Herhangibir sebep dolayısı ile kolunuzun kırıldığını dayanılmaz ağrısından ve hareket ettirememenizden anlamanız mümkün Çoğunlukla kol’un üzerinde düşmek nedeni ile kol kırıkları meydana gelsede başka türlü sebepleride olabilir Kırık sonrası kolunuzda
Herhangibir sebep dolayısı ile kolunuzun kırıldığını dayanılmaz ağrısından ve hareket ettirememenizden anlamanız mümkün Çoğunlukla kol’un üzerinde düşmek nedeni ile kol kırıkları meydana gelsede başka türlü sebepleride olabilir Kırık sonrası kolunuzda şekil bozuklukları oluşabilir Doğru müdahale ve doğru tedavi ile bu şekil bozuklu ve ağrılar giderilecektir Bu sebeple ilk olarak yapmanız gereken şey, kolunuzu fazlaca hareket ettirmeden, en yakın acil servise gitmeniz olacaktır
Kırık kola uygulanan tedavi yaralanmanın yeri ve şiddetine bağlıdır Basit bir kırılma, bir askı, buz ve dinlenme ile tedavi edilebilir Ancak, kırılan kemiklerin bu işlemlerden önce acil serviste yeniden düzene konması gerekir
Daha karmaşık kol kırıkları için ise kemiklerin hizalanması ve yerine oturtulması için ameliyat yapılması gerekebilir Ayrıca ameliyat sırasında kemikleri tutturmak için tel ve implant gibi cihazlar da kullanılabilir
BELİRTİLERİ
Düşme veya çarpma gibi bir kaza esnasında gelen kırılma veya çatlama benzeri ses, kolda kırık meydana geldiğinin ilk belirtisidir Diğer yaygın belirtiler ise şunlardır:
• Kol hareketi ile artabilen şiddetli ağrı
• Şişme
• Morarma
• Kol veya bilek bükülmesi gibi deformiteler (şekil değişiklikleri)
Doktora ne zaman görünmelisiniz?
Eğer kolunuzu normal şekilde kullanamayacak şekilde ağrı varsa vakit kaybetmeden bir doktora başvurulmalıdır Kırığın teşhis ve tedavisinde geç kalınması özellikle yetişkinlere göre daha hızlı iyileşen çocuklarda geç iyileşme ve tam iyileşememe gibi sorunlara yol açabilir
NEDENLERİ
Kol kırıkları için yaygın nedenler şunlardır:
• Düşmeler: El veya bileğin üzerine kontrolsüz şekilde düşmeler meydana gelen kırıkların en sık nedenidir
• Spor yaralanmaları: Saha veya spor alanlarında doğrudan kola gelen darbeler ve yaralanmalar kol kırıklarının her türlü yaygın bir nedenidir
• Önemli travmalar: Herhangi bir araç kazası, bisiklet kazası ya da diğer doğrudan travmalar sırasında kolda kırılmalar yaşanabilir
RİSK FAKTÖRLERİ
Bazı tıbbi durumlar ya da fiziksel aktiviteler kol kırıkları riskini artırabilir
Bazı sporlara katılım
Futbol, jimnastik, kayak ve kaykay gibi fiziksel temas içeren veya düşme riskini artıran herhangi bir spor aynı zamanda kol kırılması riskini de artırır
Kemik anormallikleri
Osteoporoz ve kemik tümörleri gibi kemikleri zayıflatabilen koşullara sahip kişilerin kemikleri kırılma açısından daha yüksek risk altındadırlar Bu tür kırıklar “patolojik kırık olarak bilinir
KOMPLİKASYONLAR
Erken tedavi edilmesi durumunda çoğu kol kırıkları için prognoz (hastalığın sonucunu tahmin) olumlu olmaktadır Ancak bazı komplikasyonların görülme riski bulunmaktadır:
