İşletmelerin kuruluş, finansman, üretim faktörleri sağlama, malhizmet pazarlama, organizasyon, yönetim ve mali işlemlerini inceleyen bilim dalına “işletme bilimi denir İşletme bilimi işletmelerle en ağırlıklı ilgilenmektedir İşletme içi ve işletmeler arası faaliyetlerle ilgili nedensonuç ilişkilerini inceler İşletme bilimi, olay incelemelerinde mevcut halleri deneylerle saptama eder, işletmelerin en uygun bir şekilde çalışmalarını sağlayacak kuralları da belirler Esas kurallar belirlenerek işletmelerin bu kurallar zarfında çalışmaları sağlanır
İşletme bilimi, işletmeleri ilgilendiren olayları araştırma, tanımlama, analiz ve sistemleştirme ve işletmelerin toplum yapısındaki yerini belirleme ile ilgilenir
Hesaplı Sistem
İşletmeler idareli sistemlerin temelini meydana getirmektedir Hesaplı sistem, ülkenin hesaplı kaynaklarının, ekonomik talepleri karşılamada, kişi ve kuruluşlar arası dağılımı temelli kurallar bütünüdür Ekonomik sistemler, kaynakların arz ve kontrol şekillerine kadar yapılanır Bu kaynaklar üretim faktörleri kabul edilir
Bir Takım idareli sistemlerde imal faktörlerini özel birey ya da kuruluşlar yönetir, diğerlerinde ise devlet yönetir Ekonomik sistemler üretim ve dağılımda verilecek karar süreci doğrultusunda gruplandırılabilir Planlı ekonomilerde, üretim faktörlerinin tamamı ya da büyük bir kısmını devlet yönetir, imal ve dağıtım kararlarını devlet verir Pazar ekonomilerinde ise imal faktörlerini taleptalep dengesine tarafından, imalatçı ve tüketiciler yönetir Planlı ve pazar ekonomileri iki kuramsal gönder noktayı temsil etmektedir Gerçekte genel olarak, iki sistemin de özelliklerini içeren karma idareli sistem görülmektedir
Imal Öğeleri
Mülk ve hizmet üretmede kullanılan esas kaynaklara üretim öğeleri denir Herzamanki yaklaşımda üretim öğeleri, emek, anapara ve doğal kaynaklardır Günümüzde, girişimci ve teknoloji de bunlara dahil edilmiştir
*Emek: Üretimde gereken insan kaynağıdır Imal yapan insanların bedensel ve zihinsel katkılarıdır Örneğin; inşaat ustası, adale gücünü kullanır, inşaat mühendisi ise zihnini kullanır
*Girişimci: Üretim için üretim öğelerini bir araya koyan ve üretimde tehlike bölge kişilerdir Temel amacı kar etmektir
*Anapara: Üretimde kullanılan servettir Servet ise üretimde kullanılan para ve para karşılığı her şeydir sermaye payı, makine, yapı gibi…
*Doğal Kaynaklar: Doğadan kazanılıp doğrudan doğruya veya işlenip kullanılan maddelerdir Esas doğal kaynaklar, su, maden ve ağaçlardır Doğa idareli kaynak olarak sınırlıdır Özenle kullanılmalıdır
*Teknoloji: Üretimde kullanılan teknik yöntemlerdir Kişilerin imal yeteneğini arttırmak için data üretip başvuru diye de bilinir Gelişmiş teknoloji, daha kaliteli mülk ve hizmetleri daha etkin üretmeye yarar
Ihtiyaç ve İstekler
Idareli hayatın temelinde insanların gereksinim ve istekleri vardır Bu ihtiyaç ve isteklerin bazıları yaşamsal önemlidir, halk bu gereklilik ve istekleri karşılanmadan yaşayamazlar Mesela; besin ve konaklama temel gereksinimlerdir Yetersizlik ve aksaklıkları toplumu çökertebilir İnsan hayatı, temel gereksinim ve isteklerin karşılanması doğrultusunda kalite kazanır İnsanların sevinç, hayata bağlılık ve hayat bilinci geliştirme ihtiyaç ve istekleri de çoktur Millet bu ihtiyaç ve isteklerini de gidermeye çabalarlar
Doğal kaynak ve insan kaynağı kıtlığı, bütün gereksinim ve isteklerin karşılanmasına manidir Bütün toplumlarda kıt kaynaklara rağmen, ihtiyaç ve istek sınırsızlığı esas ekonomik sorundur Sınırlı kaynakların dağıtılması sorunu ise hesaplı işleyişi belirler Kıt kaynaklara kadar, idareli tatminkarlık ve etkinliği arttırmaya aşırılık kaçınılmazdır
