köken ve inşa bakımından dil aileleri
köken ve inşa bakımından dil sınıflandırması
köken ve inşa bakımından dünya dilleri
YAPI BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ
Dünya dilleri yapı bakımından üç grupta incelenir:
1 Yalınlayan diller (Ayrımlı diller) (Alm: isolierende sprachen; Fr: langues isolantes; İng: isolating languages): Bu dillerde her sözcük tek heceden ibarettir Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur, yani tekrar tekrar kök durumundadır Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulur Cümlenin anlamı çoğunlukla kelimelerin sıralanışından anlaşılabilir Konuşmada ise birbirine çok benzeyen kelimeleri farkı görmek üzere fazla varlıklı bir şive sistemi oluşturulmuştur Çin ve Tibet dilleri bu gruba girer Bu diller, bununla birlikte, tek seslemli diller (tek heceli diller) (Alm: wurzelsprachen, einsilbige sprachen; Fr: langues monosyllabique, langues atomiques; İng: monosyllabic languages, radical languages) aralarında yer almaktadır
2 Çekimli diller (Bükümlü diller) (Alm: flektierende sprachen; Fr: langues flexionnelles; İng: inflexional languages): Bu dillerde, çekim sırasında ve yeni kelimeler türetilirken sözcük kökleri çoğunlukla değişir ve tanınmayacak ülkü kazanç Ekler kelimenin önüne, ortasına veya sonuna gelebilir Bazı dillerde ise kelime kökü ile yeni sözcük ya da kelime çekimi arasında defalarca açık bir bağ, ilgiyi belirten bir iz vardır Kelime kökündeki asıl sesler yeni kelimede veya sözcük halinde her zaman aynı kalırlar Sami dilleri, HintAvrupa dilleri bu gruba girerler
3 Eklemeli diller (Bitişimli diller, bitişken, bağlantılı diller) (Alm: aglutinierende sprachen; Fr: langues agglutinantes; İng: agglutinating languages): Bu dillerde isim ve fiil çekimleri ile yeni kelimelerin teşkilinde kök değişmeyen Kökün önüne ya da sonuna birtakım ekler getirilerek kelime yapımı veya çekimi gerçekleştirilir UralAltay dilleri bu gruba girer Türkçemiz sondan eklemeli bir dildir: gözlemci geleceklermiş
ünya üzerinde konuşulan ve yazılan diller, genelde iki esasa tarafından sınıflandırılmaktadır:
1 Köken (soy, menşe) bakımından diller:
Benzer çekirdek anadilden türemiş diller bir dil ailesi kabul edilir Bilinmeyen dönemlerde, aynı anadile yapısı ve köken bilgisi bakımlarından, geriye doğru gidildikçe birbirine yakınlıkları sonunda beliren bağlılıklardır Cet bakımından akrabalıkta laf dağarcığındaki benzerlikler de dikkate alınan bir ölçüdür Dikkat edilmesi gereken bir husus da şudur: Akraba dilleri kullanan milletlerin aynı ırktan geldikleri söylenemez Aynı soydan gelen ve dilleri akraba olan milletler bulunduğu gibi, millet bakımından birbirleri ile hiçbir ilişkisi bulunmayan, fakat arasında kültür ilişkisi ve kültür bağı olan milletler de vardır Nitekim,HintAvrupa dil ailesi içinde bulunan diller, birbirleriyle soy bakımından bir senet bulunmayan çoğu insanlar göre kullanılmaktadır Aynı dil ailesindeki diller arasındaki akrabalık da derece derecedir Bir anadilin ayrı olarak kollarından gelen diller uzak akrabadırlar İngilizce ile Farsça gibi Benzer anadilin benzer dalından gelen kollar ise yakın akrabadırlar Almanca ile İngilizce gibi
Dünyadaki diller köken bakımından şu dil ailelerine bölünmektedir:
1:HintAvrupa dil ailesi
a)Asya kolu: Hintçe, Urduca, Farsça ,Ermenice, Hititçe
b) Avrupa kolu:
1 Germen kolu:İngilizce , Almanca, Flamenkçe
2 Roman kolu:Lâtince, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca
3 Slav kolu: Rusça, Sırpça, Bulgarca, Boşnakça, Lehçe
