Sistem performans monitörü ile bilgisayarımızın performansıyla ilgili anlık bilgileri küçük bir ekranda takip edelim. Pekala nasıl? Kendi harici sistem performans monitörünüzü nasıl yapacağınızı gösteren bir rehber hazırladık!
Sistem performans monitörü fikri nereden çıktı? Biraz geriye gidersek, evvelce kasaların kimilerinin üzerinde, sistem içi sıcaklıkları ve fan suratlarını gösteren ekranlar olurdu. Artık göremediğimiz bu özellik, kasalardan güç kaynaklarına ve öteki bileşenlere eklenen ekranlarda kendisine yer bulmaya başladı
Kasalara ek olarak Steeleries Apex klavyelerdeki OLED ekranlar için de emsal küçük uygulamalar var. Ayrıyeten hatırlarsanız Corsair’ın klavyelere takılabilen ya da masada kendi başına durabilen iCUE Nexus dokunmatik LCD ekranını incelemiştik. Onun da bu tıp donanım izleme özellikleri vardı.
Bunların hepsi kelamını ettiğim muhtaçlığı karşılasa da daha ucuza ve kasa camına dahi takılabilecek formda kendim bunu yapabilir miyim diye araştırırken Gnat-Stats isimli projeye denk geldim. Geliştiriciler tam da düşündüğüm şeyi yapmış ve bu yüzden sıfırdan bu işe girişip, tekerleği baştan icat etmekten vazgeçtim. Siz isterseniz oturup sıfırdan programlamayı deneyebilirsiniz ya da açık kaynak projeleri alıp daha düzgün hale getirmek için çalışabilirsiniz. Lakin bu hazır kodlar, bu işler ile birinci defa uğraşacak olan okur ve izleyicilerimiz için çok faydalı olacak.
Gnat-Stats işlemci ve ekran kartı modeli, çalışma frekansı, kullanım yüzdesi, sıcaklıkları üzere bilgileri ekranda gösterebiliyor.
Hackaday.io isimli DIY donanım geliştirme topluluğu altında Rupert Hirst ve Psyrax isimli geliştiricilerin elinden çıkan Gnat-Stats yaklaşık 100 liraya alabileceğiniz elektronik modüllerle kendi donanım izleme modülünüzü yapmanızı sağlıyor.
Hem kasanızın camında ya da bilgisayar masanızda orasından burasından kablo çıkan Cyberpunk-vari fütüristik bir sistem performans monitörünüz oluyor, hem de elektronik prototipleme ve programlama üzere bahislerde bilginizi ilerletmeniz için bir sebep yaratmış oluyorsunuz. Açık kaynak kodlu DIY projelerin bir öbür hoş yanı da gereksiniminiz ve zevklerinize nazaran onu geliştirebiliyorsunuz.
Proje nitekim epeyce yetenekli. İşlemci ve ekran kartınızın modelini, anlık çalışma frekansını, kullanım yüzdesini ve sıcaklığını gerçek vakitli olarak minik bir OLED ekranda görüntülüyor.
Rivatuner vs Gnat-Stats
Ben şahsen Rivatuner üzere uygulamaların oyun oynadığım ekranda donanım istatistiklerini göstermesini dikkat dağıtıcı buluyorum. Bu testlerde sorun değil fakat gündelik oyunda daha yeterli bir tahlil gerekli.
Ekranda yalnızca FPS yazınca bile oyundaki kıssaya ya da ayrıntılara odaklanamıyorum. Gözüme sokulması yerine daha az dikkat dağıtan küçük bir ekranda bu datalara istersem bakabilmek daha uygun bir fikir üzere geliyor. Rivatuner’ın bir diğer eksisi de yalnızca oyunlarda ve 3D uygulamalarda gözüküyor, bu iş için özel yapılan ekranlar ise daima donanım bilgilerinizi gösterebiliyor.
Kendi Monitörümüzü Yapmaya Başlayalım!
