Çoğaltma Kavramı
O Kadar fazla işletme, büyümeyi temel hedef edinir Dengeli ve sürekli büyüyen işletmelere de “devingen işletme denir Yükselme, işletmelerin gelişimi yönünden olumlu kabul edilir Ancak, bir takım işletmeler ise çoğalma kaynaklı sıkıntılar sebebiyle gelişmek istemezler
İşletmeler, dağıtılmış nedenlerle büyümek isterler Sabit ortamda etkinlik sürdüren işletmeler, global işletmelerle rekabet edemezler Çevre koşulları, tüketici kavramı değişimi ve rakiplerin yenilikleri, işletmelere çoğaltma isteği uyandırır Büyüme öncesi, en yerinde işletme büyüklüğüne karar verilir En uygun cömertlik, işletmenin geleceği için önemlidir İşletme büyüklüğü, yönetim yeteneği, sosyal çevre, finansman kaynakları, ülke ekonomisi, etkinlik konusu, rakipler gibi birtakım unsurlardan etkilenir
Artış, işletmenin varlığının temelinde bulunur Aynı boyutta kalmak isteyen işletmeler, faaliyet geliştiremeyecekleri için güçlü yönetilemezler Çoğu yokuş yöneticiler büyümeye sıcak bakarlar
Personeller için de çoğalma önemlidir Büyümeyle kendilerinden alınacak performans ve alıştırma ortamı verimliliği artar
Süratli büyümeye amaçlamak işletmenin zararına olabilir Aşırı büyümeyi finanse edici zorlama gerektirir Personeller ise, büyümenin meslek yüküyle zorlandığında, motivasyonları bozulur Olgun işletmelerde seri artma, başarılı personellerin başarısını düşürebilir
Büyüme mutlaka dengeli ve sürekli gerçekleşmelidir
Çoğalma Nedenleri
1Çevre Etkisi: Çoğaltma, çevre basılarına karşı koyar ve çevreye adaptasyon yeteneği sağlar Çoğalan işletme daha basit rekabet eder ve hizmet kalitesini yükseltir
2Finansal Tesir: Büyümeyle finansal imkanlar çoğaltılır ve işletme çevresinde güçlenir
3Üretim Etkisi: Büyümeyle, üretim tedarik ve kalitesi arttırılır, maliyet düşürülür ArGe çalışmaları çoğaltılır İşletme büyüyünce tedarik işleri kolaylaşır
4Pazarlama Etkisi: Büyümeyle, pazarların nitelik ve nicelikleri değişir Araştırmaya daha artı önem verilerek daha etkin rekabet stratejileri geliştirilebilir
Artma Biçimleri
İşletmeler tek işletme olarak faaliyete başlarlar Tek işletmelerde işletme seviyesi ve şirket seviyesi benzer anlamda kullanılır Karlılık artışı için, maliyet düşürme ve farklılaşmaya gayret edilir Finansman kaynağı tatmin edici geldiğinde büyümeye yönelirler Ekonomi büyüdükçe işletmeler de büyürler Yöneticiler için artış, baskı ve statü kazanmanın temel koşuludur Artma karşılaştırma kriterleri;
*İşletmenin mevcut hali
*İşletmenin bulunduğu sektör
*Üretilen mülk ve hizmetlere talep trendi
*Rakiplerin çoğalma modelleri
*Ekonomi gidişi
İç Artma: İç çoğaltma, mevcut faaliyetleri geliştirme aracılığıyla gerçekleşir İşletmeler kendi kaynaklarına tarafından iç büyümeye girişirler Bu süreçte, yeni finansman kaynakları gerekir Borçlanma, oto finansman veya yeni anapara bulma yöntemi uygulanır Tatmin Edici kaynak bulunduğunda, üretim kapasitesi arttırılarak pazar genişletilir ya da yeni pazar aranabilir
Yatay Artma: Aynı üretim dalında, etkinlik genişletmektir Mesela; aynı malları üreten fabrika sayısını arttırmak
Yaygın uygulanan yatay yükselme yöntemi, mahsul ve pazar farklılaştırmadır
1Mahsul Farklılaştırma: Aynı ürünlerin özelliklerini değiştirip geliştirmektir Kar arttırma yöntemi kabul edilir Örneğin; kalite arttırma, ambalaj değişim Bu yöntemde marka imajı kuvvetlendirme amaçlanır
2Pazar Farklılaştırma: Ürünleri ayrı pazarlarda yaygınlaştırmak demektir Yeni pazarlara yönelerek, talep ve satışlar arttırılabilir Farklı bölgelere ve öbür alıcı gruplarına ulaşarak yatay artış gerçekleşir
