İtalya tarihcesi
İtalya'nın tarihi
İtalya'nın Magna Grecia (Buyuk Yunan kulturu) ve Etrusklerle başlayan tarihi, Roma Cumhuriyeti ve Roma İmparatorluğu doneminde Butun Akdeniz bolgesine egemen olmasıyla Ronesans doneminde Avrupa sanatı, kulturu ve felsefesine damgasını vurmuştur Orta Cağ ve Yeni Cağ boyunca kent devletler tarafından yonetilen İtalya ancak 1861 yılında birleşerek cağdaş anlamda bir devlet haline gelmiştir NATO, AB, OECD gibi orgutlerin kuruldukları tarihlerden beri uyesi olan İtalya gunumuzde Avrupa'nın en gelişmiş ulkeleri arasında yer almaktadır
Tarih oncesi donem
İtalya'nın adı İtalya yarımadasının orta kısmındaki Abruzzo bolgesine yerleşmiş olan İtalik kavimlerden gelmektedir Varlıkları MO 9 yuzyıla kadar uzanan bu kavimler arasında Sabinler, Samnitler ve Umbriler bulunmaktadır Roma İmparatoru Caesar Augustus'un zamanına gelindiğinde butun bu kavimler İtalya adı altında birleştirilerek Roma İmparatorluğunun cekirdeğini oluşturmuştur
İtalya yarımadasındaki insan varlığının izleri bu İtalik kavimlerin yarımadaya ulaşmalarından cok oncelerine, orneğin Yeni Taş Cağı'na kadar dayanır Lombardiya'daki Val Camonica vadisinde MO 8000 yılında kayalara oyulmuş resimler bulunmuştur MO 15001100 yılları civarında kuzey İtalya'da izlerine rastlanan Terramare kulturu ise Tunc Cağına ait balta, kılıc ve hancer gibi cisimlerle gunumuze kadar ulaşmıştır Demir Cağının ornekleri ise MO 117 yuzyıllar arasında Toskana civarında yerleşmiş Villinova kulturune aittir
MO 800 yılından sonra ortaya cıkan Etruskler İtalya yarımadasında Antik Roma kulturunden once ortaya cıkmış en onemli kulturdur Etrusklerin kokeni hakkında bircok değişik hipotez mevcuttur Konuştukları dilin bir HintAvrupa dili olmadığı bilinmektedir Roma kentinin kendisi Etrusk topraklarına dahildi MO 396 yılında Etrusklerin en buyuk kenti olan Veio kentinin Romalılar tarafından istila edilmesiyle sona eren bu uygarlık Roma kulturune damgasını vurmuş, Roma kulturu, mimarisi ve sanatına cok buyuk bir etki yapmıştır
İtalya yarımadasında Antik Roma'dan once gelişmiş bir diğer kultur ise Magna Grecia kulturudur Yarımadanın guney ucunda Yunanlar tarafından geliştirilmiş bu kulturun izleri bolgede hala konuşulmakta olan antik bir Yunan lehcesi dolayısıyla gunumuze kadar ulaşmıştır Aclık, iklim koşulları, felaketler gibi nedenlerle Yunanistan'ı terkederek İtalya'nın guneyine yerleşen bu kavimler İtalya kulturune onemli katkılarda bulunmuşlardır Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonraki yıllarda dahi Bizans İmparatorluğu'ndan ceşitli nedenlerle ayrılan Yunanlar bu bolgeye yerleşerek İtalya'nın guney bolgesindeki Yunan uygarlığını canlı tutmuşlardır Gunumuzde bolge tamamen İtalyanlaşmış olmakla birlikte kucuk bir azınlık Griko dili denen bir Yunan lehcesini hala konuşmaya devam etmektedir
Antik Roma