Natürel ki bu projenin 2 ayağı var. Birisi bilgisayarınızda arkaplanda çalışan bir uygulama. Bu uygulama Open Hardware Monitör tabanlı. Bu kısım Visual Studio.net ile yazılmış ve kaynak kodları açık. Bu uygulama donanım bilgilerinizi USB üzerinden sistemin beyni olan Arduino’ya raporluyor. Sonra Arduino da OLED ekranda bu bilgileri gösteriyor.
Baştan belirteyim projede rastgele bir kod yazma ya da lehimleme üzere ileri düzey elektronik maharetleri gerektiren işler yok. Birinci kez Arduino kullanacaksanız ve tek satır kod yazmadıysanız bile bu projeyi yapabilirsiniz lakin daha rahat edebilmeniz ve muhtemel sıkıntıları basitçe tespit edebilmeniz ismine size tavsiyemiz Arduino ve hobi elektroniğine temel giriş mahiyetinde okumalar yapmanız.
Performans Monitörü için Gereken Modüller
Kullanacağımız Arduino modelinin ismi ise Pro Micro. Küçük boyutları ve dahili micro usb yuvası ile kolaylıkla programlayıp kasanızın içine fazla yer işgal etmeden koyabileceğiniz bir model bu. Google’da aratarak robotik mağazalarından temin edebilirsiniz bunları. Siz sormadan ben söyleyeyim, malesef bu proje Arduino’nun en tanınan modeli olan Uno ile uyumsuz. Kullanabileceğiniz öteki mikrokontrolcüler için görüntü açıklamalarındaki proje sayfasına bakabilirsiniz.
Prototipleme
Arduino Pro Micro’nun bacakları lehimlenmiş versiyonunu bulabilirseniz onu almanızı öneririm. Aksi taktirde bir elektronikçide bacaklarını lehimletmeniz gerekebilir.
Performans monitörünü prototipleme evresinde biz orta uzunluk Breadboard kullandık. Breadboard ekmek tahtası denen bu modül temasları yapmak, yönlendirmek, modülleri üzerine dizmek için bir temel oluşturuyor. Fakat yalnızca ekran gözükecek halde kasanızın yanındaki temperli cama yapıştırmayı düşünüyorsanız Breadboard olmadan da kullanabilirsiniz.
Prototipleme bittiğinde aşağı üst bu türlü gözükmesi gerek.
Bu ekranın Arduino Pro Micro ile irtibatı epey kolay. Vcc ve Gnd pinleri Arduino’nun birebir isimli pinlerine, SDA ve SCL pinleri de sırasıyla Arduino’nun 2. Ve 3. Dijital giriş/çıkış pinlerine takılmalı.
Yazılım / Programlama
Kendi performans monitörü üretimimiz için gereken donanım kısmı yalnızca bu kadardı. İşin yazılım kısmı biraz daha ayrıntılı. Öncelikle indirmediyseniz Arduino’yu programlamanızı sağlayan IDE yazılımını indirip bilgisayarınıza kurun.
Sonra Gnat-Stats’in proje sayfasına gidip evraklar sekmesi altından Gnat-Stats-ProMicro-OLED isimli zip evrakını indiriyoruz ve belge içeriğini zip evrakıyla tıpkı isimde bir klasöre çıkarıyoruz.
“GnatStats_ProMicr
LED” ile başlayan .ino belgesi ana proje evrakımız. Bunu Arduino IDE ile açtığınızda Arduino’nun bu klasör altındaki başka .ino evraklarını ve bitmap.h evrakını farklı sekmeler halinde açıp, otomatik olarak bu projeye dahil ettiğini görmemiz gerek. Bunu görüyorsanız buraya kadar her şey yolunda demektir.
Proje belgesini açtığınızda öbür .ino belgelerinin da farklı sekmeler halinde açıldığını doğrulayın.
Artık yüklememiz gereken birkaç kütüphane var. Bunların linklerini Arduino kodunun başında bulabilirsiniz. Bu Github linklerini tek tek açıp, sayfadaki Code butonuna ve oradan da Download Zip’e tıklıyoruz.
Evraklar indikten sonra Arduino IDE menülerinden Taslak, library ekle, .zip kitaplığı ekle yolunu takip edip bu belgeleri tek tek kütüphane olarak yüklüyoruz.
