanatıma bakarım arkadaş’ deyip toplumsal sorunlara uzak, halkın hissiyatına yabancı olabilir mi? Sanatkarın topluluğa karşı olan hizmeti nedir? Örnek olmalı mıdır? Içtimaî mevzularda reaksiyon vermeli midir?
Sanatkarın tercih hakkı vardır. Velev toplumsal sıkıntılara hassas olur, reaksiyon koyar, isterse yalnızca sanatıyla meşgul olur. Kimsenin bu hususta sanatçıyı yargılama yahut yadırgama hakkı yoktur. Bu bir mizaçtır, bir tercihtir, bir duruştur. Sanatkarın topluluğa örnek olma sıkıntısına gelince… Bu en çok tartışılan hususlardan biridir. Ben hikayeye sanatçı değil, birey zaviyesinden bakıyorum. Birey evvel varlığına değer duymalı. Saygın olmadığı halde millete saygın görünmeye çalışmak bir riyadır. Bu sebeple şunu diyebilirim, neysen o ol. Millet de milletse, neyi hak ediyorsan sana onu versin.
Sanatkarın kültürel olarak beslendiği coğrafyayla bağları olmalı mı? Sanat üzerinden bölücü iletiler veren, toplumsal kaos hasreti çekenler sanat ismine laf sahibi olması bir planın kesimi mıdır?
Her yerde suistimaller olduğu üzere, sanatta da suistimal olacaktır. Önüne geçemezsiniz. Milletin ferasetine güvenmek lazım. Orada terazi şaşmaz. Tarihin çöplüğü ibretlerle doludur.
KÜLTÜR YOKSUNLUĞUNUN SONU SEFİL BİR UYGARLIKTIR
Kültürel iktidar nedir? O iktidarı kazanmak için sandık yok. Hangi enstrümanla kazanılır kültürel iktidar?
Gandhi’nin bir kelamı vardır: Kültür yoksunluğunun sonu daima birebirdir, sefil bir uygarlık ve eli kulağında bir çöküş. Yani kültür ve sanata yatırım yapmamış bir topluluğun eninde ahir çöküşü mukadderdir. Buradan şuraya varıyoruz: Kültürel iktidar dediğimiz hadise, bir devletin başkanların gücüyle değil de rikkat, ruh inceliği ve estetik perspektifle varlığını gösterdiği bir şeydir. İktidar gücünde, cebri bir durum vardır. Lakin kültürel iktidarlar, sizi estetiğe, ince düşünmeye, hassasiyete zorlar. Kültürel iktidar olduğunuz hengam, yönetim sizin elinizde olmasa bile siz iktidarsınız demektir. Kültürün ve sanatın iktidar olduğu noktada hengameler, kutuplaşma ve ötekileştirme azalmış demektir. Beethoven’ın görüşünü hiç konuştuk mu biz? Mozart vakti devranında şu görüşteymiş diye konuşmayız mesela. Kimse bununla ilgilenmez. Bach’ın seni etkilemesidir kıymetli olan, ideolojisi değil. Ortaya konulan bir şaheser, birçok farklı görüşten kişisi bir araya getirebilir. Yani bu istikametiyle kültürel, uygar, sanatsal iktidar, topluluğun sükûn içinde olmasını sağlayacak bir iktidar tipidir. En çokça yatırım yapılması gereken saha da bence burasıdır. Bunu ne kadar yaptığımız tartışılır. Zati en başta Cumhurbaşkanımız bu mevzuda çok artta kaldığımızı tabir etmiştir.
Kültürel iktidar, topluluğun her katmanında aydınlanmayla gerçekleşir, yalnızca aydınlarla değil. Aydınları anlayabilecek bir topluluğun da var olması gerekir. Üç beş tane aydın yetişmiş olsa dahi muhatabı yoksa, bir manası olmaz.
Arama motorlarına dayalı malumatla donatılmış kitap çalışmaları, hiçbir kıymet söz etmiyor, tesiri de olmuyor. Malumat dediğimiz şey, bir tık ötede artık. Bize dert, problem, aşk, zeka, ilim, derinlik, öngörü, tefekkür ve bunları ahenkle kalbimize işleyen kalem üstadları lazım.
Bir devir siyasete atıldınız. Tekrar bu türlü bir adım atmayı düşünür müsünüz?
Bunların hepsi nasip. Ben siyaset düşünmüyordum. On beş sene evvel sorulsa, “Hayır siyasetle uğraşmam, sanatımla meşgulüm ve olmaya da devam edeceğim” derdim. Ancak bir formda koşullar sizi alıyor bir yana götürüyor. Bugün de siyaset yapmak istemiyorum. Lakin üç sene sonra ne olur, beş sene sonra neler değişir bilinmez. Gerçekten tahminen bize bir muhtaçlık olabilir, siyasetçiler bizim tecrübemizden bir meydanda faydalanmak isteyebilirler, bu noktada da bize başvurabilirler, bir teklif de sunabilirler. Biz de kıymetlendiririz. Ancak şu anda asla somut olarak bu türlü bir mülahazam yok.
