Dünyada ölüm oranı en yüksek hastalıklardan 2 sırada olan kanser hastalığıdır Son yıllarda jinekolojik kanserlerde de büyüme gözlenmektedir* Rahim ağzı, rahim, yumurtalık, vajen, vulva ve tüplerde görülen kanserlerinden oluşan jinekolojik
Dünyada ölüm oranı en yüksek hastalıklardan 2 sırada olan kanser hastalığıdır Son yıllarda jinekolojik kanserlerde de yükselme gözlenmektedir*
Rahim ağzı, rahim, yumurtalık, vajen, vulva ve tüplerde görülen kanserlerinden oluşan jinekolojik kanserlerden korunmak için yılda bir defa kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurulması ve test yaptırılması öneriliyor Jinekolojik kanserlerde müşterek bir niçin bulunmuyor Kanser tiplerine tarafından risk faktörlerinin değiştiği belirtiliyor
Rahim ağzı kanseri: Sigara kullanımı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar özellikle insan papillom virüs enfeksiyonu (HPV), erken yaşta cinsel ilişki, kocası çok eşli kadınlar, düşük sosyo idareli durum tehlike faktörü kabul ediliyor
Rahim kanseri: Şişmanlık, şeker hastalığı öyküsü, geç menopoz yaşı, kısırlık, progesteron olmaksızın kimsesiz östrojen kullanımı riski artırıyor
Yumurtalık kanseri: Bariz bir niçin saptanamamıştır Ancak yaş, ailesel faktörler yüksek hayvansal yağ içeren diyet, pudra kullanımı gibi çevresel ve genetik faktörlerin yumurtalık kanserinde etkin olduğu düşünülüyor Mesela yaşam boyu bir kadının yumurtalık kanserine yakalanma riski yüzde 14 iken, birinci derece akrabası yumurtalık kanseri olanda yüzde 5, iki adet birinci derece akrabasında olan kadınlarda yüzde 7 ’ye dek yükselmektedir
Belirtiler neler?
Jinekolojik kanserlerin belirtileri tutulan organa göre çeşitlilik gösteriyor Rahim ağzı kanserinin belirtisi cinsel ilişki sonrası lekelenme türünden vajinal kanama, adet miktarında veya süresinde büyüme, kahverengi vajinal sızıntı olarak ortaya çıkıyor İleri evrelerde bel ve kasık ağrısı, idrar yapmada güçlük ya da üçgenin taban olmayan kenarı ödemi görülebilir Rahim kanseri erken bulgu veren bir kanserdir, menopoz öncesi veya menopoz döneminde olağandışı kanamalarla semptom verir Yumurtalık kanseri ise neyazık oysa geç bulgu verir ve bulguları spesifik değildir Karın şişliği, sancı, sindirim güçlüğü, karın çevresinde artış, olağandışı vajinal kanama en sık görülen belirtilerdir Geç semptom vermesi sebebiyle yumurtalık kanseri olgularının yüzde 70 ’i faz 3 ve 4 ’de teşhis konur Vulva kanserinin en sık bulguları ise kronik kaşıntı, vulvada ele gelen kitle, sancı, kanama ve ülserlerdir
Jinekolojik kanserlerin ölüme yol açma riski
Jinekolojik kanserlerin ölüme yol açma oranları hastalığın evresine, histolojik tipi ve derecesine, hastanın genel durumuna yaşına ve yapılan cerrahiye tabi olarak değişiklik gösteriyor En kötü hayat süresine sahip olan kanserin, geç bulgu vermesi nedeniyle yumurtalık kanseri olduğu vurgulanıyor Tanı sonrası ortalama yaşam süresi yüzde 35 ’dir Rahim kanseri ise daha erken bulgu verdiği için yaşam süresi yumurtalık kanserine göre daha iyidir Bütün evreler için yaşam süresi oranları şu şekildedir: Safha I yüzde 75, evre II yüzde 60, faz yüzde 30 ve evre 4 için yüzde 10 ’dur Pap smear yöntemi ile erken tanısı çoğalan rahim ağzı kanserinde sıradan yaşam süresi yüzde 80 civarındadır Faz I yüzde 90, faz 2 yüzde 65, aşama 4 için ise yüzde 15 ’dir