Kütüphane yükleme bittikten sonra kodun OLED Setup kısmında birkaç değişiklik yapmamız gerekiyor. Kullandığımız OLED’in şoförü hangisiyle onu faal kılmamız gerek. Varsayılan olarak SH1106’nın devre dışı bırakıldığını SSD1306’nın faal durumda olduğunu göreceksiniz. Onu tam aykırısı yapıp SH1106’yı etkin hale getirip, SSD1306’yı devre dışı bırakıyoruz.
Artık kodu derleyip yanlışlara karşı denetim edelim. Şayet Arduino IDE kusur veriyorsa kütüphaneleri hakikat ve eksiksiz yüklediğinizden emin olun. Şayet hala kusur almaya devam ederseniz Adafruit BusIO kütüphanesini kütüphane yöneticisi altından yüklemeyi deneyin. Bunun menüleri izleyerek Taslak>Library Ekle> Kütüphaneleri yönet’e tıklayın ve arama kutusuna Adafruit BusIO yazıp, çıkan kütüphaneyi kurun.
Not: Arduino Pro Micro’nun Kartlar altında Leonardo olarak göründüğünü unutmayın.
Artık kodu Arduino’ya yükleyin.
Arkaplan uygulaması: Hardware Serial Monitor
Sırada bilgisayarımızda arkaplanda çalıştıracağımız uygulama var. Arduino kodunu indirdiğimiz yerde Hardware Serial monitor isimli bir zip evrakı olacak. Onu da indirin de klasörden çıkarıp yönetici yetkisiyle çalıştırın.
Uygulama arkaplanda çalışmaya başlayacaktır ve sağ altta, saatin yanında uygulamanın ikonunu göreceksiniz. Artık bu ikona tıklayıp Arduino Pro Micro’nun takılı olduğu Com portunu seçin. Emin değilseniz Arduino IDE’deki Araçlar>Port menüsü altından hangi portta takılı olduğunu görebilirsiniz.
Hardware Serial Monitör tray’de açık.
Siz portu seçtikten sonra birkaç logo göreceksiniz ve sonrasında sistem bilgileriniz performans monitörünüzde gözükmeye başlayacak.
İşte bu kadardı.
Bu bilgisayarda 32 çekirdekli Ryzen Threadripper 2990WX işlemci, GTX 1080Ti ekran kartı ve 32GB bellek var ve hepsi de sıkıntısız tanındı. Ekranda tüm bileşenlerin kullanım yüzdelerini, sıcaklıklarını ve çalışma frekansını görebiliyorsunuz. Ve bu kıymetler saniyede bir güncelleniyor. Geliştiriciler performans monitörü için 3 farklı ekran tasarlamışlar ve bu ekranlarda farklı bilgiler yer alıyor, ekranlar bir döngü halinde muhakkak aralıklarla değişiyor.
Şayet burada yanlışlar görüyorsanız kodun ilgili kısımlarına gidip, açıklamaları da okuyarak kimi değişiklikler yapabilirsiniz. Geliştirici mümkün karakter taşması ya da bilgi eksikliği üzere sıkıntıları giderebilmeniz için pek çok tekniğe yer vermiş.
Projenin bilgisayarınızda çalışan ayağı Open Hardware Monitor uygulamasının .dll evrakını kullanarak donanımınızın bilgilerini okuyor. Bu uygulama yeni çıkan ya da tanınan olmayan birtakım donanımları tanıyamadığı için eza yaşayabilmeniz muhtemel. Bunu geliştiriciye bildirmek için proje sayfasındaki Discussions kısmına yazabilirsiniz.
Proje 2.8 inçlik TFT LCD ekranlara kadar takviye vermekte.
Gnat stats farklı mikrokontrolcüler ve daha büyük, renkli ekranlarda da çalışabiliyor. Proje sayfasında uyumlu ekranları görebilirsiniz. 2.8inç renkli ekranlara kadar dayanak veriyor proje. Her şey yolunda gittiyse harici performans monitörü projeniz tamamdır, kullanabilir, geliştirebilir, dağıtıp yeni bir şeyler yapabilirsiniz.
