Kan Gruplarının Keşfi:
Kan transfuzyonlarının, kan grupları hakkında hicbir bilgi olmadığı halde onceleri başarıyla surdurulmesi dikkat cekicidir Landois 1875’de kopek kanının başka bir cinsin kanı ile karıştırıldığında 2 dk icerisinde hemen daima lizise (hucre parcalanması) neden olduğunu bildirmiştir Bu calışmadan haberdar olan Karl Landsteiner 22 kişide yaptığı calışmada eritrosit ve serum arasındaki reaksiyonları tarif ederek 1901’de sonuclarını yayınlamıştır Landsteiner onceleri A, B, C olmak uzere uc kan grubu tanımladı Sonraki yıl oğrencileri olan DeCastello ve Sturli 155 kişiyi kapsayan daha geniş bir calışma ile kan grup sistemini A, B, O, AB olarak tanımladılar (1902) (19 yy’ın ikinci yarısında Alman bir doktorun şu sozleri şaşırtıcı değildi Koyun kanı nakletmek icin uc tane koyuna ihtiyac vardır; ilki kanı alınan, ikincisi kanın nakledilmesine musaade eden, ucuncusu ise nakli gercekleştiren olarak) 1922’de Amerika Birleşik Devletleri’ne goc eden Landsteiner 1930 yılında Nobel Tıp Odulu’ne layık gorulmuştur
Diğer kan grup sistemleri tanımlanmadan neredeyse yarım yuzyıllık bir zaman gecmiş ve 1939’da Phillip Levine tarafından sunulan bir olgu ile Rhesus (Rh faktorunun bulunduğu maymunun adı) faktorunun varlığına dikkat cekilmiştir Sonraki birkac yıl icerisinde yapılan benzer calışmalarla yeni antijen sistemleri tanımlanmıştır
Kan Grupları :
Alyuvarlarda (eritrositlerde) bulunan antijen ceşidine gore kan grupları belirlenir A, B, AB, O olmak uzere 4 ana kan grubu vardır
A grubu; eritrosit yuzeyinde A antijenini, plazmada B antikorunu taşır
B grubu; eritrosit yuzeyinde B antijenini, plazmada A antikorunu taşır
AB grubu; eritrosit yuzeyinde hem A hem B antijenini taşır Plazmada antikor taşımaz
O grubu; eritrosit yuzeyinde antijen taşımaz, ancak plazmada hem A hem B antikorunu taşır
Bu antijenlerin yanı sıra Rh(D) faktoru denilen ozel bir antijen daha vardır Rh faktorunun varlığında Rh pozitif (+), Rh faktorunun yokluğunda Rh negatif () olarak tanımlanır
AB kan grubu; genel alıcı olarak bilinir Ancak taşıdığı antijenlere, diğer kan gruplarında antikor mevcut olduğu icin pratikte uygulanmaz
O kan grubu; genel verici olarak bilinir Diğer kan gruplarında bulunan antijenlere karşı taşıdığı antikorlar sebebiyle pratikte uygulanmaz
Ancak nadir durumlarda O kan grubu alyuvarlar (eritrositler) genel verici olarak kullanılabilir Yine aynı şekilde AB grubu plazma (icinde alyuvarların(eritrosit) olmaması koşuluyla) genel verici olarak plazma da kullanılabilir ,
Temelde kullanılan kan nakil yontemi alıcı ve verici kan gruplarının aynı olmasıdır Kan gruplarının aynı olmasına rağmen; kan nakli oncesinde capraz karşılaştırma (cross matching) adı verilen bir test yapılarak, uygunluğuna karar verilir
KAN GRUPLARI
İnsan kan grupları arasındaki farklılık 1900'lerin başlarında ABO sisteminin bulunması ile anlaşılmıştır 1940'ların başlarında ise Rh faktoru bulunmuştur
ABO sisteminde kan gruplarının farklılığını sağlayan 2 antijen vardır; bunlar eritrositlerin yuzeyinde bulunur ve A, B harfleri ile gosterilirler Eritrositlerin yuzeyinde ya ayrı ayrı A, B yada birlikte (AB) bulunurlar veya eritrositlerin yuzeyinde hic antijen bulunmaz buna 0 denilir
Eritrosit hucrelerinin yuzeyindeki antijenlere karşı oluşmuş antikorlar kanda ve dokularda bulunmaktadır
Antikor ve antijen karşı karşıya gelirlerse birbirlerine bağlanırlar ve kucuk cokelmeler oluşur Bu olaya aglutinasyon denilir Orneğin eritrositlerinde A antijeni taşıyan birinin kanında antiB antikoru vardır; bu kişiye antiA antikoru verilirse bu antikor A antijeni ile birleşerek kumeleşmeye yol acar Aynı şekilde kan grubu AB olan birinin eritrositlerinde A ve B antijeni vardır; bu kişinin kanında ise antikor yoktur
Bu prensiplerden yararlanılarak kan grubu tespiti yapılmaktadır Eritrositlerinde antijen olmayan birinin kanı antiA ve antiB antikorları iceren test serumları ile karıştırıldığında hicbir cokelme olmaz; bu kişinin kan grubu 0'dır Aynı şekilde eritrositlerinde B antijeni olan birinin kanı antiA serumu ile karıştırıldığında cokelme olmazken antiB serumu ile karıştırıldığında cokme oluşur; bu kişinin kan grubu da B'dir Bu cokelmeler sayesinde kan grubu tespit edilmiş olunur
AB0 dan Başka Kan Grup Sistemi Var mı?