Tanıda kullanılan yöntemler
Jinekolojik kanserlerin erken tanısı için geliştirilen yöntemler doğru tedavideki başarı oranı da artıyor Jinekoloji kanserlerden rahim ağzı kanserini son yıllarda erken tanının en çok arttığı kanser türü olarak değerlendiriliyor Bu kanserde Pap smear testi denilen rahim ağzından dökülen hücrelerin sitolojik incelemeleriyle yapılan tarama yöntemi ile gelecekte kanserleşme potansiyeli olan hücreli şansın dönmesi erken dönemde tanınmaktadır Bu lezyonların değil edilmesiyle rahim ağzı kanserinde ölüm oranında belirgin bir azalma tespit edilmiştir Pek ama, tek bir olumsuz Pap smear testi, rahim ağzı kanseri riskini yüzde 45 oranında azaltıyor Yaşam boyu dokuz olumsuz Pap smear testi ise bu riski yüzde 99 oranında azaltmaktadır Rahim ağzı kanseri için en etkili tarama yöntemi olan Pap smear testi 18 yaşın üstünde cinsel aktivitesi olan her kadına yılda bir kez önerilmektedir
Rahim ve yumurtalık kanserinde erken teşhis
Jinekolojik kanserlerde kullanılan tarama yöntemleri rahim kanserinde fazla etkili değil Rahim kanseri genellikle erken semptom verdiği için tanısı rahatlıkla konulabiliyor Fakat Riski yüksek olan şişman, diyabetik, östrojen tedavisi gören kişilerde tarama yapılabiliyor Tarama için vajinal sonografi, endometrial biyopsi ve büro histeroskopi kullanılabildiğini belirtiliyor Vajinal sonografiyle ölçülen rahim içi tabakasının kalınlığı 4 milimetrenin altındaysa rahim kanseri riski fazla düşüktür Tüm jinekolojik kanserler aralarında en ölümcül olan yumurtalık kanseri için etkili bir erken teşhis ve tarama yöntemi neyazık ancak yoktur Yıllık rutin tetkik erken tanı için tatmin edici değildir başta 1980 ’li yıllarda tanımlanan Ca125 ur belirteci adlı yüzey antijeniyle yumurtalık kanserinin yüzde 80 ’i saptanabiliyor Oysa menopoz öncesi döneminde Ca125 değerleri hamilelik, rahim iç dokusunun rahim dışındaki bölgelerde bulunması olarak tarif edilen endometriozis, sevecen yumurtalık kistleri gibi bir fazla nedene emrindeki olarak yükselebilir Keza erken dönemdeki yumurtalık kanserlerinin yüzde 50 ’sinde Ca125 alışılagelmiş olarak bulunmaktadır Transvajinal sonografi ve Doppler ultrason ile Ca125 ’in birlikte kullanımı taramanın niteliğini artırsa da rutin analiz için tatmin edici değildir
Jinekolojik kanserlerde tedavi
Jinekolojik kanserlerin tedavilerindeki başarı hastalığın evrelerine tarafından farklılık gösteriyor Etkin tedavinin genellikle cerrahi olduğuna uyarı çekiliyor Yumurtalık kanserinin bütün evrelerinde cerrahi uygulanır Genel Olarak bu olgular geç dönemde belirti verdikleri için hasta ileri evrede başvururlar Hastalara tam cerrahi evreleme yapılmalı ve ot gibi yaşama kitlesi en az seviyeye indirilmelidir Cerrahi evreleme sadece rahim ve yumurtalıkların alınması değil kanserin tüm karın içinde yaygınlığının araştırılması ve yayıldığı belirlenen bölgelerin temizlenmesi anlamına gelir Bu Nedenle hasta ileride alacağı kemoterapiden en fazla avantaj görür Çoğunlukla yumurtalık kanserinin birincil sonrası kemoterapi takiben ve “ikinci gösterme ameliyatı denilen yeniden bir işlem yapılır Bu ameliyatın sonucunda icabında her tarafta kemoterapi verilir Rahim ağzı kanserinin erken evrelerinde cerrahi uygulanırken ileri evrelerde radyasyon terapisi temel tedavi seçeneğini oluşturur Rahim kanserinde ise yeniden cerrahi ilk tedavi seçeneğidir Sonrasında radyoterapi ve gerekirse kemoterapide uygulanabilir Jinekolojik kanserli olgularda tedavi ve izlem multidisipliner yapılmalıdır Hastalıkların nükslerinde birden artı çare kombine olarak kullanılabilir
