İyot ve Tiroit

İyot ve Tiroit

İyot vücutta ne işe fayda?
İyot, tiroit hormonu yapımı için elzem olan bir maddedir Tiroit hormonları (T4 ve T3) çoğu hücrenin metabolik işlemlerini düzenler, birçok organın bilhassa beynin erken büyümesi ve gelişmesininde rol oynar İnsanlarda beynin büyüyüp gelişmesinin büyük bir kısmı gebelik esnasında ve doğumdan ilk 23 yıl sonra olur
İyot nerede bulunur? Jurnal iyot ihtiyacı ne kadardır?
İyot genelde yüksek miktarda deniz ürünlerinde daha eksik miktarda süt, yumurta ve ette, çok eksik miktarda sebzelerde ve meyvelerde bulunur Çoğu insanın çok eksik miktarda iyoda ihtiyacı olur

WHO (World Health Organization) göre belirlenen jurnal iyot ihtiyacı şöyledir:

059 aylık olan çocuklarda: 90 mikrogramgün,
612 yaş aralarında: 120 mikrogramgün
Genç erişkinlerde ve erişkinlerde:150 mikrogramgün
Hamilelerde ve emzirme esnasında: 200 mikrogramgün
Hamilelerde ve emzirme sırasındaki iyot miktarı bazı kuruluşlara göre sırasıyla 220 ve 290 mikrogramgün''e dek çıkarılmaktadır

Tiroit glandı yetkisiz olanlarda günlük gereksinim fazla daha fazladır Yiyeceklerdeki iyot miktarının ölçülmesi oldukça zordur Tatmin Edici iyot alınıp alınmadığı iyot miktarının idrarda ölçülmesi ile ortaya çıkarılırÇünkü alınan iyodun birçok idrar, çok az bir kısmı ise dışkı ile atılır İyot eksikliği olmayan yerlerde idrardaki iyot atılımı minimum 100 mikrogramgün, iyot eksikliği olan bölgelerde ise 345 mikrogramgün''dür Pratikte 24 saatlik idrar toplanması oldukça zordur böylece buna alternatif olarak iyot ve kreatinin arasındaki oran hesaplanır

İyot eksikliğinde ne olur?
Yeterince iyot alınamadığı durumlarda (örneğin doğu Karadeniz bölgesinde) tiroit hormonu yetersizliği ortaya çıkar Hormon yetersizliği feedback düzenleme mekanizması denilen bir mekanizma ile hipofizden TSH salgılanmasını sağlar TSH yeterli miktarda tiroit hormonu üretmesi için tiroidi uyarır TSH''nın uzun zaman tiroidi uyarması tiroit hücrelerinin büyümesine ve çoğalmasına niçin olur Bu ise tiroidin hacminin büyümesine dolayısıyla guatr oluşumuna neden olur Buzullar ya da devamlı yağışlar topraktaki iyodu uzaklaştırarak yetişen sebze ve meyvelerde iyot eksikliğine niçin olur Bu yiyeceklerle beslenenlerde guatr ortaya çıkar Bu hastaların tuzuna iyot ilave edilmesi (iyot suplemantasyonu) ile guatırları küçülür
Hamilelerde iyot eksikliği bebeğin beyin gelişmesini önler ve hipotiroidiye neden olur sonuç olarak beyinde geri dönüşümsüz zeka geriliği ortaya çıkar
İyot eksikliğine tabi olarak ortaya çıkan hastalıklar İyot Eksikliği Hastalıkları olarak ifade edilir Bu hastalıklar şöyle özetlenebilir:

Hamilelikte: Kendiliğinden düşük, ölü doğum, doğumsal aykırılık, hamilelik sırasında ve doğumdan sonra bebeklerde rahatsızlık, endemik cücelik;

Yeni doğanda: Guatr, bariz ve subklinik hipotiroidi, cücelik;

Çocuklarda ve genç erişkinlerde: Guatr, subklik ve aşikar hipotiroidi, zeka geriliği, fiziksel gelişme bozukluğu;

Erişkinlerde: Guatr ve komplikasyonları, hipotiroidi, akıl geriliği, kısırlıkta büyüme, kendiliğinden hipertiroidi, radyasyona karşı duyarlılıkta yükselme

