Üretilen Mülk ve Hizmetlere Göre İşletmeler
1Endüstri İşletmeleri: Üretimde kullanılan girdileri maddi veya kimyasal değişikliklerle işleyerek yeni mallar üreten üretim işletmelerdir Gelişmiş imal teknikleriyle üretim yaparlar Fabrikalar endüstriyel üretim yaparlar Hammadde işleyen veya taşıt montajı yapan işletmeler endüstri işletmelerine örnektir
2Ticaret İşletmeleri: Imal işletmelerinde üretilen ürünleri satın alarak, diğer kişi ya da kuruluşlara satan işletmelerdir Imalatçı ve tüketiciler arasında köprü vazifesi üstlenirler Toptan ve perakende pazarlama fonksiyonlarını yerine getirirler Ticaret işletmelerinin, mal tür ve özelliklerine kadar çok sayıda çeşitleri vardır
3Hizmet İşletmeleri: Hizmetler üreten ve satan tüm işletmelerdir Örneğin; konaklama hizmetleri, eğlence hizmetleri, sağlık durumu hizmetleri, taşıma hizmetleri, lojistik hizmetleri gibi…
Üretim Araçları Mülkiyetine Göre İşletmeler
1Kamu Kesimi İşletmeleri: Sermayesinin tamamı ya da büyük bir kısmı devlete ya da millet tüzel kişilerine ait işletmelerdir Kamu kesimi işletmeleri, tüm ekonomiye dominant boyutlarda ya da daha küçük boyutlarda kurulabilir Amaçları, toplumsal ağırlıklı ya da kar etme olabilir
2Özel Kesim İşletmeleri: Sermayesi özel kişilere ait işletmelerdir Açıklanmış amaçlar doğrultusunda, bir ya da daha pozitif kişi sermayelerini bir araya getirerek karşılıklı işletme kurabilirler Her bölge ve boyutta etkinlik sürdürebilirler
Halk ve özel kesim işletmeleri bağlı yanlamasına çalışabilirler Aynı ya da bambaşka alanlarda çalışabilirler Millet ve özel kesim arasında ortaklıklar da kurulabilir
3Tanıdık Olmayan İşletmeler: Sermayesi yurtdışındaki kişilere ait işletmelerdir Tanıdık Olmayan ve yerli girişimciler arasında ortaklıklar da kurulabilir Tanıdık Olmayan işletmelerin Türkiye ’de kuruluşuna ilişkin kanunların farklılığı sebebiyle öbür yapılarda yabancı işletmeler kurulmuştur
Yasal Yapılarına Göre İşletmeler
Ülkelerin hukuk sistemlerine göre çeşitlilik göstermektedirler Genel Olarak tüm dünyada geçerli yasal biçimler de vardır Kanuni teferruatlar birbirinden öbür değerlemeler de olsa bu hukuki biçimler uluslar arası seviyede benzerdir
Türk Ticaret Kanunu ’nda işletme biçimleri uluslar arası hukuki biçimlerle örtüşmektedir
1Yasal Yapılarına Kadar Özel İşletmeler:
ABirey Şirketleri
ITek Kişi İşletmesi
IIAdi Şirket
IIIKollektif Şirket
IVAdi Komandit Şirket
BSermaye Şirketleri
IAnonim Şirket
IILimited Şirket
IIIHisseli Komandit Şirket
IVKooperatif
2Yasal Yapılarına Göre Ulus İşletmeleri:
AUlus İktisadi Teşebbüsleri
Iİktisadi Devlet Teşekkülleri
IIUlus İktisadi Kuruluşları
BYerel Idare İşletmeleri
CKatma Bütçeli Yönetim İşletmeleri
DDöner Sermayeli İşletmeler
3Yasal Yapılarına Göre Tanıdık Olmayan İşletmeler:
A6222 Sayılı Kanuna Tarafından Kurulanlar
BPetrol Kanununa Tarafından Kurulanlar