Eritrositlerin yuzeyinde 300 den fazla antijen saptanmıştır 21 farklı kan grubu sistemi vardır Bunlar icinde pratikte kullanılan iki sistem vardır ABO ve Rh sistemi
Rh sistemi nedir?
Eritrositlerin yuzeyinde yer alan bir diğer antijen grubudur Bu grupta C, D, E, c, e olmak uzere 5 antijen vardır D antijeni en fazla bağışıklık uyandırandır Toplumun %85'i D + dir, yani Rh + dir %15 ise bu antijeni taşımaz yani Rh negatiftir
Kan gruplarının % dağılımı nasıl?
imageskangruplari5add5cdab3ecb
Turkiye'de Turk Kızılayı tarafından 19972007 yılları arasındaki 10 yıllık donemde toplanan 4415459 unite kanın gruplarına gore % dağılımı aşağıdaki grafikte gosterilmiştir
Kan Gruplarının AnneBabadan Cocuklarına Aktarımı Nasıl Oluyor?
imageskangruplari5add5cdbf2e15
Kan grupları anne ve babadan cocuklarına Mendel kanunlarına gore genetik olarak aktarılır Buna gore anneden 1 ve babadan 1 gen cocuğa aktarılır Bu Mendel caprazlaması ile acıklanabilir: Aşağıdaki tabloda A pozitif bir anne ile B pozitif bir babanın cocuklarında gorulebilecek kan grupları verilmiştir AB, A, B ve O kan grubundan cocuklar dunyaya gelebilir
Eğer anne veya baba AA ise buna homozigot (anneden ve babadan gelen genlerin aynı karakterde olması) denir AO gibi bir gen dağılıma ise heterozigot (anneden ve babadan gelen genlerin farklı karakterde olması) denir Homozigot anne ve homozigot bir babanın cocukları aynı kan grubundan olacaktır Yan yana gelen iki gen icin baskınlık (dominantlık) veya cekiniklik (resesiflik) soz konusudur Baskın gen cekinik genin ozelliklerini baskılar ve onun ozelliklerini orter A B O sisteminde A ve B baskın O ise cekiniktir Dolayısıyla kişi AO ise O cekinik kalır ve kişi A grubu olarak belirlenir O grubunun ozellikleri ancak OO durumunda ortaya cıkar
Genotip: Kişinin taşıdığı gen yapısını ifade eder A grubu bir insanın genotipi AA veya AO dır
Fenotip: Kişinin baskın genler dolayısı ile ortaya cıkan gorunumu ifade eder Genotipi AO olan bir bireyin fenotipi A' dır Bir kişinin kan grubundan bahsederken onun fenotipinden bahsediliyor demektir
Rh sisteminde de Mendel genetiği kuralları gecerlidir Dolayısıyla Anne ve baba Rh pozitif olsalar bile cocukları Rh negatif olabilir
KAN UYUŞMAZLIĞI NEDİR?
