Kordon kanı saklanması
Doğumla ilgili verilecek kararlardan biri de bebeğin kordon kanını saklayıp saklamama kararı Ozellikle doğum yaklaştıkca bu konuda karar vermek zorlaşıyor Kordon kanı nedir? Saklanmasının yararı ne olabilir? Kordon kanı nasıl alınır? Alınırken bebeğe veya anneye bir zarar verir mi?
Bebeğinizin dunyaya merhaba dediği gun onu ilk kucağınıza aldığınız anda buyuk bir olasılıkla bebeğinizle ilgili pekcok hayal aklınızın bir koşesinden gececek Onun ilk gulucuklerini, ilk adımlarını duşunup mutlu olacaksınız Onunla ilk tanıştığınız anda sanki ilk kez anne ya da baba deyişini kulaklarınızda duymanız da hayal dunyanızı susleyebilir Pek cok anne baba doğumdan hemen sonra cocuklarının gelecekleri ile ilgili hayal kurmaya başlarlar Onun icin yapacakları doğum gunu partileri, birlikte cıkılacak tatiller, geziler hatta eğitim yaşamı ve evlilik gibi hayatının donum noktaları bile akla gelebilir Buyuk bir olasılıkla bebeğiniz ile ilgili aklınıza gelebilecek en son şey onun yakalaabileceği ciddi bir hastalık olasılığıdır
Ancak, bazı annebabalar cocuklarının ileride ciddi bir hastalığa yakalanma olasılığını daha ilk gunden hesaba katıyorlar ve bu olasılığa karşı onlem almaya calışıyorlar Bu onlemin adı kordon kanı saklanması
Kordon kanı nedir?
Anne karnındaki yaşamda bebek gobek kordonu ile plasantaya bağlıdır Plasenta bebek ile anne arasındaki besin ve oksijen alış verişini sağlayan organdır Doğumdan hemen sonra plasenta gorevini tamamlayarak doğumun ucuncu evresinde rahim dışına atılır Kordon kanı bebeğin doğumundan sonra gobek kordonu icinde kalan kandır Bu kan bebeğin damarlarında dolaşan kandan daha farklıdır ve kan uretimde gorev alan kok hucreleri icerir
Kordon kanının onemi nedir?
İnsanın yaşamını surdurebilmesi icin vazgecilmez bir oge olan kan temel olarak plazma adı verilen sıvı icerisinde bulunan uc ana tip hucreden oluşur Bu uc hucre kırmızı kureler (eritrosit), beyaz kureler (lokosit) ve trombositlerdir Eritrositlerin gorevi hucreler arasında oksijen ve karbondioksit taşınmasıyken lokositler organizmanın bağışıklık sisteminin temelini oluşturular Trombositler ise diğer pıhtılaşma faktorleri ile birlikte kanın pıhtılaşmasında ve kanamanın kontrolunde gorev alırlar
Bu uc hucre grubunun hepsi de kemik iliğinde bulunan ve kok hucre adı verilen bir tur hucrenin farklışalması ile ortaya cıkarlar Bir başka deyişle kemik iliğindeki kok hucreler her turlu kan hucresini uretme yeteneğindedirler ve bu uretim surekli devam eder
Cocukluk cağı losemileri (kan kanseri) ile bazı kan ve bağışıklık sistemi hastalıklarının varlığında kemik iliği gorevini sağlıklı olarak yerine getiremez Ote yandan bu hastalıkların tedavisinde başvurulan kemopterapi ya da radyoterapi gibi uygulamalar kemik iliğindeki kok hucrelere zarar verir Hastalığın ve tedavinin turune gore bazı hastalarda kemik iliği nakli kacınılmaz olur Bu durumda hastanın kemik iliği ile uyumlu olan sağlıklı bir vericiden alınan sağlıklı kemik iliği ve kok hucreleri hasta kişiye verilerek sağlıklı kan hucrelerinin yeniden uretimesi amaclanır Boyle bir durumda hastanın kendi akrabaları hatta kardeşleri arasında dahi uygun bir verici bulma olasılığı %25'ler civarındadır
1980'li yılların başlarında bilimadamlarının yenidoğan bebeklerin kordon kanında da kemik iliğindekine benzer kok hucrelerin bulunduğunu fark etmeleri ile birlikte kordon kanından elde edilen bu hucrelerin belirli hastalıkların tedavisinde kullanılabileceği fikri ortaya cıktı Elde edilen kordon kanının belirli koşullar altında toplanıp dondurularak saklanabileceği ve daha sonra gerek duyulduğunda cozulerek kullanılabileceğini fark eden Dr David Harris 1992 yılında oğlunun kordon kanınını kendi laboratuvarında dondurarak sakladı Daha sonra bu uygulamayı halka acması ile 1994 yılında Dunyadaki ilk kordon kanı bankası Amerika Birleşik Devletlerinde kurulmuş oldu Takip eden yıllar icinde dunya uzerinde pekcok kordon kanı bankası kuruldu ve binlerce bebeğin kanı bu bankalarda koruma altına alındı
Kordon kanının saklanması ne işe yarar?