Korunmak için öneriler
Jinekolojik kanserlerin nedenleri çok öbür olduğu için korunmada da birçok faktörü göz önünde bulundurmak gerekiyor Rahim ağzı kanserinden korunmak için cinsel yolla bulaşan hastalıklardan özellikle insan papillom virüs (HPV) enfeksiyonundan korunma ön plana çıkıyor Üreme çağında doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda, rahim ve yumurtalık kanserlerin görülmesinde belirgin oranlarda azaldığı bilinmektedir Sigara kullanımı da rahim ağzı kanser riskini artırdığından sigaranın bırakılmasını önerilmektedir
Rahim ağzı kanseri: Rahim ağzı kanserinin erken tanısı ve tedavisi mümkün olduğundan mutlaka her yıl belirgin bir yakınma olmasa da Pap smear testi yapılmalıdır Son yıllarda HPV enfeksiyonları için aşı çalışmaları sürdürülüyor Ama henüz rutin kullanıma girmiş yok
Rahim kanseri: Aşırı kilo alımının engellenmesi, karşılıksız östrojen alınmaması ve kanserleşme potansiyeli olan rahim hastalıklarının uygun çare edilmesi gerekiyor
Yumurtalık kanseri: Doğum denetleme haplarının kullanılması ve ailede yumurtalık kanseri varlığında koruyucu girişimler önerilebilir Yani yumurtalık alınabilir Ancak bu tekrar tekrar yumurtalık kanserini ortadan kaldırmayabilir Jinekolojik kanserlerden korunma en iyi rutin takvim muayenelerin ihmal edilmeden yaptırılması ile gerçekleşir
h 3Jinekolojik kanserler nelerdir?
Dünyada ölüm oranı en yüksek hastalıklardan 2 sırada olan kanser hastalığıdır Son yıllarda jinekolojik kanserlerde de yükselme gözlenmektedir*
Rahim ağzı, rahim, yumurtalık, vajen, vulva ve tüplerde görülen kanserlerinden oluşan jinekolojik kanserlerden korunmak için yılda bir defa kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurulması ve test yaptırılması öneriliyor Jinekolojik kanserlerde müşterek bir niçin bulunmuyor Kanser tiplerine tarafından risk faktörlerinin değiştiği belirtiliyor
Rahim ağzı kanseri: Sigara kullanımı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar özellikle insan papillom virüs enfeksiyonu (HPV), erken yaşta cinsel ilişki, kocası çok eşli kadınlar, düşük sosyo idareli durum tehlike faktörü kabul ediliyor
Rahim kanseri: Şişmanlık, şeker hastalığı öyküsü, geç menopoz yaşı, kısırlık, progesteron olmaksızın kimsesiz östrojen kullanımı riski artırıyor
Yumurtalık kanseri: Bariz bir niçin saptanamamıştır Ancak yaş, ailesel faktörler yüksek hayvansal yağ içeren diyet, pudra kullanımı gibi çevresel ve genetik faktörlerin yumurtalık kanserinde etkin olduğu düşünülüyor Mesela yaşam boyu bir kadının yumurtalık kanserine yakalanma riski yüzde 14 iken, birinci derece akrabası yumurtalık kanseri olanda yüzde 5, iki adet birinci derece akrabasında olan kadınlarda yüzde 7 ’ye dek yükselmektedir
Belirtiler neler?
