Herhangibir sebep dolayısı ile kolunuzun kırıldığını dayanılmaz ağrısından ve hareket ettirememenizden anlamanız mumkun Coğunlukla kol’un uzerinde duşmek nedeni ile kol kırıkları meydana gelsede başka turlu sebepleride olabilir Kırık sonrası kolunuzda
Herhangibir sebep dolayısı ile kolunuzun kırıldığını dayanılmaz ağrısından ve hareket ettirememenizden anlamanız mumkun Coğunlukla kol’un uzerinde duşmek nedeni ile kol kırıkları meydana gelsede başka turlu sebepleride olabilir Kırık sonrası kolunuzda şekil bozuklukları oluşabilir Doğru mudahale ve doğru tedavi ile bu şekil bozuklu ve ağrılar giderilecektir Bu sebeple ilk olarak yapmanız gereken şey, kolunuzu fazlaca hareket ettirmeden, en yakın acil servise gitmeniz olacaktır
Kırık kola uygulanan tedavi yaralanmanın yeri ve şiddetine bağlıdır Basit bir kırılma, bir askı, buz ve dinlenme ile tedavi edilebilir Ancak, kırılan kemiklerin bu işlemlerden once acil serviste yeniden duzene konması gerekir
Daha karmaşık kol kırıkları icin ise kemiklerin hizalanması ve yerine oturtulması icin ameliyat yapılması gerekebilir Ayrıca ameliyat sırasında kemikleri tutturmak icin tel ve implant gibi cihazlar da kullanılabilir
BELİRTİLERİ
Duşme veya carpma gibi bir kaza esnasında gelen kırılma veya catlama benzeri ses, kolda kırık meydana geldiğinin ilk belirtisidir Diğer yaygın belirtiler ise şunlardır:
• Kol hareketi ile artabilen şiddetli ağrı
• Şişme
• Morarma
• Kol veya bilek bukulmesi gibi deformiteler (şekil değişiklikleri)
Doktora ne zaman gorunmelisiniz?
Eğer kolunuzu normal şekilde kullanamayacak şekilde ağrı varsa vakit kaybetmeden bir doktora başvurulmalıdır Kırığın teşhis ve tedavisinde gec kalınması ozellikle yetişkinlere gore daha hızlı iyileşen cocuklarda gec iyileşme ve tam iyileşememe gibi sorunlara yol acabilir
NEDENLERİ
Kol kırıkları icin yaygın nedenler şunlardır:
• Duşmeler: El veya bileğin uzerine kontrolsuz şekilde duşmeler meydana gelen kırıkların en sık nedenidir
• Spor yaralanmaları: Saha veya spor alanlarında doğrudan kola gelen darbeler ve yaralanmalar kol kırıklarının her turlu yaygın bir nedenidir
• Onemli travmalar: Herhangi bir arac kazası, bisiklet kazası ya da diğer doğrudan travmalar sırasında kolda kırılmalar yaşanabilir
RİSK FAKTORLERİ
Bazı tıbbi durumlar ya da fiziksel aktiviteler kol kırıkları riskini artırabilir
Bazı sporlara katılım
Futbol, jimnastik, kayak ve kaykay gibi fiziksel temas iceren veya duşme riskini artıran herhangi bir spor aynı zamanda kol kırılması riskini de artırır
Kemik anormallikleri
Osteoporoz ve kemik tumorleri gibi kemikleri zayıflatabilen koşullara sahip kişilerin kemikleri kırılma acısından daha yuksek risk altındadırlar Bu tur kırıklar “patolojik kırık olarak bilinir
KOMPLİKASYONLAR
Erken tedavi edilmesi durumunda coğu kol kırıkları icin prognoz (hastalığın sonucunu tahmin) olumlu olmaktadır Ancak bazı komplikasyonların gorulme riski bulunmaktadır:
