Kabızlığın farklı tanımları vardır, tuvalet yaparken zorlanma ve ıkınma muhtaçlığı olması, gaitanın çok sert olması, iki üç günde bir tuvalete çıkmak biçiminde tanımlayabiliriz.
İşlevsel tıp yaklaşımı açısından olağan sağlıklı bir insanın her gün tuvalete çıkması gerekir, zira dışkılama bedendeki toksinleri ve kimi hormonların bedenden atılmasını sağlar , gaita kalın barsakta bekledikçe gaita içindeki toksinler ve atık unsurlar tekrar geri emilip kana geçer. Bu durumda bedenin toksin yükü artar.
Kabızlık belirtileri
-
Haftada 3 seferden az dışkılamak ( Sağlıklı bir hayat için her gün 1 sefer dışkılamanın olağan olduğunu vurgulamak isterim) -
Sert ve kesim modül dışkılamak -
Çok ıkınmak zorunda kalmak -
Dışkılama sırasında barsağın tam boşalmasını engelleyen bir şeyin olduğu hissine kapılmak, düşünmek -
Barsağın tam boşalmadığını düşünmek -
Dışkılama sırasında karına elle bastırma yahut parmakla dışkılamaya yardımcı olma üzere durumların olması -
Üstteki belirtilerden 2 yahut daha fazlasının en az 3 aydır olması durumuna kronik kabızlık diyoruz
Tuvalet alışkanlığınızda nedenini açıklayamadığınız kalıcı bir değişiklik olduğunda doktora gitmeniz gerekir
Kabızlık nedenleri
Sindirilmiş besinler sindirim sisteminde, bilhassa kalın barsaklarda yavaş ilerlediğinde,
barsakların tam boşaltılamadığı durumlarda barsak içindeki gaitadaki kurur ve sertleşir, bu durumda kabızlık olur.
Kronik kabızlık nedenlerini detaylı olarak belirtmek istersek:
Kalın barsakları tıkayan patolojiler
-
Anüs kenarında “anal fissür “dediğimiz küçük bir yırtığın olması ağrıdan ötürü anüste gevşeme zorluğuna, spazma neden olur -
Kalın barsak kanserleri -
Barsağı daraltan güzel huylu , kanser olmayan nedenler -
Kalın barsaklara bası yapan karın içindeki öteki kanserler -
“Rektosel” dediğimiz vajen art duvarının zayıflığından kaynaklanan hastalığın olması
Kalın barsakların kasılmasın sağlayan hudutlarla ilgili nörolojik sıkıntılardan kaynaklanan nedenler
-
Barsak kasılmalarını sağlayan sonlarla ilgili “otonom nöropati” -
Multiple sclerosis -
Parkinson hastalığı -
Omurga yaralanmalarına bağlı hudut yaralanmaları -
Felç
-
Dışkılama sırasında anüsü çevreleyen kasların gevşeyememesi , biz bu sıkıntıya “anismus” diyoruz -
Dışkılama sırasında pelvik tabanı oluşturan kimi kasların kasılması, kimilerinin da gevşemesi gerekir, bu uyum sağlanamaması (dyssynergic defecation) -
Başka bir neden pelvik taban kaslarının zayıf olmasıdır
-
Şeker hastalığı -
Hamilelik -
Tiroid bezinin az çalışması ( hipothyroidism) -
Paratiroid bezinin fazla çalışması (hyperparathyroidism) -
Kan tetkiklerinde artmış kalsiyum, düşük magnesium bedelleri.
Kronik kabızlığa yatkınlık oluşturan risk faktörleri
-
Yaşlılık -
Bayanlarda kabızlık daha çok görülür -
Susuz kalmak -
Süt ve süt eserleri, badem vs.. besinler -
Lifli besinlerden yoksul bir diyet alışkanlığı olması -
Fizikî aktiviteden uzak, sedanter hayat -
Birtakım ilaçları kullanmak ( sakinleştiriciler, opioid kümesi arı kesiciler, antidepresan ilaçlar tansiyon düşürücüler üzere..) -
Makûs tuvalet alışkanlığı. Birtakım beşerler konutları dışında bir tuvaleti mümkün olduğunca kullanmak istemezler, dışkılama refleksi geldiğinde ertelemeye çalışırlar, bu durumda bağırsakta bekleyen gaita kurur ve sertleşir -
Depresyon , gerilim, anksiyete üzere ruhsal rahatsızlıkların olması
-
Hemoroid oluşması , ileri derece ıkınmaya bağlı anüs etrafındaki hemoroid göğüsleri büyür -
Anal fissür ; sert ve büyük gaita çıkarken makat kenarındaki cildi yırtar, küçük bir yırtık oluşur ancak epeyce ağrılıdır -
Fecal impaction; kronik kabızlıkta kalın bağırsağın son kısmı olan rektumda gaita birikir, sertleşir hasta gaita yapamaz hale gelir, hasta lakin bir müdahale ile dışkılayabilir. -
Uzun müddetten beri var olan çok ıkınmaya bağlı barsak sarkması olur -
Uzun mühletten beri var olan çok ıkınma sonucunda pelvik taban kasları zayıflar, bu bölgede var olan hudutların de ziyan görmesi sonucunda hasta gaz tutamaz duruma gelebilir
-
Bakliyat, sebzeler, meyveler, kepek, tam tahıl üzere bol lif içeren besinler gıdalar ile beslenmek -
İşlenmiş besinler, süt eserleri ve et eserleri üzere az lif içeren besinleri azaltmak -
Bol sıvı tüketmek -
Sistemli antrenman yapmak -
Gerilimden uzak durmak -
Dışkılama hissi geldiğinde ertelememek -
Tuvalet gereksinimini günü belirli bir saatine gelecek biçimde bir tertibe oturtmak, tercihen yemekten sonra
Hekimin genel muayenesinden sonra, kabızlığın nedenini bulmak için bir dizi testten bir kaçı belirli bir algoritm dahilinde istenebilir. Lakin bu testlere başlamadan evvel hastadan detaylı bilgi alıp, diyetini pahalandırmak sonra da muayene yapmak gerekir, birçok hasta kolay bir diyet değişikliği ile , hiçbir tetkik yapılmadan düzelebilmektedir.