Kordon kanı bankalarında kanlar iki amac icin saklanmaktadır Bunlardan ilk ve en onemli amac bebeğin ileride kemik iliği nakli gerektirecek bir hastalığa yakalanması durumunda kendine ait sağlıklı kok hucreleri kullanılarak tedavi edilebilmesi ve bu sayede uygun kemik iliği vericisi aranması gerekliliğinin ortadan kalkmasıdır Kişinin kendi hucre ve dokuları ile uyum sorunu olmayacağından bu oldukca onemli bir avantajdir Bir diğer amac ise saklanan kanın sahibi izin verdiği taktirde bu kanın başka hastaların tedavilerinde kullanılmasıdır
Hastanın kendi kordon kanı ile tedavi konusunda cok fazla deneyim yoktur Gercekci olmak gerekirse bu tur uygulamalarda hastalığın yeniden tekrar etme riski bulunmaktadır Ote yandan bebeklerinin kordon kanının saklanmasını talep eden annebabaların asıl amacı bebeğin kardeşlerinde ya da yakın akrabalarında hastalık ortaya cıktığında tedavi acısından kolaylık sağlanmasıdır 1988 yılında Fankoni Aplastik anemi hastalığı bulunan bir cocuğun ilk kez kordon kanı ile tedavi edilmesinden bu yana yuzden fazla hasta bu yontem ile tedavi edilmiştir Gunumuzde 40'dan fazla hastalığın tedavisinde teorik olarak kordon kanı kullanılabilmektedir
Kişi buyudukce vucut hacmi arttığından kordon kanındaki kok hucre sayısı tedavide yetersiz olmaktadır Bu yuzden kordon kanı yalnızca cocukluk ya da erken ergenlik cağındaki hastaların tedavisinde kullanılabilmektedir
Kordon kanı nasıl alınır?
Bebek doğduktan hemen sonra gobek kordonu bağlanır ve icindeki kan ozel bir sistem yardımı ile torba icine toplanır Toplanan kan 36 saat icinde laboratuvara gonderilir burada kanın icindeki kok hureler ayrıştırılarak ozel yontemler ile dondurulur ve saklanır İşlem normal ya da sezaryen ile olan doğumlarda uygulanabilir Fazla zaman almayan, kolay bir işlemdir Dondurulan hucreler daha sonra gerek duyulduğunda cozulerek tedavide kullanılır Ne kadar fazla kan toplanabilirse o kadar fazla kok hucre toplanmış demektir Bununla birlikte yaklaşık 30 60 mililitre kordon kanı alınması yeterli olmaktadır
Kordon kanı saklanması kimler icin uygundur?