C1567 Sayılı Kanuna Kadar Kurulanlar
DUluslar Arası Anlaşmalarla Kurulanlar
Ulusal Kökenine Kadar İşletmeler
1Milli İşletmeler: Ülke sınırları içinde kurulan, başka ülkelerden egemen işletmelerdir Mesela; Türkiye ’nin yerli firmaları
2Uluslar Arası İşletmeler: Birden fazla ülkede faaliyet sürdüren işletmelerdir Kapital yatırımları sınırlıdır Yönetimleri ise genellikle merkezinin bulunduğu ülkedeki yöneticilere aittir
3Çokuluslu Şirketler: Tüm dünyayı tek pazar kabul eden ve her ülkede en kıvamlı kastetmek için kaynaklarını aktaran dünya şirketleridir Hesaplı hayatın her alanında çok sayıda ülkeye yayılırlar
Çokuluslu şirketler, günümüzde çok geniş alana yayılmış ve gelirleri bir fazla ülkenin milli gelirini aşar olmuştur Iş hacimleri dünyadaki üretimin 17 ’inden fazladır Takvim artış hızları takriben %10 ’dur 2000 ’li yıllarda dünyadaki üretimin yarısını karşıladıkları tespit edilmiştir
İşletmelerarası Anlaşmalara Göre İşletmeler
İşletmeler, pazarlara daha artı egemenlik, kimsesiz gerçekleştirilemeyecek kadar büyük işleri birlikte gerçekleştirme, daha yeterli imkanlar ve yüksek kar nedeniyle rahat ya da açık anlaşmalar yaparlar Bu anlaşma çeşitleri:
*Kartel
*Tröst
*Konsern
*Konsorsiyum
*Centilmen
*Bütün Birleşme
*Holding
Öteki İşletme Bölümlendirme Ölçütleri
*Cömertlik
*Süreklilik
*Riske Dayanma
*Idare Biçimleri
*Alıcı Türü
Litaratür:
Anadolu Üniversitesi – Genel İşletme – Haziran 2008
1Endüstri İşletmeleri: Üretimde kullanılan girdileri maddi veya kimyasal değişikliklerle işleyerek yeni mallar üreten üretim işletmelerdir Gelişmiş imal teknikleriyle üretim yaparlar Fabrikalar endüstriyel üretim yaparlar Hammadde işleyen veya taşıt montajı yapan işletmeler endüstri işletmelerine örnektir
2Ticaret İşletmeleri: Imal işletmelerinde üretilen ürünleri satın alarak, diğer kişi ya da kuruluşlara satan işletmelerdir Imalatçı ve tüketiciler arasında köprü vazifesi üstlenirler Toptan ve perakende pazarlama fonksiyonlarını yerine getirirler Ticaret işletmelerinin, mal tür ve özelliklerine kadar çok sayıda çeşitleri vardır
3Hizmet İşletmeleri: Hizmetler üreten ve satan tüm işletmelerdir Örneğin; konaklama hizmetleri, eğlence hizmetleri, sağlık durumu hizmetleri, taşıma hizmetleri, lojistik hizmetleri gibi…
Üretim Araçları Mülkiyetine Göre İşletmeler
1Kamu Kesimi İşletmeleri: Sermayesinin tamamı ya da büyük bir kısmı devlete ya da millet tüzel kişilerine ait işletmelerdir Kamu kesimi işletmeleri, tüm ekonomiye dominant boyutlarda ya da daha küçük boyutlarda kurulabilir Amaçları, toplumsal ağırlıklı ya da kar etme olabilir
2Özel Kesim İşletmeleri: Sermayesi özel kişilere ait işletmelerdir Açıklanmış amaçlar doğrultusunda, bir ya da daha pozitif kişi sermayelerini bir araya getirerek karşılıklı işletme kurabilirler Her bölge ve boyutta etkinlik sürdürebilirler