• Düzensiz büyüme: Bir çocuğun diğer kemikleri gibi kol kemikleri de hala gelişmekte olduğu için büyüme plağında bir kırık oluşması kemiğin normal büyümesini engelleyebilir
• Osteoartrit: Eklem içine kadar giden kırıklar daha sonraki yıllarda artritlere neden olabilir
• Kemik sertliği: Üst kol kemiklerinin iyileşmesi için yapılan sabitleme, bazen dirsek ya da omuz hareket ettiğinde ağrılara neden olabilir
• Kemik enfeksiyonu: Kırık kemiğin herhangi bir kısmı deri yoluyla dışarı çıkıntı oluşturmuşsa ya da deriyi keserek dışarı çıkmışsa, enfeksiyona yol açarak mikroplara maruz kalabilir Bu tip bir kırığın acil tedavisi çok önemlidir
• Sinir veya kan damarı yaralanması: Eğer üst kol kemiği (humerus) iki veya daha fazla parçaya kırılmışsa, pürüzlü uçları yakındaki sinirler ve kan damarlarını yaralayabilir Bu yüzden herhangi bir uyuşma ya da dolaşım problemi fark ederseniz derhal doktora gidiniz
• Kompartman sendromu: Yaralı kolun aşırı şişmesi sonucu kan akımı kesilerek ağrı ve uyuşmaya neden olabilir Genellikle yaralanma sonrası 24 ila 48 saat içinde oluşan kompartman sendromu, ameliyat gerektiren acil bir tıbbi durumdur Bu sendrom aynı zamanda, hastanın derisi çok gergin ise de ortaya çıkabilir
TESTLER VE TEŞHİS
Kendinizi nasıl yaraladığınızı ve kolunuzun nasıl incindiğini doktor dinledikten ve fiziki muayeneyi yaptıktan sonra, oluşan kırıkların derecesini ve yerini belirlemek üzere röntgen istenmesi muhtemeldir Bazen, daha ayrıntılı bir görüntü elde etmek için MR gibi başka bir tarama da istenebilir
TEDAVİ VE İLAÇLAR
Kırığın türüne bağlı olarak tedavi değişkenlik gösterir İyileşme için gereken süre yaralanma şiddeti gibi çeşitli faktörlere çeşitli bağlıdır; Ayrıca diyabet gibi diğer hastalıklar, hastanın yaşı, beslenme şekli, sigara içilmesi ve aşırı alkol kullanımı gibi etkenler de iyileşme sürecine etki eder
Kırıklar aşağıdaki kategorilerden bir veya birkaçına girebilir:
• Açık (bileşik) kırıklar: Bu kırık türünde kırılan kemik cildi keserek açık ayara oluşturmuştur Enfeksiyon riskini azaltmak için acil tedavi gerektiren bir durumdur
• Kapalı kırıklar: Bu tür kırıklarda deri kesilmemiştir
• Yerinden çıkan kırıklar: Kırılan kemikler yerlerinden ve hizalarından ayrılmışlardır Bu tür kırıkların tedavisi için ameliyat yapılması gerekebilir
• Ufalanmış kırıklar: Kırılan kemikler ufak parçalara ayrılmıştır Tam iyileşme için ameliyat yapılması gereklidir
• Ağaç kırığı: Yeşil bir ağaç parçasını elinize alıp kırmaya çalıştığınızda nasıl ki tam bir kırılma olmuyorsa, benzer şekilde kırılan kemikler de çatlamış ama tam bir kırılma gerçekleşmemiştir Çocukların kemikleri daha yumuşak ve daha esnek olduğu için yetişkinlere göre ağaç kırığı olma ihtimali daha yüksektir
• Toka (yumru) kırığı: Kemiğin bir tarafı eğilmiş olduğundan diğer tarafın sıkışmasına neden olur Bu kırık türü de çocuklarda daha yaygındır
Kemiklerin ayarlanması
