Genelde dedikoduyu daha çok bayanların yaptığı düşünülür. Hatta Google’daki dedikodu içerikli görseller, bu bahis üzerine çalışan uzmanlar tarafından tahlil edildiğinde, %62 oranla dedikodunun bayanlarla temsil edildiği görülüyor. Erkeklerin dedikodu görsellerinde temsil edilme oranları ise %7.
Tabii bu durum, ‘’erkekler dedikodu yapmaz’’ inancını pekiştiriyormuş üzere görünse de durum hiç de o denli değil. Yapılan araştırmalar, erkeklerin de en az bayanlar kadar dedikodu yaptığını ortaya koydu. Araştırmaların sonuçlarını duyunca çok şaşıracaksınız…
Aslında dedikodu klâsik devirlerde, günümüzde olduğu üzere olumsuz bir manaya sahip değildi.
Dedikodunun en eski kullanım amacına baktığımızda; kimin makus, kimin düzgün olduğu, kime güvenilemeyeceği yahut kimin saçma sapan konuştuğu hakkında toplumsal olarak bilgi toplama ve aktarma biçimi diyebiliriz. Hatta evrimsel psikolog Robin Dunbar; dilin, insanların dedikodu yapması için evrimleştiğini öne sürüyor. Epey değişik değil mi?
Aslında dedikodunun, toplumsal ahengi sağlayan ve insanların birbirleriyle çatışmasını engelleyen bir iletişim biçimi olduğu söylenebilir. Mesela Orta Çağ boyunca dedikodunun karşılık geldiği manaya baktığımızda, doğum yapan bayanların birbirlerini desteklemek için kullandıkları bir konuşma biçimi olduğunu görürüz.
Dedikodunun manası vakitle değişerek arkadaş yahut tanıdık da dahil boş konuşma yapan herkesin (dedikoducuların) yaptığı olumsuz bir davranışa dönüştü. Bu durum, 16-18. yüzyıl ortası Avrupa’da, büyücülükle suçlanan bireylere itham edilen kötü bir irtibat tarzı olarak kabul gördü. Bilhassa Orta Çağ Avrupa’sı cadı avlarında, bayanlar dedikodu yaptıkları gerekçesiyle suçlanmaktaydı. Bundan mütevellit dedikodu, bayanların yaptığı olumsuz telaffuzlar olarak algılandı ve toplumda bu formda yer etti.
Mesela 17 ve 18. yüzyıllarda erkeklerin, İngiliz kahvehanelerinde zekalarını ve entelektüel yeteneklerini sergiledikleri sohbetler (yani bir nevi dedikodular) de önemli sohbetler kategorisine dahil edildi. Yani dedikodu bir nevi önemli sohbet olarak isimlendirilmiş. İşte tam da bu noktada, bir psikoloğun yaptığı araştırmada, aslında dedikodunun erkekler tarafından politik bir telaffuz olarak kullanıldığı tabir ediliyor. Zira genelde erkekler, ‘’ben dedikodu yapmam ama…’’ diyerek dedikodu üzerine konuşmaya devam ederek aslında dedikodu yapıyor. Böylelikle erkekler, bunu stratejik ve ideolojik bir araç haline getiriyor. Yani aslında erkekler, yaptıkları dedikoduyu diğer sohbet tipi olarak tanımlayarak yaptıklarının üstünü örtüyor üzere de düşünebilirsiniz.
Aslında dedikodu, olumlu ve olumsuz hisleri tabir etmenin bir yolu:
Mesela iş yerlerinde de sıklıkla insanların, birbirlerinin dedikodularını yaptığını görebilirsiniz. Bir nevi dedikoduyu, ortamda bulunan sosyal adaletsizliğe karşı reaksiyon olarak da düşünebiliriz. İşte bu durumda dedikodunun hayli insani bir durum olduğunu ve cinsiyetlerden bağımsız olduğunu görebiliriz.
