Yeditepe Üniversitesi Hastanesi ’nde Uzman Psikolog Zeynep Göktuna, eğer çocuğa fazla disiplin ve fazla sevgi aynı anda verilirse çocuğun kaygılı ve güvensiz, aşırı disiplin ve yetkisiz sevgi aynı anda verilirse çocuğun saldırgan ve antisosyal, fazla sevgi ve disiplinsiz bir eğitim verilirse çocuğun sorumsuz, disiplinsiz bir eğitim ve eksik sevgi verilirse çocuğun içe dönük olacağının yapılan araştırmalarda ortaya koyulduğunu hatırlatıyor ve ‘aşırı baskıcı ve otoriter ’, ‘dengesiz ve belirsiz ’, ‘müsade verici ’ (fazla hoşgörülü), ‘kayıtsız ve kayıtsız ’, ‘fazla koruyucu ve müdahele edici ’, ‘mükemmelliyetçi ’ ve ‘demoktratik ’ edinmek üzere yedi müşteri anne baba tutumundan bahsediyor
Otoriter Ve Baskıcı
Geleneksel aile yapılarında görülen bu tutumda, yoklama yüksek, duyarlılıksa düşüktür Çocuğun karakter özellikleri, alaka ve gereksinimleri dikkate alınmaz Kuralları anne ve babanın koyduğu ve iletişimin tek yönlü olduğu tek disiplin anlayışı vardır Çocuğa hiç bir izah etme yapılmadan konulan kurallara itaat etmesi beklenir Eğitimde kullanılan yöntem cezadır Ceza ya sevgiden mahrum bırakarak veya somut cinayet (zor) olarak uygulanır Burada cezanın amacı, yeni bir davranış kazandırmak yok, beğenilmeyen davranışı ortadan kaldırmaktır Çocuğun yaptığı her şey göze batar ve çocuk aralıksız cezalandırılır Çocuk yaptığı şeyler olumlu bile olsa, suç oluşturan edinmek korkusuyla bunları söyleyemez Çünkü sergilediği olumlu davranışlar görmezlikten gelinip eleştirilirken, yaptığı hatalar ortaya çıkarılır Şımaracak korkusuyla sevgi, şevkat ve sıcaklık gösterilmez
OVB anne baba tutumunda, anne babalar çocukları kendi kalıplarına kadar yetiştirirlerken, çocuğun isteklerini bastırırlar Anne baba ve çocuk arasındaki sözel iletişim yok denecek kadar azdır Çocuk anneyle babanın konuşmalarına katılamaz Babayla çocuk arasındaki iletişime çoğu kez anne tampon olur Çocuk arkadaşlarının evine gidemez, hiçbir sırrı olamaz ve bireyselleşme hakkı yoktur Bu tutuma maruz kalan çocuklarda çoğu kez yas nöbetleri görülür OVB özet olarak, çocuğa olur olmaz kurallar belirlemek ve onu yaşanmaz kurallarla yetiştirmektir
OVB anne baba tutumuyla büyütülen çocuklar, kötü muameleye maruz kalmaktan korktukları için anne babaya karşı edilgendir lakin içten içe onlara karşısında düşmanlık duyguları geliştirirler Bu çocuklar bir nevi ‘hissi istismar ’ yaşadıkları için, acılarını kendilerine hasar vererek (mesela kolunu bacağını keserek) gösterebilirler Kesintisiz kusurları arandığı için tekrar tekrar streslidirler ve stresliyken daha fazla kusur yaparlar Anne babalarının fena davranışlarına maruz kaldıkları için kendilerine iyi davranan kişilere bile tereddüd ile bakarlar Tasdik görmedikleri için kendilerini önemsiz hissederler Anneye ve babaya karşısında geliştirdikleri bastırılmış duygu ve düşüncelerini, kendinden güçsüzlere agresif davranışlar sergileyerek dışa vururlar Kendine güven duymayan, çekingen kişiler olarak hayatlarını sürdürürler Her kusur yaptıklarında cezalandırıldıkları için, ‘hata yapanlar mutlaka cezalandırılmalıdır ’ görüşünü benimser ve en minik hatada bile hoşgörüsüz davranırlar Bu tutumla yetişen çocuklar, kendi ailelerinde söz hakkı alamadıkları için, sosyal yaşamlarında da duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanır ve başkaları tarafından denetlenebildikleri işlerde çalışmayı seçerler OVB anne baba tutumu ile yetişen çocuklar kısaca, hayatlarında kendi istedikleri gibi değil, olması gerektiği gibi davranır ve başkalarının kendileriyle ilgili duygu ve düşüncelerine olması gerekenden çok daha artı ağırlık veren bireyler olarak yetişirler