Gereksinimler bir karşılanmayla tamamen giderilemez Aynı ihtiyaç ara sıra tekrarlanır ve yine karşılanması gerekir Gereksinim ve isteklerin sürekliliği kaynakların yetersizlik nedenidir
İnsan gereklilik ve istekleri, uygarlıkla birlikte gelişmektedir Çoğunlukla, teknolojik gelişmeler, ihtiyaç ve özlem duyulan mal ve hizmetlerde de gelişme gerektirir Ülke hesaplı gelişme seviyesi, yeni teknoloji kullanımı, küreselleşme ve icat uyarlama derecesi, ihtiyaç ve isteklerin karşılanma biçimini belirler
1900 ’lü yıllardaki malların bir kısmı günümüzde yok veya yerlerine yeni mallar var Mesela; 1900 ’lü yılların başlarındaki radyolar artık antikadır Hantal yapılı ve lambalı bu radyoların yerini kibrit kutusu büyüklüğünde radyolar almıştır Bundan Böyle istenen her yerde dinlenebilen çeşitli radyolar mevcuttur 1900 ’lü yılların başındaki televizyonların yerine de yeni cins televizyonlar kullanılmaktadır
Talep
Kişilerin ihtiyaç giderme amaçlı davranışları talebi gerektirmektedir Talep, şahısların ekonomik mal ve hizmetlere aleyhinde istekleridir
Talebin şartları;
*İlgili mülk veya hizmete duyulan gereksinim ya da açlık
*Mal veya hizmete karşılık verme ricası
*Karşılığını verecek gelir seviyesi
İşletmelerin taleplere aleyhinde, tüketici gereksinimlerini karşılayacak mülk ve hizmetler sunmalarına ise arz denir Talep ve talep, gereklilik giderme için, imalatçı ve tüketicilerin bir araya geldiği sistemdir
Mülk ve Hizmet
Üretim faktörleri, şahısların gereklilik ve isteklerini karşılamak nedeniyle bir arada işlendiğinde, mal veya hizmet üretilir Mesela; şeker fabrikası şeker ve tabi ürünlerini üretir, tur şirketi insanları bir yerden bir yere ulaştırır, basın işletmesi gazete basım ve dağıtımı yapar
Mallar, ihtiyaç ve istekleri gideren maddesel ürünlerdir Ekmek, peynir, bez gibi… İşletme biliminde mallar, emek ve uğraş sonucu üretilen fiziksel ürünler kabul edilir
Özgür Mallar: Imal mücadele ve örgütlenmesi gerekmeksizin, doğada defalarca hazır mallardır Hava, gün ışığı, yağmur suyu gibi…
Hesaplı Mallar: Üretim çabası ve örgütlenme gerektiren mallardır Malların büyük çoğunluğu hesaplı mallardır Bilgisayar, araba, konserve, masa gibi…
Hastanede ve su aşağı kullanılan hava ekonomik mala dönüşmüştür Çünkü temizlik ve sıkıştırılması üretim faktörlerini gerektirir
Tüketim Malları: Gereksinimleri aracısız olarak tedarik eden mallardır Son tüketicilerin istek ettikleri mallardır Ekmek, kıyafet, buzdolabı, televizyon gibi…
Yatırım Malları: Diğer mallar üretmek için kullanılan ve işlenen mallardır Imal makineleri, işletme binaları, hammaddeler gibi…
Bir malın tüketim veya yatırım malı olduğu daima tam belli değildir Bir Takım mallar hem tüketim malı keza de yatırım malı olarak kullanılabilmektedir Mesela; un ve şeker evde yemek yemek yapmak için tüketilebildiği gibi bisküvi fabrikasında bisküvi üretiminde de kullanılabilir
Dayanıksız Mallar: Bir veya birkaç başvuru formu sonucu tükenen mallardır Aynı gereksinimi tekrar tamir etmek için her yerde satın alınırlar Mesela; yiyecek maddelerinin tamamı
Dayanıklı Mallar: Ihtiyaç karılanınca tükenmeyen, gereksinimin her tekrarında bitmiş kullanılabilen mallardır Ama, arıza, eskime, modası geçme gibi gerekçelere dayanarak her tarafta satın alınmaları gerekebilir Örneğin; LCD televizyonlar çıkınca CRT televizyonun ömrü bitmeden satın alınması gibi…
Gereksinimleri tedarik eden, ama elle tutulmaz olaylara hizmet denir Muhasebecilik, avukatlık, doktorluk, berberlik hizmet örnekleridir
Hizmette fazla sayıda temel teşebbüs vardır Toptan ve perakende satıcılar, bankalar, temel hizmet alanlarındaki hizmet işletmeleridir