• Duzensiz buyume: Bir cocuğun diğer kemikleri gibi kol kemikleri de hala gelişmekte olduğu icin buyume plağında bir kırık oluşması kemiğin normal buyumesini engelleyebilir
• Osteoartrit: Eklem icine kadar giden kırıklar daha sonraki yıllarda artritlere neden olabilir
• Kemik sertliği: Ust kol kemiklerinin iyileşmesi icin yapılan sabitleme, bazen dirsek ya da omuz hareket ettiğinde ağrılara neden olabilir
• Kemik enfeksiyonu: Kırık kemiğin herhangi bir kısmı deri yoluyla dışarı cıkıntı oluşturmuşsa ya da deriyi keserek dışarı cıkmışsa, enfeksiyona yol acarak mikroplara maruz kalabilir Bu tip bir kırığın acil tedavisi cok onemlidir
• Sinir veya kan damarı yaralanması: Eğer ust kol kemiği (humerus) iki veya daha fazla parcaya kırılmışsa, puruzlu ucları yakındaki sinirler ve kan damarlarını yaralayabilir Bu yuzden herhangi bir uyuşma ya da dolaşım problemi fark ederseniz derhal doktora gidiniz
• Kompartman sendromu: Yaralı kolun aşırı şişmesi sonucu kan akımı kesilerek ağrı ve uyuşmaya neden olabilir Genellikle yaralanma sonrası 24 ila 48 saat icinde oluşan kompartman sendromu, ameliyat gerektiren acil bir tıbbi durumdur Bu sendrom aynı zamanda, hastanın derisi cok gergin ise de ortaya cıkabilir
TESTLER VE TEŞHİS
Kendinizi nasıl yaraladığınızı ve kolunuzun nasıl incindiğini doktor dinledikten ve fiziki muayeneyi yaptıktan sonra, oluşan kırıkların derecesini ve yerini belirlemek uzere rontgen istenmesi muhtemeldir Bazen, daha ayrıntılı bir goruntu elde etmek icin MR gibi başka bir tarama da istenebilir
TEDAVİ VE İLACLAR
Kırığın turune bağlı olarak tedavi değişkenlik gosterir İyileşme icin gereken sure yaralanma şiddeti gibi ceşitli faktorlere ceşitli bağlıdır; Ayrıca diyabet gibi diğer hastalıklar, hastanın yaşı, beslenme şekli, sigara icilmesi ve aşırı alkol kullanımı gibi etkenler de iyileşme surecine etki eder
Kırıklar aşağıdaki kategorilerden bir veya birkacına girebilir:
• Acık (bileşik) kırıklar: Bu kırık turunde kırılan kemik cildi keserek acık ayara oluşturmuştur Enfeksiyon riskini azaltmak icin acil tedavi gerektiren bir durumdur
• Kapalı kırıklar: Bu tur kırıklarda deri kesilmemiştir
• Yerinden cıkan kırıklar: Kırılan kemikler yerlerinden ve hizalarından ayrılmışlardır Bu tur kırıkların tedavisi icin ameliyat yapılması gerekebilir
• Ufalanmış kırıklar: Kırılan kemikler ufak parcalara ayrılmıştır Tam iyileşme icin ameliyat yapılması gereklidir
• Ağac kırığı: Yeşil bir ağac parcasını elinize alıp kırmaya calıştığınızda nasıl ki tam bir kırılma olmuyorsa, benzer şekilde kırılan kemikler de catlamış ama tam bir kırılma gercekleşmemiştir Cocukların kemikleri daha yumuşak ve daha esnek olduğu icin yetişkinlere gore ağac kırığı olma ihtimali daha yuksektir
• Toka (yumru) kırığı: Kemiğin bir tarafı eğilmiş olduğundan diğer tarafın sıkışmasına neden olur Bu kırık turu de cocuklarda daha yaygındır
Kemiklerin ayarlanması