Dengesiz Ve Kararsız
Bu tavır, anne baba arasındaki görünüm ayrılığı, anne babanın ruhsal durumlarının istikrarsızlık göstermesi, doğuş sırası ve cinsiyet gibi etkenlerin sonucunda çocuklara eşit davranılmamasıyla oluşur DVK anne baba tutumunda anne babadan biri merhametli ve fazla hoşgörülü, diğeri ise sert ve otoriterdir Mesela çocuğun bir davranışını anne onaylarken baba onaylamaz ve bu koşul sık sık yaşanır Bu tutumda, anne baba aynı davranışlara farklı zamanlarda farklı tepkiler verebilir Anne dargın olduğunda herhangi bir şeye müsade vermezken, anne sakin oldugunda o şeye izin vermesi bu tutuma örnektir Bu ailelerde ebeveynlerin tutumu fazla tutku ve sert cezalandırma aralarında gidip gelir Disiplinin ne süre uygulanacağı belirsizdir Çocuk hangi davranışın nerede ve nezaman istenmediğini kestiremez DVK anne baba tutumuyla büyütülen çocuklar, kendilerini hiçbir ortamda gizli savunamazlar, görüşlerini açık açık söyleyemezler, iç çatışmalar yaşarlar ve önce anne babaya sonradan da öteki insanlara güvenmemeyi öğrenirler Her şeyden ve herkesten şüphelenen, dengesiz ve değişken yetişkinler olarak yaşamlarını sürdürürler
Müsade Verici (Fazla Hoşgörülü)
Bu tutum, tek çocuklu ve orta yaşın üstünde çocuk sahibi olan ailelerde çoğunlukla görülür Müsade verici anne baba tutumu, çocuğa fazla sevgi verildiği, yaptırımın olmadığı, kuralların sınırlarla belirlenmediği, çocuğun her istediğinin hemencecik yerine getirildiği, çocuk merkezli anne baba tutumudur Evin reisi çocuktur ve kuralları çocuk belirler Çocuk hatalı bir tavır yaptığında “bir daha yaparsan karışmam diye cezaların ertelendiğini yaşayarak öğrenmiştir Çocuğa bilinen haklar sınırsız, ödev ve beklentiler asgari düzeydedir Bu fazla haz çocuğun aileye hükmetmesine ve çok az saygı göstermesine neden olur
Izin verici anne baba tutumuyla yetişen çocuklar, kuralsızlığa alıştıkları için sınırlarını bilemez, isteklerini erteleyemez, istekleri ertelendiğinde hırçınlaşır ve anne babayı korkutma ederler Her istediğini ailesine yaptırmayı alışkanlık haline getiren çocuk, bu tavrı arkadaşlarından da bekler, mektep çevresinde ve arkadaş ortamında ahenk problemi yaşar Müsade verici anne baba tutumuyla yetiştirilen çocuklar; her istediklerini elde ettikleri için hırslı olur, eleştiri kabul etmez, gururlu, kibirli, sabırsız bireyler olarak yaşamlarını sürdürürler
İlgisiz Ve Kayıtsız
Bu tutum, beğenilmeyen bir çocuk dünyaya geldiğinde, anne baba olmayı bütünüyle benimseyememiş ebeveynlerde, fazla çocuklu, kalabalık yaşamış, eğitim seviyesi düşük ailelerde görülür İVK tutumunu benimsemiş babaların çocuğuna ve konut yaşamına alaka duymayan, annelerin ise evle ilgilenmekten hoşlanmayan, eğitime ağırlık vermeyen, çocuklarına aleyhinde mesafeli ve uzakta duran ve analık görevlerini benimseyen kişiler olduğu görülür İVK anne baba tutumunda ‘saldım çayıra mevlam kayıra ’ anlayışı hakimken, müsamaha ve boşvermek birbirine karıştırılır Bu ailelerde ya sadece anne ya yalnızca baba veya her ikisi de çocuklarının ilgi ve gereksinimlerine tepkisizdir Ebeveynler çocuklarının ruhsal durumları ve mektep başarısıyla ilgilenmez, çocuklarına yeteri değin vakit ayırmaz ve çocukları için hiçbir konuda gerekli mücadele harcamazlar