Bir Takım işletmeler ise keza mülk keza hizmet işletmesidir Örneğin; basın işletmeleri keza gazete ve dergiler üretir, ayrıca de iletişim imkanı sağlar
Tüketim ve Alıcı
Tüketim, mal ve hizmetleri ihtiyaç karşılamada kullanmaktır Mesela; ekmek yenilerek tüketilir Tüketim kapsamı, tüketilen mülk ve hizmete tarafından değişmektedir Tüketim malları, ara mallar ve yatırım malları özelliklerine göre tüketilirler Dayanıklı ve dayanıksız malların da tüketimi farklıdır
Mal ve hizmetleri gereksinimlerini yerine getirmek için bitiren kişilere alıcı denir
Son tüketiciler, kendi ve aile gereksinimlerini karşılayarak mal ya da hizmet bitiren tüketicilerdir
Endüstriyel tüketiciler, üretim ve alımsatım amaçlı satın alan tüketicilerdir
Son alıcı ve endüstriyel tüketicilerin gereklilik duydukları mülk, hizmet ve satın alma süreçleri farklıdır
Tüketim ve Üretim İlişkisi
Cümbür Cemaat birer tüketicidir Çünkü herkes yaşam devam etmek için dağıtılmış mal ve hizmetler tüketmek zorundadırlar Tüketicilik, toplum yapılarına bağlıdır
Üreticilik, şahısların ikinci rolüdür Mülk ve hizmet tüketebilmek için satın alma gücü gereklidir Gereksinim ve isteklere yerinde mülk veya hizmet alabilmek için satın alam gücü kazanım amaçlı üreticilik gereklidir
İşletmeler tüketim konusunda, tüketicilerin mal ve hizmetleri isteme nedenleri üzerinde dururlar İşletmeler, değişik pazar koşullarında, tüketicilerin mülk ve hizmet satın alma güdülerini saptama ederek bu doğrultuda imal yaparlar
Galibiyet Ölçütleri
Etkenlik, işletmelerin ekonomik başarılarının temel göstergesidir
Teknik Etkenlik: İşletme faaliyetlerinin belirlenen niceliksel standartlara uyum derecesini gösterir Bir işi asgari maliyetle yapmaktır
Idareli Etkenlik: İşletmelerin kıt kaynakları en iyi kullanmalarıdır
İşletme Biliminde Etkenlik: Minimum girdi ile azami çıktı sağlamaktır
Verimlilik: Imal çıktılarının fiziki niceliklerinin üretim girdilerinin maddesel niceliklerine oranıdır İşletmenin etkenliğini açıklar
Ekonomiklik: Üretim satmak tutarının, maliyete oranıdır Satış niceliği artışı, satmak fiyatı artışı, maliyet giderlerinin ise yükselmesi halinde ekonomiklik artmıştır Satış nicelik ve fiyatı aynı seviyedeyken maliyet giderlerinin düşmesiyle ekonomiklik artar
Karlılık: İşletmelerin belirtilen zamandaki net karının aynı zamanki kullanılan kapitale oranıdır Etkenlikte yalnız buna hedefe kilitlenmek yanıltıcıdır
Verimlilik, ekonomiklik ve karlılık kavramları işletmelerin etkenliğini açıklar Kullanılmaları, işletmelerin niyet ve yapılarına bağlıdır
Galibiyet kriter kavramları, işletme kavramını net açıklamaktadır
Mal ve hizmetlerin akışları, işletmelerden tüketicilere doğrudur Bu akış için, tüketicilerden işletmelere doğru para akışı gereklidir Devletin işletmetüketici ilişkilerine katkıları da mülk ve hizmetlerle gerçekleşir Yol, eğitim, hukuk gibi… Devlet katkıları ücret olarak geri dönmelidir Bu değiş tokuş sisteminde tüketiciler işletmelere işgücü sağlarlar ve bu da ücret olarak geri döner
İşletme Kavramı
İşletmeler, şahısların ihtiyaç ve isteklerini yerine getirmek amacıyla mülk ya da hizmet üreten iktisadi birimlerdir İşletmelerde, ekonomik mal veya hizmet üretmek için üretim faktörleri bir araya getirilir İşletmeler, teknik data, bilimsel semptom ve idareli ilkeler uygulanan, insan davranışları değerlendirilen, toplumsal etkileşimler bulunan fazla yönü olan birimlerdir
İşletmelerde, kayıtlı amaçlara karşın mal ve hizmetler üretilir İşletmeler kar amacı güder veya gütmez Kar amacı gütmek işletme kabul edilmenin temel koşulu değildir İşletmeler kamu sermayesiyle ya da özel sermayeyle kurulabilir Ulus sermayesiyle kurulu işletmeler kar amacı gütmeyebilmektedirler