Düşey Yükselme: İki yönde gerçekleşir
1Geriye Doğru Düşey Büyüme: İşletme, daha önce satın aldığı girdi mallarını kendi üretmeye başlar İşletmeye üstünlük sağlıyorsa bu şekilde büyümeye yönelebilir Oysa şunlar dikkate alınmalıdır;
*Girdi mallarının üretimi için tatmin edici kaynak ayırma imkanı
*Yüksek kar oranıyla alıştırma
*Girdileri zamanında ve uygun kalitede miktar edememe
*Satıcı azlığı
2İleri Içten Düşey Büyüme: Üretilen malların tüketicilere geçişinde gerçekleşir Satış organizasyonu kurulduğunda gerçekleşir Örneğin; bayi ve mağazalar yoluyla satmak yerine şubeler başlatmak İleri içten düşey çoğaltma koşulları;
*Yayılma sistemi kuracak kaynak bulunması
*Dağıtım kanallarında sıkışıklık ve sonucunda gecikmeler
*Pazarlama kanalının fazla uzun ve yüksek fiyat artışı gerektirmesi
*Çok teknik mahsul üretimi
*Dağılma kanalındaki işletmelerin uzmanlaşmaması
*Büyüyen sektörde hedeflemek
Dış Yükselme: İşletmeler, iç kaynakları yetersiz geldiğinde dış kaynaklar kullanırlar Dış yükselme, genelde iki veya daha artı işletmenin birleşmesiyle gerçekleşir Dış büyüme doğru;
*İşletme, tek başına yapamayacağı işler yapabilir
*İşletmenin sektöründe teknoloji fazla çabuk değişiyorsa ya da işletmede teknoloji yoğunsa, yeni teknolojiler daha basit kazanılır
*İşletme, daha önce tek başına hizmet veremediği ortaklarına hizmet verebilir
*Finansman kaynakları kolay bulunur
*Piyasaya hakimiyet ve rekabet kolaylaşır, tekelleşme sağlanabilir
*Diğer işletmeleri satın alarak büyüyen işletme, yeni ürünler, üretim teknikleri ve yeni organizasyonlar kazanabilir
Dikey Birleşme: Üretim ve pazarlama faaliyetlerinin başarısı için gerçekleşen birleşme türüdür İşletme, düşey birleşmeyle rekabet gücünü arttırabilir
Dikey birleşmenin avantajları;
*Yeni ürünler çıkarılabilir
*İşletmenin denetleme gücü artar
*Fazla koordinasyon hızı, giderleri azaltır
*Pazarlama veya teknik data geliştirilebilir
*Satın alma ve satış giderleri azalır
*Tedarikçi ve satıcılarla uzun süreli anlaşmalar yapılabilir, iletişim, fiyatlama gibi işler azalır
*Toplam kalite uygulaması sağlanır
Dikey birleşmenin dezavantajları;
*Tedarikçi ve satıcılardan veri alımı azalır
*İyi organize edilmezse giderler artar
*Yöneticiler, en iyi yolu şiddet bulurlar
*Koordinasyon, bir takım giderleri arttırabilir
*Patavatsız süreçler uzayabilir
*Birleşilecek işletmenin örgüt kültürü farklıysa başarısız olunur
*İşletme, yakın başarısız işletmeyle ilişkiye girebilir
Satın alınan işletmenin çıktısı, satın bölge işletmenin girdisiyse buna geriye düşey birleşme denir geriye doğru düşey birleşmenin esas amacı, tedarikçi işletmeye sahip olup kontrol etmektir Genellikle tedarikçilerin maliyet yükseltmesi halinde uygulanır
Satın bölge işletmenin çıktısı, satın alınan işletmenin girdisiyse, buna ise ileri doğru dikey birleşme denir İşletmenin mallarını satan işletme satın alınmakta ve yoklama edilmektedir
Yatay Birleşme: Aynı malların üreticilerinin birleşmesidir Diğer bir işletmenin yoklama ve sahipliği amaçlı birleşme türüdür Faaliyet bölgesi genişletmek, ürün portföyü genişletmek, imal arttırıp maliyet çökertmek ve rekabet için bu yöntemle birleşme gerçekleştirilir Günümüzde stratejik yöntemin en kayda değer trendlerindendir Rakipler arasında birleşme yaygınlık nedeni, büyüklükle sağlanan ekonomi, kaynak ve hüner transferidir
Yatay birleşme, işletmelerin istedikleri dek büyüyememeleri nedeniyle, ekonomik kullanılamayan kaynakların ekonomik kullanımını sağlar
Kaynakça:
Anadolu Üniversitesi – Genel İşletme – Haziran 2008