Siz de projelerinizi Technopat Sosyal’de paylaşabilir, Technopat’ta görmek istediğiniz projeleri yorumlarda paylaşabilirsiniz…
Sistem performans monitörü fikri nereden çıktı? Biraz geriye gidersek, evvelce kasaların kimilerinin üzerinde, sistem içi sıcaklıkları ve fan suratlarını gösteren ekranlar olurdu. Artık göremediğimiz bu özellik, kasalardan güç kaynaklarına ve öteki bileşenlere eklenen ekranlarda kendisine yer bulmaya başladı
Kasalara ek olarak Steeleries Apex klavyelerdeki OLED ekranlar için de emsal küçük uygulamalar var. Ayrıyeten hatırlarsanız Corsair’ın klavyelere takılabilen ya da masada kendi başına durabilen iCUE Nexus dokunmatik LCD ekranını incelemiştik. Onun da bu tıp donanım izleme özellikleri vardı.
Bunların hepsi kelamını ettiğim muhtaçlığı karşılasa da daha ucuza ve kasa camına dahi takılabilecek formda kendim bunu yapabilir miyim diye araştırırken Gnat-Stats isimli projeye denk geldim. Geliştiriciler tam da düşündüğüm şeyi yapmış ve bu yüzden sıfırdan bu işe girişip, tekerleği baştan icat etmekten vazgeçtim. Siz isterseniz oturup sıfırdan programlamayı deneyebilirsiniz ya da açık kaynak projeleri alıp daha düzgün hale getirmek için çalışabilirsiniz. Lakin bu hazır kodlar, bu işler ile birinci defa uğraşacak olan okur ve izleyicilerimiz için çok faydalı olacak.
Hackaday.io isimli DIY donanım geliştirme topluluğu altında Rupert Hirst ve Psyrax isimli geliştiricilerin elinden çıkan Gnat-Stats yaklaşık 100 liraya alabileceğiniz elektronik modüllerle kendi donanım izleme modülünüzü yapmanızı sağlıyor.
Hem kasanızın camında ya da bilgisayar masanızda orasından burasından kablo çıkan Cyberpunk-vari fütüristik bir sistem performans monitörünüz oluyor, hem de elektronik prototipleme ve programlama üzere bahislerde bilginizi ilerletmeniz için bir sebep yaratmış oluyorsunuz. Açık kaynak kodlu DIY projelerin bir öbür hoş yanı da gereksiniminiz ve zevklerinize nazaran onu geliştirebiliyorsunuz.
Proje nitekim epeyce yetenekli. İşlemci ve ekran kartınızın modelini, anlık çalışma frekansını, kullanım yüzdesini ve sıcaklığını gerçek vakitli olarak minik bir OLED ekranda görüntülüyor.
Rivatuner vs Gnat-Stats
Ben şahsen Rivatuner üzere uygulamaların oyun oynadığım ekranda donanım istatistiklerini göstermesini dikkat dağıtıcı buluyorum. Bu testlerde sorun değil fakat gündelik oyunda daha yeterli bir tahlil gerekli.
Ekranda yalnızca FPS yazınca bile oyundaki kıssaya ya da ayrıntılara odaklanamıyorum. Gözüme sokulması yerine daha az dikkat dağıtan küçük bir ekranda bu datalara istersem bakabilmek daha uygun bir fikir üzere geliyor. Rivatuner’ın bir diğer eksisi de yalnızca oyunlarda ve 3D uygulamalarda gözüküyor, bu iş için özel yapılan ekranlar ise daima donanım bilgilerinizi gösterebiliyor.
Kendi Monitörümüzü Yapmaya Başlayalım!
Natürel ki bu projenin 2 ayağı var. Birisi bilgisayarınızda arkaplanda çalışan bir uygulama. Bu uygulama Open Hardware Monitör tabanlı. Bu kısım Visual Studio.net ile yazılmış ve kaynak kodları açık. Bu uygulama donanım bilgilerinizi USB üzerinden sistemin beyni olan Arduino’ya raporluyor. Sonra Arduino da OLED ekranda bu bilgileri gösteriyor.