Halk ve özel kesim işletmeleri bağlı yanlamasına çalışabilirler Aynı ya da bambaşka alanlarda çalışabilirler Millet ve özel kesim arasında ortaklıklar da kurulabilir
3Tanıdık Olmayan İşletmeler: Sermayesi yurtdışındaki kişilere ait işletmelerdir Tanıdık Olmayan ve yerli girişimciler arasında ortaklıklar da kurulabilir Tanıdık Olmayan işletmelerin Türkiye ’de kuruluşuna ilişkin kanunların farklılığı sebebiyle öbür yapılarda yabancı işletmeler kurulmuştur
Yasal Yapılarına Göre İşletmeler
Ülkelerin hukuk sistemlerine göre çeşitlilik göstermektedirler Genel Olarak tüm dünyada geçerli yasal biçimler de vardır Kanuni teferruatlar birbirinden öbür değerlemeler de olsa bu hukuki biçimler uluslar arası seviyede benzerdir
Türk Ticaret Kanunu ’nda işletme biçimleri uluslar arası hukuki biçimlerle örtüşmektedir
1Yasal Yapılarına Kadar Özel İşletmeler:
ABirey Şirketleri
ITek Kişi İşletmesi
IIAdi Şirket
IIIKollektif Şirket
IVAdi Komandit Şirket
BSermaye Şirketleri
IAnonim Şirket
IILimited Şirket
IIIHisseli Komandit Şirket
IVKooperatif
2Yasal Yapılarına Göre Ulus İşletmeleri:
AUlus İktisadi Teşebbüsleri
Iİktisadi Devlet Teşekkülleri
IIUlus İktisadi Kuruluşları
BYerel Idare İşletmeleri
CKatma Bütçeli Yönetim İşletmeleri
DDöner Sermayeli İşletmeler
3Yasal Yapılarına Göre Tanıdık Olmayan İşletmeler:
A6222 Sayılı Kanuna Tarafından Kurulanlar
BPetrol Kanununa Tarafından Kurulanlar
C1567 Sayılı Kanuna Kadar Kurulanlar
DUluslar Arası Anlaşmalarla Kurulanlar
Ulusal Kökenine Kadar İşletmeler
1Milli İşletmeler: Ülke sınırları içinde kurulan, başka ülkelerden egemen işletmelerdir Mesela; Türkiye ’nin yerli firmaları
2Uluslar Arası İşletmeler: Birden fazla ülkede faaliyet sürdüren işletmelerdir Kapital yatırımları sınırlıdır Yönetimleri ise genellikle merkezinin bulunduğu ülkedeki yöneticilere aittir
3Çokuluslu Şirketler: Tüm dünyayı tek pazar kabul eden ve her ülkede en kıvamlı kastetmek için kaynaklarını aktaran dünya şirketleridir Hesaplı hayatın her alanında çok sayıda ülkeye yayılırlar
Çokuluslu şirketler, günümüzde çok geniş alana yayılmış ve gelirleri bir fazla ülkenin milli gelirini aşar olmuştur Iş hacimleri dünyadaki üretimin 17 ’inden fazladır Takvim artış hızları takriben %10 ’dur 2000 ’li yıllarda dünyadaki üretimin yarısını karşıladıkları tespit edilmiştir
İşletmelerarası Anlaşmalara Göre İşletmeler
İşletmeler, pazarlara daha artı egemenlik, kimsesiz gerçekleştirilemeyecek kadar büyük işleri birlikte gerçekleştirme, daha yeterli imkanlar ve yüksek kar nedeniyle rahat ya da açık anlaşmalar yaparlar Bu anlaşma çeşitleri:
*Kartel
*Tröst
*Konsern
*Konsorsiyum
*Centilmen
*Bütün Birleşme
*Holding
Öteki İşletme Bölümlendirme Ölçütleri
*Cömertlik
*Süreklilik
*Riske Dayanma
*Idare Biçimleri
*Alıcı Türü
Litaratür:
Anadolu Üniversitesi – Genel İşletme – Haziran 2008