Karaciğer nakli hastalık veya yapısal bozukluk nedeniyle karaciğer kısmen ya da tamamen calışamazsa uygulanır Nakil genellikle olu donorden alınan karaciğer veya karaciğer parcasının hastaya nakledilmesiyle olur Ancak bazı durumlarda canlı donorden alınan karaciğer parcasıyla da gercekleşebilir
Karaciğer nakli kimlere uygulanır?Karaciğer sirozuna bağlı olarak 1 yıldan az omru kaldığına inanılan herkes karaciğer nakli icin değerlendirilir Bu değerlendirmede bazı kriterler var Oncelikle hastalar A, B ve C olarak 3 sınıfa ayrılır A sınıfı siroz hastaları genellikle nakil gerektirmez İlac tedavisi genellikle yeterli olur Sonuc olarak nakil sırasının sonunda yer alırlar
B sınıfı siroz hastalarına gelince, coğu ileride nakle ihtiyac duyabilir Bu nedenle nakil sırasında A sınıfı siroz hastalarının onune gecerler Ancak C sınıfı siroz hastaları hemen hepsi acil olarak nakil gerektirdiğinden oncelik onların olur
Ulkemizde olduğu gibi dunya genelinde de organ bağışı organ nakli gerektiren hastalardan daha az olduğundan karaciğer nakli bekleyen hastaların sayısı oldukca fazla
Karaciğer nakli neden yapılır?Karaciğer nakli karaciğer kanseri, siroz gibi karaciğer yetmezliğine neden olan sağlık sorunlarının ilac ve diğer tedavilerle kontrol altına alınamadığı durumlarda, ozellikle sorun yaşamsal duzeydeyse uygulanabilir
Karaciğer yetmezliğine neden olan başlıca sağlık sorunları:
• Karaciğer sirozu
• Safra kanalı atrezisi
• Kistik fibrozis
• Erken evre karaciğer kanseri
• Hemokromatozis
• Birincil biliyer siroz
• Wilson hastalığı
• Birincil sklerozan kolanjit
Karaciğer nakli kararı neye bağlı?Karaciğer sorunlarına bağlı olarak doktorla goruşen kişi bazı muayene ve testlerden gecirilir Buradan alınan verilere gore karaciğer uzmanı doktor son evre karaciğer hastalığı tanısı koyarsa nakil gerekliliğini belirlemeye yonelik bir değerlendirme onerir
Alıcı değerlendirmesi uc aşamada yapılır Genellikle 5 – 7 gun surer
Birinci aşama: Kesin tanı koyularak karaciğer hastalığının şiddetiyle naklin aciliyetinin belirlenmesi aşamasıdır
İkinci aşama: Hastanın nakil icin uygunluğunun olmadığının belirlendiği aşama Bu aşamada hastanın kalbi, akciğerleri, bobrekleri, kan sayım değerleri vb test edilir Hasta ayrıca psikolojik değerlendirmeden gecer Sigara, alkol ve uyuşturucu gibi bağımlılıkları mevcutsa tedaviye başlanır Enfeksiyon varsa ortadan kaldırılır Ardından karaciğer uzmanları hastanın genel durumuna, karaciğer hastalığının nedenine ve şiddetine bağlı olarak ameliyatın ne derece başarılı olacağını gozden gecirir
Ucuncu aşama: Hasta psikolojik olarak nakile hazırlanır Hasta ve ailesi operasyon ve izleyen aşamalar hakkında bilgilendirilir
Tum bu aşamalardan sonra hasta kadavradan nakil icin bekleme listesine alınır Bazı durumlarda kan grubu eşleşen bir akraba varsa, kişi nakil konusunda istekliyse bağış icin değerlendirilir ve nakil planlanır
Ancak boyle bir durum yoksa hasta kadavradan nakil icin bekleme listesinde kalır Uygun karaciğer bulunana dek nakil ekibi tarafından izlenir
Karaciğer nakli nasıl yapılır?Olu donorden alınan ciğerle yapılan nakil: Karaciğer nakli ameliyatı genel anestezi altında yapılır Karında uzunlamasına bir kesi acılır Kesinin boyu kişiden kişiye değişir Ardından sorunlu karaciğere giden kan damarları ve safra yolları kapatılır Karaciğer yerinden alınır Olu donorden alınan ciğer yerleştirilir Kan damarları ve safra yolları tekrar bağlanır Karın kapatılır Tum bu işlem yaklaşık 12 saat surer