İyot eksikliğine yan hastalıkların tedavisi ve önlenmesi nasıl yapılır?
Endemik bölgelerde oluşan guatırın tedavisinde uzun süreli iyot uygulaması (iyot suplemantasyonu) ya da tiroit hormon uygulaması ile guatr küçülür Büyük ve bilhassa solgun borusuna zorlama yapan guatırlarda cerrahi girişim gerekebilir Ancak bu tedavi şeklini genel nufüsa göstermek mümkün değilidr En iyi tedavi şekli endemik guatra ve diğer tiroit hastalıklara neden olan iyot yetersizliğini ortadan kaldırmaktır Bunun için iyot profilaksisi gerekmektedir İyot profilikasisinde tuza, ekmeğe ya da suya iyot katmakla (iyot suplemantasyonu) mümkündür Bunlar içinde en yaygın iyot profilaksisi metodu tuza iyodun (potasyum iyodür)katılmasıdır İyotlu tuz 80 yıldan beri çoğu memlekette başarılı bir şekilde uygulanmaktadır WHO (Dünya Sıhhat Teşkilatı), jurnal gereksinim olan 150 mikro gram iyodun elde edilmesi için bir kilo tuza 2040 mg iyot ilave edilmesini önermektedir İyotlanmış tuzun üretiminden tüketiciye kadar sistemik olarak denetleme edilmesi gerekmektedir
Memleketimizde tuzun iyotlanmasına Sıhhat Bakanlığı kadar 1994 yılında başlanmış ve 1999 yılında sofra tuzunun iyotlanması gerekli ışık halkası gelmiştir13 Ocak 2005 tarih ve 25699 sayılım kanun ile de iyotsuz gıda sanayi tuzunun aracısız tüketiciye sunumu yasaklanmıştır

İyot yetersizlği için uygulanan iyotlu tuzun ( iyot suplemantasyonu) alt etkisi var mı? Nelerdir?

İyot yetersizliği tiroit fonksiyon bozukluklarına neden olduğu gibi fazlalılığında da tiroit fonksiyonlarının bozabilmektedir Bilhassa aşırı iyot suplemantasyonundan sonradan (yedek) tiroidde 4 rahatsızlık ortaya çıkabilir:

İyodun oluşturduğu hipertiroidi

Daha artı 40 yaşın üzerinde ve multinodüler guatr olanlarda görülür İyot suplemantasyonundan 110 sene daha sonra hipertiroidi insidansı normale döner

Guatr ve iyodun oluşturduğu hipotiroidi

durmadan yüksek miktarda iyot alımı sonucu ortaya çıkar Bunun nedeni olasılıkla iyodun otoimmun tiroit hastalıklarını artırması ve aşırı iyodun tiroit fonksiyonlarını geçici olarak bloke etmesidir

İyodun oluşturduğu tiroidit (Hashimoto tiroiditi)
Yüksek miktardaki iyot Tiroglobulin immunitesini artırarak otoimmun reaksiyonunu tetikler veya oluşan özgürlük radikaller tiroit hücrelerine zarar verir Ilk kez Amerika''''da 1962 yılında tuza katılan iyodun cerrahi sonucu çıkarılan guatırlarda Hashimoto tiroiditine neden olduğu gösterilmiştir daha sonra İyot suplemantasyonu sonucu Hashimoto tiroiditindeki ortaya meydana çıkan artış, Yunanistan İtalya, İngiltere ve Danimarka''''da da dikkati çekmiştir 2002 yılında Batı Afrika''''da yapılan bir çalışmada suya iyot katıldıktan 30 hafta sonradan yüzde 40 vakada Hashimoto tiroiditinin geliştiği ve iyot miktarının azaltılması ile bunun azldığı gösterilmiştir

Okült papiller tiroit kanserlerinde (mikro kanser) çoğaltma
İyot suplemantasyonundan sonra ökült tiroit kanserlerinde (15 cm''nin altında olan tiroit kanserler)büyüme olmuştur Buna karşın iyot suplemantasyonu sonucu tiroit kanser sıklığında ve daha saldırgan (fena) tiroit kanserlerde (folliküler ve anaplastik)azalma görülmüştür

neticede, tatmin edici iyot suplemantasyonu yukarıda belirli emrindeki etkileri azaltmakta ve iyot eksikliğine tabi olarak ortaya çıkacak istenmeyen etkileri ortadan kaldırmaktadır Bunun için tuza katılan iyot miktarının ve kalitesinin ahenkli olarak yoklama edilmesi gerekir *