Kanamalarda ilk yardım nasıl yapılır,Kanamalar ilk yardım,Kanamada ilk yardım nasıl yapılır
KANAMALARDA İLK YARDIM VE KANAMALARIN KONTROL ALTINA ALINMASI
Kanın damar dışına cıkmasına KANAMA (HEMORAJİ) denir İc ve dış kanama olmak uzere ikiye ayrılır
İc kanamalar gozle gorulemediklerinden, belirlenmeleri ve en kısa zamanda hastaneye ulaştırılmaları onemlidir Halbuki dış kanamalar gozle gorulebilir ve durdurulma yontemleri ile kontrol altına alınabilirler Kanama başlangıcta halsizlik yapar, eğer kontrol altına alınmazsa şok ve olum gelişebilir
Normal bir erişkinin vucut ağırlığının ortalama 113 ’ unu kan oluşturmaktadır 70 kg ’ lık bir kişide 56 lt civarında kan bulunduğu varsayılmaktadır % 10 oranındaki kan kaybı (ortalama erişkinde 600 ml, cocukta 200300 ml, bebekte 2530 ml ) oldukca tehlikelidir Kanama nedeniyle kaybedilen kan miktarına gore kişide oluşabilecek belirti ve bulgular icin BURAYA Tıklayınız
Kanamanın meydana geldiği yere gore :
1 İc kanama
2 Dış kanama
Kanayan damarın cinsine gore :
1 Atardamar (arter) kanaması : Parlak kırmızı renklidir, kalp atımı ile eşzamanlı fışkırır
2 Toplardamar (ven) kanaması : Koyu kırmızı renklidir, devamlı akar
3 Kılcaldamar (kapiller) kanaması : Devamlı, yavaş, sızıntı şeklinde akar
Kısa surede fazla miktarda kan kaybını vucut dengeleyemez (tolare edemez) ve şok gelişir Oysa az miktarda ve uzun zaman suresi icindeki kan kaybını vucut kısmen de olsa dengeleyebilmektedir Orneğin: kan verme işleminde 500 ml kan, 10 15 dakika gibi bir zaman zarfında ve kontrollu olarak alındığından, vucutta herhangi bir sorun oluşturmamaktadır
1 İC KANAMA
İc kanamanın vucut dışında en sık gorulen belirtileri ezikler ve curuklerdir Bu belirtiler yumuşak doku icine kanama olduğunun gostergesidir İc kanamalar, gozle gorulemeyen kanamalar olmasına rağmen, dışa acılan bir ic organda meydana gelmişse, daha kolay ve cabuk fark edilirler; orneğin : mide, akciğer, bobrek kanamalarında olduğu gibi İc kanamayı duşunduren bulgular genellikle hipovolemik şoka ait bulgulardır
İc kanama bulguları :
Nabız zayıf ve suratlidir (ipliksi)
Deri soğuk ve nemlidir (yapışkandır)
Gozler donuk, gozbebekleri genişlemiş ve ışık refleksi zayıftır
Hastada genelde susuzluk hissi ve huzursuzluk vardır
Bulantı, kusma olabilir
(Gec bulgu: Kan basıncı duşer)
2 DIŞ KANAMA
Kanamayı durduran savunma mekanizmaları damarın kesilmesi sonucu hava ile temas edince faaliyete gecerek once kesilen damar uclarının buzulmesini sağlarlar Daha sonra kesik damar uclarında pıhtı oluşur, pıhtı buyuyerek damarı tıkar ve boylece kanama durur
Vucuttaki pıhtılaşma mekanizmalarını dokular ve doku sıvıları uyarır Normalde atardamar ve toplardamardaki kan, aradaki damar duvarı nedeniyle, doku ve doku sıvıları ile temas etmediğinden, damar yaralanmadıkca pıhtılaşma olmaz Damar yaralandığında, kanama fazla olacağından pıhtılaşma gecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayı hızlandırmak icin kanama durdurma yontemlerine başvurulur
Dış kanamaları durdurma yontemleri
Parmakla (lokal, yerel) basınc (1, 2 )
Basınclı sargı
Yaranın ustunde yer alan artere damar kokune basınc (femoral arter, brakial arter, temporal arter, vd)
Elevasyon ( kanayan kısmın kalp seviyesinde veya uzerinde tutulması )
Turnike
Atelleme ( kanamayı doğrudan durdurma yontemi değildir ! Kırıkların sabitlenmesi sonucunda kanamanın da kontrol altına alınmasını sağlar )
TURNİKE : Diğer yontemlerle durdurulamayan kanamalarda en son secenek olarak uygulanmalıdır Genellikle organ kopmalarında veya derin arter kesilerinde, tek kemikli olan ust kola veya ust bacağa uygulanır Amac, kanayan atardamarı, kemik ile deri arasında sıkıştırarak, yaralı yere olan kan akımını engellemektir Ara ara gevşetilmelidir, aksi halde gangren gelişebilir