Kordon kanı saklanmasının kimler icin uygun ve gerekli olduğu konusunda bilim cevrelerinde fikirbirliği sağlanamamıştır Nispeten yeni olan bu uygulama ile ilgili olarak iki farklı goruş bulunmaktadır Bazı araştırmacılar sadece ailelerinde kemik iliği nakli gerektirebilecek hastalık oykusu bulunan ciftlerin bebeklerinde bu uygulamanın yapılmasını savunmaktadırlar Bu goruşun en onemli savunucusu Amerikan Pediatri Derneğidir Diğer araştırmacılar ise kok hucre calışmalarındaki hızlı gelişimi goz onunde bulundurarak herkesin bu alternatifi kullanmalarını onermektediler İleride elde var olan kok hucrelerden yararlanılarak laboratuvar ortamında bunların farklı şekillerde kullanılabileceği olasılığı bu tur bir yaklaşımı desteklemektedir
Gunumuzde kordon kanı ile tedavi edilebilen hastalıkardan bazıları
Cocukluk cağı losemileri
Aplastik anemiler (kemik iliğinde hucre uretiminin olmaması)
Orak hucreli anemi
Talasemi
Amegakaryositik trombositopeni
Noroblastom
Bazı bağışıklık yetmezlikleri
İşlemin anne ve bebek acısından hic bir risk taşımaması, olası bir hastalık durumunda tedavinin kemik iliği nakline gore daha kolay ve ucuz olması nedeniyle pekcok annebaba adayı doğum sırasında bebeklerinin kordon kanının saklanmasını istemektedirler
Kordon kanı saklanmasına karar verildiğinde beklenen doğumdan en az 12 hafta once ilgili laboratuvar ve doğumu yaptıracak olan hekime durum bildirilmeli ve gerekli hazırlıkların yapılması sağlanmalıdır Bu sayede gerekli ekipman ve belgeler doğum anında hazır bulundurulabilir
Kordon kanı bankacılığı son birkac yıl icinde ulkemizde de verilen bir hizmet haline gelmiş ve konuyla ilgili şirketler faaliyete başlamıştır Bu şirketlerin bir kısmı toplanan kanı Amerika Birleşik Devletleri başta olmak uzere temsilcisi oldukları şirketlerin merkezlerinin bulunduğu ulkelerde saklarken bir kısmı kendi bankalarını kurmuşlardır Ancak ne yazık ki ulkemizde hala daha konu ile ilgili yasal duzenlemeler yapılmamış ve dolayısıyle kanları Turkiye'de saklayan şirketler acısından ruhsatlandırma başta olmak uzere yasal bir zemin oluşturulamamıştır
Kok hucreler kimler icin kullanılabilir?
Kordon kanı alınan bebeğin kendisi icin kullanilabildiği gibi doku grubu uyduğu takdirde anne, baba ve diğer kardeşler icin de kullanılabilir
Bilindiği gibi, doku grubu uyma ihtimali birinci derece akrabalar arasında en yuksektir Bu oran en yuksek kardeşlerdedir
Doğumla ilgili verilecek kararlardan biri de bebeğin kordon kanını saklayıp saklamama kararı Ozellikle doğum yaklaştıkca bu konuda karar vermek zorlaşıyor Kordon kanı nedir? Saklanmasının yararı ne olabilir? Kordon kanı nasıl alınır? Alınırken bebeğe veya anneye bir zarar verir mi?
Bebeğinizin dunyaya merhaba dediği gun onu ilk kucağınıza aldığınız anda buyuk bir olasılıkla bebeğinizle ilgili pekcok hayal aklınızın bir koşesinden gececek Onun ilk gulucuklerini, ilk adımlarını duşunup mutlu olacaksınız Onunla ilk tanıştığınız anda sanki ilk kez anne ya da baba deyişini kulaklarınızda duymanız da hayal dunyanızı susleyebilir Pek cok anne baba doğumdan hemen sonra cocuklarının gelecekleri ile ilgili hayal kurmaya başlarlar Onun icin yapacakları doğum gunu partileri, birlikte cıkılacak tatiller, geziler hatta eğitim yaşamı ve evlilik gibi hayatının donum noktaları bile akla gelebilir Buyuk bir olasılıkla bebeğiniz ile ilgili aklınıza gelebilecek en son şey onun yakalaabileceği ciddi bir hastalık olasılığıdır
Ancak, bazı annebabalar cocuklarının ileride ciddi bir hastalığa yakalanma olasılığını daha ilk gunden hesaba katıyorlar ve bu olasılığa karşı onlem almaya calışıyorlar Bu onlemin adı kordon kanı saklanması
Kordon kanı nedir?