Bu tutumla yetişen çocuklarda dikkat çekmek nedeniyle huysuzluk nöbetleri, vahşi ve müstehcen dil kullanım, şaşaa ve alaka merakı, okuldan kaçma, sınıfta gürültü yapma, söz almadan söylev gibi davranış bozuklukları görülebilir Bu tutumu benimsemiş ailelerde yetiştirilen çocuklar, bir gruba ait olma duygusuyla hatalı arkadaşlıklar kurabilir ve zararlı alışkanlıklar edinebilir Okula aleyhinde aldırmazlık, kaide tanımama, zamanı iyi değerlendirememe, suça eğilimli olma, başına buyruk yaşamayı isteme, hatta okulu bırakıp erken yaşta çalışmaya başlama gibi hayatlarını negatif yönde etkileyecek tutum ve davranışlar epeyce sık görülür
Aşırı Koruyucu Ve Müdahele Edici
Ailelerinde kayıp yaşayan, geç çocuk sahibi olmuş, çocuklarından bir ya da birkaçı hasta olan, kendi ailelerinden alaka görmemiş, izaç hayatlarında problemler yaşamış, ya kendisinde ya eşinde veya her ikisinde pat diye ruhsal problemler görülen ailelerde bu tutum çoğunlukla karşımıza çıkar Anne babaların çocukları için geliştirdikleri aşırı endişe, çocuklarını fazla korumaya yönlendirir Bu vasilik daha çok anne ve çocuk arasındaki ilişkide yaşanır Bu tutumda, çocuk ihtiyaçlarını karşılayabilecek yaşa gelmiş olsa bile, anne baba çocuğun bütün ihtiyaçlarını karşılamaya devam eder, çocuğun başına fena bir şey gelecek kaygısı ile kendi başına bir şey yapmasına izin vermez
Kişisel bakımdan tutun da sosyal becerilerine kadar çocuğun bütün ihtiyaçları karşılanır Bu tutumda, anne baba hayatlarını çocuk üzerinden yaşar, çocuğa bağımlılık geliştir Çocuğa aşırı sevgi verilir ama yükümlülük verilmez Anne baba çocuğun sorumluluklarını kendileri yerine getirir Çocuğa kazandırılmak istenen davranışlar, duygu sömürüsü veya aşırı şevkat yöntemiyle kazandırılmaya çalışılır, çocuk şımardıkça şımarır Okul çantasını aranje etmek, giysilerini tercih etmek ve giydirmek, ödevlerini yerine getirmek fazla koruma davranışına misal olarak sunulabilir Bu tutumla yetiştirilmiş çocuklar, zorluklar karşısında ne yapacağını bilemeyen, her olayda annesine ve babasına dayanan, aileye bağımlı, kendisini himayesi altına alabilecek herkese karşı tiryakilik geliştiren ve bu himayeyi ileride de eşinden bekleyen, çevresindeki şahısların ona hizmet etmesini isteyen, mesuliyet duygusuz gelişmemiş, korkak, utangaç ‘hiç büyümeyen yetişkin çocuk ’ olarak kalırlar
Mükemmelliyetçi
Bu tutumda, ebeveynler kendi gerçekleştiremedikleri yaşantıları, çocuklarının gerçekleştirmesini ister ve her şeyin en iyisini çocuğundan bekler Çocuk, kapasitesinin fazla üstünde eğitimlere tabii tutulur, çocukça davranışların tümü yasaklanır, dost seçimlerini ebeveynler yapar Mükemmelliyetçi anne baba tutumuyla yetişen çocukların fikirleri genel olarak fazla katı olur, onlar için ya bir şey çok olumlu ya da fazla olumsuzdur Bu tutumda, çocuk kendi içgüdüleri ile ailenin beklentileri aralarında sıkışıp kalır, bu iç çatışma çocuğun ailesine karşı sevgi ve nefret edilen şey arası duygular beslemesine neden olur Bu tutumla yetiştirilen çocuklar, her şeyin en iyisini yapmak ve en üstün elde etmek isterler Eğer istedikleri seviyeyi yakalayamazlarsa düş kırıklığına uğrarlar ve çalışmayı iyice bırakabilirler
