Kayac Grupları Neler?
Kayac Grupları Kayac Ceşitleri
Kayac , bir ya da daha fazla mineralin bir araya gelmesiyle oluşmuş butundur Granit ve bazalt ceşitli minerallerden, kumtaşı değişik ozelliklerde kum boyutundaki tanelerin sıklaşmasından, mermer ve kuvarsit tek bir mineralden oluşmuş kayaclardır
Oluşumuna Gore Kayaclar
Kayacların ana kokeni magmadır Ama magmanın zamanla yuzeye cıkması ve kayacların parcalanması , yuksek basınc altında kalması yada tekrar tortulaşmalarıyla farklı ozelliklere sahip kayac grupları ortaya cıkmıştır Kayaclar oluşumları ve yapısal ozelliklerine gore puskuruk , tortul ve başkalaşım kayacları olmak uzere uc ana gruba ayrılır
1 PUSKURUK ( MAGMATİK KATILAŞIM ) KAYACLAR : Bu kayaclar manto tabakasındaki ergimiş magmanın yerkabuğunun icine sokularak ya da yeryuzune cıkarak soğumasıyla oluşurlar Puskuruk kayacların ozellikleri , bu kayacları meydana getiren minerallerin cinsine ve katılaştıkları yere gore değişir Orneğin , yer kabuğunun icinde soğuyan magma , yavaş yavaş soğuduğu icin iri kristallidir Cunku , kristallerin erime sıcaklıkları farklı olduğu icin soğuma surecinde farklı aralıklarla katılaşırlar Buna karşılık yeryuzune cıkarak hava ile temas eden lavlar hızla soğudukları icin ince kristalli ve camsı bir ozellik gosterirler Puskuruk kayaclar soğudukları yere gore ic ve dış puskuruk kayaclar olmak uzere iki gruba ayrılır :
A İC PUSKURUK KAYACLAR : Yer kabuğunun derinliklerinden yeryuzune doğru ilerleyen magmanın , yeryuzune ulaşamadan yer kabuğunun derinliklerinde katılaşmasıyla oluşurlar ve ancak uzerlerindeki kayac tabakalarının zamanla aşınmasıyla yer yuzeyine ulaşırlar Başlıca ic puskuruk kayaclar ; granit , siyenit , diorit ve gabrodur
Bir ic puskuruk taşı olan granit kendine ozgu yuzey şekilleri oluşturmasıyla diğer kayac turlerinden ayrılır Kutle halindeki granitler , fiziksel ve kimyasal ayrışmaya uğradıklarında değişik şekil ve boyutlarda bloklara donuşur Granitlerin ayrışması sonucu yer yer birbiri uzerinde irili ufaklı ve koşeleri yuvarlaklaştırılmış bloklardan oluşan bir topoğrafya şekli meydana gelir Buna TOR TOPOĞRAFYASI denir Tor topoğrafya şekillerinde granitin catlaklı olup olmaması gibi kayac ozellikleri yanı sıra iklim şartları da etkilidir Granit , dayanıklı ve sert olması nedeniyle bircok tarihi yapıda kullanılmıştır Mısır piramitlerinin gunumuze kadar gelmesinde bu ozelliği etkili olmuştur Gunumuzde de işlendikten sonra zeminlerin kaplanmasında kullanılır
B DIŞ PUSKURUK KAYACLAR : Magmanın yer kabuğunu yarıp yeryuzune cıkarak soğumasıyla oluşurlar Başlıca dış puskuruk kayaclar ; bazalt , andezit , volkan camı ( obsidiyen ) , tuf , trakit , incitaşı , katrantaşı ve sungertaşıdır Kristalli olmaları ve kutle halinde bulunmaları ortak ozellikleridir
Volkanik faaliyet sırasında cıkan kullerin ust uste birikmesiyle oluşan tufler , aşınmaya karşı fazla direncli değildir Bu nedenle tuflu yamaclardan inen selinti suları tufleri kolayca aşındırırken , tuflerin arasında bulunan bazalt ve andezit gibi direncli kayacları ve bunların altındaki tuflu kısımları aşındıramaz Boylece peri bacaları oluşur Volkanik tufler , yurdumuzda Nevşehir Urgup Goreme yoresinde karakteristik yuzey şekillerinin gelişmesine neden olmaktadır