Anne karnındaki yaşamda bebek gobek kordonu ile plasantaya bağlıdır Plasenta bebek ile anne arasındaki besin ve oksijen alış verişini sağlayan organdır Doğumdan hemen sonra plasenta gorevini tamamlayarak doğumun ucuncu evresinde rahim dışına atılır Kordon kanı bebeğin doğumundan sonra gobek kordonu icinde kalan kandır Bu kan bebeğin damarlarında dolaşan kandan daha farklıdır ve kan uretimde gorev alan kok hucreleri icerir
Kordon kanının onemi nedir?
İnsanın yaşamını surdurebilmesi icin vazgecilmez bir oge olan kan temel olarak plazma adı verilen sıvı icerisinde bulunan uc ana tip hucreden oluşur Bu uc hucre kırmızı kureler (eritrosit), beyaz kureler (lokosit) ve trombositlerdir Eritrositlerin gorevi hucreler arasında oksijen ve karbondioksit taşınmasıyken lokositler organizmanın bağışıklık sisteminin temelini oluşturular Trombositler ise diğer pıhtılaşma faktorleri ile birlikte kanın pıhtılaşmasında ve kanamanın kontrolunde gorev alırlar
Bu uc hucre grubunun hepsi de kemik iliğinde bulunan ve kok hucre adı verilen bir tur hucrenin farklışalması ile ortaya cıkarlar Bir başka deyişle kemik iliğindeki kok hucreler her turlu kan hucresini uretme yeteneğindedirler ve bu uretim surekli devam eder
Cocukluk cağı losemileri (kan kanseri) ile bazı kan ve bağışıklık sistemi hastalıklarının varlığında kemik iliği gorevini sağlıklı olarak yerine getiremez Ote yandan bu hastalıkların tedavisinde başvurulan kemopterapi ya da radyoterapi gibi uygulamalar kemik iliğindeki kok hucrelere zarar verir Hastalığın ve tedavinin turune gore bazı hastalarda kemik iliği nakli kacınılmaz olur Bu durumda hastanın kemik iliği ile uyumlu olan sağlıklı bir vericiden alınan sağlıklı kemik iliği ve kok hucreleri hasta kişiye verilerek sağlıklı kan hucrelerinin yeniden uretimesi amaclanır Boyle bir durumda hastanın kendi akrabaları hatta kardeşleri arasında dahi uygun bir verici bulma olasılığı %25'ler civarındadır
1980'li yılların başlarında bilimadamlarının yenidoğan bebeklerin kordon kanında da kemik iliğindekine benzer kok hucrelerin bulunduğunu fark etmeleri ile birlikte kordon kanından elde edilen bu hucrelerin belirli hastalıkların tedavisinde kullanılabileceği fikri ortaya cıktı Elde edilen kordon kanının belirli koşullar altında toplanıp dondurularak saklanabileceği ve daha sonra gerek duyulduğunda cozulerek kullanılabileceğini fark eden Dr David Harris 1992 yılında oğlunun kordon kanınını kendi laboratuvarında dondurarak sakladı Daha sonra bu uygulamayı halka acması ile 1994 yılında Dunyadaki ilk kordon kanı bankası Amerika Birleşik Devletlerinde kurulmuş oldu Takip eden yıllar icinde dunya uzerinde pekcok kordon kanı bankası kuruldu ve binlerce bebeğin kanı bu bankalarda koruma altına alındı
Kordon kanının saklanması ne işe yarar?