İtalya tarihi Antik Roma doneminde ilk altın cağını yaşamıştır MO 9 yuzyılda İtalya Yarımadası'nda kurulan Roma şehir devletinden doğan bu uygarlık zamanla tum Akdeniz'i cevreleyen muazzam bir imparatorluk haline gelmiştir Yaklaşık 12 yuzyıl boyunca varlığını surdurmuş olan Roma uygarlığı bir monarşiden oligarşi ve cumhuriyetin bireşimi bir demokrasiye ve daha sonra da otokratik bir imparatorluğa donuşmuştur
Fetih ve asimilasyon yollarıyla Batı Avrupa ve Akdeniz'i cevreleyen bolgede egemen olan Roma İmparatorluğu zaman icinde duşuşe gecmiş ve cokmuştur Hispanya, Galya ve İtalya'yı icine alan batı imparatorluğu 5 yuzyılda bağımsız krallıklara bolundu Batı imparatorluğunun 476 yılında sona ermesi Roma'nın yıkılışı ve Orta Cağ'ın başlangıc tarihi kabul edilir Ote yandan İstanbul'dan yonetilen doğu imparatorluğu, 1453 yılına kadar varlığını surdurmuştur
Roma uygarlığı, kulturel olarak yoğun bicimde ilham ve ornek aldığı Antik Yunan ile birlikte klasik antikiteye dahil edilir Antik Roma Batı dunyasındaki hukuk, savaş, sanat, edebiyat, mimari, teknoloji ve dil konularının gelişimine buyuk katkıda bulunmuştur ve halen de gunumuz dunyası uzerinde buyuk etkiye sahiptir
Orta Cağ
Roma İmparatoru I Theodosius'un 395 yılında olmesi uzerine imparatorluk ikiye ayrıldı İtalya bu iki devletten biri olan Batı Roma İmparatorluğu'nun bir parcası haline geldi Batı Roma İmparatorluğu fazla yaşamadı 410 yılında Vizigot kralı I Alarik Roma'yı yağmaladı En son Roma İmparatoru olan Romulus Augustus 476 yılında Cermen komutanı Odoakr tarafından tahttan indirildi 493 yılında İtalya Ostrogot kralı Theoderich'in orduları tarafından işgal edildi 552 yılında Doğu Roma (Bizans) İmparatoru Justinianos'un komutanları Belisarius ve Narses Guney ve Orta İtalya'yı ele gecirdiler 569 yılında ise bir Cermen ulusu olan Lombardlar Kuzey İtalya'da Milano gibi bircok kentleri ele gecirdiler
Bizans egemenliği doneminde İtalya'da Katolik kilisesi ortaya cıktı İtalya'daki otorite boşluğunı doldurarak sadece din acısından değil, siyasi acıdan da etkin bir kurum haline geldi Papalar bir Cermen ulusu olan Frankları yoneten Karolenj hanedanıyla işbirliği yaparak kendilerini Lombardlardan korumaya calıştılar 751 yılında Lombardlar guneye inerek Ravenna'yı ele gecirdiler Papa Franklardan yardım istedi Franklar Lombardları yenerek Orta İtalya'yı Papa'ya geri verdiler Boylece Roma kenti civarında bağımsız bir Papalık Devleti kurulmuş oldu 774 yılında Franklar Lombardların İtalya'daki egemenliğine tamamen son vererek İtalya'yı kendilerine bağladılar Frankların kralı Şarlman 800 yılında Papa'nın elinden tac giyerek Roma İmparatoru ilan edildi Şarlman'ın 814 yılındaki olumune kadar gecen sure boyunca gunumuzdeki İtalya, Almanya ve Fransa toprakları Karolenj İmparatorluğu'nun bayrağı altında birleşmiş oldu
843 yılında Şarlman'ın oğlu Dindar Ludwig'in olumunden sonra 3 oğlu Verdun Antlaşması'nı imzalayarak Karolenj İmparatorluğu'nu uc parcaya ayırdılar Kuzey İtalya bu uc krallık arasında Orta Frank Krallığı'nın elinde kaldı Aynı yıllarda Guney İtalya da Musluman Arapların istilalarına hedef oldu 827 yılında Sicilya Arapların eline gecti ve Sicilya Emirliği kuruldu 846 yılında Araplar Roma'yı yağmaladılar