Jinekolojik kanserlerin belirtileri tutulan organa göre çeşitlilik gösteriyor Rahim ağzı kanserinin belirtisi cinsel ilişki sonrası lekelenme türünden vajinal kanama, adet miktarında veya süresinde büyüme, kahverengi vajinal sızıntı olarak ortaya çıkıyor İleri evrelerde bel ve kasık ağrısı, idrar yapmada güçlük ya da üçgenin taban olmayan kenarı ödemi görülebilir Rahim kanseri erken bulgu veren bir kanserdir, menopoz öncesi veya menopoz döneminde olağandışı kanamalarla semptom verir Yumurtalık kanseri ise neyazık oysa geç bulgu verir ve bulguları spesifik değildir Karın şişliği, sancı, sindirim güçlüğü, karın çevresinde artış, olağandışı vajinal kanama en sık görülen belirtilerdir Geç semptom vermesi sebebiyle yumurtalık kanseri olgularının yüzde 70 ’i faz 3 ve 4 ’de teşhis konur Vulva kanserinin en sık bulguları ise kronik kaşıntı, vulvada ele gelen kitle, sancı, kanama ve ülserlerdir
Jinekolojik kanserlerin ölüme yol açma riski
Jinekolojik kanserlerin ölüme yol açma oranları hastalığın evresine, histolojik tipi ve derecesine, hastanın genel durumuna yaşına ve yapılan cerrahiye tabi olarak değişiklik gösteriyor En kötü hayat süresine sahip olan kanserin, geç bulgu vermesi nedeniyle yumurtalık kanseri olduğu vurgulanıyor Tanı sonrası ortalama yaşam süresi yüzde 35 ’dir Rahim kanseri ise daha erken bulgu verdiği için yaşam süresi yumurtalık kanserine göre daha iyidir Bütün evreler için yaşam süresi oranları şu şekildedir: Safha I yüzde 75, evre II yüzde 60, faz yüzde 30 ve evre 4 için yüzde 10 ’dur Pap smear yöntemi ile erken tanısı çoğalan rahim ağzı kanserinde sıradan yaşam süresi yüzde 80 civarındadır Faz I yüzde 90, faz 2 yüzde 65, aşama 4 için ise yüzde 15 ’dir
Tanıda kullanılan yöntemler
Jinekolojik kanserlerin erken tanısı için geliştirilen yöntemler doğru tedavideki başarı oranı da artıyor Jinekoloji kanserlerden rahim ağzı kanserini son yıllarda erken tanının en çok arttığı kanser türü olarak değerlendiriliyor Bu kanserde Pap smear testi denilen rahim ağzından dökülen hücrelerin sitolojik incelemeleriyle yapılan tarama yöntemi ile gelecekte kanserleşme potansiyeli olan hücreli şansın dönmesi erken dönemde tanınmaktadır Bu lezyonların değil edilmesiyle rahim ağzı kanserinde ölüm oranında belirgin bir azalma tespit edilmiştir Pek ama, tek bir olumsuz Pap smear testi, rahim ağzı kanseri riskini yüzde 45 oranında azaltıyor Yaşam boyu dokuz olumsuz Pap smear testi ise bu riski yüzde 99 oranında azaltmaktadır Rahim ağzı kanseri için en etkili tarama yöntemi olan Pap smear testi 18 yaşın üstünde cinsel aktivitesi olan her kadına yılda bir kez önerilmektedir
Rahim ve yumurtalık kanserinde erken teşhis
Jinekolojik kanserlerde kullanılan tarama yöntemleri rahim kanserinde fazla etkili değil Rahim kanseri genellikle erken semptom verdiği için tanısı rahatlıkla konulabiliyor Fakat Riski yüksek olan şişman, diyabetik, östrojen tedavisi gören kişilerde tarama yapılabiliyor Tarama için vajinal sonografi, endometrial biyopsi ve büro histeroskopi kullanılabildiğini belirtiliyor Vajinal sonografiyle ölçülen rahim içi tabakasının kalınlığı 4 milimetrenin altındaysa rahim kanseri riski fazla düşüktür Tüm jinekolojik kanserler aralarında en ölümcül olan yumurtalık kanseri için etkili bir erken teşhis ve tarama yöntemi neyazık ancak yoktur Yıllık