Kalça kireçlenmesi özetle nedir?
Kalça eklemi femur dediğimiz kemiğin baş kısmı ile kalça kemiği arasındaki soket tipi eklemdir. Yapısı itibarı ile her yöne hareket edebilir. Biyomekanik olarak femur kemiğinin baş kısmına son derece ağır biyomekanik yüklerin bindiği bir eklemdir. Kalça eklemi kireçlenmesi büyük eklemler arasında diz kireçlenmesinden sonra en sık görülendir. Genelde bir ileri yaş hastalığı olsada erken yaşlarda da görülebilir.
Kireçlenme temel olarak eklemi oluşturan kemik yüzeylerindeki kıkırdakta yıpranma ile başlar. Önce kıkırdağın yapısı bozulur ve incelir. Kıkırdağın yük taşıma kapasitesi azalınca alttaki kemiklere gelen yükler çok artar. Bu kemikler artan bu yüke yeni kemik oluşturarak cevap verirler. Bu oluşan kemikleri ostofit denirki bu hastalığa kireçlenme ismi bu yeni kemik oluşumu nedeniyle verilmiştir. İlerleyen zamanda eklem yapısı iyice bozulur. Bunun klinik yansıması eklemde ağrı ve hareket kısıtlanmasıdır. Şikayet ilerledikçe bu şikayetleri yürüme zorluğu ve yürümede aksama izler.
Kalça kireçlenmesinin temel sebebi ekleme biyomekanik olarak anormal yükler gelmesidir. Bu nedenle gelişimsel (doğumsal) olarak kalça ekleminin yapısının bozuk yada ideal şekilde olmaması (doğumsal kalça çıkığı, kalça sıkışma sendromu-femoraaseetabular inpigment) kalça eklemine şu yada bu şekilde uzun süre aşırı yük binmesi (ör, bacak kısalığı), travmalar gibi sebepler ile kalça ekleminde bir bozulma başlayabilir. Bazen ise direk olarak eklemi etkileyen iltihaplı romatizmalar( romatoid artrit, ankilozan spondilit, psoriyatik artrit vb) eklemde artrite ve devamında kireçlenmeye sebep olabilirler. Femur kemiğini tutan bazı hastalıklarda (aseptik nekroz, perthes) devamında kalça kireçlenmesi yapabilir. Bazı vakalarda ise herhangi bir sebep bulunamayabilir.
Kalça Kireçlenmesine Hangi Branş Doktoru Bakar ?
Kalça kireçlenmesi tedavisi ile temelde iki branş ilgilenir. Fizik tedavi ve ortopedi. Fizik tedavi hastalığın her aşamasında her tür tedavide etkindir. Ortopedi branşı hastalığın cerrahi tedavisi ile ilgilenir. Hastalar cerrahi kararını alırken hem fizik tedavi hem de ortopedi doktorlarının fikirlerini almalıdır. Gereksiz yada erken bir ameliyat riskleri de beraberinde getirir. Her ne kadar bazı ortopedistler ameliyat sonrası fizik tedavi önermesede fizik tedavi mutlak suretle gereklidir.
Kalça kireçlenmesi tedavileri; ilaçlar, fizik tedavi, enjeksiyon (iğne) tedavileri, egzersiz
Kalça kireçlenmesinin tedavisi çok yönlü olarak yapılmalıdır. Bu rahatsızlıkda hastayı doktora getiren ilk şikayet ağrıdır. Düşünülenin aksine ağı kalça- popo kısmında olmayıp kasık bölgesinde hissedilir ve dize doğru yayılabilir. Bu nedenle bazen tanı gecikmeleri olabilmektedir.Tanı koymak kolay olsada tedavi kolay değildir. Hastanın erken yakalanması önemlidir. Bazen hastalar eklemdeki problemle orantısız olarak çok hafif ağrıdan yakınabilirler. Hastalığın erken tespit edilmesi tedaviye çok büyük katkı sağlar. Hastanın öncelikle ağrısının azaltılması gerekldir. Bunun için nonsteroid dediğimiz antiromatizmal ilaçlar verilir. Bu İlaçların olası yan etkilerinden dolayı mümkün olan en az doz verilmelidir. Fizik tedavi yöntemleri kalça kireçlenmesinin ileri aşamaları hariç belirgin faydalıdır. Tedavi kasık bölgesinden yapılmalıdır. Kalçanın arka bölümünden yapılan fizik tedavi etkisiz olacaktır. Kalça kireçlenmesinde ekleme PRP (trombositten zengi plazma9; Kıkırak ve kortizon enjeksiyonları da uygulanabilir. Hafif ve orta vakalar kalça eklemine PRP (trombositten zengin plazma) enjeksiyonundan fayda görürler. Enjeksiyonlar ayda bir üç kez tekrarlanır. Orta ve ağır vakalarda kalça ekleminden kortizon ve kıkırdak iğneleri ( Na hyalurinat) işe yarar. Bu enjeksiyonların etkili olması için mutlaka ultrason görüntüleme yardımı ile yapılmalıdır (Fotograf). El yordamı ile kalça eklemine iğne yapmak neredeyse imkansızdır. Bu iğnelerinde belli aralarla tekrarlanması gerekir.
Bu tip girişimler kalça eklemi kireçlenmesi için tek başına yeterli değildir. Hastanın kalça eklemini koruması için yürümek, koşmak gibi aktiviteleri kısıtlanmalıdır. Bunun yerine kalça eklemine yük vermeyen yüzme önerilir. Ağrıdan dolayı kaslarını kullanamayan hastada kalça kasları zayıflar ve aksayarak yürüme gelişebilir. Böyle bir sonuçla karşılaşılmaması için mutlaka kas kuvvetlendirme egzersizleri verilir. Kalça kireçlenmesi ilerleme meyli yüksek bir rahatsızlıktır. Bu nedenle yapılan tüm tedavilere rağmen hastalığı durdurmak mümkün olmayıp sadece seyri yavaşlatılabilir. İlerlemiş vakalarda cerrahi tek seçenektir. Protez ameliyatları genel olarak son derece başarılıdır.Protez sonra mutlaka fizik tedavi uygulanmalıdır.
İleri Derecede Kalça Kireçlenmesi ve Ameliyat
Kalça kireçlenmesi ilerlediğinde protez operasyonu kaçınılmaz hale gelir. Burada en önemli faktör hastanın yaşıdır. Genelde bu ameliyat 65 yaşın altında önerilmemektedir. Bununla beraber doğuştan kalça çıkığı yada başka kalça rahatsızlıkları (avasküler nekroz, romatoid artirti vs) sebebiyle kalça kireçlenmesi çok erken yaşlarda ortaya çıkabilir. Burada önemli olan hastaya süre kazandırmaktır. Kalça kireçlenmesi bölümünde anlatılan kortizon, kıkırdak, PRP enjekisyonları ve fizik tedavi az yada çok işe yarayacaktır. Bu yöntemlerle kazanılan bir yıl bile genç yaşlardaki hastalar için bu son derece önemlidir. Çünkü hasta protezle bir yıl daha az zaman geçirecektir. Protezlerin bir ömrü olduğundan genç yaşlarda ne kadar geç yapılırsa hasta için o kadar iyidir. Bir sonraki revizyon protezi de o oranda gecikmiş olur. Genç yaşlarda daha uzun ömürlü olan seramik protez kullanılır. İleri yaşlarda eğer endikasyon varsa protez operasyonunu bekletmek doğru bir yaklaşım değildir.