11 yuzyıl da İtalya'da Roma İmparatorluğunun cokmesinden bu yana suren kargaşa donemi bir nebze olsun azaldı Ceşitli kentlerde irili ufaklı devletler ortaya cıktı Venedik Cumhuriyeti, Ceneviz Cumhuriyeti, Papalık Devleti, Lombard Birliği, Napoli Krallığı ve Floransa Cumhuriyeti gibi bu devletler kendi aralarında ve diğer ulkelerle savaştılar Bu devletlerin vatandaşı olan bircok İtalyan 1095 yılında başlayan Haclı Seferlerine katılarak Orta Doğu'ya gittiler İslam uygarlığıyla yapılan ticaret ve kultur alışverişi İtalyan kulturune buyuk katkılarda bulundu 15 yuzyılda başlayan İtalyan Ronesansına zemin hazırladı
Yeni Cağ
Ronesans
15 yuzyılda Ronesans İtalya'da doruğuna ulaşmıştır
İşgal donemi
İtalya'nın birleşmesi
19 yuzyılın ilk yıllarında İtalya I Napolyon tarafından işgal edilerek Fransız etkisi altına girdi Viyana Kongresi İtalya'nın Fransız işgalinden once yoneten hanedanlara geri verilmesini ongoruyordu Boylece Papalık Devleti, SardinyaPiemonte Krallığı, Toskana Grandukluğu, Modena Dukluğu ve LombardiyaVenedik Krallığı tekrar kuruldu Ancak Carbonari adı verilen gizli dernekler İtalya'nın birleşmesi icin calışmaya başladılar Giuseppe Mazzini ve Giuseppe Garibaldi birleşme hareketinin onculeri arasında yer alıyorlardı Ayrıca Sardinya kralı II Victor Emmanuel de bu birleşme hareketini destekleyenler arasındaydı
1848 yılında Lombardiya Avusturya'nın elinde bulunuyordu İtalya'yı birleştirmek konusunda Fransa'nın desteğini almayı başaran İtalya, 1859'da Fransa ile birlikte Avusturya'yı mağlup etti ve 11 Kasım 1859'da Avusturya ile Piyemonte arasında Zurih'te barış antlaşması yapıldı Buna gore; Avusturya, Lombardiya'yı Piyemonte'ye verdi Venedik dahil olmak uzere diğer İtalyan Devletleri arasında bir konfederasyon teşkil edilmesi ve konfederasyonun fahri başkanının papa, fiili başkanının Piyemonte olması kabul edildi Bir sure sonra Kuzey İtalya'daki kucuk devletler de Piyemonte'ye katılma kararı aldılar Boylece butun Kuzey ve Orta İtalya Piyemonte'ye katılmış oldu 1870'de Roma ve 1886'da Venedik, İtalya birliğine dahil oldular Bunların da iştiraki sonucu İtalyan Milli Birliği tamamlanmış oldu İtalya Krallığı kuruldu
Yakın Cağ
1861 yılında İtalya Krallığı kurulunca İtalya Roma doneminden sonra ilk defa tek bir ulke haline gelmiştir Bundan sonra diğer Avrupa ulkeleri gibi kolonileşme yoluna giden İtalya Osmanlı Devleti'na karşı yaptığı Trablusgarp Savaşı'nı kazandı Libya, Etyopya ve Somali gibi bazı Afrika ulkelerini işgal etti
I Dunya Savaşı'ndan sonra Turkiye'ye ait Oniki Adaları eline gecirdi 19221943 yılları arasında İtalya Benito Mussolini'nin liderliği altında Faşizme yoneldi II Dunya Savaşı'nda yenilmesinden sonra buyuk bir cokuntu yaşadı İtalyan halkı 1 Ocak 1948 tarihinde yeni bir anayasayı onaylayarak cumhuriyeti ilan etti 4 Nisan 1949 tarihinde NATO'nun, 25 Mart 1957 tarihinde de Avrupa Birliği'nin kurucu uyeleri arasında yer aldı