Mesela kimisi, iş yerlerindeki etik yahut profesyonellik dışı halleri da bir oburuyla dedikodu yaparak eleştirebilir. Bu durum bir manada işlerin düzelmesini sağlayabilir ve çalışan herkes üzerine düşeni daha dikkatle yapmaya başlayabilir. Tekrar bu alanda çalışmaları olan şahısların, bir kurumda cinsel istismar hadisesi görüldüğü vakit, mevzuyla ilgili yapılan dedikodunun susmaktan daha güzel olduğunu söyledikleri görülmekte. Zira araştırmacılara nazaran, herkesin söylemekten sakındığı bir gerçeğin ortaya çıkması bu sayede mümkün oluyor. Olağan bu bahsettiklerimiz, dedikodunun kabul edilebilir taraflarıydı. Mesela bir kişiyi nedensizce eleştirmek ve karalamak için yapılan dedikodu, kişinin prestijini zedeleyici bir zorbalık çeşididir, ki bu da birden fazla bireye nazaran epey makus bir durum olarak kabul edilir.
Kadınlar da erkekler de dedikodu yapar ama dedikodu yapma emelleri birbirlerinden farklıdır.
Journal of Gender Studies isimli mecmuada yayımlanan bir çalışmada, dedikodu yapmanın cinsiyete nazaran farklılaşıp farklılaşmadığı inceleniyor. 2230 şahıstan oluşan iştirakçi kümesine anket çalışması uygulanıyor ve ankette iştirakçilere, bir arkadaşlarına tanım ediyormuş üzere yeni tanıştıkları birini tanım etmeleri isteniyor. Bunun üzerine ortaya çıkan araştırma bulgularında, kadınların ve erkeklerin birebir oranda dedikodu yaptığı tespit ediliyor.
Dedikodu üzerine yapılan öbür çalışmalarda da emsal sonuçlar ortaya çıksa bile değerli bir nüans farkı bulunuyor. O da bayan ve erkek bireylerin dedikoduyu kullanma emelinin farklı olması. Araştırmalarda, bayanların, diğerlerinin fizikî manzarası yahut bağlantıları üzere sosyal hususlar hakkında daha fazla dedikodu yaptıkları ifade ediliyor.
Erkeklerin ise dedikoduyu daha agresif, rekabetçi biçimde kullandıkları tespit ediliyor. Yani erkekler için dedikodu yapmanın emeli, rakip gördükleri şahısları ortamdan dışlamak. Kelamın özü bayanlardan yahut erkeklerden bir grubun daha çok dedikodu yaptığını söyleyemeyiz. Yalnızca her iki cinsiyetin de dedikodu yaptığından lakin bunu yapma biçiminin farklı olduğundan kelam edebiliriz. Pekala sizce bu okuduklarınız dışında, dedikodu yapmanın cinsiyetle ne üzere bir münasebeti olabilir? Niyetlerinizi yorumlara yazabilirsiniz.
Editör Notu: "Kadınlar ve erkekler eşit oranda dedikodu yapıyorsa neden resimlerdekilerin birden fazla bayan?" diye yorum yazmaya gelen kıymetli okuyucularımızı şimdiden uyarmak isterim. Elbette fikriniz mantıklıdır lakin giriş kısmında okuduğunuz üzere 'kadınların daha fazla dedikodu yaptığı' tarafındaki genel toplumsal kabulün medyaya da sirayet etmiş olmasından ötürü erkeklerin dedikodu yaptığı fotoğraflar çok azdır. Ayrıca erkeklerin dedikoduyla bağdaştırıldığı fotoğrafların birçok da bizim görsel kullanım siyasetimize uygun olmadığı için bu yazıda yer veremedim. Bu nedenle bayanların fotoğrafları mecburi olarak daha çok kullanılmıştır. Sevgiler.
Kaynaklar: Taylor and Francis, BBC, Academia, The Hungry JPEG, The Outline