O Kadar fazla işletme, büyümeyi temel hedef edinir Dengeli ve sürekli büyüyen işletmelere de “devingen işletme denir Yükselme, işletmelerin gelişimi yönünden olumlu kabul edilir Ancak, bir takım işletmeler ise çoğalma kaynaklı sıkıntılar sebebiyle gelişmek istemezler
İşletmeler, dağıtılmış nedenlerle büyümek isterler Sabit ortamda etkinlik sürdüren işletmeler, global işletmelerle rekabet edemezler Çevre koşulları, tüketici kavramı değişimi ve rakiplerin yenilikleri, işletmelere çoğaltma isteği uyandırır Büyüme öncesi, en yerinde işletme büyüklüğüne karar verilir En uygun cömertlik, işletmenin geleceği için önemlidir İşletme büyüklüğü, yönetim yeteneği, sosyal çevre, finansman kaynakları, ülke ekonomisi, etkinlik konusu, rakipler gibi birtakım unsurlardan etkilenir
Artış, işletmenin varlığının temelinde bulunur Aynı boyutta kalmak isteyen işletmeler, faaliyet geliştiremeyecekleri için güçlü yönetilemezler Çoğu yokuş yöneticiler büyümeye sıcak bakarlar
Personeller için de çoğalma önemlidir Büyümeyle kendilerinden alınacak performans ve alıştırma ortamı verimliliği artar
Süratli büyümeye amaçlamak işletmenin zararına olabilir Aşırı büyümeyi finanse edici zorlama gerektirir Personeller ise, büyümenin meslek yüküyle zorlandığında, motivasyonları bozulur Olgun işletmelerde seri artma, başarılı personellerin başarısını düşürebilir
Büyüme mutlaka dengeli ve sürekli gerçekleşmelidir
Çoğalma Nedenleri
1Çevre Etkisi: Çoğaltma, çevre basılarına karşı koyar ve çevreye adaptasyon yeteneği sağlar Çoğalan işletme daha basit rekabet eder ve hizmet kalitesini yükseltir
2Finansal Tesir: Büyümeyle finansal imkanlar çoğaltılır ve işletme çevresinde güçlenir
3Üretim Etkisi: Büyümeyle, üretim tedarik ve kalitesi arttırılır, maliyet düşürülür ArGe çalışmaları çoğaltılır İşletme büyüyünce tedarik işleri kolaylaşır
4Pazarlama Etkisi: Büyümeyle, pazarların nitelik ve nicelikleri değişir Araştırmaya daha artı önem verilerek daha etkin rekabet stratejileri geliştirilebilir
Artma Biçimleri
İşletmeler tek işletme olarak faaliyete başlarlar Tek işletmelerde işletme seviyesi ve şirket seviyesi benzer anlamda kullanılır Karlılık artışı için, maliyet düşürme ve farklılaşmaya gayret edilir Finansman kaynağı tatmin edici geldiğinde büyümeye yönelirler Ekonomi büyüdükçe işletmeler de büyürler Yöneticiler için artış, baskı ve statü kazanmanın temel koşuludur Artma karşılaştırma kriterleri;
*İşletmenin mevcut hali
*İşletmenin bulunduğu sektör
*Üretilen mülk ve hizmetlere talep trendi
*Rakiplerin çoğalma modelleri
*Ekonomi gidişi
İç Artma: İç çoğaltma, mevcut faaliyetleri geliştirme aracılığıyla gerçekleşir İşletmeler kendi kaynaklarına tarafından iç büyümeye girişirler Bu süreçte, yeni finansman kaynakları gerekir Borçlanma, oto finansman veya yeni anapara bulma yöntemi uygulanır Tatmin Edici kaynak bulunduğunda, üretim kapasitesi arttırılarak pazar genişletilir ya da yeni pazar aranabilir
Yatay Artma: Aynı üretim dalında, etkinlik genişletmektir Mesela; aynı malları üreten fabrika sayısını arttırmak
Yaygın uygulanan yatay yükselme yöntemi, mahsul ve pazar farklılaştırmadır
1Mahsul Farklılaştırma: Aynı ürünlerin özelliklerini değiştirip geliştirmektir Kar arttırma yöntemi kabul edilir Örneğin; kalite arttırma, ambalaj değişim Bu yöntemde marka imajı kuvvetlendirme amaçlanır
2Pazar Farklılaştırma: Ürünleri ayrı pazarlarda yaygınlaştırmak demektir Yeni pazarlara yönelerek, talep ve satışlar arttırılabilir Farklı bölgelere ve öbür alıcı gruplarına ulaşarak yatay artış gerçekleşir