Yaşayan donorden alınan ciğerle yapılan nakil: Bu tur nakillerde donorden alınan karaciğer parcası hastaya nakledilir Oncelikle cerrahlar donor uzerinde calışırlar Karın bolgesine uzunlamasına kesi acılır Buradan girilerek karaciğerden parca alınır Karaciğerdeki bu eksilme donorun sağlığını etkilemez
Donorden alınan karaciğer parcası tıpkı diğer yontemdeki gibi hastaya nakledilir Kan damarları ve safra yolları bağlanır Kesi kapatılır Operasyon 14 saat kadar surebilir
Karaciğer nakli ameliyatı sonrasıAmeliyat sonrası ilk birkac gun yoğun bakımda kalınır Bu sure icerisinde doktorlar oluşabilecek komplikasyonları gozlemler Yine bu surede yeni karaciğerin vucut tarafından reddedilmemesi icin bazı ilaclar kullanılır Ayrıca karaciğerin doğru işleyip işlemediğine bakılır
Yoğun bakımdaki ilk birkac gun sonra veriler normalse hasta yoğun bakımdan cıkar 1 – 2 hafta hastanede bakım devam eder
Hasta taburcu olduktan sonra haftalık kontroller devam eder Haftalık kan ve idrar testleri yapılır Alınan veriler değerlendirilir
Tum bu surecte sorun yoksa testlerin sıklığı giderek azalır Ancak hayat boyu bazı ilacların kullanımı devam eder Yaşam tarzında değişiklikler yapılır Karaciğere zarar veren alışkanlıklardan uzak durulur Gıdalara dikkat edilir
Karaciğer naklinin riskleriTum ameliyatlar belli oranda riskli Ustelik organ nakilleri oldukca ciddi ameliyatlar sınıfında Gelişen tıp teknolojisi ve ilaclar bu riskleri eskiye gore cok daha duşuk duzeylere cekse de riskin kucuğu olmaz Bunlar:
• Bağışlanan karaciğerin vucut tarafından reddi
• Kanama
• Safra kanalı komplikasyonları
• Kan pıhtılaşması
• Enfeksiyonlar
• Hafıza ve duşunme sorunları
• Yeni karaciğerin calışmaması
Organ reddini engelleyen ilacların yan etkileriOrgan nakillerinden sonra hastalara vucudun yeni organı reddetmemesi icin bazı ilaclar verilir Bu ilacların bazı yan etkileri olabilir:
• Kemik incelmesi
• Diyabet
• İshal
• Baş ağrısı
• Yuksek kan basıncı
• Yuksek kolesterol
Karaciğer nakli kimlere uygulanır?Karaciğer sirozuna bağlı olarak 1 yıldan az omru kaldığına inanılan herkes karaciğer nakli icin değerlendirilir Bu değerlendirmede bazı kriterler var Oncelikle hastalar A, B ve C olarak 3 sınıfa ayrılır A sınıfı siroz hastaları genellikle nakil gerektirmez İlac tedavisi genellikle yeterli olur Sonuc olarak nakil sırasının sonunda yer alırlar
B sınıfı siroz hastalarına gelince, coğu ileride nakle ihtiyac duyabilir Bu nedenle nakil sırasında A sınıfı siroz hastalarının onune gecerler Ancak C sınıfı siroz hastaları hemen hepsi acil olarak nakil gerektirdiğinden oncelik onların olur
Ulkemizde olduğu gibi dunya genelinde de organ bağışı organ nakli gerektiren hastalardan daha az olduğundan karaciğer nakli bekleyen hastaların sayısı oldukca fazla
Karaciğer nakli neden yapılır?Karaciğer nakli karaciğer kanseri, siroz gibi karaciğer yetmezliğine neden olan sağlık sorunlarının ilac ve diğer tedavilerle kontrol altına alınamadığı durumlarda, ozellikle sorun yaşamsal duzeydeyse uygulanabilir
Karaciğer yetmezliğine neden olan başlıca sağlık sorunları:
• Karaciğer sirozu
• Safra kanalı atrezisi
• Kistik fibrozis
• Erken evre karaciğer kanseri
• Hemokromatozis
• Birincil biliyer siroz
• Wilson hastalığı
• Birincil sklerozan kolanjit
Karaciğer nakli kararı neye bağlı?Karaciğer sorunlarına bağlı olarak doktorla goruşen kişi bazı muayene ve testlerden gecirilir Buradan alınan verilere gore karaciğer uzmanı doktor son evre karaciğer hastalığı tanısı koyarsa nakil gerekliliğini belirlemeye yonelik bir değerlendirme onerir
Alıcı değerlendirmesi uc aşamada yapılır Genellikle 5 – 7 gun surer
