İster romantik bir aşk için olsun, ister öbür bir şahsa ya da objeye duyulan sevgiyi söz etmek için olsun; bir görsel kullanmamız gerektiği vakit hepimizin aklına birinci gelecek olan kalp sembolü olacaktır. Artık hepimiz biliyoruz ki tanınan dünyanın vazgeçilmezi olan kalp sembolünün gerçek kalp anatomisi ile uzaktan yakından ilgisi yok. Peki ne oldu da bu sıra dışı form vakit içinde bir kalp sembolüne dönüştü?
Kalp sembolü nereden geliyor sorusunun maalesef birkaç cümle ile açıklanacak kolay bir karşılığı yok. Zira bugün tanınan kültür objesi haline gelen pek çok görsel üzere kalp sembolü de birinci vakitlerde farklı bir manaya sahipti. Vakit içinde bugün bildiğimiz aşk ve sevgi sözü manasını kazandı. Gelin kalp sembolü nereden geliyor sorusu üzerinden kalp sembolünün tarihçesine yakından bakalım.
Tarihte birinci kalp sembolü:
Bugünün Afganistan hudutlarında, milattan evvel 3300 ve 1300 yılları ortasında yaşamış oldukları varsayım edilen İndus Uygarlığı ya da öteki ismiyle İndus Vadisi Uygarlığı kalıntıları ortasında tarihin birinci kalp sembolüne sahip kolyesi bulundu. Bu kolyedeki kalp biçimi, iç içe geçmiş sarmaşıklardan oluşuyordu. Sarmaşığın o periyotta sadakati temsil ettiği biliniyor. Kesin olmamakla birlikte tarihteki birinci kalp sembolü, sakadati temsil ediyor olabilir.
Kalp sembolü ile İndus Vadisi Uygarlığından birkaç yüz yıl sonra bu sefer günümüz Libya hudutlarında bulunan eski bir Roma kenti olan Cyrene’de karşılaşıyoruz. Cyrene’de bulunan gümüş sikkelerde kalp haline benzeyen silphium bitkisi görülmüştür. Silphium bitkisi ve tohumlarının doğum denetim yolu olarak kullanıldığı biliniyor. Yani milattan evvel 5. ve 6. yüzyıllarda kalp sembolü, kesin olmamakla birlikte seks ile az da olsa irtibatlı olarak kullanılıyordu.
Kalp sembolünün aşk ve sevgi manasında kullanılması:
Tarihte kullanılan birinci kalp sembollerinin pek de günümüzde olduğu üzere romantik olmadığını görüyoruz. Kalp sembolünün aşk ve sevgi manasında kullanılması birinci olarak Orta Çağ devrinin sonlarında gerçekleşmiştir. 14. yüzyıldan evvel kalp sembolü, pek çok farklı manaya sahip olarak incir yaprağı ile ilişkilendirilmiş ve hatta hanedan armalarında kullanılmıştır. Kalp sembolü üzerinde geometrik çalışmalar bile yapılmıştır.
Kalp sembolünün aşk manasında kullanıldığı birinci eser, 1250 tarihli Roman de la poire isimli bir el yazmasıdır. Bu el yazmasında bulunan görselde bir genç, o devir anatomik olarak çam kozalağına benzetilen zıt bir kalp sembolünü genç bir bayana uzatıyor. Kesin olmamakla birlikte Roman de la poire eserinde kullanılan bu görsel, kalp sembolünün aşkı tabir ettiği birinci anlatımdır.
Benzer bir kullanımı 1305 yılı olarak tarihlenen, Scrovegni Şapeli'ndeki bir fotoğrafta görüyoruz. Giotto imzalı bu fotoğrafta kalp sembolü, İsa Mesih’e adanırken gösteriliyor. Dini manada kendini adama manasında kullanılan kalp sembolü örnekleri ile tıpkı yüzyıl yapılmış pek fotoğrafta karşılaşıyoruz. O devir insan kalbi çam kozalağına benzetildiği için tüm fotoğraflarda bu halde bir kalp sembolü görmek mümkün.
Sonraki devirlerde kalp sembolü kullanımı:
Rönesans ve öteki erken çağdaş periyot yapıtlarında kalp sembolü ile sık sık karşılaşmak mümkün. Bu kullanım, milattan evvel 90 yılına tarihlenen bir Pers duvar fotoğrafından ilham alınarak yaygınlaşmıştır. 1530 yılında Prens John Frederick'in buyruğuyla Martin Luther için tasarlanan Luther Gülü isimli mühürde de kalp sembolü karşılaşmak mümkün.
