Kemoterapi İlaçları
KEMOTERAPİ AJANLARI VE TABI ETKİLERİ
Aşağıda listelenmiş halde kemoterapi ilaçları ve mümkün tabi etkileri sunulmuştur Akılda tutulması gereken manâlı nokta her ilaç için bu emrindeki etkilerin kesin oranlarda görülebileceği ya da bazı hastalarda hiçbir tabi etkinin ortaya çıkmayabileceğidir
BCNU (Carmustine): Uygulaması damar içine olarak 15 ila 45 dakika arasında değişmektedir Daha kısa süreli infüzyonlarda; damarda şiddetli yanma ve kabarma görülmektedir Emrindeki etkileri aralarında kemik iliği baskılanması görülmekte ve bu alt tesir genelde geç ortaya çıkmaktadır Öteki alt etkileri, uygulanan damar baştan başa yanma ve ağrı, yüzde kızarma, bulantı ve kusmadır Az rastlanan tabi etkiler arasında ise, genelde geri dönüşümlü olan karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında deformasyon görülmektedir Uzun dönem çare olarak uygulandığı takdirde akciğerlerde zarar (toksisite) oluşmasına sebep olabilmekte (nefes darlığı yaratmakta) ve bu durumda ölüm riski yaratabilmektedir
Bleomycin: Uygulaması damar içi, kas içi, derialtı veya intrakavital (akciğer zarı, karın zarı içine) olarak değişmektedir Tabi etkileri aralarında şiddetli ateş ve cilt reaksiyonlarının (deride siyaha çalan renk değişimi) yanı sıra deride yanma ve iltihaplanma, tırnak yuvasında şişme ve kalınlaşma görülmektedir Saç kaybı, kaşıntı ve baş ağrısı da görülebilecek tabi etkiler arasındadır 400U' dan daha yüksek toplam doza ulaşılması durumunda yüksek akciğer toksisitesi riski gözlenmektedir
Busulfan : Oral olarak uygulanmaktadırYan etkileri; düşük doz uygulandığında düşük akyuvar sayısı, yüksek dozda uygulandığında ise pansitopenidir Akciğerde nefes darlığına yol açan fibroza sebep olabilmekte ama bu nadiren ölümcül olmaktadır Hormonal olarak, jinekomasti (meme dokusunda artma), testislerde hasar ya da işlevsizlik, iktidarsızlık ve amenoreye (amonerrhea) niçin olabilmektedirBöbrek üstü bezi işlevlerinde biçimsizleşme ve deride siyahlaşma görülen emrindeki etkileri arasındadır
Carboplatin (Paraplatin): Damar içine uygulanmaktadır Ast etkileri, kemik iliği baskılanması ve bilhassa kanama riskini artıran trombositopenidir Bunların yanı sıra, bulantı, kusma ve nefrotoksisite (böbrek hasarı), nörotoksisite (ayaklarda ellerde anestezi ve karıncalanma) ve ototoksisite (duyma duyusunda azalma) de görülebilen tabi etkiler aralarında olsa da bunlar sisplatine tarafından nispeten daha azdır Nadir görülen tabi etkiler ise(%3'den daha az ) saç kaybı, deride kızarıklık, ağızda bere oluşumu ve soğuk algınlığı yarı durumdur (ateş, üşüme, titreme, baş ağrısı, eklem ağrısı, kas ağrısı )
CCNU (Lomustin): Ağız aracılığıyla uygulanmaktadır Aç karnına alınmalıdır Doz kısıtlayıcı tabi etkileri; enfeksiyon riskini artıran kemik iliği baskılanması, kanama ve kansızlıktır Diğer yan etkiler arasında ishal, iştah kaybı, uyuşma, koordinasyon bozukluğu yer almaktadır Saç kaybı ve geçici karaciğer fonksiyon yetersizliği de ortaya çıkabilen emrindeki etkiler arasındadır
Chlorambucil (Leukeran): Ağız yoluyla uygulanmaktadır Kan hücrelerinden eritrosit, akyuvar ve trombositlerin düşmesine sebep olan kemik iliği baskılanması doz kısıtlayıcı ast etkisidir Yüksek dozda uygulandığında, merkezi asap sistemi üstünde nöbet ve koma gibi bazı etkileri görülmüştür Fazla sık olmasa da mide barsak sistemde sızı ve kasılmalar ortaya çıkabilmektedir Uzun dönem çare olarak kullanıldığında akciğerde zarar oluşumuna sebep olabilmektedir Son olarak bu ajanın kullanılmasıyla sperm oluşumu baskılanabilmektedir
