Kemoterapi İlacları
KEMOTERAPİ AJANLARI VE YAN ETKİLERİ
Aşağıda listelenmiş halde kemoterapi ilacları ve olası yan etkileri sunulmuştur Akılda tutulması gereken onemli nokta her ilac icin bu yan etkilerin belli oranlarda gorulebileceği veya bazı hastalarda hicbir yan etkinin ortaya cıkmayabileceğidir
BCNU (Carmustine): Uygulaması damar icine olarak 15 ila 45 dakika arasında değişmektedir Daha kısa sureli infuzyonlarda; damarda şiddetli yanma ve kabarma gorulmektedir Yan etkileri arasında kemik iliği baskılanması gorulmekte ve bu yan etki genellikle gec ortaya cıkmaktadır Diğer yan etkileri, uygulanan damar boyunca yanma ve ağrı, yuzde kızarma, bulantı ve kusmadır Az rastlanan yan etkiler arasında ise, coğunlukla geri donuşumlu olan karaciğer ve bobrek fonksiyonlarında bozulma gorulmektedir Uzun donem tedavi olarak uygulandığı takdirde akciğerlerde hasar (toksisite) oluşmasına sebep olabilmekte (nefes darlığı yaratmakta) ve bu durumda olum riski yaratabilmektedir
Bleomycin: Uygulaması damar ici, kas ici, derialtı veya intrakavital (Akciğer zarı, karın zarı icine) olarak değişmektedir Yan etkileri arasında şiddetli ateş ve deri reaksiyonlarının (deride siyaha calan renk değişimi) yanı sıra deride yanma ve iltihaplanma, tırnak yuvasında şişme ve kalınlaşma gorulmektedir Sac kaybı, kaşıntı ve baş ağrısı da gorulebilecek yan etkiler arasındadır 400U' dan daha yuksek toplam doza ulaşılması durumunda yuksek akciğer toksisitesi riski gozlenmektedir
Busulfan : Oral olarak uygulanmaktadırYan etkileri; duşuk doz uygulandığında duşuk lokosit sayısı, yuksek dozda uygulandığında ise pansitopenidir Akciğerde nefes darlığına yol acan fibroza sebep olabilmekte fakat bu nadiren olumcul olmaktadır Hormonal olarak, jinekomasti (meme dokusunda buyume), testislerde hasar veya işlevsizlik, iktidarsızlık ve amenoreye (amonerrhea) neden olabilmektedirBobrek ustu bezi işlevlerinde bozulma ve deride siyahlaşma gorulen yan etkileri arasındadır
Carboplatin (Paraplatin): Damar icine uygulanmaktadır Yan etkileri, kemik iliği baskılanması ve ozellikle kanama riskini artıran trombositopenidir Bunların yanı sıra, bulantı, kusma ve nefrotoksisite (bobrek hasarı), norotoksisite (ayaklarda ellerde hissizlik ve karıncalanma) ve ototoksisite (duyma duyusunda azalma) de gorulebilen yan etkiler arasında olsa da bunlar sisplatine gore nispeten daha azdır Nadir gorulen yan etkiler ise(%3'den daha az ) sac kaybı, deride kızarıklık, ağızda yara oluşumu ve soğuk algınlığı benzeri durumdur (ateş, uşume, titreme, baş ağrısı, eklem ağrısı, kas ağrısı )
CCNU (Lomustin): Ağız yoluyla uygulanmaktadır Ac karnına alınmalıdır Doz kısıtlayıcı yan etkileri; enfeksiyon riskini artıran kemik iliği baskılanması, kanama ve kansızlıktır Diğer yan etkiler arasında ishal, iştah kaybı, uyuşukluk, koordinasyon bozukluğu yer almaktadır Sac kaybı ve gecici karaciğer fonksiyon yetersizliği de ortaya cıkabilen yan etkiler arasındadır
Chlorambucil (Leukeran): Ağız yoluyla uygulanmaktadır Kan hucrelerinden eritrosit, lokosit ve trombositlerin duşmesine sebep olan kemik iliği baskılanması doz kısıtlayıcı yan etkisidir Yuksek dozda uygulandığında, merkezi sinir sistemi uzerinde nobet ve koma gibi bazı etkileri gorulmuştur Cok sık olmasa da mide barsak sistemde ağrı ve kasılmalar ortaya cıkabilmektedir Uzun donem tedavi olarak kullanıldığında akciğerde hasar oluşumuna sebep olabilmektedir Son olarak bu ajanın kullanılmasıyla sperm oluşumu baskılanabilmektedir
Cholrodeoxyadenosine (Cladribine): Uygulaması surekli damar ici infuzyonla 5 ila 7 gun arasında değişmektedir Başlıca yan etkisi notrofil ve lenfosit hucrelerinde gorulen duşuştur Bu duşuş bakteriyel enfeksiyonların oluşmasına meydan verirken, ilactan dolayı oluşan bağışıklık sisteminin baskılanması tehlikeli enfeksiyonların oluşmasına sebep olabilmektedir Bu ilacı kullanan hastaların %50'sinde deride kızarıklık ve kurdeşen oluşumu gorulmuştur