Baştan belirteyim projede rastgele bir kod yazma ya da lehimleme üzere ileri düzey elektronik maharetleri gerektiren işler yok. Birinci kez Arduino kullanacaksanız ve tek satır kod yazmadıysanız bile bu projeyi yapabilirsiniz lakin daha rahat edebilmeniz ve muhtemel sıkıntıları basitçe tespit edebilmeniz ismine size tavsiyemiz Arduino ve hobi elektroniğine temel giriş mahiyetinde okumalar yapmanız.
Performans Monitörü için Gereken Modüller
- SH1106 şoför çipine sahip, 128×64 çözünürlüklü, 1.3 inçlik bir OLED ekran
- Arduino Pro Micro
- Breadboard
- Jumper kablolar
- Micro USB kablo
Kullanacağımız Arduino modelinin ismi ise Pro Micro. Küçük boyutları ve dahili micro usb yuvası ile kolaylıkla programlayıp kasanızın içine fazla yer işgal etmeden koyabileceğiniz bir model bu. Google’da aratarak robotik mağazalarından temin edebilirsiniz bunları. Siz sormadan ben söyleyeyim, malesef bu proje Arduino’nun en tanınan modeli olan Uno ile uyumsuz. Kullanabileceğiniz öteki mikrokontrolcüler için görüntü açıklamalarındaki proje sayfasına bakabilirsiniz.
Prototipleme
Arduino Pro Micro’nun bacakları lehimlenmiş versiyonunu bulabilirseniz onu almanızı öneririm. Aksi taktirde bir elektronikçide bacaklarını lehimletmeniz gerekebilir.
Performans monitörünü prototipleme evresinde biz orta uzunluk Breadboard kullandık. Breadboard ekmek tahtası denen bu modül temasları yapmak, yönlendirmek, modülleri üzerine dizmek için bir temel oluşturuyor. Fakat yalnızca ekran gözükecek halde kasanızın yanındaki temperli cama yapıştırmayı düşünüyorsanız Breadboard olmadan da kullanabilirsiniz.
Bu ekranın Arduino Pro Micro ile irtibatı epey kolay. Vcc ve Gnd pinleri Arduino’nun birebir isimli pinlerine, SDA ve SCL pinleri de sırasıyla Arduino’nun 2. Ve 3. Dijital giriş/çıkış pinlerine takılmalı.
Yazılım / Programlama
Kendi performans monitörü üretimimiz için gereken donanım kısmı yalnızca bu kadardı. İşin yazılım kısmı biraz daha ayrıntılı. Öncelikle indirmediyseniz Arduino’yu programlamanızı sağlayan IDE yazılımını indirip bilgisayarınıza kurun.
Sonra Gnat-Stats’in proje sayfasına gidip evraklar sekmesi altından Gnat-Stats-ProMicro-OLED isimli zip evrakını indiriyoruz ve belge içeriğini zip evrakıyla tıpkı isimde bir klasöre çıkarıyoruz.
“GnatStats_ProMicr
LED” ile başlayan .ino belgesi ana proje evrakımız. Bunu Arduino IDE ile açtığınızda Arduino’nun bu klasör altındaki başka .ino evraklarını ve bitmap.h evrakını farklı sekmeler halinde açıp, otomatik olarak bu projeye dahil ettiğini görmemiz gerek. Bunu görüyorsanız buraya kadar her şey yolunda demektir.
Artık yüklememiz gereken birkaç kütüphane var. Bunların linklerini Arduino kodunun başında bulabilirsiniz. Bu Github linklerini tek tek açıp, sayfadaki Code butonuna ve oradan da Download Zip’e tıklıyoruz.
Evraklar indikten sonra Arduino IDE menülerinden Taslak, library ekle, .zip kitaplığı ekle yolunu takip edip bu belgeleri tek tek kütüphane olarak yüklüyoruz.