Cholrodeoxyadenosine (Cladribine): Uygulaması sürekli damar içi infüzyonla 5 ila 7 gün aralarında değişmektedir Esas ast etkisi nötröfil ve lenfosit hücrelerinde görülen düşüştür Bu düşüş bakteriyel enfeksiyonların oluşmasına meydan verirken, ilaçtan dolayı oluşan bağışıklık sisteminin baskılanması güvenli olmayan enfeksiyonların oluşmasına sebep olabilmektedir Bu ilacı kullanan hastaların %50'sinde deride kızarıklık ve kurdeşen oluşumu görülmüştür
Cisplatinum: Damar yoluyla veya gövde boşluklarına uygulanmaktadırİlacı kullanacak hastanın sıvı dengesinin iyi olması gerekmektedir Akışkan dengesinin beceriksiz kalması durumunda, tabi etkilerin daha şiddetli şekilde ortaya çıktığı kanıtlanmıştırBöbrek fonksiyonları eksik olan, duyma güçlüğü çeken, daha önceden nöropatiye (periferal sinir sistemi hasarı) maruz kalmış veya cisplatin alerjisi olan hastalarda uygulanırken son derece özenli davranılmalıdır Alt etkileri; bulantıkusma, anafilaktik reaksiyonlar (çabuk nabız, hırıltı, düşmüş tansiyon ve yüzde oluşan ödemler) , böbrek fonksiyonlarında bozulma, işitme zorluğu, ellerde ve ayaklarda karıncalanma ve duyumsuzlaşma yaratan asap hasarı, kanama ve enfeksiyona sebep olan kemik iliği baskılanması, elektrolit (sodyum, potasyum, magnezyum) dengesizlikleri ve kalp rahatsızlıklarıdır
Cytarabine (AraC): Uygulaması derialtı, kas içi veya damar içi olarak yapılabilmektedir Doz kısıtlayıcı toksisitesi, genelde geç ortaya meydana çıkan kemik iliği baskılanmasıdır Uygulanan yüksek toplam dozlar daimi merkezi asap sistemi hasarına yol açabilmektedir Beyincikte meydana gelebilecek hasar; konuşmada güçlük, yürümede zorlanma, görme mekanizmasında bozulma ve bazı nörolojik sorunlara yol açabilir Beyincikte oluşan zarar genel olarak 50 yaş üstü hastalarda ortaya çıkmaktadır Diğer ortaya çıkabilecek emrindeki etkiler, deride kızarıklık, bulantı ve kusma, ishal, iştah kaybı, ağızda oluşan yaralar, geçici karaciğer fonksiyon bozukluğu, ateş, karoser ağrısı, deride kızarıklık ve gelişebilecek soğuk algınlığı benzeri tablodur Ara Sıra akciğerlerde istikrarsız tutulumu meydana gelebilmektedir *
KEMOTERAPİ AJANLARI VE TABI ETKİLERİ
Aşağıda listelenmiş halde kemoterapi ilaçları ve mümkün tabi etkileri sunulmuştur Akılda tutulması gereken manâlı nokta her ilaç için bu emrindeki etkilerin kesin oranlarda görülebileceği ya da bazı hastalarda hiçbir tabi etkinin ortaya çıkmayabileceğidir
BCNU (Carmustine): Uygulaması damar içine olarak 15 ila 45 dakika arasında değişmektedir Daha kısa süreli infüzyonlarda; damarda şiddetli yanma ve kabarma görülmektedir Emrindeki etkileri aralarında kemik iliği baskılanması görülmekte ve bu alt tesir genelde geç ortaya çıkmaktadır Öteki alt etkileri, uygulanan damar baştan başa yanma ve ağrı, yüzde kızarma, bulantı ve kusmadır Az rastlanan tabi etkiler arasında ise, genelde geri dönüşümlü olan karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında deformasyon görülmektedir Uzun dönem çare olarak uygulandığı takdirde akciğerlerde zarar (toksisite) oluşmasına sebep olabilmekte (nefes darlığı yaratmakta) ve bu durumda ölüm riski yaratabilmektedir
Bleomycin: Uygulaması damar içi, kas içi, derialtı veya intrakavital (akciğer zarı, karın zarı içine) olarak değişmektedir Tabi etkileri aralarında şiddetli ateş ve cilt reaksiyonlarının (deride siyaha çalan renk değişimi) yanı sıra deride yanma ve iltihaplanma, tırnak yuvasında şişme ve kalınlaşma görülmektedir Saç kaybı, kaşıntı ve baş ağrısı da görülebilecek tabi etkiler arasındadır 400U' dan daha yüksek toplam doza ulaşılması durumunda yüksek akciğer toksisitesi riski gözlenmektedir
Busulfan : Oral olarak uygulanmaktadırYan etkileri; düşük doz uygulandığında düşük akyuvar sayısı, yüksek dozda uygulandığında ise pansitopenidir Akciğerde nefes darlığına yol açan fibroza sebep olabilmekte ama bu nadiren ölümcül olmaktadır Hormonal olarak, jinekomasti (meme dokusunda artma), testislerde hasar ya da işlevsizlik, iktidarsızlık ve amenoreye (amonerrhea) niçin olabilmektedirBöbrek üstü bezi işlevlerinde biçimsizleşme ve deride siyahlaşma görülen emrindeki etkileri arasındadır