İtalya'nın tarihi
İtalya'nın Magna Grecia (Buyuk Yunan kulturu) ve Etrusklerle başlayan tarihi, Roma Cumhuriyeti ve Roma İmparatorluğu doneminde Butun Akdeniz bolgesine egemen olmasıyla Ronesans doneminde Avrupa sanatı, kulturu ve felsefesine damgasını vurmuştur Orta Cağ ve Yeni Cağ boyunca kent devletler tarafından yonetilen İtalya ancak 1861 yılında birleşerek cağdaş anlamda bir devlet haline gelmiştir NATO, AB, OECD gibi orgutlerin kuruldukları tarihlerden beri uyesi olan İtalya gunumuzde Avrupa'nın en gelişmiş ulkeleri arasında yer almaktadır
Tarih oncesi donem
İtalya'nın adı İtalya yarımadasının orta kısmındaki Abruzzo bolgesine yerleşmiş olan İtalik kavimlerden gelmektedir Varlıkları MO 9 yuzyıla kadar uzanan bu kavimler arasında Sabinler, Samnitler ve Umbriler bulunmaktadır Roma İmparatoru Caesar Augustus'un zamanına gelindiğinde butun bu kavimler İtalya adı altında birleştirilerek Roma İmparatorluğunun cekirdeğini oluşturmuştur
İtalya yarımadasındaki insan varlığının izleri bu İtalik kavimlerin yarımadaya ulaşmalarından cok oncelerine, orneğin Yeni Taş Cağı'na kadar dayanır Lombardiya'daki Val Camonica vadisinde MO 8000 yılında kayalara oyulmuş resimler bulunmuştur MO 15001100 yılları civarında kuzey İtalya'da izlerine rastlanan Terramare kulturu ise Tunc Cağına ait balta, kılıc ve hancer gibi cisimlerle gunumuze kadar ulaşmıştır Demir Cağının ornekleri ise MO 117 yuzyıllar arasında Toskana civarında yerleşmiş Villinova kulturune aittir
MO 800 yılından sonra ortaya cıkan Etruskler İtalya yarımadasında Antik Roma kulturunden once ortaya cıkmış en onemli kulturdur Etrusklerin kokeni hakkında bircok değişik hipotez mevcuttur Konuştukları dilin bir HintAvrupa dili olmadığı bilinmektedir Roma kentinin kendisi Etrusk topraklarına dahildi MO 396 yılında Etrusklerin en buyuk kenti olan Veio kentinin Romalılar tarafından istila edilmesiyle sona eren bu uygarlık Roma kulturune damgasını vurmuş, Roma kulturu, mimarisi ve sanatına cok buyuk bir etki yapmıştır
İtalya yarımadasında Antik Roma'dan once gelişmiş bir diğer kultur ise Magna Grecia kulturudur Yarımadanın guney ucunda Yunanlar tarafından geliştirilmiş bu kulturun izleri bolgede hala konuşulmakta olan antik bir Yunan lehcesi dolayısıyla gunumuze kadar ulaşmıştır Aclık, iklim koşulları, felaketler gibi nedenlerle Yunanistan'ı terkederek İtalya'nın guneyine yerleşen bu kavimler İtalya kulturune onemli katkılarda bulunmuşlardır Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonraki yıllarda dahi Bizans İmparatorluğu'ndan ceşitli nedenlerle ayrılan Yunanlar bu bolgeye yerleşerek İtalya'nın guney bolgesindeki Yunan uygarlığını canlı tutmuşlardır Gunumuzde bolge tamamen İtalyanlaşmış olmakla birlikte kucuk bir azınlık Griko dili denen bir Yunan lehcesini hala konuşmaya devam etmektedir
Antik Roma
