Nedendir bilinmez, beşerler tarih boyunca birbirlerine karşı üstünlük kurmak için bir kadro şeyleri kullanmışlardır. Irklar, lisanlar, dinler, inançlar, mezhepler ve gibisi pahalar üzerinden kimileri kendilerini başkalarından üstün görmüşlerdir. Berbat bile olsa anlaşılır olan bu durumun iyice anlaşılmaz olan versiyonu ise kast sistemidir. Çünkü kast sisteminde beşerler birebir pahalara sahip olmalarına karşın sınıflara ayrılmışlardır.
Kast sistemi denilince herkesin aklına birinci olarak Hindistan geliyor lakin birebir olmasa bile benzeri sistemler pek çok Afrika ve Asya ülkesinde bugün bile uygulanmaktadır. Bu sistem, emsal bedellere sahip olmalarına karşın insanları katmanlara ayırır ve bu katmanlar üzerinden insanları önyargılara boğarak hayatlarını bu biçimde tamamlamalarını sağlar. Gelinkast sistemi nedir, özellikleri nelerdir ve hangi katmanlardan oluşur yakından bakalım.
Kast sistemi nedir, hangi sınıflardan oluşur?
Kast sistemi nedir?
Kast sistemi nerede ve kim tarafından uygulandı?
Kast sistemi nasıl bir sistem?
Kast sistemini oluşturan katmanlar nelerdir?
Brahmanlar
Kshatriyalar
Vaişyalar
Şudralar
Paryalar
Hindistan Müslümanlarındaki kast sistemi
Diğer ülkelerde uygulanan kast sistemleri ve özellikleri
Temelden başlayalım, kast sistemi nedir?
En temel tarifiyle kast sistemi, klasik bir sınıflandırma biçimidir. Kast sistemindeki beşerler kalıtsal olarak sınıflara ayrılırlar. Bu beşerler tıpkı dine mensup olmalarına, tıpkı lisanı konuşmalarına ve hatta tıpkı yerde yaşamalarına karşın binlerce yıllık bu gruplandırma sistemi yüzünden ayrılırlar. Bu ayrım nedeniyle meslek seçimi ve evlilikler engellenmektedir. Yani herkes kendi katmanından biriyle evlenebilir ve kendi katmanına uygun bir iş yapabilir.
İnsan Hakları İzleme Örgütü ve UNICEF üzere memleketler arası kuruluşların datalarına nazaran bugün dünya çapında 250 milyondan fazla insan kast sistemine şahsen maruz kalmaktadır. Kast sistemi, Hindistan’a giden Portekizliler tarafından bulunduğu için İspanyolca ırk anlamına gelen casta kelimesinden türetilmiştir. Bu kavram hem sosyolojik bir terim hem de argoda kullanılmaktadır.
Kast sistemi nerede ve kim tarafından uygulandı?
Kast sistemi nerede ve kim tarafından uygulandı sorusunun maalesef kesin bir karşılığı yok zira bugüne kadar gelmiş olan bu sistemin tarihi süreci incelendiği vakit ortaya net bir başlangıç noktası çıkmıyor. Milattan evvel 1500’lü yıllar başladığı düşünülen kast sistemi hakkındaki birinci kaynaklar ise milattan evvel 200 yılına tarihlenen Manu Smriti’de karşımıza çıkıyor. Bir Hindu yazıtı olan Manu Smriti’de, bu sistemin toplumsal vazifeleri düzenlemek hedefiyle kurulduğundan bahsediliyor.
Hindu inancının merkezi olduğu için Hindistan’da kast sistemi yaygındır fakat sanmayın ki bir tek burada uygulanıyor. Dünya haritasını önümüze açıp da baktığımız vakit Hindistan’da, Sri Lanka’da, Nepal’de, Bali’de, Nijerya’da, Kamerun’da, Orta Afrika’nın kimi bölgelerinde, Yemen’de ve Yezidi toplumlarında kast sisteminin uygulandığını görmek mümkün. Dahası Çin’de uygulanan Hukou Sistemi ve Kuzey Kore’de uygulanan Songbun Sistemi de bildiğimiz kast sisteminin isim değiştirmiş halidir.
Peki, kast sistemi nasıl bir sistem?
Kast sisteminde beşerler makul sınıflara ayrılmış durumdadırlar ve bu sınıflar ortasında geçiş yapmak mümkün değildir. Herkes kendi kastı içinde kıymetlendirilir. Kastın en sıkı olduğu alanlar iş ve eş seçimidir. Yetenekleri ne olursa olsun bir kişi sadece kendi sınıfı için uygun görülen mesleği seçebilir. Tıpkı biçimde gönül ferman dinlemese bile bir kişi sadece kendi kastından olan bir kişi ile evlenebilir.
Bugün bile hala Hindistan’ın kırsal kesitinde uygulanan bir gelenek ise kast sisteminin en berbat yüzünü göstermektedir. Bu geleneğe nazaran farklı kasttan olan bireyler birlikte ya da yakın bir biçimde yemek yiyemezler. Zira üst sınıftan olan şahıslar, alt sınıftan olan şahısların kendilerini kirleteceğini düşünürler. Üstelik bu sistemin zenginlikle alakası bile yoktur. Yalnızca binlerce yıl evvel hazırlanmış bir sisteme duyulan inanç kaynaklıdır ve Hinduizm inancının temelidir.