Eğer vucudun herhangi bir yerinde kırık oluşmuşsa, ilgilenen doktorlar bu kemikleri tekrar uygun pozisyona yerleştirmeye calışacaklardır Bu işleme “reduksiyon denir Ağrının şiddetine ve şişkinliğin miktarına bağlı olarak reduksiyon işleminden once kas gevşetici, sakinleştirici ya da genel anestezi uygulanması gerekebilir
İmmobilizasyon (sabitleme)
Kırık kemiklerin hareketsiz kalmasını sağlamak iyileşmesi icin cok onemlidir Bunu yapmak icin, bir atel veya alcı kalıbı giyilmesi gerekebilir Eğer kola alcı yapılması gerekiyorsa beş ila yedi gun arasında şişliğin gecmesi beklenir ondan sonra alcıya alınır Bu surede muhtemelen bir atel giyilecektir Doktorunuz kemiklerin kaymadığından emin olunması icin bir sure sonra rontgen cektirilmesi icin hastanın getirilmesini isteyebilir
İlaclar
Ağrı ve inflamasyonu azaltmak icin, doktorunuz bir ağrı kesici onerebilir Eğer şiddetli ağrı yaşıyorsanız, birkac gun icin sakinleştirici iceren receteli bir ilac almanız gerekecektir
Terapi
Rehabilitasyon ilk tedaviden kısa bir sure sonra başlar Coğu durumda, mumkunse, alcı veya atel giyiyorken kol, el ve omuz sertliğini en aza indirmek icin bazı hareketlere başlanması onemlidir Alcı veya atel alındıktan sonra da kas kuvveti, eklem hareketi ve esnekliği geri kazanmak icin ek rehabilitasyon egzersizleri veya fizik tedavisi onerebilir
Ameliyat
Cerrahi işlem bazı kırıkların duzeltilmesi icin gereklidir Kırıklar eğer cildi kesmemişse, doktorunuz ameliyat yapmak icin şişliğin gecmesini bekleyecektir Kolun hareket ettirilmemesi ve yuksekte tutulması şişliğin azalmasına yardımcı olacaktır
Plaka, civi ve vida gibi sabitleme aygıtları iyileşme sırasında kemiklerin duzgun konumunu korumak icin gerekli olabilir Komplikasyonlar nadir olmakla birlikte enfeksiyon oluşması ve kemiklerin tam iyileşememesi gorulebilir
ONLEME
Kol kırıkları genellikle plansız ve beklenmedik bir anda olur Ongorulmesi ya da anlık olarak onlenmesi imkansız olsa da, aşağıdaki bazı temel ipucları kırıklardan korumayı sağlayacaktır:
• Kemiklerin guclenmesi icin etkili beslenin Orneğin vucudunuzun kalsiyumu absorbe etmesine yardımcı olan sut, yoğurt ve peynir ve D vitamini, kalsiyum acısından zengin gıdaları iceren sağlıklı bir diyet ile beslenin D vitamini icin somon balığı tuketilebilir, sut ve portakal suyu gibi takviye besinler alınabilir Ayrıca vucudun D vitamini uretmesi icin duzenli olarak guneşe cıkmak da gerekir Kalsiyum ve D vitamini ihtiyacınız icin doktorunuzla konuşunuz
• Kemiklerin guclenmesi icin egzersiz yapınız Fiziksel aktiviteler kemikleri guclendirerek herhangi bir kaza esnasında kemiklerin kırılma riskini azaltır
• Duşmeleri onleyin Duşerken elin altta kalması kol bolgesindeki kırıkların en onemli nedenlerinden olduğu icin dikkatli olunması gerekir Bu nedenle kayarak duşmelerin onune gecmek icin uygun ayakkabılar giyilmesi, ayakyoluna takılacak engellerin bırakılmaması, gece kullanılan lavabo gibi yerlerin iyi ışıklandırılması ve banyo gibi yerlerde kayarak duşmeyi engellemek icin onlem alınması gerekir