Cisplatinum: Damar yoluyla veya vucut boşluklarına uygulanmaktadırİlacı kullanacak hastanın sıvı dengesinin iyi olması gerekmektedir Sıvı dengesinin yetersiz kalması durumunda, yan etkilerin daha şiddetli şekilde ortaya cıktığı kanıtlanmıştırBobrek fonksiyonları yetersiz olan, duyma gucluğu ceken, daha onceden noropatiye (periferal sinir sistemi hasarı) maruz kalmış veya cisplatin alerjisi olan hastalarda uygulanırken son derece tedbirli davranılmalıdır Yan etkileri; bulantıkusma, anafilaktik reaksiyonlar (hızlı nabız, hırıltı, duşmuş kan basıncı ve yuzde oluşan odemler) , bobrek fonksiyonlarında bozulma, işitme zorluğu, ellerde ve ayaklarda karıncalanma ve hissizlik yaratan sinir hasarı, kanama ve enfeksiyona sebep olan kemik iliği baskılanması, elektrolit (sodyum, potasyum, magnezyum) dengesizlikleri ve kalp rahatsızlıklarıdır
Cytarabine (AraC): Uygulaması derialtı, kas ici veya damar ici olarak yapılabilmektedir Doz kısıtlayıcı toksisitesi, genellikle gec ortaya cıkan kemik iliği baskılanmasıdır Uygulanan yuksek toplam dozlar kalıcı merkezi sinir sistemi hasarına yol acabilmektedir Beyincikte meydana gelebilecek hasar; konuşmada zorluk, yurumede zorlanma, gorme mekanizmasında bozulma ve bazı norolojik sorunlara yol acabilir Beyincikte oluşan hasar genellikle 50 yaş ustu hastalarda ortaya cıkmaktadır Diğer ortaya cıkabilecek yan etkiler, deride kızarıklık, bulantı ve kusma, ishal, iştah kaybı, ağızda oluşan yaralar, gecici karaciğer fonksiyon bozukluğu, ateş, vucut ağrısı, deride kızarıklık ve gelişebilecek soğuk algınlığı benzeri tablodur Nadiren akciğerlerde sıvı tutulumu meydana gelebilmektedir
KEMOTERAPİ AJANLARI VE YAN ETKİLERİ
Aşağıda listelenmiş halde kemoterapi ilacları ve olası yan etkileri sunulmuştur Akılda tutulması gereken onemli nokta her ilac icin bu yan etkilerin belli oranlarda gorulebileceği veya bazı hastalarda hicbir yan etkinin ortaya cıkmayabileceğidir
BCNU (Carmustine): Uygulaması damar icine olarak 15 ila 45 dakika arasında değişmektedir Daha kısa sureli infuzyonlarda; damarda şiddetli yanma ve kabarma gorulmektedir Yan etkileri arasında kemik iliği baskılanması gorulmekte ve bu yan etki genellikle gec ortaya cıkmaktadır Diğer yan etkileri, uygulanan damar boyunca yanma ve ağrı, yuzde kızarma, bulantı ve kusmadır Az rastlanan yan etkiler arasında ise, coğunlukla geri donuşumlu olan karaciğer ve bobrek fonksiyonlarında bozulma gorulmektedir Uzun donem tedavi olarak uygulandığı takdirde akciğerlerde hasar (toksisite) oluşmasına sebep olabilmekte (nefes darlığı yaratmakta) ve bu durumda olum riski yaratabilmektedir
Bleomycin: Uygulaması damar ici, kas ici, derialtı veya intrakavital (Akciğer zarı, karın zarı icine) olarak değişmektedir Yan etkileri arasında şiddetli ateş ve deri reaksiyonlarının (deride siyaha calan renk değişimi) yanı sıra deride yanma ve iltihaplanma, tırnak yuvasında şişme ve kalınlaşma gorulmektedir Sac kaybı, kaşıntı ve baş ağrısı da gorulebilecek yan etkiler arasındadır 400U' dan daha yuksek toplam doza ulaşılması durumunda yuksek akciğer toksisitesi riski gozlenmektedir
Busulfan : Oral olarak uygulanmaktadırYan etkileri; duşuk doz uygulandığında duşuk lokosit sayısı, yuksek dozda uygulandığında ise pansitopenidir Akciğerde nefes darlığına yol acan fibroza sebep olabilmekte fakat bu nadiren olumcul olmaktadır Hormonal olarak, jinekomasti (meme dokusunda buyume), testislerde hasar veya işlevsizlik, iktidarsızlık ve amenoreye (amonerrhea) neden olabilmektedirBobrek ustu bezi işlevlerinde bozulma ve deride siyahlaşma gorulen yan etkileri arasındadır