DemokratikBu tutumda anne babaların çocuklarını kayıtsız şartsız bir sevgiyle kabul ettikleri ve çocuğun ilgilerini göz önünde bulundurarak, yeteneklerini geliştirecek etraf hazırladıkları görülür Demokratik anne baba tutumunu benimsemiş olan ailelerde, aile huzurludur Aile bireyleri birbirlerine duygu ve düşüncelerini rahatça açıklama edebilir, birbirlerine karşısında hisleri konusunda net ve açık olur, bir problemle karşı karşıya kaldıklarında o problemi hep birlikte çözmeye çalışır, evle ilgili alınması gereken bir kararda çocukların da laf hakkı olduğunu savunur Herkesin eşdeğer söz hakkı vardır Çocuğun bağımsız bir kişi olduğu kabul edilir ve çocuk konuşmaya özendirme edilir Çocuk alacağı kararlarda hür bırakılır, aile içerisinde kabul gören ve görmeyen davranışlar ve sınırların bellidir Çocuk bu sınırlar dahilinde özgürdür Anne ve baba çocuklarına iyi model olur ve çocuklarında görmek istemedikleri davranışları kendileri de yapmaz Demokratik anne baba tutumuyla yetişen çocuklar, sınırlarını haberdar olan, kendi inandıklarını sonuna kadar savunabilen, otoriteye körü körüne bağlı olmayan, ilişki kurabilen, fikirlere hürmet duyan ve bireyler olarak hayata atılır ve kendileriyle barışık bireyler olarak yetişirler
Çocuğa Nasıl Davranmamalı?
Eğer çocuğa “şöyle yapma böyle yap gibi sözlerle öğütler verirsek, “üzüleceğine otur da dersini çalış gibi ifadeler kullanarak yönlendirirsek, “zaten sen daima kolaya kaçarsın gibi sözlerle yargılarsak, “çocuk gibi davranıyorsun diyerek eleştirirsek, “gerizekalı “aptal dersek, sorgular ve suçlar gibi sorular sorarsak, “gerçekten ben senin neden böyle yaptığını biliyorum şeklinde tanı koyarsak, “aslında senin derdin başka gibi sözlerle inceleme edersek, “aman boşver, düzelir, canını sıkma gibi sözlerle avuntu edersek, çocuk bizlerle konuşmak istediğinde, onu dinlemeyip diğer bir konudan söz açarsak; çocuk anlaşılmadığını ve sevilmediğini düşünebilir, gücenip içine kapanabilir, ego saygısı zedelenebilir, hayata aleyhinde olumsuz bakış açısı geliştirip kendine ve çevresine hürmet duymayaya başlayabilir, inadına hareket edebilir, karşılık verebilir, öfke, öfke, güvensizlik duyguları geliştirebilir, yalan söyleyebilir, kendini ifade etmemeye başlayabilir ve kendini başarısız hissedebilir
Doğru Tutum Şekli
Demokratik tutumun en ideal anne baba tutumu olduğunun altını çizen Bilirkişi Psikolog Zeynep Göktuna, çocuğa negatif duygular yaşatmamak için, çocuğa anlaşıldığını, kabul edildiğini, koşulsuzca sevildiğini göstermenin gerekli olduğunu söylüyor “Çocuğa zaman ayırmalı, çocukla konuşmak için ayrı sohbet konuları yaratmalı, sıkça söz hakkı vermeli, çocukla konuşurken çocuğun gözlerinin içine bakmalı, onu can kulağı ile dinlemeli, fikirlerine layık verdiğimizi hissettirmeliyiz diyen Göktuna, çocuğun kabiliyetlerini fark etmenin de manâlı olduğunu ifade ediyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “Çocuğa yaşına uygun sorumluluklar vermeli, onu takdir etmeli, başkalarının yanında küçük düşürmemeli, başka çocuklarla kıyaslamamalı, eleştirmemeli ve yargılayıcı olmaktan çekinmeliyiz Onu çocuğa topluluk içerisinde söz alması için cesaretlendirmeliyiz Çocuğun açlık ve ihtiyaçlarına aklıselim olmalı, başarması için fırsat vermeli, inançlarına ve fikirlerine hürmet göstermeli, doğru yaptığı şeyler için övmeli, daha iyiyi hedeflemesi için cesaretlendirmeliyiz
“Sadece çocuğa birşeyler söyleyerek, nasihatlar vererek, söz dinleterek kurulan tek yönlü bir iletişim, irtibat değildir diyen Göktuna, sözlerini Mevlana ’dan bir alıntıyla bitiriyor: “Iletişim aynı dili konuşmak değil, benzer duyguları paylaşmaktır
*
*
Otoriter Ve Baskıcı