Carboplatin (Paraplatin): Damar içine uygulanmaktadır Ast etkileri, kemik iliği baskılanması ve bilhassa kanama riskini artıran trombositopenidir Bunların yanı sıra, bulantı, kusma ve nefrotoksisite (böbrek hasarı), nörotoksisite (ayaklarda ellerde anestezi ve karıncalanma) ve ototoksisite (duyma duyusunda azalma) de görülebilen tabi etkiler aralarında olsa da bunlar sisplatine tarafından nispeten daha azdır Nadir görülen tabi etkiler ise(%3'den daha az ) saç kaybı, deride kızarıklık, ağızda bere oluşumu ve soğuk algınlığı yarı durumdur (ateş, üşüme, titreme, baş ağrısı, eklem ağrısı, kas ağrısı )
CCNU (Lomustin): Ağız aracılığıyla uygulanmaktadır Aç karnına alınmalıdır Doz kısıtlayıcı tabi etkileri; enfeksiyon riskini artıran kemik iliği baskılanması, kanama ve kansızlıktır Diğer yan etkiler arasında ishal, iştah kaybı, uyuşma, koordinasyon bozukluğu yer almaktadır Saç kaybı ve geçici karaciğer fonksiyon yetersizliği de ortaya çıkabilen emrindeki etkiler arasındadır
Chlorambucil (Leukeran): Ağız yoluyla uygulanmaktadır Kan hücrelerinden eritrosit, akyuvar ve trombositlerin düşmesine sebep olan kemik iliği baskılanması doz kısıtlayıcı ast etkisidir Yüksek dozda uygulandığında, merkezi asap sistemi üstünde nöbet ve koma gibi bazı etkileri görülmüştür Fazla sık olmasa da mide barsak sistemde sızı ve kasılmalar ortaya çıkabilmektedir Uzun dönem çare olarak kullanıldığında akciğerde zarar oluşumuna sebep olabilmektedir Son olarak bu ajanın kullanılmasıyla sperm oluşumu baskılanabilmektedir
Cholrodeoxyadenosine (Cladribine): Uygulaması sürekli damar içi infüzyonla 5 ila 7 gün aralarında değişmektedir Esas ast etkisi nötröfil ve lenfosit hücrelerinde görülen düşüştür Bu düşüş bakteriyel enfeksiyonların oluşmasına meydan verirken, ilaçtan dolayı oluşan bağışıklık sisteminin baskılanması güvenli olmayan enfeksiyonların oluşmasına sebep olabilmektedir Bu ilacı kullanan hastaların %50'sinde deride kızarıklık ve kurdeşen oluşumu görülmüştür
Cisplatinum: Damar yoluyla veya gövde boşluklarına uygulanmaktadırİlacı kullanacak hastanın sıvı dengesinin iyi olması gerekmektedir Akışkan dengesinin beceriksiz kalması durumunda, tabi etkilerin daha şiddetli şekilde ortaya çıktığı kanıtlanmıştırBöbrek fonksiyonları eksik olan, duyma güçlüğü çeken, daha önceden nöropatiye (periferal sinir sistemi hasarı) maruz kalmış veya cisplatin alerjisi olan hastalarda uygulanırken son derece özenli davranılmalıdır Alt etkileri; bulantıkusma, anafilaktik reaksiyonlar (çabuk nabız, hırıltı, düşmüş tansiyon ve yüzde oluşan ödemler) , böbrek fonksiyonlarında bozulma, işitme zorluğu, ellerde ve ayaklarda karıncalanma ve duyumsuzlaşma yaratan asap hasarı, kanama ve enfeksiyona sebep olan kemik iliği baskılanması, elektrolit (sodyum, potasyum, magnezyum) dengesizlikleri ve kalp rahatsızlıklarıdır
Cytarabine (AraC): Uygulaması derialtı, kas içi veya damar içi olarak yapılabilmektedir Doz kısıtlayıcı toksisitesi, genelde geç ortaya meydana çıkan kemik iliği baskılanmasıdır Uygulanan yüksek toplam dozlar daimi merkezi asap sistemi hasarına yol açabilmektedir Beyincikte meydana gelebilecek hasar; konuşmada güçlük, yürümede zorlanma, görme mekanizmasında bozulma ve bazı nörolojik sorunlara yol açabilir Beyincikte oluşan zarar genel olarak 50 yaş üstü hastalarda ortaya çıkmaktadır Diğer ortaya çıkabilecek emrindeki etkiler, deride kızarıklık, bulantı ve kusma, ishal, iştah kaybı, ağızda oluşan yaralar, geçici karaciğer fonksiyon bozukluğu, ateş, karoser ağrısı, deride kızarıklık ve gelişebilecek soğuk algınlığı benzeri tablodur Ara Sıra akciğerlerde istikrarsız tutulumu meydana gelebilmektedir *