Kan uyuşmazlığı anne kanında cocuğun kan grubuna karşı gelişen antikorların cocukta hastalık yapmasıdır
Gerek AB0 gerekse Rh sisteminde anne ile cocuk arasında kan uyuşmazlığı gorulebilir AB0 uyuşmazlığı Rh uyuşmazlığına gore daha sık gorulmesine rağmen daha iyi seyreder, sarılık daha ender gorulur, cocukta kalıcı hastalık yapma riski daha azdır, nadiren bebeğin kanının değişmesi gerekir Rh uyuşmazlığı ise daha nadir gorulur ancak kotu seyirlidir; sıklıkla sarılık yapar,coğunlukla bebeğin kanının değişmesi gerekir, iyi tedavi edilemezse kalıcı arazlara yol acar veya olumle sonuclanabilir
Rh negatif annenin Rh pozitif cocuğu olursa uyuşmazlık soz konusudur Rh negatif bir annenin Rh pozitif bir cocuğu olması icin baba Rh pozitif olmalıdır Ancak şu da bilinmelidir ki Rh pozitif bir baba ile Rh negatif bir anneden Rh negatif bir cocuk da doğabilir Boyle bir durumda uyuşmazlık yoktur Diğer taraftan annenin Rh pozitif cocuğun Rh negatif olduğu durumda da uyuşmazlık soz konusu değildir
Annenin Rh negatif babanın Rh pozitif olduğu durumlarda gebeliğin dikkatli takibi ile her hangi bir risk olmaksızın sağlıklı bebekler doğar
Gebelik takibinde annenin kanında normalde olmaması gereken antiRh (antiD) araştırılır, bu teste indirek coombs testi denilir Doğum sonrası bebekte anneden gecen antikorların aranmasına ise direk coombs testi denilir
Tedavide amac annenin Rh antikorları oluşturmasını engellemektir Bunun sağlamak icin kan grubu Rh negatif ve eşi Rh pozitif olan gebelere 28 haftada antiD (Rhogam) iğnesi yapılır Doğumdan sonra bebeğin kan grubu pozitif ise ilk 72 saat icinde yeniden antiD yapılmalıdır Duşuk, dış gebelik, kurtaj gibi durumlarda da mudahaleyi takiben antiD yapılır
Sonuc olarak kan uyuşmazlığı şuphesi olan ciftlerin (Rh negatif anne ve Rh pozitif baba) cocuk sahibi olma konusunda endişeye kapılmamaları gerekir; itinalı gebelik takibi ve gerekli tedavi ile normal sağlıklı bebekleri olmaması icin hicbir neden yoktur
kaynak:kızılay
Kan transfuzyonlarının, kan grupları hakkında hicbir bilgi olmadığı halde onceleri başarıyla surdurulmesi dikkat cekicidir Landois 1875’de kopek kanının başka bir cinsin kanı ile karıştırıldığında 2 dk icerisinde hemen daima lizise (hucre parcalanması) neden olduğunu bildirmiştir Bu calışmadan haberdar olan Karl Landsteiner 22 kişide yaptığı calışmada eritrosit ve serum arasındaki reaksiyonları tarif ederek 1901’de sonuclarını yayınlamıştır Landsteiner onceleri A, B, C olmak uzere uc kan grubu tanımladı Sonraki yıl oğrencileri olan DeCastello ve Sturli 155 kişiyi kapsayan daha geniş bir calışma ile kan grup sistemini A, B, O, AB olarak tanımladılar (1902) (19 yy’ın ikinci yarısında Alman bir doktorun şu sozleri şaşırtıcı değildi Koyun kanı nakletmek icin uc tane koyuna ihtiyac vardır; ilki kanı alınan, ikincisi kanın nakledilmesine musaade eden, ucuncusu ise nakli gercekleştiren olarak) 1922’de Amerika Birleşik Devletleri’ne goc eden Landsteiner 1930 yılında Nobel Tıp Odulu’ne layık gorulmuştur
Diğer kan grup sistemleri tanımlanmadan neredeyse yarım yuzyıllık bir zaman gecmiş ve 1939’da Phillip Levine tarafından sunulan bir olgu ile Rhesus (Rh faktorunun bulunduğu maymunun adı) faktorunun varlığına dikkat cekilmiştir Sonraki birkac yıl icerisinde yapılan benzer calışmalarla yeni antijen sistemleri tanımlanmıştır
Kan Grupları :
Alyuvarlarda (eritrositlerde) bulunan antijen ceşidine gore kan grupları belirlenir A, B, AB, O olmak uzere 4 ana kan grubu vardır