Olağan büyük konuşmamak lazım bu üzere mevzularda. Devlet, millet, memleket için bir şey yapılması gerekiyor ve sen de o yapılması gereken noktada liyakat sahibi olduğuna ve bir boşluğu doldurabileceğine inanıyorsan elini taşın altına koyarsın. Bu türlü bir istidadı kendinde görmüyorsan, uzak durur ve mesleğinde devam edersin. Siyasete bakışım bu kadar.
EROL ABİ “TELEFONU AÇ” DİYOR… ARAYAN CUMHURBAŞKANIMIZMIŞ
Sayın Cumurbaşkanımızın aracında dinlediği sanatkarlardan birisiniz. Ürünlerinizle ilgili mülahazalarını sizinle paylaştığı oldu mu? Cumhurbaşkanımızla varsa değişik bir anınızı bizimle paylaşabilir misiniz?
Çok anımız var Cumhurbaşkanımızla. Bir kezinde telefon çaldı, numara ekranda çıkmadı. Ben de telefona bakmadım. Birkaç sefer çaldı, ben her seferinde bakmadım. Sonra aradan bir dakika filan geçti, bir baktım Erol abi arıyor. Allah parıltı içinde yatırsın Erol Olçok abiyi. “Ya Uğur, telefonu aç.” dedi. “Açtım ya abi.” diye mukabele ettim. “Yahu az evvel Cumhurbaşkanı aramış seni, ulaşamamış.” dedi. Numara ekranda görünmeyince açmadığımı söyledim. Erol abi o esnada çok heyecanlı, “Kapat da ararlarsa aç.” dedi. Kapattıktan sonra aradan bir iki dakika geçti, olağan açtım bu sefer telefonu. “Yahu ekrana yansımayan numaralara çıkmıyormuşsun, kusura bakma Uğur’cuğum.” dedi Cumhurbaşkanımız. Bayağı güldük. Ondan sonra biraz muhabbet ettik. Üründen ötürü kendisi teşekkür etti. Bu türlü devir vakit aramalar, jestler oluyor.
Cumhurbaşkanımız bu noktada sahiden vefalı bir adam. Gönül almayı bilen, ince düşünen bir adam.
Bundan üç dört sene önce bir televizyon programına çıkmıştım. Bir gece programıydı. Bir miting öncesi yahut sonrası Cumhurbaşkanı ile görüştüğümüzde, “Dün gece izledim, çok yeterliydi.” diyerek bir duada bulundu. “Allah lafının tesirini arttırsın.” dedi. O dua çok hoşuma gitti.
Bu türlü şık anı ve muhabbetlerimiz var. Bir cumhurbaşkanı, başbakan yahut bir siyasetçi değil o benim için. Hani bu türlü mahallenizde tanıştığınız, sohbetini dinlediğiniz, sohbetinden feyz aldığınız büyükler, ağabeyler vardır. Benim için o denli biri. Televizyondan izlediğiniz hengam cumhurbaşkanı lakin yanına yaklaştığınızda o denli biri değil. Cumhurbaşkanımızın en hususî yanı bence bu. Zira yakından tanıyanların bakış açısı değişiyor. Televizyonda bir cumhurbaşkanını izliyoruz. Yanına yaklaştığınızda gerçek kimliği, dostluğu ve insanlığı ortaya çıkıyor. Bu cephesiyle, benim için çok kıymetli.
SCHUBERT’İN SERENADE RUHUMUN RESMİDİR
Albümlerinize baktığımızda sınırlı bir üslubunuz olduğunu görüyoruz. Evet Uğur Işılak’ın müzik beğenisi nedir? Karışık bir kaset dolduracak olsanız hangi müzikleri listeye alırdınız?
Schubert’in “Serenade” diye harika bir bestesi var. Adeta ruhumun resmidir. Klasik Garp müziğidir lakin her yanıyla dokunan bir tarafı vardır. O müziğin çok hususî bir yanı var.
Itrî yapıtlarının tamamı.
Neşet Ertaş’ın “Gönül Dağı” veyahut pek bilinmeyen bir yapıtı olan “Küstürdün Gönlümü”. Mükemmel bir yapıttır. “Seher vakti çaldım yârin kapısını/Baktım yârin kapıları sürmeli” ürününün lafları de Agâhî isimli bir şaire aittir. Neşet Ertaş bunu derlemiştir, okumuştur. Çok da şık seslendirmiştir. Agâhî bir tekke aşığı, dergâh şairidir. Sürme metaforundan hareket ederek süper kıtalar ortaya koymuştur.
Âşık Mahzuni’den en az üç dört eser koyarım. Mesela, “İşte gidiyorum çeşm-i siyahım/Önümüze dağlar sıralansa da/Sermayem derdimdir servetim ahım/Karardıkça bahtım karalansa da”.