Geleneksel aile yapılarında görülen bu tutumda, yoklama yüksek, duyarlılıksa düşüktür Çocuğun karakter özellikleri, alaka ve gereksinimleri dikkate alınmaz Kuralları anne ve babanın koyduğu ve iletişimin tek yönlü olduğu tek disiplin anlayışı vardır Çocuğa hiç bir izah etme yapılmadan konulan kurallara itaat etmesi beklenir Eğitimde kullanılan yöntem cezadır Ceza ya sevgiden mahrum bırakarak veya somut cinayet (zor) olarak uygulanır Burada cezanın amacı, yeni bir davranış kazandırmak yok, beğenilmeyen davranışı ortadan kaldırmaktır Çocuğun yaptığı her şey göze batar ve çocuk aralıksız cezalandırılır Çocuk yaptığı şeyler olumlu bile olsa, suç oluşturan edinmek korkusuyla bunları söyleyemez Çünkü sergilediği olumlu davranışlar görmezlikten gelinip eleştirilirken, yaptığı hatalar ortaya çıkarılır Şımaracak korkusuyla sevgi, şevkat ve sıcaklık gösterilmez
OVB anne baba tutumunda, anne babalar çocukları kendi kalıplarına kadar yetiştirirlerken, çocuğun isteklerini bastırırlar Anne baba ve çocuk arasındaki sözel iletişim yok denecek kadar azdır Çocuk anneyle babanın konuşmalarına katılamaz Babayla çocuk arasındaki iletişime çoğu kez anne tampon olur Çocuk arkadaşlarının evine gidemez, hiçbir sırrı olamaz ve bireyselleşme hakkı yoktur Bu tutuma maruz kalan çocuklarda çoğu kez yas nöbetleri görülür OVB özet olarak, çocuğa olur olmaz kurallar belirlemek ve onu yaşanmaz kurallarla yetiştirmektir
OVB anne baba tutumuyla büyütülen çocuklar, kötü muameleye maruz kalmaktan korktukları için anne babaya karşı edilgendir lakin içten içe onlara karşısında düşmanlık duyguları geliştirirler Bu çocuklar bir nevi ‘hissi istismar ’ yaşadıkları için, acılarını kendilerine hasar vererek (mesela kolunu bacağını keserek) gösterebilirler Kesintisiz kusurları arandığı için tekrar tekrar streslidirler ve stresliyken daha fazla kusur yaparlar Anne babalarının fena davranışlarına maruz kaldıkları için kendilerine iyi davranan kişilere bile tereddüd ile bakarlar Tasdik görmedikleri için kendilerini önemsiz hissederler Anneye ve babaya karşısında geliştirdikleri bastırılmış duygu ve düşüncelerini, kendinden güçsüzlere agresif davranışlar sergileyerek dışa vururlar Kendine güven duymayan, çekingen kişiler olarak hayatlarını sürdürürler Her kusur yaptıklarında cezalandırıldıkları için, ‘hata yapanlar mutlaka cezalandırılmalıdır ’ görüşünü benimser ve en minik hatada bile hoşgörüsüz davranırlar Bu tutumla yetişen çocuklar, kendi ailelerinde söz hakkı alamadıkları için, sosyal yaşamlarında da duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanır ve başkaları tarafından denetlenebildikleri işlerde çalışmayı seçerler OVB anne baba tutumu ile yetişen çocuklar kısaca, hayatlarında kendi istedikleri gibi değil, olması gerektiği gibi davranır ve başkalarının kendileriyle ilgili duygu ve düşüncelerine olması gerekenden çok daha artı ağırlık veren bireyler olarak yetişirler
Dengesiz Ve Kararsız
Bu tavır, anne baba arasındaki görünüm ayrılığı, anne babanın ruhsal durumlarının istikrarsızlık göstermesi, doğuş sırası ve cinsiyet gibi etkenlerin sonucunda çocuklara eşit davranılmamasıyla oluşur DVK anne baba tutumunda anne babadan biri merhametli ve fazla hoşgörülü, diğeri ise sert ve otoriterdir Mesela çocuğun bir davranışını anne onaylarken baba onaylamaz ve bu koşul sık sık yaşanır Bu tutumda, anne baba aynı davranışlara farklı zamanlarda farklı tepkiler verebilir Anne dargın olduğunda herhangi bir şeye müsade vermezken, anne sakin oldugunda o şeye izin vermesi bu tutuma örnektir Bu ailelerde ebeveynlerin tutumu fazla tutku ve sert cezalandırma aralarında gidip gelir Disiplinin ne süre uygulanacağı belirsizdir Çocuk hangi davranışın nerede ve nezaman istenmediğini kestiremez DVK anne baba tutumuyla büyütülen çocuklar, kendilerini hiçbir ortamda gizli savunamazlar, görüşlerini açık açık söyleyemezler, iç çatışmalar yaşarlar ve önce anne babaya sonradan da öteki insanlara güvenmemeyi öğrenirler Her şeyden ve herkesten şüphelenen, dengesiz ve değişken yetişkinler olarak yaşamlarını sürdürürler
