Kalp içerisinde kanın bulunduğu dört adet odacık bulunmaktadır. Bunlardan ikisi sağ ve diğer ikisi ise sol kalp yarımında bulunmaktadır. Kalbe gelen kan ilk önce sağ atriuma gelir ve buradan trikuspit kapak aracılığı ile sağ ventriküle geçer. Sağ ventrikülden pulmoner kapak vasıtasıyla oksijenlenmesi amacıyla akciğerlere geçiş yapar. Oksijenden zenginleşen kan, kalbin sol tarafında bulunan sol atrium bölümüne gelir ve mitral kapaktan geçerek sol ventriküle dökülür. En son olarak kalbin her kasılmasıyla aort kapaktan geçerek vücudumuza gönderilir.
Kapaklar kanın ileri doğru gönderilip geri kaçmasına engel olan yapılardır. Kanın ileri doğru gitmesini engelleyen veya geri kaçmasına neden olan durumlarda ise kalp üzerine yük binmekte, hem kalp hem de kana ihtiyacı olan organlarda sorunlar çıkmaya başlamaktadır.
Kapak hastalığına neler neden olur?
-
Romatizmal ateş -
Enfeksiyöz Endokardit -
Kalp kası hastalıkları (kardiyomiyopati) -
Hipertansiyon -
Mitral Kapak Prolapsusu(MVP):Mitral kapakçıkların kalp hareketleri ile sol atriuma geri kaçmasıdır. -
Fibrokalsifik dejenerasyon -
Kapak anulus genişlemesi (bağ dokusu hastalıkları,aort anevrizmaları, tümörler, bazı ilaçlar)
-
Yorgunluk -
Çarpıntı -
Nefes darlığı -
Bacaklarda şişlik -
Emboli(pıhtı) -
Felç -
Ritim problemleri
Aort kapak darlığı: Romatizmal ateş, ileri yaşa bağlı dejenerasyon, doğumsal biküspit aort hastalığı (doğuştan aort kapağının 3 yaprakçık yerine 2 yaprakçık şeklinde olması)
Aort darlığının tedavisinde uygulanan açık kalp ameliyatında yapısı bozulmuş olan kapağın yerine metalik veya biyoprotez kapak yerleştirilir. Metalik kapak kullanımı sonrasında ömür boyu kan sulandırıcı ilaçların kullanımı gerekmektedir. Aort kapağının yapısının bozuk olduğu kimi durumlarda (hastanın yaşının genç olması, hamilelik beklentisi veya kan sulandırıcı ilaç kullanmasının sakıncalı olduğu durumlar) ise biyoprotez kapak ile replasman veya kapak tamiri yöntemleri uygulanabilir. Her iki durumda da bir süre sonra tekrar operasyon geçirilmesi ve metalik kapakla değişimin yapılması gerekebilir. Aynı seansta birden fazla kapağa mühahale edilebileceği gibi beraberinde koroner bypass gibi ek cerrahi girişimler de uygulanabilir.
Aort kapak yetmezliği: Marfan sendromu gibi bağ dokusu hastalıkları, aort anevrizmaları, travma, kardiyomiyopati gibi hastalıklardan sonra ortaya çıkar. Aort darlığından farklı olarak kalbin ileri doğru gidişinde kısıtlama olmamakla beraber kalp atımından sonra kan geriye sol ventrikül içine döner. Bu hastalıklar ile ortaya çıkan yetmezlik durumunda uygulanan açık kalp cerrahisinde de, aort kapak aynı stenozda olduğu gibi metalik, biyoprotez kapaklar ile replasman yapılır. Ayrıca kapakların fonksiyonel yetmezliği durumunda tamir ve kapak koruma yöntemleri uygulanabilir.
Darlık ve yetmezliğin beraber olduğu durumlar:
Özellikle romatizmal ateş hastalığından sonra sıklıkla stenoz ve yetmezlik bir arada bulunabilir.Tedavi prosedürleri aort stenozu ve yetmezliğinden farklı değildir.
Mitral kapak darlığı:
Romatizmal ateş hastalığından sonra en sık görülen kapak hastalığıdır. Mitral kapak darlığı tüm kapak hastalıkları içerisinde en sık görülen bozukluktur. Kanın sol atriumdan sol ventriküle geçişinde problem olduğu için kanın ileri gidişi engellenmektedir. Buna bağlı olarak nefes darlığı, çarpıntı,ritim problemleri, emboli, kalp yetmezliği bulguları ortaya çıkabilir. Mitral kapak darlığının açık kalp ameliyatı ile tedavisinde metal kapak, biyoprotez kapak ile değişim (replasman) veya kapağın değiştirilmeden tamir edilmesi yöntemleri uygulanabilir.. Biyoprotez kapağın kan sulandırıcı ilaç kullanmama özelliği çok önemlidir fakat mekanik kapak kadar dayanıklılığa sahip değildir. 10-15 sene içinde biyoprotez kapak bozulmasına bağlı tekrar ameliyat gerekebilir.