18. yüzyıla kadar kalp sembolü çoğunlukla kutsal kalp biçiminde tasvir edilmiştir. Hıristiyanlıkta yaygın olarak kullanılan taç, alev, ışık ve haç ile birlikte çizilmiş sayısız kalp sembolü vardır. Hatta birebir devir Japonya’da yapılmış kimi yapıtların üzerinde de kalp sembolü görülmektedir. Hanedan sembollerinde sık kullanıldığı için 15. yüzyıldan itibaren iskambil kağıtlarında da kalp ile müsabakaya başladık.
Günümüzde kalp sembolü kullanımı:
Zaman içinde kalp sembolü kutsal aşkı söz eden bir görsel olmaktan çıkmış, üzerine çok daha fazla ticari meta üretilebilecek olan romantik aşk kavramının bir tabiri olmaya başlamıştır. 19. yüzyıldan itibaren kalp sembolü ile çikolata kutularında, Sevgililer Günü kartlarında ve daha pek çok tanınan kültür objesinde müsabakaya başladık.
1977 yılında yapılan, I Love New York cümlesindeki love yani sevmek fiili yerine kalp kullanılan kampanya ile birlikte kalp sembolü süratle yaygınlaştı. Kalp sembolü tıpkı vakitte hayat ve sıhhat manasında da kullanılıyordu. O denli ki 1980’li yıllara damgasını vuran Super Mario Bros. 2 oyununda ilk kere karakterin can sayısı kalp sembolleri ile gösterildi. O günden beri de artık neler olduğunu hepimiz biliyoruz.
Kalp sembolünün farklı alanlarda kullanımı:
Kalp sembolü tarih boyunca soylu Avrupa hanedanlarının armalarında kullanılmıştır. Kalp sembolünün kullanıldığı birinci hanedan arması ile 12. yüzyılda karşılaşıyoruz. Danimarka Krallığında bulunan bu hanedanın armasındaki kalpler, nilüfer yapraklarını betimlemektedir. Yani aşkı ya da sevgiyi değil, o hanedanın ırmağa yakında olduğunu gösterir.
Kalp sembolünün kutsal kalp manası kazanması ile birlikte 13. 14. ve 15. yüzyıllardaki neredeyse her hanedan armasında bir kalp sembolü kullanılır hale geldi. Günümüz Avrupa ülkeleri hala bu hanedanların izlerini taşıdıkları için bugün bir Avrupa kentine gittiğiniz vakit mahallî bir belediye armasında bile kalp sembolü ile müsabakanız mümkün.
Kalp sembolünün öteki bir kullanımıyla da antik çağ botaniğinde karşılaşıyoruz. Bugün jenerasyonu tükendiği düşünülen silphium meyvesi ve tohumları kalp sembolü ile gösterilmektedir. Silphium meyvesini 5. ve 6. yüzyılda yapılan gümüş sikkelerden hatırlarsınız.
Kalp sembolünün hali ne manaya geliyor?
Tarih boyunca sadakat, seks, kutsal aşk ve sonunda romantik aşk manası kazanmış olan kalp sembolünün biçimi nereden geliyor sorusunun da maalesef kesin bir cevabı yok. Elimizdeki en eski örnekte sarmaşıklardan yapılmış, daha sonra ise tabiattaki birtakım objelere benzetilmiş kalpler görüyoruz.
Bugün olduğu üzere tarih boyunca da pek çok insan kalp sembolünün formunu kıvrımlı yapısı nedeniyle kadın göğüslerine, bayan kalçasına ve farklı cinsel organlara benzetmiştir. Gariptir, tıpkı kalp sembolü haline bakan başka beşerler bu formu Antik Yunan filozoflarının üç odalı olarak tanımladığı insan kalbine benzetmiştir. Yani ortada bir form var ve neye benzetilirse o istikamete çekilebiliyor.
Bugün her türlü aşkın ve sevginin sembolü olarak kullandığımız kalp sembolü nereden geliyor sorusu üzerinden tarihte sahip olduğu farklı manalardan bahsettik. Kalp sembolü hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.