Müsade Verici (Fazla Hoşgörülü)
Bu tutum, tek çocuklu ve orta yaşın üstünde çocuk sahibi olan ailelerde çoğunlukla görülür Müsade verici anne baba tutumu, çocuğa fazla sevgi verildiği, yaptırımın olmadığı, kuralların sınırlarla belirlenmediği, çocuğun her istediğinin hemencecik yerine getirildiği, çocuk merkezli anne baba tutumudur Evin reisi çocuktur ve kuralları çocuk belirler Çocuk hatalı bir tavır yaptığında “bir daha yaparsan karışmam diye cezaların ertelendiğini yaşayarak öğrenmiştir Çocuğa bilinen haklar sınırsız, ödev ve beklentiler asgari düzeydedir Bu fazla haz çocuğun aileye hükmetmesine ve çok az saygı göstermesine neden olur
Izin verici anne baba tutumuyla yetişen çocuklar, kuralsızlığa alıştıkları için sınırlarını bilemez, isteklerini erteleyemez, istekleri ertelendiğinde hırçınlaşır ve anne babayı korkutma ederler Her istediğini ailesine yaptırmayı alışkanlık haline getiren çocuk, bu tavrı arkadaşlarından da bekler, mektep çevresinde ve arkadaş ortamında ahenk problemi yaşar Müsade verici anne baba tutumuyla yetiştirilen çocuklar; her istediklerini elde ettikleri için hırslı olur, eleştiri kabul etmez, gururlu, kibirli, sabırsız bireyler olarak yaşamlarını sürdürürler
İlgisiz Ve Kayıtsız
Bu tutum, beğenilmeyen bir çocuk dünyaya geldiğinde, anne baba olmayı bütünüyle benimseyememiş ebeveynlerde, fazla çocuklu, kalabalık yaşamış, eğitim seviyesi düşük ailelerde görülür İVK tutumunu benimsemiş babaların çocuğuna ve konut yaşamına alaka duymayan, annelerin ise evle ilgilenmekten hoşlanmayan, eğitime ağırlık vermeyen, çocuklarına aleyhinde mesafeli ve uzakta duran ve analık görevlerini benimseyen kişiler olduğu görülür İVK anne baba tutumunda ‘saldım çayıra mevlam kayıra ’ anlayışı hakimken, müsamaha ve boşvermek birbirine karıştırılır Bu ailelerde ya sadece anne ya yalnızca baba veya her ikisi de çocuklarının ilgi ve gereksinimlerine tepkisizdir Ebeveynler çocuklarının ruhsal durumları ve mektep başarısıyla ilgilenmez, çocuklarına yeteri değin vakit ayırmaz ve çocukları için hiçbir konuda gerekli mücadele harcamazlar
Bu tutumla yetişen çocuklarda dikkat çekmek nedeniyle huysuzluk nöbetleri, vahşi ve müstehcen dil kullanım, şaşaa ve alaka merakı, okuldan kaçma, sınıfta gürültü yapma, söz almadan söylev gibi davranış bozuklukları görülebilir Bu tutumu benimsemiş ailelerde yetiştirilen çocuklar, bir gruba ait olma duygusuyla hatalı arkadaşlıklar kurabilir ve zararlı alışkanlıklar edinebilir Okula aleyhinde aldırmazlık, kaide tanımama, zamanı iyi değerlendirememe, suça eğilimli olma, başına buyruk yaşamayı isteme, hatta okulu bırakıp erken yaşta çalışmaya başlama gibi hayatlarını negatif yönde etkileyecek tutum ve davranışlar epeyce sık görülür
Aşırı Koruyucu Ve Müdahele Edici