İp, tel, ince sert lastik cilde zarar vereceğinden kesinlikle kullanılmaz
Ucgen sargı bezi, corap, kravat veya herhangi bir enli kumaş parcası ile turnike yapılabilir
Turnike en fazla iki saat uygulanabilir Gevşetme suresi ilk bir saatte 10 20 dakikada bir, sonraki bir saatte ise 510 dakikada bir olmalıdır Gevşetme suresi turnike uygulanan yerin, yaralı kısma olan uzaklığı ile ters orantı olmalıdır Mesafe uzunsa, gevşetme suresi kısa olmalıdır Turnike gevşetildiğinde, lokal basınc yapılmalı ve cilt normal rengine donduğunde, turnike yine sıkılmalıdır
DESTEKLEME (ATELLEME) : Yaralı kol veya bacaklardaki kanamaların coğu, kırılan kemiğin sivri ucları ile kasların yırtılması ya da kırılan kemiğe yakın damarların yırtılması sonucunda meydana gelir Kol veya bacak sabitlenmezse, hasar ve kanama devam eder Ekstremitenin (kol veya bacak ) sabitlenmesine destekleme denilmektedir Kırık kemik ucları kontrol altına alındıklarında kanama da azalacaktır
EPİSTAKSİS (BURUN KANAMASI) :
Kafatası kırığı, darbe sonucu oluşan yuz yaralanmaları, sinuzit, enfeksiyon, burun anomalisi, yuksek tansiyon, kanama bozuklukları gibi nedenlerle oluşabilir
İlkyardım:
Kişi dik oturtulur, başı hafif one eğilir ve burun kanatlarından iki parmakla bastırılır
Burna, alna ve enseye soğuk ıslak bez konarak lokal soğutma ile kanama kontrol altına alınabilir
Ozellikle endişeli ve yuksek tansiyonlu kişilerin sakinleştirilmesi onemlidir
Kanamaların tanımında kullanılan bazı terimler :
HEMATEMEZ : Kusmuk ile kan gelmesi
HEMOPTİZİ : Oksurukle kan gelmesi
HEMATOM : Deri altında yumuşak dokuda kan birikimi ile oluşan yumuşak kitle
EKİMOZ : Deride siyah ve mavi renk değişikliği; morluk,curuk
MELENA : Katran gibi siyah dışkı
HEMATOŞEZİ : Rektumdan parlak kırmızı kanama
HEMATURİ : Kanlı idrar
KANAMALARDA İLK YARDIM VE KANAMALARIN KONTROL ALTINA ALINMASI
Kanın damar dışına cıkmasına KANAMA (HEMORAJİ) denir İc ve dış kanama olmak uzere ikiye ayrılır
İc kanamalar gozle gorulemediklerinden, belirlenmeleri ve en kısa zamanda hastaneye ulaştırılmaları onemlidir Halbuki dış kanamalar gozle gorulebilir ve durdurulma yontemleri ile kontrol altına alınabilirler Kanama başlangıcta halsizlik yapar, eğer kontrol altına alınmazsa şok ve olum gelişebilir
Normal bir erişkinin vucut ağırlığının ortalama 113 ’ unu kan oluşturmaktadır 70 kg ’ lık bir kişide 56 lt civarında kan bulunduğu varsayılmaktadır % 10 oranındaki kan kaybı (ortalama erişkinde 600 ml, cocukta 200300 ml, bebekte 2530 ml ) oldukca tehlikelidir Kanama nedeniyle kaybedilen kan miktarına gore kişide oluşabilecek belirti ve bulgular icin BURAYA Tıklayınız
Kanamanın meydana geldiği yere gore :
1 İc kanama
2 Dış kanama
Kanayan damarın cinsine gore :
1 Atardamar (arter) kanaması : Parlak kırmızı renklidir, kalp atımı ile eşzamanlı fışkırır
2 Toplardamar (ven) kanaması : Koyu kırmızı renklidir, devamlı akar
3 Kılcaldamar (kapiller) kanaması : Devamlı, yavaş, sızıntı şeklinde akar
Kısa surede fazla miktarda kan kaybını vucut dengeleyemez (tolare edemez) ve şok gelişir Oysa az miktarda ve uzun zaman suresi icindeki kan kaybını vucut kısmen de olsa dengeleyebilmektedir Orneğin: kan verme işleminde 500 ml kan, 10 15 dakika gibi bir zaman zarfında ve kontrollu olarak alındığından, vucutta herhangi bir sorun oluşturmamaktadır
1 İC KANAMA
İc kanamanın vucut dışında en sık gorulen belirtileri ezikler ve curuklerdir Bu belirtiler yumuşak doku icine kanama olduğunun gostergesidir İc kanamalar, gozle gorulemeyen kanamalar olmasına rağmen, dışa acılan bir ic organda meydana gelmişse, daha kolay ve cabuk fark edilirler; orneğin : mide, akciğer, bobrek kanamalarında olduğu gibi İc kanamayı duşunduren bulgular genellikle hipovolemik şoka ait bulgulardır