-
Kan testleri, örneğin tiroid işlev testleri (tiroidin az çalışması kabızlık yapar) yahut kalsiyum seviyesinin yüksek olup olmadığın incelemek üzere . -
Ayakta direkt batın grafisi, barsakta tıkanıklık olup olmadığını gösterebilir yahut kalın barsakta gaitanın birikmiş olup olmadığını görürüz. -
Colonoscopy tetkikinde tüm kalın barsakları ve ince barsakların son 15-20 cmlik kısmını ucunda kamera ve ışık olan flexible bir aygıtla inceleriz. -
Anorectal manometry tetkikinde rektum dediğimiz kalın barsağın son kısmı ve bilhassa de anüsün (makat) işlevini ve bu iki kısmın çalışma uyumunu ölçeriz, gaitanın dışarı çıkması için rektum kasıldığında anüsün gevşemesi gerekir. Örneğin anismus dediğimiz rahatsızlıkta bu uyum bozulmuştur. -
Balon atım testi (Balloon expulsion test): Bu testte rektum (kalın barsağın son kısmı) içine balon kotulur ve su yada hava ile şişirilir. Şişen balon hastada tuvalet muhtaçlığı doğurur, hasta bu balonu tuvalette ıkınarak çıkarır, ıkınıp çıkarma mühleti testin sonucudur ve bu müddetin uzunluğuna nazaran kıymetlendirme yapılır, ülkü mühlet 1 dakika yahut daha azdır. -
Colon transit vakti: yenilen besinlerin ne kadar müddette kolondan geçip gaita ile atılma durumuna geldiğini gösteren bir testtir. Test için X-ray sinemasında görülebilen (radiopaque) markerlar yutturulur ve bu markerların sindirim sisteminden geçip atılması süreci sinemalar ile takip edilir. Bu test için kayıt yapabilen kablosuz kapsüller de yutturulabilir. -
Defecography testi kabızlık teşhisinde değerli bir testtir, nadiren gerekir. Bu testte rektum içine baryum denilen bir husus verilir ve hastadan bunu dışkılamada olduğu üzere dışarı atması istenir tam bu sırada da sinema çekilir. Bu tetkik ile kas işlevlerini, prolapsus olup olmadığını ve rektosel denilen bir patolojinin olup olmadığını görürüz. -
MR defecography: Test mantı olağan defecography ile birebirdir, bu testte baryum yerine özel jeller kullanılır ve sinema MR aygıtında çekilir.
Kabızlık tedavisi
Başlangıçta tabip rastgele bir önemli bir neden düşünmüyorsa tedavi olarak yalnızca diyet ve hayat halinin düzenlenmesi planlanır, değerli olan sindirilmiş besinlerin optimum müddette kuruyup sertleşmeden dışarı atılmasıdır. Hastaların büyük bir kısmı bu düzenleme ile düzgünleşir , tuvalet nizamı oturuncaya kadar kolay ilaçlarla süreksiz müddet yardımcı olunur.