Diğerleri: Yunanca, Arnavutça, Keltçe
II HamiSami dil ailesi: Ortadoğu ve Kuzey Afrika ’da konuşulan diller bu aileye mensuptur Arapça, İbranice ve Berberi dilleri
III ÇinTibet dil ailesi: Çince,Tibetçe, Wietnamca ve Endenozya adalarında konuşulan diller
IV Bantu dil ailesi: Orta ve Güney Afrika ’da konuşulan yerli diller
V Ural Altay dil birliği:
a) Ural kolu:
1 Fin –Ugor: Ugorca ve Permce (Fince ve Macarca ’yı içine alır)
2 Samoyet: Samoyetçe
b) Altay kolu: Türkçe, Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Korece ve Japonca
VI Kafkas dilleri: Gürcüce, Çeçence, Lezgince, ÇerkezAbhaz dilleri
2: Inşa bakımından dünya dilleri
Inşa bakımından benzerliklerine kadar dünyadaki diller üç gruba ayrılmaktadır:
a) Tek heceli diller: Bu yapıdaki dillerde kelimeler tek heceden ibarettir Isim veya fiillerde çekim yoktur Zengin bir aksan sistemi vardır Kelimenin anlamı sıkça cümledeki sırasından anlaşılması mümkün ÇinTibet dilleri, inşa bakımından tek heceli dillerdir
b) Çekimli diller: Çekimli dillerde tek ve çok heceli kökler ve bir takım ekler vardır Fakat yeni sözcük yaparken ve çekim sırasında çok defa ,köklerde bir değişiklik olur Bazı dillerde bu değişim sözcük kökünü tanınmaz ışık halkası getirir Arapça ve Fransızca ’yı bu dillere örnek gösterebiliriz
c) Eklemeli diller (Bitişken diller): Türkçe ve diğer akraba diller ile Ural dil ailesine mensup diller inşa bakımından eklemeli dillerdir Bu dillerde kelimeler isim veya fiil kökleri hâlinde bulunurlar Sözcük türetme bu köklere ekler getirmek suretiyle olur Türkçe yapı yönüyle bu gruba girer
Özet Olarak, Türkçe ’miz köken bakımından dünya dilleri aralarında UralAltay dil birliğinin Altay kolunda, yapı bakımından ise eklemeli diller grubunda sondan eklemeli bir dildir
Tavır Dili Ve Yazı Dili
Konuşma Dili: Evde, sokakta, okulda, hulâsa jurnal hayatta her tarafta kullanılan dildir Sosyal çevrelere göre, farklılıklar arz eder Bundan da; lehçe, aksan ve ağız terimleri ortaya çıkar
Lehçe: Bir dilin, bilinen ve takip edilen tarihinden önce, kendisinden ayrılan ve çok büyük farklılıklar gösteren kollarına denir Ses, şekil ve sözcük farklılıklarına dayanır
Örnek: Çuvaşça ve Yakutça, Türkçe''nin lehçelerindendir Türkiye Türkçesindeki, üçgenin taban olmayan kenarıkelimesi, Çuvaşça''da, uraolarak geçmektedir
Aksan: Bir dilin, aşina ve peşine düşüp takip edilen tarihî döneminde kendisinden ayrılan ve ses, şekil değişikliği gösteren kollarına denir
Misal: Kırgız Türkçesi, Azerî Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kıpçak Türkçesi Türkçe''nin şivelerindendir Türkiye Türkçesindeki ben, Azerî Türkçesinde menolmaktadır
Ağız: Bir aksan içindeki, söyleyiş farklılıklarına dayanan küçük kollardır
Misal : Nevşehir ağzı, Aksaray ağzı, Yozgat ağzı
Birazcık söyleyiş farklılıkları olsa da, bir vurgu içindeki dağıtılmış ağızları konuşan kişiler, birbirleriyle çok sıcacık anlaşırlar Şiveleri öbür olan şahısların, birbirleriyle anlaşmaları azıcık daha zordur Kelimelerde, eksik da olsa farklılıklar görülmektedir Lehçeleri öbür olan şahısların,birbirleriyle anlaşmaları ise diğerlerine tarafından fazla daha zordur
Yazı Dili: Yazıda kullanılan dildir, aynı zamanda medeniyet dilidir Tarih baştan başa, oysa; medeniyeti, kültürü ve edebiyatı olan milletler, yazı dilini kullanmışlardır Bu dile, kültür dili, edebiyat dili de denir Yazı diline, konuşma dilindeki farklılıkların hiçbiri aktarılmaz Çünkü, her milletin bir tek yazı dili bulunur Hiç kimse, konuştuğu gibi yazamaz
Yazı dili sun ’i; hitabe dili tabiîdir *