Kast sistemini oluşturan katmanlar nelerdir?
Kast sistemi varna ismi verilen katmanlardan oluşur. Varna sistemi dört temel katmandan ve bir de bu katmanlara bile dahil edilmeyen paryalardan oluşur. Bu katmanlar ayrıyeten kendi içlerinde jati ismi verilen alt katmanlara ayrılırlar. Varna renk manasına gelmektedir. Kişinin renk açıklığına nazaran sınıfı yükselmektedir. Dört varna şunlardır;
- Brahmanlar
- Kshatriyalar
- Vaişyalar
- Şudralar
Brahmanlar:
Brahmanlar bir tıp saf soydur ve kast sisteminin entelektüel sınıfını oluşturur. Hindistan nüfusunun %10’luk kısmını oluşturan brahmanların temel hedefi kutsal metinleri korumaktır. Kutsal metinleri korumak ve bunları paylaşmak, brahmanların en büyük ayrıcalığı ve üstünlüğüdür. Reenkarnasyon öğretisi bilhassa bu sınıf için son derece değerlidir.
Kshatriyalar:
Sanskritçe asker ve asil manasına gelen kshatriya katmanına ilişkin olan bireyler askerler, soylular, hükümdarlar, prensler, üst seviye memurlardır. Kshatriyalar ülkeyi, sistemi, maddeleri koruyarak toplumun refahını sağlarlar. Yani bu sınıfa ilişkin beşerler siyasetçilerdir. Kshatriya katmanı bir devir son derece kıymetliydi fakat günümüz kurallarında eskisi kadar paha görmemektedir. Zira bilirsiniz, siyaset işte.
Vaişyalar:
Vaişyalar genel olarak tüccarlar, toprak sahipleri ve çiftçilerden oluşur. Çoğunlukla tarım, hayvancılık ve bunlara bağlı olan iş kollarına ticaret yaparlar. Kast sisteminde üçüncü sırada olan vaişyalar, üst sınıftakileri geçindirmeyi bir sorumluluk olarak görmektedirler. Birçok vakit vejeteryan olurlar.
Şudralar:
Şudralar, kast sisteminin en altında bulunan katmandır. Genel olarak işçiler, köylüler ve kölelerden oluşur. En ağır ve kuvvetli işlerde bu sınıfın insanları çalışır. Temel vazifeleri, üst katmanda bulunan bireylere hizmet etmektir.
Paryalar:
Paryalar kast sistemine dahil değildirler zira beşerden aşağı görülürler. Hiçbir hakları ya da vazifeleri yoktur. Sırf kırık kaplar kullanabilirler, sadece eşekleri ve köpekleri olabilir, parya olduklarını söz eden bir simge taşımak zorundadırlar. Bugün Hindistan’da 3 binden fazla parya yaşadığı düşünülüyor. Bu şahıslar, neobudizm hareketini başlatmışlardır.
Hindistan Müslümanlarındaki kast sistemi:
İslamiyet tabiatı gereği bu tıp ayrımcılıklara uygun bir din olmamasına karşın Hindistan Müslümanları gelenekleri ile İslam dinini harmanlayarak özel bir kast sistemi oluşturmuşlardır. Hindistan Müslümanlarının uygulandığı sistem bölgenin güneybatısındaki Kerala kenti ve etrafında yaygındır. Bu sistemde sınıf sıralaması şu formdadır;
- Şeyhler
- Hükümdarlar
- Begler
- Halifeler
Pek çok Afrika ve Asya ülkesinde uygulanan kast sistemine emsal sistemler, Hindistan’da uygulanan sistem ile emsal özellikler gösterseler bile kendi içlerinde pek çok farklı ayrıma sahiptirler. Örneğin Sri Lanka’da Tamil ve Sinhala olmak üzere iki etnik küme vardır. Her iki etnik kümenin dini de kast sistemine uygun değildir lakin buna karşın kendi içlerinde bugün bile uygulanan bir sınıfsal ayrım vardır. Bali’de uygulanan sistem ise Hindistan ile çok daha emsal özellikler göstermektedir.
En enteresan kast sistemlerinden bir tanesi ise Kuzey Kore’de uygulanmaktadır. Songbun ismi verilen bu sistemde 3 ana sınıf ve 51 alt sınıf vardır. Bu sistem toplumsal normlarla değil, devlet kurallarıyla denetim edilir. Kuzey Kore devleti her vatandaş için özel bir belge oluşturur. Kişinin Songbun düzeyine nazaran zarurî eğitim ve askerlik vazifesi sonrası hangi mesleği seçeceğine ve hasebiyle hayat standartlarına devlet tarafından karar verilir.
Bugün hala pek çok Asya ve Afrika ülkesinde uygulanan kast sistemi nedir, özellikleri nelerdir, hangi katmanlardan oluşur gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bu insanlık dışı yapı hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Kast sistemi hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