Düşey Yükselme: İki yönde gerçekleşir
1Geriye Doğru Düşey Büyüme: İşletme, daha önce satın aldığı girdi mallarını kendi üretmeye başlar İşletmeye üstünlük sağlıyorsa bu şekilde büyümeye yönelebilir Oysa şunlar dikkate alınmalıdır;
*Girdi mallarının üretimi için tatmin edici kaynak ayırma imkanı
*Yüksek kar oranıyla alıştırma
*Girdileri zamanında ve uygun kalitede miktar edememe
*Satıcı azlığı
2İleri Içten Düşey Büyüme: Üretilen malların tüketicilere geçişinde gerçekleşir Satış organizasyonu kurulduğunda gerçekleşir Örneğin; bayi ve mağazalar yoluyla satmak yerine şubeler başlatmak İleri içten düşey çoğaltma koşulları;
*Yayılma sistemi kuracak kaynak bulunması
*Dağıtım kanallarında sıkışıklık ve sonucunda gecikmeler
*Pazarlama kanalının fazla uzun ve yüksek fiyat artışı gerektirmesi
*Çok teknik mahsul üretimi
*Dağılma kanalındaki işletmelerin uzmanlaşmaması
*Büyüyen sektörde hedeflemek
Dış Yükselme: İşletmeler, iç kaynakları yetersiz geldiğinde dış kaynaklar kullanırlar Dış yükselme, genelde iki veya daha artı işletmenin birleşmesiyle gerçekleşir Dış büyüme doğru;
*İşletme, tek başına yapamayacağı işler yapabilir
*İşletmenin sektöründe teknoloji fazla çabuk değişiyorsa ya da işletmede teknoloji yoğunsa, yeni teknolojiler daha basit kazanılır
*İşletme, daha önce tek başına hizmet veremediği ortaklarına hizmet verebilir
*Finansman kaynakları kolay bulunur
*Piyasaya hakimiyet ve rekabet kolaylaşır, tekelleşme sağlanabilir
*Diğer işletmeleri satın alarak büyüyen işletme, yeni ürünler, üretim teknikleri ve yeni organizasyonlar kazanabilir
Dikey Birleşme: Üretim ve pazarlama faaliyetlerinin başarısı için gerçekleşen birleşme türüdür İşletme, düşey birleşmeyle rekabet gücünü arttırabilir
Dikey birleşmenin avantajları;
*Yeni ürünler çıkarılabilir
*İşletmenin denetleme gücü artar
*Fazla koordinasyon hızı, giderleri azaltır
*Pazarlama veya teknik data geliştirilebilir
*Satın alma ve satış giderleri azalır
*Tedarikçi ve satıcılarla uzun süreli anlaşmalar yapılabilir, iletişim, fiyatlama gibi işler azalır
*Toplam kalite uygulaması sağlanır
Dikey birleşmenin dezavantajları;
*Tedarikçi ve satıcılardan veri alımı azalır
*İyi organize edilmezse giderler artar
*Yöneticiler, en iyi yolu şiddet bulurlar
*Koordinasyon, bir takım giderleri arttırabilir
*Patavatsız süreçler uzayabilir
*Birleşilecek işletmenin örgüt kültürü farklıysa başarısız olunur
*İşletme, yakın başarısız işletmeyle ilişkiye girebilir
Satın alınan işletmenin çıktısı, satın bölge işletmenin girdisiyse buna geriye düşey birleşme denir geriye doğru düşey birleşmenin esas amacı, tedarikçi işletmeye sahip olup kontrol etmektir Genellikle tedarikçilerin maliyet yükseltmesi halinde uygulanır
Satın bölge işletmenin çıktısı, satın alınan işletmenin girdisiyse, buna ise ileri doğru dikey birleşme denir İşletmenin mallarını satan işletme satın alınmakta ve yoklama edilmektedir
Yatay Birleşme: Aynı malların üreticilerinin birleşmesidir Diğer bir işletmenin yoklama ve sahipliği amaçlı birleşme türüdür Faaliyet bölgesi genişletmek, ürün portföyü genişletmek, imal arttırıp maliyet çökertmek ve rekabet için bu yöntemle birleşme gerçekleştirilir Günümüzde stratejik yöntemin en kayda değer trendlerindendir Rakipler arasında birleşme yaygınlık nedeni, büyüklükle sağlanan ekonomi, kaynak ve hüner transferidir
Yatay birleşme, işletmelerin istedikleri dek büyüyememeleri nedeniyle, ekonomik kullanılamayan kaynakların ekonomik kullanımını sağlar
Kaynakça:
Anadolu Üniversitesi – Genel İşletme – Haziran 2008