İc kanama bulguları :
Nabız zayıf ve suratlidir (ipliksi)
Deri soğuk ve nemlidir (yapışkandır)
Gozler donuk, gozbebekleri genişlemiş ve ışık refleksi zayıftır
Hastada genelde susuzluk hissi ve huzursuzluk vardır
Bulantı, kusma olabilir
(Gec bulgu: Kan basıncı duşer)
2 DIŞ KANAMA
Kanamayı durduran savunma mekanizmaları damarın kesilmesi sonucu hava ile temas edince faaliyete gecerek once kesilen damar uclarının buzulmesini sağlarlar Daha sonra kesik damar uclarında pıhtı oluşur, pıhtı buyuyerek damarı tıkar ve boylece kanama durur
Vucuttaki pıhtılaşma mekanizmalarını dokular ve doku sıvıları uyarır Normalde atardamar ve toplardamardaki kan, aradaki damar duvarı nedeniyle, doku ve doku sıvıları ile temas etmediğinden, damar yaralanmadıkca pıhtılaşma olmaz Damar yaralandığında, kanama fazla olacağından pıhtılaşma gecikebilir, o nedenle pıhtılaşmayı hızlandırmak icin kanama durdurma yontemlerine başvurulur
Dış kanamaları durdurma yontemleri
Parmakla (lokal, yerel) basınc (1, 2 )
Basınclı sargı
Yaranın ustunde yer alan artere damar kokune basınc (femoral arter, brakial arter, temporal arter, vd)
Elevasyon ( kanayan kısmın kalp seviyesinde veya uzerinde tutulması )
Turnike
Atelleme ( kanamayı doğrudan durdurma yontemi değildir ! Kırıkların sabitlenmesi sonucunda kanamanın da kontrol altına alınmasını sağlar )
TURNİKE : Diğer yontemlerle durdurulamayan kanamalarda en son secenek olarak uygulanmalıdır Genellikle organ kopmalarında veya derin arter kesilerinde, tek kemikli olan ust kola veya ust bacağa uygulanır Amac, kanayan atardamarı, kemik ile deri arasında sıkıştırarak, yaralı yere olan kan akımını engellemektir Ara ara gevşetilmelidir, aksi halde gangren gelişebilir
İp, tel, ince sert lastik cilde zarar vereceğinden kesinlikle kullanılmaz
Ucgen sargı bezi, corap, kravat veya herhangi bir enli kumaş parcası ile turnike yapılabilir
Turnike en fazla iki saat uygulanabilir Gevşetme suresi ilk bir saatte 10 20 dakikada bir, sonraki bir saatte ise 510 dakikada bir olmalıdır Gevşetme suresi turnike uygulanan yerin, yaralı kısma olan uzaklığı ile ters orantı olmalıdır Mesafe uzunsa, gevşetme suresi kısa olmalıdır Turnike gevşetildiğinde, lokal basınc yapılmalı ve cilt normal rengine donduğunde, turnike yine sıkılmalıdır
DESTEKLEME (ATELLEME) : Yaralı kol veya bacaklardaki kanamaların coğu, kırılan kemiğin sivri ucları ile kasların yırtılması ya da kırılan kemiğe yakın damarların yırtılması sonucunda meydana gelir Kol veya bacak sabitlenmezse, hasar ve kanama devam eder Ekstremitenin (kol veya bacak ) sabitlenmesine destekleme denilmektedir Kırık kemik ucları kontrol altına alındıklarında kanama da azalacaktır
EPİSTAKSİS (BURUN KANAMASI) :
Kafatası kırığı, darbe sonucu oluşan yuz yaralanmaları, sinuzit, enfeksiyon, burun anomalisi, yuksek tansiyon, kanama bozuklukları gibi nedenlerle oluşabilir
İlkyardım:
Kişi dik oturtulur, başı hafif one eğilir ve burun kanatlarından iki parmakla bastırılır
Burna, alna ve enseye soğuk ıslak bez konarak lokal soğutma ile kanama kontrol altına alınabilir
Ozellikle endişeli ve yuksek tansiyonlu kişilerin sakinleştirilmesi onemlidir
Kanamaların tanımında kullanılan bazı terimler :
HEMATEMEZ : Kusmuk ile kan gelmesi
HEMOPTİZİ : Oksurukle kan gelmesi
HEMATOM : Deri altında yumuşak dokuda kan birikimi ile oluşan yumuşak kitle
EKİMOZ : Deride siyah ve mavi renk değişikliği; morluk,curuk
MELENA : Katran gibi siyah dışkı
HEMATOŞEZİ : Rektumdan parlak kırmızı kanama
HEMATURİ : Kanlı idrar