İtalya tarihi Antik Roma doneminde ilk altın cağını yaşamıştır MO 9 yuzyılda İtalya Yarımadası'nda kurulan Roma şehir devletinden doğan bu uygarlık zamanla tum Akdeniz'i cevreleyen muazzam bir imparatorluk haline gelmiştir Yaklaşık 12 yuzyıl boyunca varlığını surdurmuş olan Roma uygarlığı bir monarşiden oligarşi ve cumhuriyetin bireşimi bir demokrasiye ve daha sonra da otokratik bir imparatorluğa donuşmuştur
Fetih ve asimilasyon yollarıyla Batı Avrupa ve Akdeniz'i cevreleyen bolgede egemen olan Roma İmparatorluğu zaman icinde duşuşe gecmiş ve cokmuştur Hispanya, Galya ve İtalya'yı icine alan batı imparatorluğu 5 yuzyılda bağımsız krallıklara bolundu Batı imparatorluğunun 476 yılında sona ermesi Roma'nın yıkılışı ve Orta Cağ'ın başlangıc tarihi kabul edilir Ote yandan İstanbul'dan yonetilen doğu imparatorluğu, 1453 yılına kadar varlığını surdurmuştur
Roma uygarlığı, kulturel olarak yoğun bicimde ilham ve ornek aldığı Antik Yunan ile birlikte klasik antikiteye dahil edilir Antik Roma Batı dunyasındaki hukuk, savaş, sanat, edebiyat, mimari, teknoloji ve dil konularının gelişimine buyuk katkıda bulunmuştur ve halen de gunumuz dunyası uzerinde buyuk etkiye sahiptir
Orta Cağ
Roma İmparatoru I Theodosius'un 395 yılında olmesi uzerine imparatorluk ikiye ayrıldı İtalya bu iki devletten biri olan Batı Roma İmparatorluğu'nun bir parcası haline geldi Batı Roma İmparatorluğu fazla yaşamadı 410 yılında Vizigot kralı I Alarik Roma'yı yağmaladı En son Roma İmparatoru olan Romulus Augustus 476 yılında Cermen komutanı Odoakr tarafından tahttan indirildi 493 yılında İtalya Ostrogot kralı Theoderich'in orduları tarafından işgal edildi 552 yılında Doğu Roma (Bizans) İmparatoru Justinianos'un komutanları Belisarius ve Narses Guney ve Orta İtalya'yı ele gecirdiler 569 yılında ise bir Cermen ulusu olan Lombardlar Kuzey İtalya'da Milano gibi bircok kentleri ele gecirdiler
Bizans egemenliği doneminde İtalya'da Katolik kilisesi ortaya cıktı İtalya'daki otorite boşluğunı doldurarak sadece din acısından değil, siyasi acıdan da etkin bir kurum haline geldi Papalar bir Cermen ulusu olan Frankları yoneten Karolenj hanedanıyla işbirliği yaparak kendilerini Lombardlardan korumaya calıştılar 751 yılında Lombardlar guneye inerek Ravenna'yı ele gecirdiler Papa Franklardan yardım istedi Franklar Lombardları yenerek Orta İtalya'yı Papa'ya geri verdiler Boylece Roma kenti civarında bağımsız bir Papalık Devleti kurulmuş oldu 774 yılında Franklar Lombardların İtalya'daki egemenliğine tamamen son vererek İtalya'yı kendilerine bağladılar Frankların kralı Şarlman 800 yılında Papa'nın elinden tac giyerek Roma İmparatoru ilan edildi Şarlman'ın 814 yılındaki olumune kadar gecen sure boyunca gunumuzdeki İtalya, Almanya ve Fransa toprakları Karolenj İmparatorluğu'nun bayrağı altında birleşmiş oldu
843 yılında Şarlman'ın oğlu Dindar Ludwig'in olumunden sonra 3 oğlu Verdun Antlaşması'nı imzalayarak Karolenj İmparatorluğu'nu uc parcaya ayırdılar Kuzey İtalya bu uc krallık arasında Orta Frank Krallığı'nın elinde kaldı Aynı yıllarda Guney İtalya da Musluman Arapların istilalarına hedef oldu 827 yılında Sicilya Arapların eline gecti ve Sicilya Emirliği kuruldu 846 yılında Araplar Roma'yı yağmaladılar