• Carpma ve duşme riski olan sporları yaparken koruyucu techizatın kullanılması da etkili bir onlem olacaktır
h 3Kol Kırılması ve İlk Mudahale
Herhangibir sebep dolayısı ile kolunuzun kırıldığını dayanılmaz ağrısından ve hareket ettirememenizden anlamanız mumkun Coğunlukla kol’un uzerinde duşmek nedeni ile kol kırıkları meydana gelsede başka turlu sebepleride olabilir Kırık sonrası kolunuzda şekil bozuklukları oluşabilir Doğru mudahale ve doğru tedavi ile bu şekil bozuklu ve ağrılar giderilecektir Bu sebeple ilk olarak yapmanız gereken şey, kolunuzu fazlaca hareket ettirmeden, en yakın acil servise gitmeniz olacaktır
Kırık kola uygulanan tedavi yaralanmanın yeri ve şiddetine bağlıdır Basit bir kırılma, bir askı, buz ve dinlenme ile tedavi edilebilir Ancak, kırılan kemiklerin bu işlemlerden once acil serviste yeniden duzene konması gerekir
Daha karmaşık kol kırıkları icin ise kemiklerin hizalanması ve yerine oturtulması icin ameliyat yapılması gerekebilir Ayrıca ameliyat sırasında kemikleri tutturmak icin tel ve implant gibi cihazlar da kullanılabilir
BELİRTİLERİ
Duşme veya carpma gibi bir kaza esnasında gelen kırılma veya catlama benzeri ses, kolda kırık meydana geldiğinin ilk belirtisidir Diğer yaygın belirtiler ise şunlardır:
• Kol hareketi ile artabilen şiddetli ağrı
• Şişme
• Morarma
• Kol veya bilek bukulmesi gibi deformiteler (şekil değişiklikleri)
Doktora ne zaman gorunmelisiniz?
Eğer kolunuzu normal şekilde kullanamayacak şekilde ağrı varsa vakit kaybetmeden bir doktora başvurulmalıdır Kırığın teşhis ve tedavisinde gec kalınması ozellikle yetişkinlere gore daha hızlı iyileşen cocuklarda gec iyileşme ve tam iyileşememe gibi sorunlara yol acabilir
NEDENLERİ
Kol kırıkları icin yaygın nedenler şunlardır:
• Duşmeler: El veya bileğin uzerine kontrolsuz şekilde duşmeler meydana gelen kırıkların en sık nedenidir
• Spor yaralanmaları: Saha veya spor alanlarında doğrudan kola gelen darbeler ve yaralanmalar kol kırıklarının her turlu yaygın bir nedenidir
• Onemli travmalar: Herhangi bir arac kazası, bisiklet kazası ya da diğer doğrudan travmalar sırasında kolda kırılmalar yaşanabilir
RİSK FAKTORLERİ
Bazı tıbbi durumlar ya da fiziksel aktiviteler kol kırıkları riskini artırabilir
Bazı sporlara katılım
Futbol, jimnastik, kayak ve kaykay gibi fiziksel temas iceren veya duşme riskini artıran herhangi bir spor aynı zamanda kol kırılması riskini de artırır
Kemik anormallikleri
Osteoporoz ve kemik tumorleri gibi kemikleri zayıflatabilen koşullara sahip kişilerin kemikleri kırılma acısından daha yuksek risk altındadırlar Bu tur kırıklar “patolojik kırık olarak bilinir
KOMPLİKASYONLAR
Erken tedavi edilmesi durumunda coğu kol kırıkları icin prognoz (hastalığın sonucunu tahmin) olumlu olmaktadır Ancak bazı komplikasyonların gorulme riski bulunmaktadır:
• Duzensiz buyume: Bir cocuğun diğer kemikleri gibi kol kemikleri de hala gelişmekte olduğu icin buyume plağında bir kırık oluşması kemiğin normal buyumesini engelleyebilir