Eğer vücudun herhangi bir yerinde kırık oluşmuşsa, ilgilenen doktorlar bu kemikleri tekrar uygun pozisyona yerleştirmeye çalışacaklardır Bu işleme “redüksiyon denir Ağrının şiddetine ve şişkinliğin miktarına bağlı olarak redüksiyon işleminden önce kas gevşetici, sakinleştirici ya da genel anestezi uygulanması gerekebilir
İmmobilizasyon (sabitleme)
Kırık kemiklerin hareketsiz kalmasını sağlamak iyileşmesi için çok önemlidir Bunu yapmak için, bir atel veya alçı kalıbı giyilmesi gerekebilir Eğer kola alçı yapılması gerekiyorsa beş ila yedi gün arasında şişliğin geçmesi beklenir ondan sonra alçıya alınır Bu sürede muhtemelen bir atel giyilecektir Doktorunuz kemiklerin kaymadığından emin olunması için bir süre sonra röntgen çektirilmesi için hastanın getirilmesini isteyebilir
İlaçlar
Ağrı ve inflamasyonu azaltmak için, doktorunuz bir ağrı kesici önerebilir Eğer şiddetli ağrı yaşıyorsanız, birkaç gün için sakinleştirici içeren reçeteli bir ilaç almanız gerekecektir
Terapi
Rehabilitasyon ilk tedaviden kısa bir süre sonra başlar Çoğu durumda, mümkünse, alçı veya atel giyiyorken kol, el ve omuz sertliğini en aza indirmek için bazı hareketlere başlanması önemlidir Alçı veya atel alındıktan sonra da kas kuvveti, eklem hareketi ve esnekliği geri kazanmak için ek rehabilitasyon egzersizleri veya fizik tedavisi önerebilir
Ameliyat
Cerrahi işlem bazı kırıkların düzeltilmesi için gereklidir Kırıklar eğer cildi kesmemişse, doktorunuz ameliyat yapmak için şişliğin geçmesini bekleyecektir Kolun hareket ettirilmemesi ve yüksekte tutulması şişliğin azalmasına yardımcı olacaktır
Plaka, çivi ve vida gibi sabitleme aygıtları iyileşme sırasında kemiklerin düzgün konumunu korumak için gerekli olabilir Komplikasyonlar nadir olmakla birlikte enfeksiyon oluşması ve kemiklerin tam iyileşememesi görülebilir
ÖNLEME
Kol kırıkları genellikle plansız ve beklenmedik bir anda olur Öngörülmesi ya da anlık olarak önlenmesi imkansız olsa da, aşağıdaki bazı temel ipuçları kırıklardan korumayı sağlayacaktır:
• Kemiklerin güçlenmesi için etkili beslenin Örneğin vücudunuzun kalsiyumu absorbe etmesine yardımcı olan süt, yoğurt ve peynir ve D vitamini, kalsiyum açısından zengin gıdaları içeren sağlıklı bir diyet ile beslenin D vitamini için somon balığı tüketilebilir, süt ve portakal suyu gibi takviye besinler alınabilir Ayrıca vücudun D vitamini üretmesi için düzenli olarak güneşe çıkmak da gerekir Kalsiyum ve D vitamini ihtiyacınız için doktorunuzla konuşunuz
• Kemiklerin güçlenmesi için egzersiz yapınız Fiziksel aktiviteler kemikleri güçlendirerek herhangi bir kaza esnasında kemiklerin kırılma riskini azaltır
• Düşmeleri önleyin Düşerken elin altta kalması kol bölgesindeki kırıkların en önemli nedenlerinden olduğu için dikkatli olunması gerekir Bu nedenle kayarak düşmelerin önüne geçmek için uygun ayakkabılar giyilmesi, ayakyoluna takılacak engellerin bırakılmaması, gece kullanılan lavabo gibi yerlerin iyi ışıklandırılması ve banyo gibi yerlerde kayarak düşmeyi engellemek için önlem alınması gerekir