Mitral kapak yetmezliği:
Romatizmal ateş, mitral prolapsus, korda rüptürü, enfektif endokardit, iskemi sonrası ortaya çıkabilir. Mitral kapak yetmezliğinde kanın kalp içerisinde göllenmesi nedeniyle kalp üzerinde yüklenme oluşur. Mitral kapak yetmezliğinin nedenine göre aynı mitral stenoz ameliyatlarında olduğu gibi mekanik kapak, biyoprotez kapak ile replasmanı yapılabilir. Aynı şekilde kan sulandırıcı kullanması sakıncalı olan veya mitral kapağın anatomik olarak yapısının sağlam olduğu ancak kapağın kapanmasına engel olan durumlarda (ileri hipertansiyon ile kalp kasında büyüme, korda rüptürü, iskemi vb) mitral kapak tamiri ameliyatı uygulanabilir. Tamir esnasında “ring” adı verilen kapak benzeri cihazlar kullanılır ve ameliyat sonrası kısa dönem düşük doz kan sulandırıcı kullanılabilir.
Mitral kapak prolapsusu:
Toplumda %1-2 oranında görülür ve özellikle genç bayanlarda saptanmaktadır. Bu hastalarda ritm problemi çok sık görülür ve çok nadiren tıbbi tedaviye yanıt vermeyen durumlarda açık kalp operasyonu gerekebilir. Ameliyat olduğunda tedavi mitral kapak yetmezliği ameliyatında uygulanan yöntemlerin aynısıdır.
Kapak değişimi mi Tamir mi?
Kapak hastalığına sebep ne olursa olsun fonksiyonları bozulmuş bir kapak görevini yapamaz ve bu da kalbe zarar verir. Cerrahi olarak kalp kapağının fonksiyonlarını tam olarak yerine getirilmesi hastanın ameliyattan maksimum yararı sağlaması açısından önemlidir. Özellikle mitral kapakta olmakla birlikte diğer tüm kapaklarda hedef doğal kapağın korunarak tamir yöntemleri ile onarılmasıdır. Son yıllarda hem tanı yöntemlerindeki gelişmeler hem de bu konuda deneyimlerimizin artmasıyla uygun tamir yöntemleri ile kapak değişimi olmadan hastanın doğal kapağı tamir edilebilmekte ve sonuçlar elde edilebilmektedir. Şunu unutmamak gerekir ki her kapak tamir için uygun olmayabilir. Bu durumda yukarıda bahsettiğimiz şekilde kapak ameliyatları uygulanır.
Diğer kapak hastalıkları:
Trikuspit ve pulmoner kapakların hastalıkları çok nadir olarak tek başına bulunmaktadır. Genelde aort ve mitral kapak hastalıklarına eşlik ederler ve tedavi edilirken bu hastalıklarla olan beraberliklerine göre plan yapılmaktadır. Özellikle trikuspit kapağın hastalığı diğer kapak hastalıklarına eşlik eder ve genelde yetmezlik şeklinde görülür. Tedavisinde ring annuloplasti operasyonu yapılabildiği gibi özel dikiş teknikleri ile de yetmezlik düzeltilebilir.
Kapak hastalıklarına eşlik eden diğer kalp hastalıkları:
Özellikle aort kapak stenozları ile beraber koroner arter hastalığı sık birlikte bulunmaktadır. Belli bir yaş grubunu geçen ve kapak hastalığı bulguları veren hastalara koroner arter sistemini değerlendirmek üzere koroner anjiyografi uygulanmaktadır. Saptanan koroner arter hastalığı olması durumunda aynı seansta kapak operasyonu uygulanırken koroner arter bypass operasyonu da uygulanabilmektedir. Bundan başka doğumsal kalp bozukluklukları, çıkan aort anevrizmaları da aynı seansta opere edilebilmektedir.
Kapak ameliyatlarından sonra karşılaşılması muhtemel durumlar:
Kapak ameliyatları için kalp cerrahları kalbi durdurmak ve ameliyat sahasını daha iyi görebilmek için bir takım araçlardan yararlanırlar. Bunlardan en önemlisi, kalp ve akciğer dolaşımını durdurmak amacıyla kullanılan kalp-akciğer makinesidir. Kalp ve akciğer makinesi, çeşitli tipleri olmakla beraber kendi çevresinde dönen pompalar, kanın dolaşımını sağlayan özel tüp ve boru sistemlerinden oluşur. Buna bağlı olarak kan bu sistemlerden geçerken bir takım değişikliklere uğrarlar. Çoğu geçici olmakla beraber ameliyat sonrasında kansızlık, ateş, yorgunluk oluşabilir. Ameliyat sonrasında geçici ruh hali değişiklikleri görülebilir. Enfeksiyon kapak ameliyatlarından sonra çok nadir görülen ama çok ciddi etkileri olan bir durumdur. Yara yerlerinde kızarıklık, akıntı, yara yeri ve genel vücut ağrıları olabilir. Kapak ameliyatlarından sonra geçici veya kalıcı ritim problemleri olabilir. Tüm bahsedilen yan etkiler genelde geçici olup, tedavisi mümkündür.