Kişi isteklerinin kayda değer bir kısmını işletmeler sağalmaktadır İşletmeler bu istekler doğrultusunda mülk veya hizmetler üretirler İnsanların hayatlarını daha iyi sürdürmeleri için gereken mal ve hizmetler aralıksız üretilir
İşletme ve meslek dünyası herkesin hayatında etkilidir Cümbür Cemaat, işletme dünyasına girmekte ve işletmelerin sundukları imkanlardan yararlanmaktadır Sağlam işletme ve meslek dünyası, daha yüksek gelir ve yaşam kalitesi sağlar İşletme dünyası devingen ve rekabetçidir İşletmeler, ülke hesaplı yapılarına kadar ekonomide öbür ağırlıklarda bulunurlar Kişiler bu dağılma dahilinde işletmelerle ilişkilere girerler
Girişim ve Girişimci
Teşebbüs, gereksinimleri karşılamak nedeniyle, mülk ya da hizmetler üretip satarak kar etme amacı güden işletmedir
Girişim kavramı işletme kavramından daha kapsamlıdır Her girişim işletmedir, oysa her işletme girişim değildir İşletme sayılması için, hesaplı mal ve hizmetler üretmek için imal faktörlerini bir araya getirip didinme yeterlidir İşletmenin teşebbüs sayılması için ise, aralıksız didinme, mal ve hizmetlerin başkalarının gereksinimlerini karşılaması, pazar ve fiyatı bulunması gereklidir Girişimin temel amacı kar etmektir
Ev işleri ve devlet işleri pazar ve fiyatı bulunan mal ve hizmetler üretmemeleri nedeniyle işletmedirler lakin girişim değildirler Pazar ve fiyatı bulunan mal ve hizmetler üreten millet iktisadi teşekkülleri ise girişimdir
Bu işletme ve teşebbüs farklılığı, ekonomik birimleri değerlendirmede karışıklıklara yol açmıştır Ara Sıra ayırt edilememektedirler
Bu farklar bununla birlikte günümüzün büyüyen, karışık işletme dünyasında yetersizdir Dolayısıyla, iki kavram da çoğunlukla benzer anlamda kullanılmaktadır
Girişimci, gereksinimleri yerine getirmek nedeniyle ekonomik mülk ve hizmet üretmek için imal faktörlerini bir araya getirip risk üstlenen kişilerdir Girişimciliğe kesintisiz daha fazla yük verilmekte ve başarılı yöneticiler girişimcilik yetenekli kişiler kabul edilmektedir
Girişimcilerin Temel Özellikleri
1Üretim faktörlerini sağlayarak, imal için bir araya getirmek
2Olası riskleri üstlenmek
Girişimciler, fikir, keşif ve yenilikler gerçekleştiren, nahoş zorlama içeren ve uygulayan kişilerdir Örgütlerini yeni alanlara, yeni kuruluşlara ve yeni fırsatlara yöneltirler Değişiklikler sağlanırken sonuçlarından da yararlanılır
Girişimci İşlevleri:
1Yeni ürünler geliştirmek ve mevcut ürünlerin niteliklerini yenilemek
2Yeni imal teknikleri geliştirip uygulamaya belirlemek
3Endüstride yeni organizasyonlar düzenlemek
4Yeni pazarlara girmeye niyetlenmek
5Yeni girdi kaynakları analiz etmek
6Yönetim ve personel ilişkilerini sıralamak
7İşletme, millet ve devlet ilişkilerini sıralamak
Idareci
Idareci, başkalarının gereksinimlerini karşılama amaçlı mal veya hizmetler üretmek için üretim faktörlerini yöneten kişidir Profesyonel yöneticiler yönetim karşılığı ödenti talep ederler
Yöneticinin girişimciden farkı; başkaları namına yönetim yapması ve karzarardan direkt etkilenmemesidir Oysa, yönetimi altındaki faaliyetlerin sonuçları yöneticinin başarısını gösterir
Özel Teşebbüs
Özel girişim, şahısların, devlet müdahalesiz, kendi ekonomik çıkarları doğrultusunda çalıştıkları sistemdir
*Özel sahiplik hakkı, şahısların taşınırtaşınmaz değerleri satın alma, kullanma ve satma hakkını belirler
*Seçme özgürlüğü, alıcı ve üreticilerin idareli kararlarında serbestliğini belirtir Yasalar doğrultusunda, kişiler istediklerini satın alabilirler İşletmeler imal yapabilir ve istedikleri kişileri işe alabilirler
*Kar etme, kaynaklarını riske sokanların, faaliyetler sonucu kar üzerindeki hakkını ifade eder