rutin tetkik erken tanı için tatmin edici değildir başta 1980 ’li yıllarda tanımlanan Ca125 ur belirteci adlı yüzey antijeniyle yumurtalık kanserinin yüzde 80 ’i saptanabiliyor Oysa menopoz öncesi döneminde Ca125 değerleri hamilelik, rahim iç dokusunun rahim dışındaki bölgelerde bulunması olarak tarif edilen endometriozis, sevecen yumurtalık kistleri gibi bir fazla nedene emrindeki olarak yükselebilir Keza erken dönemdeki yumurtalık kanserlerinin yüzde 50 ’sinde Ca125 alışılagelmiş olarak bulunmaktadır Transvajinal sonografi ve Doppler ultrason ile Ca125 ’in birlikte kullanımı taramanın niteliğini artırsa da rutin analiz için tatmin edici değildir
Jinekolojik kanserlerde tedavi
Jinekolojik kanserlerin tedavilerindeki başarı hastalığın evrelerine tarafından farklılık gösteriyor Etkin tedavinin genellikle cerrahi olduğuna uyarı çekiliyor Yumurtalık kanserinin bütün evrelerinde cerrahi uygulanır Genel Olarak bu olgular geç dönemde belirti verdikleri için hasta ileri evrede başvururlar Hastalara tam cerrahi evreleme yapılmalı ve ot gibi yaşama kitlesi en az seviyeye indirilmelidir Cerrahi evreleme sadece rahim ve yumurtalıkların alınması değil kanserin tüm karın içinde yaygınlığının araştırılması ve yayıldığı belirlenen bölgelerin temizlenmesi anlamına gelir Bu Nedenle hasta ileride alacağı kemoterapiden en fazla avantaj görür Çoğunlukla yumurtalık kanserinin birincil sonrası kemoterapi takiben ve “ikinci gösterme ameliyatı denilen yeniden bir işlem yapılır Bu ameliyatın sonucunda icabında her tarafta kemoterapi verilir Rahim ağzı kanserinin erken evrelerinde cerrahi uygulanırken ileri evrelerde radyasyon terapisi temel tedavi seçeneğini oluşturur Rahim kanserinde ise yeniden cerrahi ilk tedavi seçeneğidir Sonrasında radyoterapi ve gerekirse kemoterapide uygulanabilir Jinekolojik kanserli olgularda tedavi ve izlem multidisipliner yapılmalıdır Hastalıkların nükslerinde birden artı çare kombine olarak kullanılabilir
Korunmak için öneriler
Jinekolojik kanserlerin nedenleri çok öbür olduğu için korunmada da birçok faktörü göz önünde bulundurmak gerekiyor Rahim ağzı kanserinden korunmak için cinsel yolla bulaşan hastalıklardan özellikle insan papillom virüs (HPV) enfeksiyonundan korunma ön plana çıkıyor Üreme çağında doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda, rahim ve yumurtalık kanserlerin görülmesinde belirgin oranlarda azaldığı bilinmektedir Sigara kullanımı da rahim ağzı kanser riskini artırdığından sigaranın bırakılmasını önerilmektedir
Rahim ağzı kanseri: Rahim ağzı kanserinin erken tanısı ve tedavisi mümkün olduğundan mutlaka her yıl belirgin bir yakınma olmasa da Pap smear testi yapılmalıdır Son yıllarda HPV enfeksiyonları için aşı çalışmaları sürdürülüyor Ama henüz rutin kullanıma girmiş yok
Rahim kanseri: Aşırı kilo alımının engellenmesi, karşılıksız östrojen alınmaması ve kanserleşme potansiyeli olan rahim hastalıklarının uygun çare edilmesi gerekiyor
Yumurtalık kanseri: Doğum denetleme haplarının kullanılması ve ailede yumurtalık kanseri varlığında koruyucu girişimler önerilebilir Yani yumurtalık alınabilir Ancak bu tekrar tekrar yumurtalık kanserini ortadan kaldırmayabilir Jinekolojik kanserlerden korunma en iyi rutin takvim muayenelerin ihmal edilmeden yaptırılması ile gerçekleşir
h 3Jinekolojik kanserler nelerdir?