köken ve inşa bakımından dil sınıflandırması
köken ve inşa bakımından dünya dilleri
YAPI BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ
Dünya dilleri yapı bakımından üç grupta incelenir:
1 Yalınlayan diller (Ayrımlı diller) (Alm: isolierende sprachen; Fr: langues isolantes; İng: isolating languages): Bu dillerde her sözcük tek heceden ibarettir Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur, yani tekrar tekrar kök durumundadır Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulur Cümlenin anlamı çoğunlukla kelimelerin sıralanışından anlaşılabilir Konuşmada ise birbirine çok benzeyen kelimeleri farkı görmek üzere fazla varlıklı bir şive sistemi oluşturulmuştur Çin ve Tibet dilleri bu gruba girer Bu diller, bununla birlikte, tek seslemli diller (tek heceli diller) (Alm: wurzelsprachen, einsilbige sprachen; Fr: langues monosyllabique, langues atomiques; İng: monosyllabic languages, radical languages) aralarında yer almaktadır
2 Çekimli diller (Bükümlü diller) (Alm: flektierende sprachen; Fr: langues flexionnelles; İng: inflexional languages): Bu dillerde, çekim sırasında ve yeni kelimeler türetilirken sözcük kökleri çoğunlukla değişir ve tanınmayacak ülkü kazanç Ekler kelimenin önüne, ortasına veya sonuna gelebilir Bazı dillerde ise kelime kökü ile yeni sözcük ya da kelime çekimi arasında defalarca açık bir bağ, ilgiyi belirten bir iz vardır Kelime kökündeki asıl sesler yeni kelimede veya sözcük halinde her zaman aynı kalırlar Sami dilleri, HintAvrupa dilleri bu gruba girerler
3 Eklemeli diller (Bitişimli diller, bitişken, bağlantılı diller) (Alm: aglutinierende sprachen; Fr: langues agglutinantes; İng: agglutinating languages): Bu dillerde isim ve fiil çekimleri ile yeni kelimelerin teşkilinde kök değişmeyen Kökün önüne ya da sonuna birtakım ekler getirilerek kelime yapımı veya çekimi gerçekleştirilir UralAltay dilleri bu gruba girer Türkçemiz sondan eklemeli bir dildir: gözlemci geleceklermiş
ünya üzerinde konuşulan ve yazılan diller, genelde iki esasa tarafından sınıflandırılmaktadır:
1 Köken (soy, menşe) bakımından diller:
Benzer çekirdek anadilden türemiş diller bir dil ailesi kabul edilir Bilinmeyen dönemlerde, aynı anadile yapısı ve köken bilgisi bakımlarından, geriye doğru gidildikçe birbirine yakınlıkları sonunda beliren bağlılıklardır Cet bakımından akrabalıkta laf dağarcığındaki benzerlikler de dikkate alınan bir ölçüdür Dikkat edilmesi gereken bir husus da şudur: Akraba dilleri kullanan milletlerin aynı ırktan geldikleri söylenemez Aynı soydan gelen ve dilleri akraba olan milletler bulunduğu gibi, millet bakımından birbirleri ile hiçbir ilişkisi bulunmayan, fakat arasında kültür ilişkisi ve kültür bağı olan milletler de vardır Nitekim,HintAvrupa dil ailesi içinde bulunan diller, birbirleriyle soy bakımından bir senet bulunmayan çoğu insanlar göre kullanılmaktadır Aynı dil ailesindeki diller arasındaki akrabalık da derece derecedir Bir anadilin ayrı olarak kollarından gelen diller uzak akrabadırlar İngilizce ile Farsça gibi Benzer anadilin benzer dalından gelen kollar ise yakın akrabadırlar Almanca ile İngilizce gibi
Dünyadaki diller köken bakımından şu dil ailelerine bölünmektedir:
1:HintAvrupa dil ailesi
a)Asya kolu: Hintçe, Urduca, Farsça ,Ermenice, Hititçe
b) Avrupa kolu:
1 Germen kolu:İngilizce , Almanca, Flamenkçe
2 Roman kolu:Lâtince, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca
3 Slav kolu: Rusça, Sırpça, Bulgarca, Boşnakça, Lehçe
Diğerleri: Yunanca, Arnavutça, Keltçe