• Çarpma ve düşme riski olan sporları yaparken koruyucu teçhizatın kullanılması da etkili bir önlem olacaktır
h 3Kol Kırılması ve İlk Müdahale
Herhangibir sebep dolayısı ile kolunuzun kırıldığını dayanılmaz ağrısından ve hareket ettirememenizden anlamanız mümkün Çoğunlukla kol’un üzerinde düşmek nedeni ile kol kırıkları meydana gelsede başka türlü sebepleride olabilir Kırık sonrası kolunuzda şekil bozuklukları oluşabilir Doğru müdahale ve doğru tedavi ile bu şekil bozuklu ve ağrılar giderilecektir Bu sebeple ilk olarak yapmanız gereken şey, kolunuzu fazlaca hareket ettirmeden, en yakın acil servise gitmeniz olacaktır
Kırık kola uygulanan tedavi yaralanmanın yeri ve şiddetine bağlıdır Basit bir kırılma, bir askı, buz ve dinlenme ile tedavi edilebilir Ancak, kırılan kemiklerin bu işlemlerden önce acil serviste yeniden düzene konması gerekir
Daha karmaşık kol kırıkları için ise kemiklerin hizalanması ve yerine oturtulması için ameliyat yapılması gerekebilir Ayrıca ameliyat sırasında kemikleri tutturmak için tel ve implant gibi cihazlar da kullanılabilir
BELİRTİLERİ
Düşme veya çarpma gibi bir kaza esnasında gelen kırılma veya çatlama benzeri ses, kolda kırık meydana geldiğinin ilk belirtisidir Diğer yaygın belirtiler ise şunlardır:
• Kol hareketi ile artabilen şiddetli ağrı
• Şişme
• Morarma
• Kol veya bilek bükülmesi gibi deformiteler (şekil değişiklikleri)
Doktora ne zaman görünmelisiniz?
Eğer kolunuzu normal şekilde kullanamayacak şekilde ağrı varsa vakit kaybetmeden bir doktora başvurulmalıdır Kırığın teşhis ve tedavisinde geç kalınması özellikle yetişkinlere göre daha hızlı iyileşen çocuklarda geç iyileşme ve tam iyileşememe gibi sorunlara yol açabilir
NEDENLERİ
Kol kırıkları için yaygın nedenler şunlardır:
• Düşmeler: El veya bileğin üzerine kontrolsüz şekilde düşmeler meydana gelen kırıkların en sık nedenidir
• Spor yaralanmaları: Saha veya spor alanlarında doğrudan kola gelen darbeler ve yaralanmalar kol kırıklarının her türlü yaygın bir nedenidir
• Önemli travmalar: Herhangi bir araç kazası, bisiklet kazası ya da diğer doğrudan travmalar sırasında kolda kırılmalar yaşanabilir
RİSK FAKTÖRLERİ
Bazı tıbbi durumlar ya da fiziksel aktiviteler kol kırıkları riskini artırabilir
Bazı sporlara katılım
Futbol, jimnastik, kayak ve kaykay gibi fiziksel temas içeren veya düşme riskini artıran herhangi bir spor aynı zamanda kol kırılması riskini de artırır
Kemik anormallikleri
Osteoporoz ve kemik tümörleri gibi kemikleri zayıflatabilen koşullara sahip kişilerin kemikleri kırılma açısından daha yüksek risk altındadırlar Bu tür kırıklar “patolojik kırık olarak bilinir
KOMPLİKASYONLAR
Erken tedavi edilmesi durumunda çoğu kol kırıkları için prognoz (hastalığın sonucunu tahmin) olumlu olmaktadır Ancak bazı komplikasyonların görülme riski bulunmaktadır:
• Düzensiz büyüme: Bir çocuğun diğer kemikleri gibi kol kemikleri de hala gelişmekte olduğu için büyüme plağında bir kırık oluşması kemiğin normal büyümesini engelleyebilir