A grubu; eritrosit yuzeyinde A antijenini, plazmada B antikorunu taşır
B grubu; eritrosit yuzeyinde B antijenini, plazmada A antikorunu taşır
AB grubu; eritrosit yuzeyinde hem A hem B antijenini taşır Plazmada antikor taşımaz
O grubu; eritrosit yuzeyinde antijen taşımaz, ancak plazmada hem A hem B antikorunu taşır
Bu antijenlerin yanı sıra Rh(D) faktoru denilen ozel bir antijen daha vardır Rh faktorunun varlığında Rh pozitif (+), Rh faktorunun yokluğunda Rh negatif () olarak tanımlanır
AB kan grubu; genel alıcı olarak bilinir Ancak taşıdığı antijenlere, diğer kan gruplarında antikor mevcut olduğu icin pratikte uygulanmaz
O kan grubu; genel verici olarak bilinir Diğer kan gruplarında bulunan antijenlere karşı taşıdığı antikorlar sebebiyle pratikte uygulanmaz
Ancak nadir durumlarda O kan grubu alyuvarlar (eritrositler) genel verici olarak kullanılabilir Yine aynı şekilde AB grubu plazma (icinde alyuvarların(eritrosit) olmaması koşuluyla) genel verici olarak plazma da kullanılabilir ,
Temelde kullanılan kan nakil yontemi alıcı ve verici kan gruplarının aynı olmasıdır Kan gruplarının aynı olmasına rağmen; kan nakli oncesinde capraz karşılaştırma (cross matching) adı verilen bir test yapılarak, uygunluğuna karar verilir
KAN GRUPLARI
İnsan kan grupları arasındaki farklılık 1900'lerin başlarında ABO sisteminin bulunması ile anlaşılmıştır 1940'ların başlarında ise Rh faktoru bulunmuştur
ABO sisteminde kan gruplarının farklılığını sağlayan 2 antijen vardır; bunlar eritrositlerin yuzeyinde bulunur ve A, B harfleri ile gosterilirler Eritrositlerin yuzeyinde ya ayrı ayrı A, B yada birlikte (AB) bulunurlar veya eritrositlerin yuzeyinde hic antijen bulunmaz buna 0 denilir
Eritrosit hucrelerinin yuzeyindeki antijenlere karşı oluşmuş antikorlar kanda ve dokularda bulunmaktadır
Antikor ve antijen karşı karşıya gelirlerse birbirlerine bağlanırlar ve kucuk cokelmeler oluşur Bu olaya aglutinasyon denilir Orneğin eritrositlerinde A antijeni taşıyan birinin kanında antiB antikoru vardır; bu kişiye antiA antikoru verilirse bu antikor A antijeni ile birleşerek kumeleşmeye yol acar Aynı şekilde kan grubu AB olan birinin eritrositlerinde A ve B antijeni vardır; bu kişinin kanında ise antikor yoktur
Bu prensiplerden yararlanılarak kan grubu tespiti yapılmaktadır Eritrositlerinde antijen olmayan birinin kanı antiA ve antiB antikorları iceren test serumları ile karıştırıldığında hicbir cokelme olmaz; bu kişinin kan grubu 0'dır Aynı şekilde eritrositlerinde B antijeni olan birinin kanı antiA serumu ile karıştırıldığında cokelme olmazken antiB serumu ile karıştırıldığında cokme oluşur; bu kişinin kan grubu da B'dir Bu cokelmeler sayesinde kan grubu tespit edilmiş olunur
AB0 dan Başka Kan Grup Sistemi Var mı?
Eritrositlerin yuzeyinde 300 den fazla antijen saptanmıştır 21 farklı kan grubu sistemi vardır Bunlar icinde pratikte kullanılan iki sistem vardır ABO ve Rh sistemi
Rh sistemi nedir?
Eritrositlerin yuzeyinde yer alan bir diğer antijen grubudur Bu grupta C, D, E, c, e olmak uzere 5 antijen vardır D antijeni en fazla bağışıklık uyandırandır Toplumun %85'i D + dir, yani Rh + dir %15 ise bu antijeni taşımaz yani Rh negatiftir
Kan gruplarının % dağılımı nasıl?
imageskangruplari5add5cdab3ecb
Turkiye'de Turk Kızılayı tarafından 19972007 yılları arasındaki 10 yıllık donemde toplanan 4415459 unite kanın gruplarına gore % dağılımı aşağıdaki grafikte gosterilmiştir
Kan Gruplarının AnneBabadan Cocuklarına Aktarımı Nasıl Oluyor?