Carboplatin (Paraplatin): Damar icine uygulanmaktadır Yan etkileri, kemik iliği baskılanması ve ozellikle kanama riskini artıran trombositopenidir Bunların yanı sıra, bulantı, kusma ve nefrotoksisite (bobrek hasarı), norotoksisite (ayaklarda ellerde hissizlik ve karıncalanma) ve ototoksisite (duyma duyusunda azalma) de gorulebilen yan etkiler arasında olsa da bunlar sisplatine gore nispeten daha azdır Nadir gorulen yan etkiler ise(%3'den daha az ) sac kaybı, deride kızarıklık, ağızda yara oluşumu ve soğuk algınlığı benzeri durumdur (ateş, uşume, titreme, baş ağrısı, eklem ağrısı, kas ağrısı )
CCNU (Lomustin): Ağız yoluyla uygulanmaktadır Ac karnına alınmalıdır Doz kısıtlayıcı yan etkileri; enfeksiyon riskini artıran kemik iliği baskılanması, kanama ve kansızlıktır Diğer yan etkiler arasında ishal, iştah kaybı, uyuşukluk, koordinasyon bozukluğu yer almaktadır Sac kaybı ve gecici karaciğer fonksiyon yetersizliği de ortaya cıkabilen yan etkiler arasındadır
Chlorambucil (Leukeran): Ağız yoluyla uygulanmaktadır Kan hucrelerinden eritrosit, lokosit ve trombositlerin duşmesine sebep olan kemik iliği baskılanması doz kısıtlayıcı yan etkisidir Yuksek dozda uygulandığında, merkezi sinir sistemi uzerinde nobet ve koma gibi bazı etkileri gorulmuştur Cok sık olmasa da mide barsak sistemde ağrı ve kasılmalar ortaya cıkabilmektedir Uzun donem tedavi olarak kullanıldığında akciğerde hasar oluşumuna sebep olabilmektedir Son olarak bu ajanın kullanılmasıyla sperm oluşumu baskılanabilmektedir
Cholrodeoxyadenosine (Cladribine): Uygulaması surekli damar ici infuzyonla 5 ila 7 gun arasında değişmektedir Başlıca yan etkisi notrofil ve lenfosit hucrelerinde gorulen duşuştur Bu duşuş bakteriyel enfeksiyonların oluşmasına meydan verirken, ilactan dolayı oluşan bağışıklık sisteminin baskılanması tehlikeli enfeksiyonların oluşmasına sebep olabilmektedir Bu ilacı kullanan hastaların %50'sinde deride kızarıklık ve kurdeşen oluşumu gorulmuştur
Cisplatinum: Damar yoluyla veya vucut boşluklarına uygulanmaktadırİlacı kullanacak hastanın sıvı dengesinin iyi olması gerekmektedir Sıvı dengesinin yetersiz kalması durumunda, yan etkilerin daha şiddetli şekilde ortaya cıktığı kanıtlanmıştırBobrek fonksiyonları yetersiz olan, duyma gucluğu ceken, daha onceden noropatiye (periferal sinir sistemi hasarı) maruz kalmış veya cisplatin alerjisi olan hastalarda uygulanırken son derece tedbirli davranılmalıdır Yan etkileri; bulantıkusma, anafilaktik reaksiyonlar (hızlı nabız, hırıltı, duşmuş kan basıncı ve yuzde oluşan odemler) , bobrek fonksiyonlarında bozulma, işitme zorluğu, ellerde ve ayaklarda karıncalanma ve hissizlik yaratan sinir hasarı, kanama ve enfeksiyona sebep olan kemik iliği baskılanması, elektrolit (sodyum, potasyum, magnezyum) dengesizlikleri ve kalp rahatsızlıklarıdır
Cytarabine (AraC): Uygulaması derialtı, kas ici veya damar ici olarak yapılabilmektedir Doz kısıtlayıcı toksisitesi, genellikle gec ortaya cıkan kemik iliği baskılanmasıdır Uygulanan yuksek toplam dozlar kalıcı merkezi sinir sistemi hasarına yol acabilmektedir Beyincikte meydana gelebilecek hasar; konuşmada zorluk, yurumede zorlanma, gorme mekanizmasında bozulma ve bazı norolojik sorunlara yol acabilir Beyincikte oluşan hasar genellikle 50 yaş ustu hastalarda ortaya cıkmaktadır Diğer ortaya cıkabilecek yan etkiler, deride kızarıklık, bulantı ve kusma, ishal, iştah kaybı, ağızda oluşan yaralar, gecici karaciğer fonksiyon bozukluğu, ateş, vucut ağrısı, deride kızarıklık ve gelişebilecek soğuk algınlığı benzeri tablodur Nadiren akciğerlerde sıvı tutulumu meydana gelebilmektedir