*Serbest rekabet, birdenbire artı işletmenin aynı kaynak veya tip kitlesine yönelmesiyle meydana gelir İşletmeler aralarında kaynaklar ve pazardan daha fazla pay edinme çabasını belirtir Haksız rekabet veya rakipleri kaldırma eylemleri yasaktır
Kaynakça:
Anadolu Üniversitesi – Genel İşletme – Haziran 2008
İşletme bilimi, işletmeleri ilgilendiren olayları araştırma, tanımlama, analiz ve sistemleştirme ve işletmelerin toplum yapısındaki yerini belirleme ile ilgilenir
Hesaplı Sistem
İşletmeler idareli sistemlerin temelini meydana getirmektedir Hesaplı sistem, ülkenin hesaplı kaynaklarının, ekonomik talepleri karşılamada, kişi ve kuruluşlar arası dağılımı temelli kurallar bütünüdür Ekonomik sistemler, kaynakların arz ve kontrol şekillerine kadar yapılanır Bu kaynaklar üretim faktörleri kabul edilir
Bir Takım idareli sistemlerde imal faktörlerini özel birey ya da kuruluşlar yönetir, diğerlerinde ise devlet yönetir Ekonomik sistemler üretim ve dağılımda verilecek karar süreci doğrultusunda gruplandırılabilir Planlı ekonomilerde, üretim faktörlerinin tamamı ya da büyük bir kısmını devlet yönetir, imal ve dağıtım kararlarını devlet verir Pazar ekonomilerinde ise imal faktörlerini taleptalep dengesine tarafından, imalatçı ve tüketiciler yönetir Planlı ve pazar ekonomileri iki kuramsal gönder noktayı temsil etmektedir Gerçekte genel olarak, iki sistemin de özelliklerini içeren karma idareli sistem görülmektedir
Imal Öğeleri
Mülk ve hizmet üretmede kullanılan esas kaynaklara üretim öğeleri denir Herzamanki yaklaşımda üretim öğeleri, emek, anapara ve doğal kaynaklardır Günümüzde, girişimci ve teknoloji de bunlara dahil edilmiştir
*Emek: Üretimde gereken insan kaynağıdır Imal yapan insanların bedensel ve zihinsel katkılarıdır Örneğin; inşaat ustası, adale gücünü kullanır, inşaat mühendisi ise zihnini kullanır
*Girişimci: Üretim için üretim öğelerini bir araya koyan ve üretimde tehlike bölge kişilerdir Temel amacı kar etmektir
*Anapara: Üretimde kullanılan servettir Servet ise üretimde kullanılan para ve para karşılığı her şeydir sermaye payı, makine, yapı gibi…
*Doğal Kaynaklar: Doğadan kazanılıp doğrudan doğruya veya işlenip kullanılan maddelerdir Esas doğal kaynaklar, su, maden ve ağaçlardır Doğa idareli kaynak olarak sınırlıdır Özenle kullanılmalıdır
*Teknoloji: Üretimde kullanılan teknik yöntemlerdir Kişilerin imal yeteneğini arttırmak için data üretip başvuru diye de bilinir Gelişmiş teknoloji, daha kaliteli mülk ve hizmetleri daha etkin üretmeye yarar
Ihtiyaç ve İstekler
Idareli hayatın temelinde insanların gereksinim ve istekleri vardır Bu ihtiyaç ve isteklerin bazıları yaşamsal önemlidir, halk bu gereklilik ve istekleri karşılanmadan yaşayamazlar Mesela; besin ve konaklama temel gereksinimlerdir Yetersizlik ve aksaklıkları toplumu çökertebilir İnsan hayatı, temel gereksinim ve isteklerin karşılanması doğrultusunda kalite kazanır İnsanların sevinç, hayata bağlılık ve hayat bilinci geliştirme ihtiyaç ve istekleri de çoktur Millet bu ihtiyaç ve isteklerini de gidermeye çabalarlar
Doğal kaynak ve insan kaynağı kıtlığı, bütün gereksinim ve isteklerin karşılanmasına manidir Bütün toplumlarda kıt kaynaklara rağmen, ihtiyaç ve istek sınırsızlığı esas ekonomik sorundur Sınırlı kaynakların dağıtılması sorunu ise hesaplı işleyişi belirler Kıt kaynaklara kadar, idareli tatminkarlık ve etkinliği arttırmaya aşırılık kaçınılmazdır
Gereksinimler bir karşılanmayla tamamen giderilemez Aynı ihtiyaç ara sıra tekrarlanır ve yine karşılanması gerekir Gereksinim ve isteklerin sürekliliği kaynakların yetersizlik nedenidir