imageskangruplari5add5cdbf2e15
Kan grupları anne ve babadan cocuklarına Mendel kanunlarına gore genetik olarak aktarılır Buna gore anneden 1 ve babadan 1 gen cocuğa aktarılır Bu Mendel caprazlaması ile acıklanabilir: Aşağıdaki tabloda A pozitif bir anne ile B pozitif bir babanın cocuklarında gorulebilecek kan grupları verilmiştir AB, A, B ve O kan grubundan cocuklar dunyaya gelebilir
Eğer anne veya baba AA ise buna homozigot (anneden ve babadan gelen genlerin aynı karakterde olması) denir AO gibi bir gen dağılıma ise heterozigot (anneden ve babadan gelen genlerin farklı karakterde olması) denir Homozigot anne ve homozigot bir babanın cocukları aynı kan grubundan olacaktır Yan yana gelen iki gen icin baskınlık (dominantlık) veya cekiniklik (resesiflik) soz konusudur Baskın gen cekinik genin ozelliklerini baskılar ve onun ozelliklerini orter A B O sisteminde A ve B baskın O ise cekiniktir Dolayısıyla kişi AO ise O cekinik kalır ve kişi A grubu olarak belirlenir O grubunun ozellikleri ancak OO durumunda ortaya cıkar
Genotip: Kişinin taşıdığı gen yapısını ifade eder A grubu bir insanın genotipi AA veya AO dır
Fenotip: Kişinin baskın genler dolayısı ile ortaya cıkan gorunumu ifade eder Genotipi AO olan bir bireyin fenotipi A' dır Bir kişinin kan grubundan bahsederken onun fenotipinden bahsediliyor demektir
Rh sisteminde de Mendel genetiği kuralları gecerlidir Dolayısıyla Anne ve baba Rh pozitif olsalar bile cocukları Rh negatif olabilir
KAN UYUŞMAZLIĞI NEDİR?
Kan uyuşmazlığı anne kanında cocuğun kan grubuna karşı gelişen antikorların cocukta hastalık yapmasıdır
Gerek AB0 gerekse Rh sisteminde anne ile cocuk arasında kan uyuşmazlığı gorulebilir AB0 uyuşmazlığı Rh uyuşmazlığına gore daha sık gorulmesine rağmen daha iyi seyreder, sarılık daha ender gorulur, cocukta kalıcı hastalık yapma riski daha azdır, nadiren bebeğin kanının değişmesi gerekir Rh uyuşmazlığı ise daha nadir gorulur ancak kotu seyirlidir; sıklıkla sarılık yapar,coğunlukla bebeğin kanının değişmesi gerekir, iyi tedavi edilemezse kalıcı arazlara yol acar veya olumle sonuclanabilir
Rh negatif annenin Rh pozitif cocuğu olursa uyuşmazlık soz konusudur Rh negatif bir annenin Rh pozitif bir cocuğu olması icin baba Rh pozitif olmalıdır Ancak şu da bilinmelidir ki Rh pozitif bir baba ile Rh negatif bir anneden Rh negatif bir cocuk da doğabilir Boyle bir durumda uyuşmazlık yoktur Diğer taraftan annenin Rh pozitif cocuğun Rh negatif olduğu durumda da uyuşmazlık soz konusu değildir
Annenin Rh negatif babanın Rh pozitif olduğu durumlarda gebeliğin dikkatli takibi ile her hangi bir risk olmaksızın sağlıklı bebekler doğar
Gebelik takibinde annenin kanında normalde olmaması gereken antiRh (antiD) araştırılır, bu teste indirek coombs testi denilir Doğum sonrası bebekte anneden gecen antikorların aranmasına ise direk coombs testi denilir
Tedavide amac annenin Rh antikorları oluşturmasını engellemektir Bunun sağlamak icin kan grubu Rh negatif ve eşi Rh pozitif olan gebelere 28 haftada antiD (Rhogam) iğnesi yapılır Doğumdan sonra bebeğin kan grubu pozitif ise ilk 72 saat icinde yeniden antiD yapılmalıdır Duşuk, dış gebelik, kurtaj gibi durumlarda da mudahaleyi takiben antiD yapılır
Sonuc olarak kan uyuşmazlığı şuphesi olan ciftlerin (Rh negatif anne ve Rh pozitif baba) cocuk sahibi olma konusunda endişeye kapılmamaları gerekir; itinalı gebelik takibi ve gerekli tedavi ile normal sağlıklı bebekleri olmaması icin hicbir neden yoktur
kaynak:kızılay