• Osteoartrit: Eklem icine kadar giden kırıklar daha sonraki yıllarda artritlere neden olabilir
• Kemik sertliği: Ust kol kemiklerinin iyileşmesi icin yapılan sabitleme, bazen dirsek ya da omuz hareket ettiğinde ağrılara neden olabilir
• Kemik enfeksiyonu: Kırık kemiğin herhangi bir kısmı deri yoluyla dışarı cıkıntı oluşturmuşsa ya da deriyi keserek dışarı cıkmışsa, enfeksiyona yol acarak mikroplara maruz kalabilir Bu tip bir kırığın acil tedavisi cok onemlidir
• Sinir veya kan damarı yaralanması: Eğer ust kol kemiği (humerus) iki veya daha fazla parcaya kırılmışsa, puruzlu ucları yakındaki sinirler ve kan damarlarını yaralayabilir Bu yuzden herhangi bir uyuşma ya da dolaşım problemi fark ederseniz derhal doktora gidiniz
• Kompartman sendromu: Yaralı kolun aşırı şişmesi sonucu kan akımı kesilerek ağrı ve uyuşmaya neden olabilir Genellikle yaralanma sonrası 24 ila 48 saat icinde oluşan kompartman sendromu, ameliyat gerektiren acil bir tıbbi durumdur Bu sendrom aynı zamanda, hastanın derisi cok gergin ise de ortaya cıkabilir
TESTLER VE TEŞHİS
Kendinizi nasıl yaraladığınızı ve kolunuzun nasıl incindiğini doktor dinledikten ve fiziki muayeneyi yaptıktan sonra, oluşan kırıkların derecesini ve yerini belirlemek uzere rontgen istenmesi muhtemeldir Bazen, daha ayrıntılı bir goruntu elde etmek icin MR gibi başka bir tarama da istenebilir
TEDAVİ VE İLACLAR
Kırığın turune bağlı olarak tedavi değişkenlik gosterir İyileşme icin gereken sure yaralanma şiddeti gibi ceşitli faktorlere ceşitli bağlıdır; Ayrıca diyabet gibi diğer hastalıklar, hastanın yaşı, beslenme şekli, sigara icilmesi ve aşırı alkol kullanımı gibi etkenler de iyileşme surecine etki eder
Kırıklar aşağıdaki kategorilerden bir veya birkacına girebilir:
• Acık (bileşik) kırıklar: Bu kırık turunde kırılan kemik cildi keserek acık ayara oluşturmuştur Enfeksiyon riskini azaltmak icin acil tedavi gerektiren bir durumdur
• Kapalı kırıklar: Bu tur kırıklarda deri kesilmemiştir
• Yerinden cıkan kırıklar: Kırılan kemikler yerlerinden ve hizalarından ayrılmışlardır Bu tur kırıkların tedavisi icin ameliyat yapılması gerekebilir
• Ufalanmış kırıklar: Kırılan kemikler ufak parcalara ayrılmıştır Tam iyileşme icin ameliyat yapılması gereklidir
• Ağac kırığı: Yeşil bir ağac parcasını elinize alıp kırmaya calıştığınızda nasıl ki tam bir kırılma olmuyorsa, benzer şekilde kırılan kemikler de catlamış ama tam bir kırılma gercekleşmemiştir Cocukların kemikleri daha yumuşak ve daha esnek olduğu icin yetişkinlere gore ağac kırığı olma ihtimali daha yuksektir
• Toka (yumru) kırığı: Kemiğin bir tarafı eğilmiş olduğundan diğer tarafın sıkışmasına neden olur Bu kırık turu de cocuklarda daha yaygındır
Kemiklerin ayarlanması
Eğer vucudun herhangi bir yerinde kırık oluşmuşsa, ilgilenen doktorlar bu kemikleri tekrar uygun pozisyona yerleştirmeye calışacaklardır Bu işleme “reduksiyon denir Ağrının şiddetine ve şişkinliğin miktarına bağlı olarak reduksiyon işleminden once kas gevşetici, sakinleştirici ya da genel anestezi uygulanması gerekebilir