11 yuzyıl da İtalya'da Roma İmparatorluğunun cokmesinden bu yana suren kargaşa donemi bir nebze olsun azaldı Ceşitli kentlerde irili ufaklı devletler ortaya cıktı Venedik Cumhuriyeti, Ceneviz Cumhuriyeti, Papalık Devleti, Lombard Birliği, Napoli Krallığı ve Floransa Cumhuriyeti gibi bu devletler kendi aralarında ve diğer ulkelerle savaştılar Bu devletlerin vatandaşı olan bircok İtalyan 1095 yılında başlayan Haclı Seferlerine katılarak Orta Doğu'ya gittiler İslam uygarlığıyla yapılan ticaret ve kultur alışverişi İtalyan kulturune buyuk katkılarda bulundu 15 yuzyılda başlayan İtalyan Ronesansına zemin hazırladı
Yeni Cağ
Ronesans
15 yuzyılda Ronesans İtalya'da doruğuna ulaşmıştır
İşgal donemi
İtalya'nın birleşmesi
19 yuzyılın ilk yıllarında İtalya I Napolyon tarafından işgal edilerek Fransız etkisi altına girdi Viyana Kongresi İtalya'nın Fransız işgalinden once yoneten hanedanlara geri verilmesini ongoruyordu Boylece Papalık Devleti, SardinyaPiemonte Krallığı, Toskana Grandukluğu, Modena Dukluğu ve LombardiyaVenedik Krallığı tekrar kuruldu Ancak Carbonari adı verilen gizli dernekler İtalya'nın birleşmesi icin calışmaya başladılar Giuseppe Mazzini ve Giuseppe Garibaldi birleşme hareketinin onculeri arasında yer alıyorlardı Ayrıca Sardinya kralı II Victor Emmanuel de bu birleşme hareketini destekleyenler arasındaydı
1848 yılında Lombardiya Avusturya'nın elinde bulunuyordu İtalya'yı birleştirmek konusunda Fransa'nın desteğini almayı başaran İtalya, 1859'da Fransa ile birlikte Avusturya'yı mağlup etti ve 11 Kasım 1859'da Avusturya ile Piyemonte arasında Zurih'te barış antlaşması yapıldı Buna gore; Avusturya, Lombardiya'yı Piyemonte'ye verdi Venedik dahil olmak uzere diğer İtalyan Devletleri arasında bir konfederasyon teşkil edilmesi ve konfederasyonun fahri başkanının papa, fiili başkanının Piyemonte olması kabul edildi Bir sure sonra Kuzey İtalya'daki kucuk devletler de Piyemonte'ye katılma kararı aldılar Boylece butun Kuzey ve Orta İtalya Piyemonte'ye katılmış oldu 1870'de Roma ve 1886'da Venedik, İtalya birliğine dahil oldular Bunların da iştiraki sonucu İtalyan Milli Birliği tamamlanmış oldu İtalya Krallığı kuruldu
Yakın Cağ
1861 yılında İtalya Krallığı kurulunca İtalya Roma doneminden sonra ilk defa tek bir ulke haline gelmiştir Bundan sonra diğer Avrupa ulkeleri gibi kolonileşme yoluna giden İtalya Osmanlı Devleti'na karşı yaptığı Trablusgarp Savaşı'nı kazandı Libya, Etyopya ve Somali gibi bazı Afrika ulkelerini işgal etti
I Dunya Savaşı'ndan sonra Turkiye'ye ait Oniki Adaları eline gecirdi 19221943 yılları arasında İtalya Benito Mussolini'nin liderliği altında Faşizme yoneldi II Dunya Savaşı'nda yenilmesinden sonra buyuk bir cokuntu yaşadı İtalyan halkı 1 Ocak 1948 tarihinde yeni bir anayasayı onaylayarak cumhuriyeti ilan etti 4 Nisan 1949 tarihinde NATO'nun, 25 Mart 1957 tarihinde de Avrupa Birliği'nin kurucu uyeleri arasında yer aldı