İnsan gereklilik ve istekleri, uygarlıkla birlikte gelişmektedir Çoğunlukla, teknolojik gelişmeler, ihtiyaç ve özlem duyulan mal ve hizmetlerde de gelişme gerektirir Ülke hesaplı gelişme seviyesi, yeni teknoloji kullanımı, küreselleşme ve icat uyarlama derecesi, ihtiyaç ve isteklerin karşılanma biçimini belirler
1900 ’lü yıllardaki malların bir kısmı günümüzde yok veya yerlerine yeni mallar var Mesela; 1900 ’lü yılların başlarındaki radyolar artık antikadır Hantal yapılı ve lambalı bu radyoların yerini kibrit kutusu büyüklüğünde radyolar almıştır Bundan Böyle istenen her yerde dinlenebilen çeşitli radyolar mevcuttur 1900 ’lü yılların başındaki televizyonların yerine de yeni cins televizyonlar kullanılmaktadır
Talep
Kişilerin ihtiyaç giderme amaçlı davranışları talebi gerektirmektedir Talep, şahısların ekonomik mal ve hizmetlere aleyhinde istekleridir
Talebin şartları;
*İlgili mülk veya hizmete duyulan gereksinim ya da açlık
*Mal veya hizmete karşılık verme ricası
*Karşılığını verecek gelir seviyesi
İşletmelerin taleplere aleyhinde, tüketici gereksinimlerini karşılayacak mülk ve hizmetler sunmalarına ise arz denir Talep ve talep, gereklilik giderme için, imalatçı ve tüketicilerin bir araya geldiği sistemdir
Mülk ve Hizmet
Üretim faktörleri, şahısların gereklilik ve isteklerini karşılamak nedeniyle bir arada işlendiğinde, mal veya hizmet üretilir Mesela; şeker fabrikası şeker ve tabi ürünlerini üretir, tur şirketi insanları bir yerden bir yere ulaştırır, basın işletmesi gazete basım ve dağıtımı yapar
Mallar, ihtiyaç ve istekleri gideren maddesel ürünlerdir Ekmek, peynir, bez gibi… İşletme biliminde mallar, emek ve uğraş sonucu üretilen fiziksel ürünler kabul edilir
Özgür Mallar: Imal mücadele ve örgütlenmesi gerekmeksizin, doğada defalarca hazır mallardır Hava, gün ışığı, yağmur suyu gibi…
Hesaplı Mallar: Üretim çabası ve örgütlenme gerektiren mallardır Malların büyük çoğunluğu hesaplı mallardır Bilgisayar, araba, konserve, masa gibi…
Hastanede ve su aşağı kullanılan hava ekonomik mala dönüşmüştür Çünkü temizlik ve sıkıştırılması üretim faktörlerini gerektirir
Tüketim Malları: Gereksinimleri aracısız olarak tedarik eden mallardır Son tüketicilerin istek ettikleri mallardır Ekmek, kıyafet, buzdolabı, televizyon gibi…
Yatırım Malları: Diğer mallar üretmek için kullanılan ve işlenen mallardır Imal makineleri, işletme binaları, hammaddeler gibi…
Bir malın tüketim veya yatırım malı olduğu daima tam belli değildir Bir Takım mallar hem tüketim malı keza de yatırım malı olarak kullanılabilmektedir Mesela; un ve şeker evde yemek yemek yapmak için tüketilebildiği gibi bisküvi fabrikasında bisküvi üretiminde de kullanılabilir
Dayanıksız Mallar: Bir veya birkaç başvuru formu sonucu tükenen mallardır Aynı gereksinimi tekrar tamir etmek için her yerde satın alınırlar Mesela; yiyecek maddelerinin tamamı
Dayanıklı Mallar: Ihtiyaç karılanınca tükenmeyen, gereksinimin her tekrarında bitmiş kullanılabilen mallardır Ama, arıza, eskime, modası geçme gibi gerekçelere dayanarak her tarafta satın alınmaları gerekebilir Örneğin; LCD televizyonlar çıkınca CRT televizyonun ömrü bitmeden satın alınması gibi…
Gereksinimleri tedarik eden, ama elle tutulmaz olaylara hizmet denir Muhasebecilik, avukatlık, doktorluk, berberlik hizmet örnekleridir
Hizmette fazla sayıda temel teşebbüs vardır Toptan ve perakende satıcılar, bankalar, temel hizmet alanlarındaki hizmet işletmeleridir
Bir Takım işletmeler ise keza mülk keza hizmet işletmesidir Örneğin; basın işletmeleri keza gazete ve dergiler üretir, ayrıca de iletişim imkanı sağlar
Tüketim ve Alıcı
Tüketim, mal ve hizmetleri ihtiyaç karşılamada kullanmaktır Mesela; ekmek yenilerek tüketilir Tüketim kapsamı, tüketilen mülk ve hizmete tarafından değişmektedir Tüketim malları, ara mallar ve yatırım malları özelliklerine göre tüketilirler Dayanıklı ve dayanıksız malların da tüketimi farklıdır