Ailelerinde kayıp yaşayan, geç çocuk sahibi olmuş, çocuklarından bir ya da birkaçı hasta olan, kendi ailelerinden alaka görmemiş, izaç hayatlarında problemler yaşamış, ya kendisinde ya eşinde veya her ikisinde pat diye ruhsal problemler görülen ailelerde bu tutum çoğunlukla karşımıza çıkar Anne babaların çocukları için geliştirdikleri aşırı endişe, çocuklarını fazla korumaya yönlendirir Bu vasilik daha çok anne ve çocuk arasındaki ilişkide yaşanır Bu tutumda, çocuk ihtiyaçlarını karşılayabilecek yaşa gelmiş olsa bile, anne baba çocuğun bütün ihtiyaçlarını karşılamaya devam eder, çocuğun başına fena bir şey gelecek kaygısı ile kendi başına bir şey yapmasına izin vermez
Kişisel bakımdan tutun da sosyal becerilerine kadar çocuğun bütün ihtiyaçları karşılanır Bu tutumda, anne baba hayatlarını çocuk üzerinden yaşar, çocuğa bağımlılık geliştir Çocuğa aşırı sevgi verilir ama yükümlülük verilmez Anne baba çocuğun sorumluluklarını kendileri yerine getirir Çocuğa kazandırılmak istenen davranışlar, duygu sömürüsü veya aşırı şevkat yöntemiyle kazandırılmaya çalışılır, çocuk şımardıkça şımarır Okul çantasını aranje etmek, giysilerini tercih etmek ve giydirmek, ödevlerini yerine getirmek fazla koruma davranışına misal olarak sunulabilir Bu tutumla yetiştirilmiş çocuklar, zorluklar karşısında ne yapacağını bilemeyen, her olayda annesine ve babasına dayanan, aileye bağımlı, kendisini himayesi altına alabilecek herkese karşı tiryakilik geliştiren ve bu himayeyi ileride de eşinden bekleyen, çevresindeki şahısların ona hizmet etmesini isteyen, mesuliyet duygusuz gelişmemiş, korkak, utangaç ‘hiç büyümeyen yetişkin çocuk ’ olarak kalırlar
Mükemmelliyetçi
Bu tutumda, ebeveynler kendi gerçekleştiremedikleri yaşantıları, çocuklarının gerçekleştirmesini ister ve her şeyin en iyisini çocuğundan bekler Çocuk, kapasitesinin fazla üstünde eğitimlere tabii tutulur, çocukça davranışların tümü yasaklanır, dost seçimlerini ebeveynler yapar Mükemmelliyetçi anne baba tutumuyla yetişen çocukların fikirleri genel olarak fazla katı olur, onlar için ya bir şey çok olumlu ya da fazla olumsuzdur Bu tutumda, çocuk kendi içgüdüleri ile ailenin beklentileri aralarında sıkışıp kalır, bu iç çatışma çocuğun ailesine karşı sevgi ve nefret edilen şey arası duygular beslemesine neden olur Bu tutumla yetiştirilen çocuklar, her şeyin en iyisini yapmak ve en üstün elde etmek isterler Eğer istedikleri seviyeyi yakalayamazlarsa düş kırıklığına uğrarlar ve çalışmayı iyice bırakabilirler
DemokratikBu tutumda anne babaların çocuklarını kayıtsız şartsız bir sevgiyle kabul ettikleri ve çocuğun ilgilerini göz önünde bulundurarak, yeteneklerini geliştirecek etraf hazırladıkları görülür Demokratik anne baba tutumunu benimsemiş olan ailelerde, aile huzurludur Aile bireyleri birbirlerine duygu ve düşüncelerini rahatça açıklama edebilir, birbirlerine karşısında hisleri konusunda net ve açık olur, bir problemle karşı karşıya kaldıklarında o problemi hep birlikte çözmeye çalışır, evle ilgili alınması gereken bir kararda çocukların da laf hakkı olduğunu savunur Herkesin eşdeğer söz hakkı vardır Çocuğun bağımsız bir kişi olduğu kabul edilir ve çocuk konuşmaya özendirme edilir Çocuk alacağı kararlarda hür bırakılır, aile içerisinde kabul gören ve görmeyen davranışlar ve sınırların bellidir Çocuk bu sınırlar dahilinde özgürdür Anne ve baba çocuklarına iyi model olur ve çocuklarında görmek istemedikleri davranışları kendileri de yapmaz Demokratik anne baba tutumuyla yetişen çocuklar, sınırlarını haberdar olan, kendi inandıklarını sonuna kadar savunabilen, otoriteye körü körüne bağlı olmayan, ilişki kurabilen, fikirlere hürmet duyan ve bireyler olarak hayata atılır ve kendileriyle barışık bireyler olarak yetişirler
Çocuğa Nasıl Davranmamalı?