Diyet ve hayat usulünün değiştirilip bir sisteme oturtulması için yapılması gerekenler
-
Lif alımının arttırılması, yemekte bol lifli besinleri bilhassa tercih etmek gerekir, bunun yanında lifsiz besinler da alınabilir ama yük lifli besinlerden yana olmalıdır. Böylelikle barsaktan besin pasajı hızlanır. Bu her gün meyve, zerzevat yiyerek sağlanabilir, kepek ve tam tahıl tercih edilmelidir. Başlangıçta lifli besinlerin çok fazla alınması şişkinlik ve gaz şikayetleri yapabilir bu nedenle lif ölçüsü yavaş yavaş arttırılmalıdır. Başlangıçta tercihen her 1000 kalori için önerilen lif ölçüsü 14 gramdır. Bir kaç haftada lif ölçüsü arttırılarak istenen seviyeye getirilir. Yulaf, kepek,keten tohumu, mor kuru erik, armut, kuşkonmaz, enginar,chia ve bilhassa de yeşillikler lif artışı sağlayan besinlerdir. Yeşilliklerin lif oranı yüksektir ve herkesin kolay ulaşabileceği besinlerdir. -
İdman yapmak bağırsak kaslarının aktivitesini de arttırır, haftada 4-5 gün idman ülküdür. Uzun vakittir yapmadıysanız idmanlara başlamadan evvel sıhhat durumunuzu pahalandırmak için bir hekim ile görüşmekte yarar vardır, bilhassa ileri yaşlarda. -
Tuvalete gitme gereksiniminiz olduğunda ertelemeyin, kendinize vakit ayırın, aceleye getirmeyin. Kimi hastalarımız konut dışında bir yerde tuvalete gidemediklerini belirtmektedirler, bu durum kabızlığın değerli sık görülen nedenlerinden biridir ve sorun çözülemediği takdirde kabızlığı tedavi etmek çok zorlaşır yada çok planlı bir hayat biçimi oluşturmak gerekir.
tesir formu birbirinden farklı olan bir çok laksatif (müshil) ilaç çeşidi vardır.
-
Lif destekleri: Gaita hacmini arttırırlar. Hacmi artmış gaita daha yumuşaktır ve bağırsaktan transiti daha kolay olur. Bu cins laksatifler psyllium, calcium polycarbophil yahut methylcellulose içerirler. -
Barsak hareketlerini uyaranlar: Bisacodyl ve sennoside içeren ilaçlar bu kümeye girerler -
Osmotik laksatifler bağırsak sekresyonunu arttırarak ve barsağı uyararak tesir ederler. Magnesiumhydroxide, magnesium citrate, lactulose, polyethylene glycol bu kümeye giren ilaçlardır. -
Gaitanın kayganlığını arttıran ilaçlar mineral yağlar üzere -
Gaita yumuşatıcılar docusate sodium, docusate calcium üzere ilaçlar bağırsaktan su çekerek tesir ederler -
Fitil ve lavmanlar tekrar kabızlığın tedavisinde kısa vadeli kullandığımız ilaçlardır.
Başka ilaçlar
Üstteki ilaçlardan yarar görülmediğinde ve bilhassa de irritabl barsak sendromu varlığında diğer ilaç tedavileri düzenlenebilir bu tedaviler şahsileştirilmiş yani şahsa özel tedavilerdir.
Pelvis kaslarını çalıştırmak
Biofeedback training dediğimiz pelvis kaslarının gerçek vakitte kasılması ve gevşemesini öğreten tedavi metodudur, bir terapist eşliğinde yapılır. Dışkılama esnasında hangi kasların kasılması, hangilerinin gevşetilmesini öğretmek için uygulanır,çok hasta bu tedaviden yarar görür.
Cerrahi tedavi
Bağırsağın tam ya da kısmi tıkandığı durumlarda, rektosel, soliter rektal ülser varlığında yahut başka tedavilerden yarar görmeyen anal fissürde ameliyat gerekir.
Kabızlık tedavisinde ameliyat ekseriyetle son dermandır o safhaya gelinceye kadar uygulanabilecek bir çok tedavi usulü vardır
Alternatif Tıp uygulamaları
Bifidobacterium yahut lactobacillus içeren probioticler başka sindirim sistemi sorunları yanında kabızlıkta da yararlıdır.
Meyvelerde bulunan bir şeker olan fructooligosaccharideler de kabızlık tedavisinde yardımcı olmaktadır.
Hekiminizin sizden almak isteyeceği bilgiler
Kabızlık rahatsızlığından ötürü bir doktora gittiğinizde hekiminizin sizden öğrenmek isteyeceği bilgileri evvelden hazırlarsanız hekiminize daha yanlışsız ve net bilgiler vermiş olursunuz.
-
Kabızlık şikayetleriniz ne vakit başladı? -
Kabızlık şikayetleriniz vakit zaman mı oluyor, yoksa daima var mı? -
Dertleriniz ne boyutta, çok mu rahatsız ediyor? -
Yakınmalarınızı azaltan rastgele bir şey var mı? -
Yakınmalarınızı arttıran bir şey var mı? -
Karın ağrılarınız oluyor mu? -
Kusmalarınız oluyor mu? -
İsteğiniz dışında kilo kaybınız oldu mu? -
Günde kaç öğün besleniyorsunuz? -
Günde kaç bardak yahut litre sıvı içiyorsunuz? -
Dışkılama sırasında ya da bitiminde kanama oluyor mu, gaita üzerinde kan görüyor musunuz? -
Tuvalette çok ıkınmanız gerekiyor mu? -
Ailenizde sindirim sistemi sorunları yahut kolon kanseri olan kimse var mı? -
Diğer bir hastalığınız var mı? -
Kullanmakta olduğunuz rastgele bir ilaç var mı?