Kayac Grupları Kayac Ceşitleri
Kayac , bir ya da daha fazla mineralin bir araya gelmesiyle oluşmuş butundur Granit ve bazalt ceşitli minerallerden, kumtaşı değişik ozelliklerde kum boyutundaki tanelerin sıklaşmasından, mermer ve kuvarsit tek bir mineralden oluşmuş kayaclardır
Oluşumuna Gore Kayaclar
Kayacların ana kokeni magmadır Ama magmanın zamanla yuzeye cıkması ve kayacların parcalanması , yuksek basınc altında kalması yada tekrar tortulaşmalarıyla farklı ozelliklere sahip kayac grupları ortaya cıkmıştır Kayaclar oluşumları ve yapısal ozelliklerine gore puskuruk , tortul ve başkalaşım kayacları olmak uzere uc ana gruba ayrılır
1 PUSKURUK ( MAGMATİK KATILAŞIM ) KAYACLAR : Bu kayaclar manto tabakasındaki ergimiş magmanın yerkabuğunun icine sokularak ya da yeryuzune cıkarak soğumasıyla oluşurlar Puskuruk kayacların ozellikleri , bu kayacları meydana getiren minerallerin cinsine ve katılaştıkları yere gore değişir Orneğin , yer kabuğunun icinde soğuyan magma , yavaş yavaş soğuduğu icin iri kristallidir Cunku , kristallerin erime sıcaklıkları farklı olduğu icin soğuma surecinde farklı aralıklarla katılaşırlar Buna karşılık yeryuzune cıkarak hava ile temas eden lavlar hızla soğudukları icin ince kristalli ve camsı bir ozellik gosterirler Puskuruk kayaclar soğudukları yere gore ic ve dış puskuruk kayaclar olmak uzere iki gruba ayrılır :
A İC PUSKURUK KAYACLAR : Yer kabuğunun derinliklerinden yeryuzune doğru ilerleyen magmanın , yeryuzune ulaşamadan yer kabuğunun derinliklerinde katılaşmasıyla oluşurlar ve ancak uzerlerindeki kayac tabakalarının zamanla aşınmasıyla yer yuzeyine ulaşırlar Başlıca ic puskuruk kayaclar ; granit , siyenit , diorit ve gabrodur
Bir ic puskuruk taşı olan granit kendine ozgu yuzey şekilleri oluşturmasıyla diğer kayac turlerinden ayrılır Kutle halindeki granitler , fiziksel ve kimyasal ayrışmaya uğradıklarında değişik şekil ve boyutlarda bloklara donuşur Granitlerin ayrışması sonucu yer yer birbiri uzerinde irili ufaklı ve koşeleri yuvarlaklaştırılmış bloklardan oluşan bir topoğrafya şekli meydana gelir Buna TOR TOPOĞRAFYASI denir Tor topoğrafya şekillerinde granitin catlaklı olup olmaması gibi kayac ozellikleri yanı sıra iklim şartları da etkilidir Granit , dayanıklı ve sert olması nedeniyle bircok tarihi yapıda kullanılmıştır Mısır piramitlerinin gunumuze kadar gelmesinde bu ozelliği etkili olmuştur Gunumuzde de işlendikten sonra zeminlerin kaplanmasında kullanılır
B DIŞ PUSKURUK KAYACLAR : Magmanın yer kabuğunu yarıp yeryuzune cıkarak soğumasıyla oluşurlar Başlıca dış puskuruk kayaclar ; bazalt , andezit , volkan camı ( obsidiyen ) , tuf , trakit , incitaşı , katrantaşı ve sungertaşıdır Kristalli olmaları ve kutle halinde bulunmaları ortak ozellikleridir
Volkanik faaliyet sırasında cıkan kullerin ust uste birikmesiyle oluşan tufler , aşınmaya karşı fazla direncli değildir Bu nedenle tuflu yamaclardan inen selinti suları tufleri kolayca aşındırırken , tuflerin arasında bulunan bazalt ve andezit gibi direncli kayacları ve bunların altındaki tuflu kısımları aşındıramaz Boylece peri bacaları oluşur Volkanik tufler , yurdumuzda Nevşehir Urgup Goreme yoresinde karakteristik yuzey şekillerinin gelişmesine neden olmaktadır