• Osteoartrit: Eklem içine kadar giden kırıklar daha sonraki yıllarda artritlere neden olabilir
• Kemik sertliği: Üst kol kemiklerinin iyileşmesi için yapılan sabitleme, bazen dirsek ya da omuz hareket ettiğinde ağrılara neden olabilir
• Kemik enfeksiyonu: Kırık kemiğin herhangi bir kısmı deri yoluyla dışarı çıkıntı oluşturmuşsa ya da deriyi keserek dışarı çıkmışsa, enfeksiyona yol açarak mikroplara maruz kalabilir Bu tip bir kırığın acil tedavisi çok önemlidir
• Sinir veya kan damarı yaralanması: Eğer üst kol kemiği (humerus) iki veya daha fazla parçaya kırılmışsa, pürüzlü uçları yakındaki sinirler ve kan damarlarını yaralayabilir Bu yüzden herhangi bir uyuşma ya da dolaşım problemi fark ederseniz derhal doktora gidiniz
• Kompartman sendromu: Yaralı kolun aşırı şişmesi sonucu kan akımı kesilerek ağrı ve uyuşmaya neden olabilir Genellikle yaralanma sonrası 24 ila 48 saat içinde oluşan kompartman sendromu, ameliyat gerektiren acil bir tıbbi durumdur Bu sendrom aynı zamanda, hastanın derisi çok gergin ise de ortaya çıkabilir
TESTLER VE TEŞHİS
Kendinizi nasıl yaraladığınızı ve kolunuzun nasıl incindiğini doktor dinledikten ve fiziki muayeneyi yaptıktan sonra, oluşan kırıkların derecesini ve yerini belirlemek üzere röntgen istenmesi muhtemeldir Bazen, daha ayrıntılı bir görüntü elde etmek için MR gibi başka bir tarama da istenebilir
TEDAVİ VE İLAÇLAR
Kırığın türüne bağlı olarak tedavi değişkenlik gösterir İyileşme için gereken süre yaralanma şiddeti gibi çeşitli faktörlere çeşitli bağlıdır; Ayrıca diyabet gibi diğer hastalıklar, hastanın yaşı, beslenme şekli, sigara içilmesi ve aşırı alkol kullanımı gibi etkenler de iyileşme sürecine etki eder
Kırıklar aşağıdaki kategorilerden bir veya birkaçına girebilir:
• Açık (bileşik) kırıklar: Bu kırık türünde kırılan kemik cildi keserek açık ayara oluşturmuştur Enfeksiyon riskini azaltmak için acil tedavi gerektiren bir durumdur
• Kapalı kırıklar: Bu tür kırıklarda deri kesilmemiştir
• Yerinden çıkan kırıklar: Kırılan kemikler yerlerinden ve hizalarından ayrılmışlardır Bu tür kırıkların tedavisi için ameliyat yapılması gerekebilir
• Ufalanmış kırıklar: Kırılan kemikler ufak parçalara ayrılmıştır Tam iyileşme için ameliyat yapılması gereklidir
• Ağaç kırığı: Yeşil bir ağaç parçasını elinize alıp kırmaya çalıştığınızda nasıl ki tam bir kırılma olmuyorsa, benzer şekilde kırılan kemikler de çatlamış ama tam bir kırılma gerçekleşmemiştir Çocukların kemikleri daha yumuşak ve daha esnek olduğu için yetişkinlere göre ağaç kırığı olma ihtimali daha yüksektir
• Toka (yumru) kırığı: Kemiğin bir tarafı eğilmiş olduğundan diğer tarafın sıkışmasına neden olur Bu kırık türü de çocuklarda daha yaygındır
Kemiklerin ayarlanması
Eğer vücudun herhangi bir yerinde kırık oluşmuşsa, ilgilenen doktorlar bu kemikleri tekrar uygun pozisyona yerleştirmeye çalışacaklardır Bu işleme “redüksiyon denir Ağrının şiddetine ve şişkinliğin miktarına bağlı olarak redüksiyon işleminden önce kas gevşetici, sakinleştirici ya da genel anestezi uygulanması gerekebilir