Birinci aşama: Kesin tanı koyularak karaciğer hastalığının şiddetiyle naklin aciliyetinin belirlenmesi aşamasıdır
İkinci aşama: Hastanın nakil icin uygunluğunun olmadığının belirlendiği aşama Bu aşamada hastanın kalbi, akciğerleri, bobrekleri, kan sayım değerleri vb test edilir Hasta ayrıca psikolojik değerlendirmeden gecer Sigara, alkol ve uyuşturucu gibi bağımlılıkları mevcutsa tedaviye başlanır Enfeksiyon varsa ortadan kaldırılır Ardından karaciğer uzmanları hastanın genel durumuna, karaciğer hastalığının nedenine ve şiddetine bağlı olarak ameliyatın ne derece başarılı olacağını gozden gecirir
Ucuncu aşama: Hasta psikolojik olarak nakile hazırlanır Hasta ve ailesi operasyon ve izleyen aşamalar hakkında bilgilendirilir
Tum bu aşamalardan sonra hasta kadavradan nakil icin bekleme listesine alınır Bazı durumlarda kan grubu eşleşen bir akraba varsa, kişi nakil konusunda istekliyse bağış icin değerlendirilir ve nakil planlanır
Ancak boyle bir durum yoksa hasta kadavradan nakil icin bekleme listesinde kalır Uygun karaciğer bulunana dek nakil ekibi tarafından izlenir
Karaciğer nakli nasıl yapılır?Olu donorden alınan ciğerle yapılan nakil: Karaciğer nakli ameliyatı genel anestezi altında yapılır Karında uzunlamasına bir kesi acılır Kesinin boyu kişiden kişiye değişir Ardından sorunlu karaciğere giden kan damarları ve safra yolları kapatılır Karaciğer yerinden alınır Olu donorden alınan ciğer yerleştirilir Kan damarları ve safra yolları tekrar bağlanır Karın kapatılır Tum bu işlem yaklaşık 12 saat surer
Yaşayan donorden alınan ciğerle yapılan nakil: Bu tur nakillerde donorden alınan karaciğer parcası hastaya nakledilir Oncelikle cerrahlar donor uzerinde calışırlar Karın bolgesine uzunlamasına kesi acılır Buradan girilerek karaciğerden parca alınır Karaciğerdeki bu eksilme donorun sağlığını etkilemez
Donorden alınan karaciğer parcası tıpkı diğer yontemdeki gibi hastaya nakledilir Kan damarları ve safra yolları bağlanır Kesi kapatılır Operasyon 14 saat kadar surebilir
Karaciğer nakli ameliyatı sonrasıAmeliyat sonrası ilk birkac gun yoğun bakımda kalınır Bu sure icerisinde doktorlar oluşabilecek komplikasyonları gozlemler Yine bu surede yeni karaciğerin vucut tarafından reddedilmemesi icin bazı ilaclar kullanılır Ayrıca karaciğerin doğru işleyip işlemediğine bakılır
Yoğun bakımdaki ilk birkac gun sonra veriler normalse hasta yoğun bakımdan cıkar 1 – 2 hafta hastanede bakım devam eder
Hasta taburcu olduktan sonra haftalık kontroller devam eder Haftalık kan ve idrar testleri yapılır Alınan veriler değerlendirilir
Tum bu surecte sorun yoksa testlerin sıklığı giderek azalır Ancak hayat boyu bazı ilacların kullanımı devam eder Yaşam tarzında değişiklikler yapılır Karaciğere zarar veren alışkanlıklardan uzak durulur Gıdalara dikkat edilir
Karaciğer naklinin riskleriTum ameliyatlar belli oranda riskli Ustelik organ nakilleri oldukca ciddi ameliyatlar sınıfında Gelişen tıp teknolojisi ve ilaclar bu riskleri eskiye gore cok daha duşuk duzeylere cekse de riskin kucuğu olmaz Bunlar:
• Bağışlanan karaciğerin vucut tarafından reddi
• Kanama
• Safra kanalı komplikasyonları
• Kan pıhtılaşması
• Enfeksiyonlar
• Hafıza ve duşunme sorunları
• Yeni karaciğerin calışmaması
Organ reddini engelleyen ilacların yan etkileriOrgan nakillerinden sonra hastalara vucudun yeni organı reddetmemesi icin bazı ilaclar verilir Bu ilacların bazı yan etkileri olabilir:
• Kemik incelmesi
• Diyabet
• İshal
• Baş ağrısı
• Yuksek kan basıncı
• Yuksek kolesterol