Eğer çocuğa “şöyle yapma böyle yap gibi sözlerle öğütler verirsek, “üzüleceğine otur da dersini çalış gibi ifadeler kullanarak yönlendirirsek, “zaten sen daima kolaya kaçarsın gibi sözlerle yargılarsak, “çocuk gibi davranıyorsun diyerek eleştirirsek, “gerizekalı “aptal dersek, sorgular ve suçlar gibi sorular sorarsak, “gerçekten ben senin neden böyle yaptığını biliyorum şeklinde tanı koyarsak, “aslında senin derdin başka gibi sözlerle inceleme edersek, “aman boşver, düzelir, canını sıkma gibi sözlerle avuntu edersek, çocuk bizlerle konuşmak istediğinde, onu dinlemeyip diğer bir konudan söz açarsak; çocuk anlaşılmadığını ve sevilmediğini düşünebilir, gücenip içine kapanabilir, ego saygısı zedelenebilir, hayata aleyhinde olumsuz bakış açısı geliştirip kendine ve çevresine hürmet duymayaya başlayabilir, inadına hareket edebilir, karşılık verebilir, öfke, öfke, güvensizlik duyguları geliştirebilir, yalan söyleyebilir, kendini ifade etmemeye başlayabilir ve kendini başarısız hissedebilir
Doğru Tutum Şekli
Demokratik tutumun en ideal anne baba tutumu olduğunun altını çizen Bilirkişi Psikolog Zeynep Göktuna, çocuğa negatif duygular yaşatmamak için, çocuğa anlaşıldığını, kabul edildiğini, koşulsuzca sevildiğini göstermenin gerekli olduğunu söylüyor “Çocuğa zaman ayırmalı, çocukla konuşmak için ayrı sohbet konuları yaratmalı, sıkça söz hakkı vermeli, çocukla konuşurken çocuğun gözlerinin içine bakmalı, onu can kulağı ile dinlemeli, fikirlerine layık verdiğimizi hissettirmeliyiz diyen Göktuna, çocuğun kabiliyetlerini fark etmenin de manâlı olduğunu ifade ediyor ve sözlerini şöyle sürdürüyor: “Çocuğa yaşına uygun sorumluluklar vermeli, onu takdir etmeli, başkalarının yanında küçük düşürmemeli, başka çocuklarla kıyaslamamalı, eleştirmemeli ve yargılayıcı olmaktan çekinmeliyiz Onu çocuğa topluluk içerisinde söz alması için cesaretlendirmeliyiz Çocuğun açlık ve ihtiyaçlarına aklıselim olmalı, başarması için fırsat vermeli, inançlarına ve fikirlerine hürmet göstermeli, doğru yaptığı şeyler için övmeli, daha iyiyi hedeflemesi için cesaretlendirmeliyiz
“Sadece çocuğa birşeyler söyleyerek, nasihatlar vererek, söz dinleterek kurulan tek yönlü bir iletişim, irtibat değildir diyen Göktuna, sözlerini Mevlana ’dan bir alıntıyla bitiriyor: “Iletişim aynı dili konuşmak değil, benzer duyguları paylaşmaktır
*
*