İmmobilizasyon (sabitleme)
Kırık kemiklerin hareketsiz kalmasını sağlamak iyileşmesi için çok önemlidir Bunu yapmak için, bir atel veya alçı kalıbı giyilmesi gerekebilir Eğer kola alçı yapılması gerekiyorsa beş ila yedi gün arasında şişliğin geçmesi beklenir ondan sonra alçıya alınır Bu sürede muhtemelen bir atel giyilecektir Doktorunuz kemiklerin kaymadığından emin olunması için bir süre sonra röntgen çektirilmesi için hastanın getirilmesini isteyebilir
İlaçlar
Ağrı ve inflamasyonu azaltmak için, doktorunuz bir ağrı kesici önerebilir Eğer şiddetli ağrı yaşıyorsanız, birkaç gün için sakinleştirici içeren reçeteli bir ilaç almanız gerekecektir
Terapi
Rehabilitasyon ilk tedaviden kısa bir süre sonra başlar Çoğu durumda, mümkünse, alçı veya atel giyiyorken kol, el ve omuz sertliğini en aza indirmek için bazı hareketlere başlanması önemlidir Alçı veya atel alındıktan sonra da kas kuvveti, eklem hareketi ve esnekliği geri kazanmak için ek rehabilitasyon egzersizleri veya fizik tedavisi önerebilir
Ameliyat
Cerrahi işlem bazı kırıkların düzeltilmesi için gereklidir Kırıklar eğer cildi kesmemişse, doktorunuz ameliyat yapmak için şişliğin geçmesini bekleyecektir Kolun hareket ettirilmemesi ve yüksekte tutulması şişliğin azalmasına yardımcı olacaktır
Plaka, çivi ve vida gibi sabitleme aygıtları iyileşme sırasında kemiklerin düzgün konumunu korumak için gerekli olabilir Komplikasyonlar nadir olmakla birlikte enfeksiyon oluşması ve kemiklerin tam iyileşememesi görülebilir
ÖNLEME
Kol kırıkları genellikle plansız ve beklenmedik bir anda olur Öngörülmesi ya da anlık olarak önlenmesi imkansız olsa da, aşağıdaki bazı temel ipuçları kırıklardan korumayı sağlayacaktır:
• Kemiklerin güçlenmesi için etkili beslenin Örneğin vücudunuzun kalsiyumu absorbe etmesine yardımcı olan süt, yoğurt ve peynir ve D vitamini, kalsiyum açısından zengin gıdaları içeren sağlıklı bir diyet ile beslenin D vitamini için somon balığı tüketilebilir, süt ve portakal suyu gibi takviye besinler alınabilir Ayrıca vücudun D vitamini üretmesi için düzenli olarak güneşe çıkmak da gerekir Kalsiyum ve D vitamini ihtiyacınız için doktorunuzla konuşunuz
• Kemiklerin güçlenmesi için egzersiz yapınız Fiziksel aktiviteler kemikleri güçlendirerek herhangi bir kaza esnasında kemiklerin kırılma riskini azaltır
• Düşmeleri önleyin Düşerken elin altta kalması kol bölgesindeki kırıkların en önemli nedenlerinden olduğu için dikkatli olunması gerekir Bu nedenle kayarak düşmelerin önüne geçmek için uygun ayakkabılar giyilmesi, ayakyoluna takılacak engellerin bırakılmaması, gece kullanılan lavabo gibi yerlerin iyi ışıklandırılması ve banyo gibi yerlerde kayarak düşmeyi engellemek için önlem alınması gerekir
• Çarpma ve düşme riski olan sporları yaparken koruyucu teçhizatın kullanılması da etkili bir önlem olacaktır
h 3Kol Kırılması ve İlk Müdahale