En az üç dört tane Barış Manço ürünü de eklerim. Barış Manço bizim çocukluğumuzun, çağdaş ozanı, kent ozanı diyelim. Türkiye'de farklı şeyler söyleyebilmiş nadir sanatkarlardan biridir. Mesela “Halil İbrahim sofrası” ... Kaç tane sanatkarın aklına gelmiş Halil İbrahim sofrası hakkında müzik söylemek? Veyahut “Sarı çizmeli Mehmed Ağa”. Bir gün öder hesabı, yaz dostum, diyor. Bunlar mükemmel eserler. Hem Türkiye edebiyat tarihi için hem de müzik tarihi için kıymetli.
Beste ve güfte armonisi denen bir şey vardır. Bazen çok şık kelam olur, bestelersiniz ancak çok koordinasyonlu olmayabilir. Devir faktörü, sizin ruh haliniz üzere şeyler tesirler, çok sıkıntı denk düşer kelamla bestenin armonisi. Barış Manço birden fazla yapıtında bu koordinasyonu o denli hoş denk düşürmüştür ki bu müziğe farklı kelam olmazdı veyahut bu lafa gayrı müzik olmazdı dersiniz. Barış Manço bu istikametiyle çok kıymetlidir. Barış Manço’da süper bir beste güfte koordinasyonu vardır. Yazdığı şiirler tahminen ozanlık geleneğiyle çok bağdaşmaz, daha özgür vezindedir, lakin ben kendisine, bir kentli ozan diyebilirim. Gerçekten bambaşka bir boyuttur.
Cem Karaca’dan da koyardım. Bizim jenerasyon natürel bu saydıklarımı çok daha düzgün bilir. Barış Manço, Cem Karaca, Âşık Mahzuni, Neşet Ertaş... Bizim devrimizde kimse tanımazdı Neşet Ertaş’ı. Âşık Mahzuni dendiğinde gençler bilmezdi. Çağdaş müzisyenleri, pop dinlemiyorum diye benimle mektepte dalga geçerlerdi. O devir kimse bilmezdi, bir köy aşığı zannederlerdi. 2019’a geldik, hepsi hak ettiği alanlara geldi ve bugün bütün Türkiye tanıyor. Bizim devrimizde şahsi bir kesim bilirdi. Murat Çobanoğlu dinlerdim mesela. “Bir hışımla geldi geçti”yi birinci söyleyen Murat Çobanoğlu’dur. Çok da şık söyler.
Âşık Reyhani dinlerdim mesela. “Öz canımdan çok sevdiğim Erzurum/Çaresiz dişimi sıktım gidirem/Gafillerden darbe yedi gururum/Kaderime boyun büktüm gidirem” şiiri, Reyhani’nin Erzurum’dan ayrılışının şiiridir. Mükemmeldir. Kendisi uzun hava biçiminde söyler. Ben bunu daha sonra besteledim, sahnede de dillendirdim, bir albümüme de aldım. TRT’te kendi programımda da birkaç sefer icra ettim.
YENİ ALBÜM DÜŞÜNMÜYORUZ
Yeni bir albüm çalışması yapmayı düşünüyor musunuz?
Albüm çalışmasını en son 4 yıl evvel yaptık, 2 yıl sonra çıktı, 2 yıl da o denli geçti aradan. Albüm yapmaya hiç niyetli değiliz, işin gerçeği bu. Eser üretiyoruz, onu esasen Youtube kanalına veriyoruz. Zira albümün karşılığı yok artık. Beşerler anında ulaşmak istiyor, ya Youtube’dan indiriyor ya da sair bölgelerden. Single çalışması tahminen yapabiliriz ileride. İnanın albüm hem çok yorucu hem de karşılığı yok. Hasebiyle yaptığımız yeni ürünleri Youtube’dan paylaşmayı tercih ediyoruz. Zati bir müzik mağazasına gidip CD soran kişilerin sayısı Türkiye’de bini geçmez zannediyorum. CD’den kimse bir şey dinlemiyor, ben yıllardan beri CD’den bir şey dinlediğimi hatırlamıyorum. USB’den dinliyorsun, telefondan dinliyorsun, telefonu da bluetooth’dan bağlıyorsun. Bu türlü bir gerçek var. Bu tarafıyla albüm yapma hevesimiz eskisi üzere değil. 2000’lerden sonra yavaş yavaş CD’ler yaygınlaşmaya, 2010’lardan sonra da içtimaî medya yaygınlaşmaya başladı. Bundan sonraki süreci bilemiyorum. Youtube ve çevre medyadan sonra ne olacak bilemiyorum. Tahminen hiç kimse müzik dinlemeyecek tahminen herkes kendi müziğini bir formda teknolojik araç gereçlerle kendi yapacak. On sene sonrasını bu mealde hiç kestiremiyorum. Tahminen yapay zekaya, bana şöyle bir beste yap lafların içeriği de bu minvalde olsun, filan diyeceğiz. Yapay zekâ alacak eline bağlamayı, piyanoyu hoş bir beste çıkaracak... Bilemiyorum öngöremiyorum yani. Sonumuz hayır olsun.