Kütüphane yükleme bittikten sonra kodun OLED Setup kısmında birkaç değişiklik yapmamız gerekiyor. Kullandığımız OLED’in şoförü hangisiyle onu faal kılmamız gerek. Varsayılan olarak SH1106’nın devre dışı bırakıldığını SSD1306’nın faal durumda olduğunu göreceksiniz. Onu tam aykırısı yapıp SH1106’yı etkin hale getirip, SSD1306’yı devre dışı bırakıyoruz.
Artık kodu derleyip yanlışlara karşı denetim edelim. Şayet Arduino IDE kusur veriyorsa kütüphaneleri hakikat ve eksiksiz yüklediğinizden emin olun. Şayet hala kusur almaya devam ederseniz Adafruit BusIO kütüphanesini kütüphane yöneticisi altından yüklemeyi deneyin. Bunun menüleri izleyerek Taslak>Library Ekle> Kütüphaneleri yönet’e tıklayın ve arama kutusuna Adafruit BusIO yazıp, çıkan kütüphaneyi kurun.
Not: Arduino Pro Micro’nun Kartlar altında Leonardo olarak göründüğünü unutmayın.
Artık kodu Arduino’ya yükleyin.
Arkaplan uygulaması: Hardware Serial Monitor
Sırada bilgisayarımızda arkaplanda çalıştıracağımız uygulama var. Arduino kodunu indirdiğimiz yerde Hardware Serial monitor isimli bir zip evrakı olacak. Onu da indirin de klasörden çıkarıp yönetici yetkisiyle çalıştırın.
Uygulama arkaplanda çalışmaya başlayacaktır ve sağ altta, saatin yanında uygulamanın ikonunu göreceksiniz. Artık bu ikona tıklayıp Arduino Pro Micro’nun takılı olduğu Com portunu seçin. Emin değilseniz Arduino IDE’deki Araçlar>Port menüsü altından hangi portta takılı olduğunu görebilirsiniz.
Siz portu seçtikten sonra birkaç logo göreceksiniz ve sonrasında sistem bilgileriniz performans monitörünüzde gözükmeye başlayacak.
Bu bilgisayarda 32 çekirdekli Ryzen Threadripper 2990WX işlemci, GTX 1080Ti ekran kartı ve 32GB bellek var ve hepsi de sıkıntısız tanındı. Ekranda tüm bileşenlerin kullanım yüzdelerini, sıcaklıklarını ve çalışma frekansını görebiliyorsunuz. Ve bu kıymetler saniyede bir güncelleniyor. Geliştiriciler performans monitörü için 3 farklı ekran tasarlamışlar ve bu ekranlarda farklı bilgiler yer alıyor, ekranlar bir döngü halinde muhakkak aralıklarla değişiyor.
Şayet burada yanlışlar görüyorsanız kodun ilgili kısımlarına gidip, açıklamaları da okuyarak kimi değişiklikler yapabilirsiniz. Geliştirici mümkün karakter taşması ya da bilgi eksikliği üzere sıkıntıları giderebilmeniz için pek çok tekniğe yer vermiş.
Projenin bilgisayarınızda çalışan ayağı Open Hardware Monitor uygulamasının .dll evrakını kullanarak donanımınızın bilgilerini okuyor. Bu uygulama yeni çıkan ya da tanınan olmayan birtakım donanımları tanıyamadığı için eza yaşayabilmeniz muhtemel. Bunu geliştiriciye bildirmek için proje sayfasındaki Discussions kısmına yazabilirsiniz.
Gnat stats farklı mikrokontrolcüler ve daha büyük, renkli ekranlarda da çalışabiliyor. Proje sayfasında uyumlu ekranları görebilirsiniz. 2.8inç renkli ekranlara kadar dayanak veriyor proje. Her şey yolunda gittiyse harici performans monitörü projeniz tamamdır, kullanabilir, geliştirebilir, dağıtıp yeni bir şeyler yapabilirsiniz.
Siz de projelerinizi Technopat Sosyal’de paylaşabilir, Technopat’ta görmek istediğiniz projeleri yorumlarda paylaşabilirsiniz…