II HamiSami dil ailesi: Ortadoğu ve Kuzey Afrika ’da konuşulan diller bu aileye mensuptur Arapça, İbranice ve Berberi dilleri
III ÇinTibet dil ailesi: Çince,Tibetçe, Wietnamca ve Endenozya adalarında konuşulan diller
IV Bantu dil ailesi: Orta ve Güney Afrika ’da konuşulan yerli diller
V Ural Altay dil birliği:
a) Ural kolu:
1 Fin –Ugor: Ugorca ve Permce (Fince ve Macarca ’yı içine alır)
2 Samoyet: Samoyetçe
b) Altay kolu: Türkçe, Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Korece ve Japonca
VI Kafkas dilleri: Gürcüce, Çeçence, Lezgince, ÇerkezAbhaz dilleri
2: Inşa bakımından dünya dilleri
Inşa bakımından benzerliklerine kadar dünyadaki diller üç gruba ayrılmaktadır:
a) Tek heceli diller: Bu yapıdaki dillerde kelimeler tek heceden ibarettir Isim veya fiillerde çekim yoktur Zengin bir aksan sistemi vardır Kelimenin anlamı sıkça cümledeki sırasından anlaşılması mümkün ÇinTibet dilleri, inşa bakımından tek heceli dillerdir
b) Çekimli diller: Çekimli dillerde tek ve çok heceli kökler ve bir takım ekler vardır Fakat yeni sözcük yaparken ve çekim sırasında çok defa ,köklerde bir değişiklik olur Bazı dillerde bu değişim sözcük kökünü tanınmaz ışık halkası getirir Arapça ve Fransızca ’yı bu dillere örnek gösterebiliriz
c) Eklemeli diller (Bitişken diller): Türkçe ve diğer akraba diller ile Ural dil ailesine mensup diller inşa bakımından eklemeli dillerdir Bu dillerde kelimeler isim veya fiil kökleri hâlinde bulunurlar Sözcük türetme bu köklere ekler getirmek suretiyle olur Türkçe yapı yönüyle bu gruba girer
Özet Olarak, Türkçe ’miz köken bakımından dünya dilleri aralarında UralAltay dil birliğinin Altay kolunda, yapı bakımından ise eklemeli diller grubunda sondan eklemeli bir dildir
Tavır Dili Ve Yazı Dili
Konuşma Dili: Evde, sokakta, okulda, hulâsa jurnal hayatta her tarafta kullanılan dildir Sosyal çevrelere göre, farklılıklar arz eder Bundan da; lehçe, aksan ve ağız terimleri ortaya çıkar
Lehçe: Bir dilin, bilinen ve takip edilen tarihinden önce, kendisinden ayrılan ve çok büyük farklılıklar gösteren kollarına denir Ses, şekil ve sözcük farklılıklarına dayanır
Örnek: Çuvaşça ve Yakutça, Türkçe''nin lehçelerindendir Türkiye Türkçesindeki, üçgenin taban olmayan kenarıkelimesi, Çuvaşça''da, uraolarak geçmektedir
Aksan: Bir dilin, aşina ve peşine düşüp takip edilen tarihî döneminde kendisinden ayrılan ve ses, şekil değişikliği gösteren kollarına denir
Misal: Kırgız Türkçesi, Azerî Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kıpçak Türkçesi Türkçe''nin şivelerindendir Türkiye Türkçesindeki ben, Azerî Türkçesinde menolmaktadır
Ağız: Bir aksan içindeki, söyleyiş farklılıklarına dayanan küçük kollardır
Misal : Nevşehir ağzı, Aksaray ağzı, Yozgat ağzı
Birazcık söyleyiş farklılıkları olsa da, bir vurgu içindeki dağıtılmış ağızları konuşan kişiler, birbirleriyle çok sıcacık anlaşırlar Şiveleri öbür olan şahısların, birbirleriyle anlaşmaları azıcık daha zordur Kelimelerde, eksik da olsa farklılıklar görülmektedir Lehçeleri öbür olan şahısların,birbirleriyle anlaşmaları ise diğerlerine tarafından fazla daha zordur
Yazı Dili: Yazıda kullanılan dildir, aynı zamanda medeniyet dilidir Tarih baştan başa, oysa; medeniyeti, kültürü ve edebiyatı olan milletler, yazı dilini kullanmışlardır Bu dile, kültür dili, edebiyat dili de denir Yazı diline, konuşma dilindeki farklılıkların hiçbiri aktarılmaz Çünkü, her milletin bir tek yazı dili bulunur Hiç kimse, konuştuğu gibi yazamaz
Yazı dili sun ’i; hitabe dili tabiîdir *