İmmobilizasyon (sabitleme)
Kırık kemiklerin hareketsiz kalmasını sağlamak iyileşmesi icin cok onemlidir Bunu yapmak icin, bir atel veya alcı kalıbı giyilmesi gerekebilir Eğer kola alcı yapılması gerekiyorsa beş ila yedi gun arasında şişliğin gecmesi beklenir ondan sonra alcıya alınır Bu surede muhtemelen bir atel giyilecektir Doktorunuz kemiklerin kaymadığından emin olunması icin bir sure sonra rontgen cektirilmesi icin hastanın getirilmesini isteyebilir
İlaclar
Ağrı ve inflamasyonu azaltmak icin, doktorunuz bir ağrı kesici onerebilir Eğer şiddetli ağrı yaşıyorsanız, birkac gun icin sakinleştirici iceren receteli bir ilac almanız gerekecektir
Terapi
Rehabilitasyon ilk tedaviden kısa bir sure sonra başlar Coğu durumda, mumkunse, alcı veya atel giyiyorken kol, el ve omuz sertliğini en aza indirmek icin bazı hareketlere başlanması onemlidir Alcı veya atel alındıktan sonra da kas kuvveti, eklem hareketi ve esnekliği geri kazanmak icin ek rehabilitasyon egzersizleri veya fizik tedavisi onerebilir
Ameliyat
Cerrahi işlem bazı kırıkların duzeltilmesi icin gereklidir Kırıklar eğer cildi kesmemişse, doktorunuz ameliyat yapmak icin şişliğin gecmesini bekleyecektir Kolun hareket ettirilmemesi ve yuksekte tutulması şişliğin azalmasına yardımcı olacaktır
Plaka, civi ve vida gibi sabitleme aygıtları iyileşme sırasında kemiklerin duzgun konumunu korumak icin gerekli olabilir Komplikasyonlar nadir olmakla birlikte enfeksiyon oluşması ve kemiklerin tam iyileşememesi gorulebilir
ONLEME
Kol kırıkları genellikle plansız ve beklenmedik bir anda olur Ongorulmesi ya da anlık olarak onlenmesi imkansız olsa da, aşağıdaki bazı temel ipucları kırıklardan korumayı sağlayacaktır:
• Kemiklerin guclenmesi icin etkili beslenin Orneğin vucudunuzun kalsiyumu absorbe etmesine yardımcı olan sut, yoğurt ve peynir ve D vitamini, kalsiyum acısından zengin gıdaları iceren sağlıklı bir diyet ile beslenin D vitamini icin somon balığı tuketilebilir, sut ve portakal suyu gibi takviye besinler alınabilir Ayrıca vucudun D vitamini uretmesi icin duzenli olarak guneşe cıkmak da gerekir Kalsiyum ve D vitamini ihtiyacınız icin doktorunuzla konuşunuz
• Kemiklerin guclenmesi icin egzersiz yapınız Fiziksel aktiviteler kemikleri guclendirerek herhangi bir kaza esnasında kemiklerin kırılma riskini azaltır
• Duşmeleri onleyin Duşerken elin altta kalması kol bolgesindeki kırıkların en onemli nedenlerinden olduğu icin dikkatli olunması gerekir Bu nedenle kayarak duşmelerin onune gecmek icin uygun ayakkabılar giyilmesi, ayakyoluna takılacak engellerin bırakılmaması, gece kullanılan lavabo gibi yerlerin iyi ışıklandırılması ve banyo gibi yerlerde kayarak duşmeyi engellemek icin onlem alınması gerekir
• Carpma ve duşme riski olan sporları yaparken koruyucu techizatın kullanılması da etkili bir onlem olacaktır
h 3Kol Kırılması ve İlk Mudahale