Mal ve hizmetleri gereksinimlerini yerine getirmek için bitiren kişilere alıcı denir
Son tüketiciler, kendi ve aile gereksinimlerini karşılayarak mal ya da hizmet bitiren tüketicilerdir
Endüstriyel tüketiciler, üretim ve alımsatım amaçlı satın alan tüketicilerdir
Son alıcı ve endüstriyel tüketicilerin gereklilik duydukları mülk, hizmet ve satın alma süreçleri farklıdır
Tüketim ve Üretim İlişkisi
Cümbür Cemaat birer tüketicidir Çünkü herkes yaşam devam etmek için dağıtılmış mal ve hizmetler tüketmek zorundadırlar Tüketicilik, toplum yapılarına bağlıdır
Üreticilik, şahısların ikinci rolüdür Mülk ve hizmet tüketebilmek için satın alma gücü gereklidir Gereksinim ve isteklere yerinde mülk veya hizmet alabilmek için satın alam gücü kazanım amaçlı üreticilik gereklidir
İşletmeler tüketim konusunda, tüketicilerin mal ve hizmetleri isteme nedenleri üzerinde dururlar İşletmeler, değişik pazar koşullarında, tüketicilerin mülk ve hizmet satın alma güdülerini saptama ederek bu doğrultuda imal yaparlar
Galibiyet Ölçütleri
Etkenlik, işletmelerin ekonomik başarılarının temel göstergesidir
Teknik Etkenlik: İşletme faaliyetlerinin belirlenen niceliksel standartlara uyum derecesini gösterir Bir işi asgari maliyetle yapmaktır
Idareli Etkenlik: İşletmelerin kıt kaynakları en iyi kullanmalarıdır
İşletme Biliminde Etkenlik: Minimum girdi ile azami çıktı sağlamaktır
Verimlilik: Imal çıktılarının fiziki niceliklerinin üretim girdilerinin maddesel niceliklerine oranıdır İşletmenin etkenliğini açıklar
Ekonomiklik: Üretim satmak tutarının, maliyete oranıdır Satış niceliği artışı, satmak fiyatı artışı, maliyet giderlerinin ise yükselmesi halinde ekonomiklik artmıştır Satış nicelik ve fiyatı aynı seviyedeyken maliyet giderlerinin düşmesiyle ekonomiklik artar
Karlılık: İşletmelerin belirtilen zamandaki net karının aynı zamanki kullanılan kapitale oranıdır Etkenlikte yalnız buna hedefe kilitlenmek yanıltıcıdır
Verimlilik, ekonomiklik ve karlılık kavramları işletmelerin etkenliğini açıklar Kullanılmaları, işletmelerin niyet ve yapılarına bağlıdır
Galibiyet kriter kavramları, işletme kavramını net açıklamaktadır
Mal ve hizmetlerin akışları, işletmelerden tüketicilere doğrudur Bu akış için, tüketicilerden işletmelere doğru para akışı gereklidir Devletin işletmetüketici ilişkilerine katkıları da mülk ve hizmetlerle gerçekleşir Yol, eğitim, hukuk gibi… Devlet katkıları ücret olarak geri dönmelidir Bu değiş tokuş sisteminde tüketiciler işletmelere işgücü sağlarlar ve bu da ücret olarak geri döner
İşletme Kavramı
İşletmeler, şahısların ihtiyaç ve isteklerini yerine getirmek amacıyla mülk ya da hizmet üreten iktisadi birimlerdir İşletmelerde, ekonomik mal veya hizmet üretmek için üretim faktörleri bir araya getirilir İşletmeler, teknik data, bilimsel semptom ve idareli ilkeler uygulanan, insan davranışları değerlendirilen, toplumsal etkileşimler bulunan fazla yönü olan birimlerdir
İşletmelerde, kayıtlı amaçlara karşın mal ve hizmetler üretilir İşletmeler kar amacı güder veya gütmez Kar amacı gütmek işletme kabul edilmenin temel koşulu değildir İşletmeler kamu sermayesiyle ya da özel sermayeyle kurulabilir Ulus sermayesiyle kurulu işletmeler kar amacı gütmeyebilmektedirler
Kişi isteklerinin kayda değer bir kısmını işletmeler sağalmaktadır İşletmeler bu istekler doğrultusunda mülk veya hizmetler üretirler İnsanların hayatlarını daha iyi sürdürmeleri için gereken mal ve hizmetler aralıksız üretilir
İşletme ve meslek dünyası herkesin hayatında etkilidir Cümbür Cemaat, işletme dünyasına girmekte ve işletmelerin sundukları imkanlardan yararlanmaktadır Sağlam işletme ve meslek dünyası, daha yüksek gelir ve yaşam kalitesi sağlar İşletme dünyası devingen ve rekabetçidir İşletmeler, ülke hesaplı yapılarına kadar ekonomide öbür ağırlıklarda bulunurlar Kişiler bu dağılma dahilinde işletmelerle ilişkilere girerler
Girişim ve Girişimci
Teşebbüs, gereksinimleri karşılamak nedeniyle, mülk ya da hizmetler üretip satarak kar etme amacı güden işletmedir
Girişim kavramı işletme kavramından daha kapsamlıdır Her girişim işletmedir, oysa her işletme girişim değildir İşletme sayılması için, hesaplı mal ve hizmetler üretmek için imal faktörlerini bir araya getirip didinme yeterlidir İşletmenin teşebbüs sayılması için ise, aralıksız didinme, mal ve hizmetlerin başkalarının gereksinimlerini karşılaması, pazar ve fiyatı bulunması gereklidir Girişimin temel amacı kar etmektir
Ev işleri ve devlet işleri pazar ve fiyatı bulunan mal ve hizmetler üretmemeleri nedeniyle işletmedirler lakin girişim değildirler Pazar ve fiyatı bulunan mal ve hizmetler üreten millet iktisadi teşekkülleri ise girişimdir
Bu işletme ve teşebbüs farklılığı, ekonomik birimleri değerlendirmede karışıklıklara yol açmıştır Ara Sıra ayırt edilememektedirler
Bu farklar bununla birlikte günümüzün büyüyen, karışık işletme dünyasında yetersizdir Dolayısıyla, iki kavram da çoğunlukla benzer anlamda kullanılmaktadır
Girişimci, gereksinimleri yerine getirmek nedeniyle ekonomik mülk ve hizmet üretmek için imal faktörlerini bir araya getirip risk üstlenen kişilerdir Girişimciliğe kesintisiz daha fazla yük verilmekte ve başarılı yöneticiler girişimcilik yetenekli kişiler kabul edilmektedir
Girişimcilerin Temel Özellikleri
1Üretim faktörlerini sağlayarak, imal için bir araya getirmek
2Olası riskleri üstlenmek
Girişimciler, fikir, keşif ve yenilikler gerçekleştiren, nahoş zorlama içeren ve uygulayan kişilerdir Örgütlerini yeni alanlara, yeni kuruluşlara ve yeni fırsatlara yöneltirler Değişiklikler sağlanırken sonuçlarından da yararlanılır
Girişimci İşlevleri:
1Yeni ürünler geliştirmek ve mevcut ürünlerin niteliklerini yenilemek
2Yeni imal teknikleri geliştirip uygulamaya belirlemek
3Endüstride yeni organizasyonlar düzenlemek
4Yeni pazarlara girmeye niyetlenmek
5Yeni girdi kaynakları analiz etmek
6Yönetim ve personel ilişkilerini sıralamak
7İşletme, millet ve devlet ilişkilerini sıralamak
Idareci
Idareci, başkalarının gereksinimlerini karşılama amaçlı mal veya hizmetler üretmek için üretim faktörlerini yöneten kişidir Profesyonel yöneticiler yönetim karşılığı ödenti talep ederler
Yöneticinin girişimciden farkı; başkaları namına yönetim yapması ve karzarardan direkt etkilenmemesidir Oysa, yönetimi altındaki faaliyetlerin sonuçları yöneticinin başarısını gösterir
Özel Teşebbüs
Özel girişim, şahısların, devlet müdahalesiz, kendi ekonomik çıkarları doğrultusunda çalıştıkları sistemdir
*Özel sahiplik hakkı, şahısların taşınırtaşınmaz değerleri satın alma, kullanma ve satma hakkını belirler
*Seçme özgürlüğü, alıcı ve üreticilerin idareli kararlarında serbestliğini belirtir Yasalar doğrultusunda, kişiler istediklerini satın alabilirler İşletmeler imal yapabilir ve istedikleri kişileri işe alabilirler
*Kar etme, kaynaklarını riske sokanların, faaliyetler sonucu kar üzerindeki hakkını ifade eder
*Serbest rekabet, birdenbire artı işletmenin aynı kaynak veya tip kitlesine yönelmesiyle meydana gelir İşletmeler aralarında kaynaklar ve pazardan daha fazla pay edinme çabasını belirtir Haksız rekabet veya rakipleri kaldırma eylemleri yasaktır
Kaynakça:
Anadolu Üniversitesi – Genel İşletme – Haziran 2008