Kordon kanı bankalarında kanlar iki amac icin saklanmaktadır Bunlardan ilk ve en onemli amac bebeğin ileride kemik iliği nakli gerektirecek bir hastalığa yakalanması durumunda kendine ait sağlıklı kok hucreleri kullanılarak tedavi edilebilmesi ve bu sayede uygun kemik iliği vericisi aranması gerekliliğinin ortadan kalkmasıdır Kişinin kendi hucre ve dokuları ile uyum sorunu olmayacağından bu oldukca onemli bir avantajdir Bir diğer amac ise saklanan kanın sahibi izin verdiği taktirde bu kanın başka hastaların tedavilerinde kullanılmasıdır
Hastanın kendi kordon kanı ile tedavi konusunda cok fazla deneyim yoktur Gercekci olmak gerekirse bu tur uygulamalarda hastalığın yeniden tekrar etme riski bulunmaktadır Ote yandan bebeklerinin kordon kanının saklanmasını talep eden annebabaların asıl amacı bebeğin kardeşlerinde ya da yakın akrabalarında hastalık ortaya cıktığında tedavi acısından kolaylık sağlanmasıdır 1988 yılında Fankoni Aplastik anemi hastalığı bulunan bir cocuğun ilk kez kordon kanı ile tedavi edilmesinden bu yana yuzden fazla hasta bu yontem ile tedavi edilmiştir Gunumuzde 40'dan fazla hastalığın tedavisinde teorik olarak kordon kanı kullanılabilmektedir
Kişi buyudukce vucut hacmi arttığından kordon kanındaki kok hucre sayısı tedavide yetersiz olmaktadır Bu yuzden kordon kanı yalnızca cocukluk ya da erken ergenlik cağındaki hastaların tedavisinde kullanılabilmektedir
Kordon kanı nasıl alınır?
Bebek doğduktan hemen sonra gobek kordonu bağlanır ve icindeki kan ozel bir sistem yardımı ile torba icine toplanır Toplanan kan 36 saat icinde laboratuvara gonderilir burada kanın icindeki kok hureler ayrıştırılarak ozel yontemler ile dondurulur ve saklanır İşlem normal ya da sezaryen ile olan doğumlarda uygulanabilir Fazla zaman almayan, kolay bir işlemdir Dondurulan hucreler daha sonra gerek duyulduğunda cozulerek tedavide kullanılır Ne kadar fazla kan toplanabilirse o kadar fazla kok hucre toplanmış demektir Bununla birlikte yaklaşık 30 60 mililitre kordon kanı alınması yeterli olmaktadır
Kordon kanı saklanması kimler icin uygundur?
Kordon kanı saklanmasının kimler icin uygun ve gerekli olduğu konusunda bilim cevrelerinde fikirbirliği sağlanamamıştır Nispeten yeni olan bu uygulama ile ilgili olarak iki farklı goruş bulunmaktadır Bazı araştırmacılar sadece ailelerinde kemik iliği nakli gerektirebilecek hastalık oykusu bulunan ciftlerin bebeklerinde bu uygulamanın yapılmasını savunmaktadırlar Bu goruşun en onemli savunucusu Amerikan Pediatri Derneğidir Diğer araştırmacılar ise kok hucre calışmalarındaki hızlı gelişimi goz onunde bulundurarak herkesin bu alternatifi kullanmalarını onermektediler İleride elde var olan kok hucrelerden yararlanılarak laboratuvar ortamında bunların farklı şekillerde kullanılabileceği olasılığı bu tur bir yaklaşımı desteklemektedir
Gunumuzde kordon kanı ile tedavi edilebilen hastalıkardan bazıları
Cocukluk cağı losemileri
Aplastik anemiler (kemik iliğinde hucre uretiminin olmaması)
Orak hucreli anemi
Talasemi
Amegakaryositik trombositopeni
Noroblastom
Bazı bağışıklık yetmezlikleri
İşlemin anne ve bebek acısından hic bir risk taşımaması, olası bir hastalık durumunda tedavinin kemik iliği nakline gore daha kolay ve ucuz olması nedeniyle pekcok annebaba adayı doğum sırasında bebeklerinin kordon kanının saklanmasını istemektedirler
Kordon kanı saklanmasına karar verildiğinde beklenen doğumdan en az 12 hafta once ilgili laboratuvar ve doğumu yaptıracak olan hekime durum bildirilmeli ve gerekli hazırlıkların yapılması sağlanmalıdır Bu sayede gerekli ekipman ve belgeler doğum anında hazır bulundurulabilir
Kordon kanı bankacılığı son birkac yıl icinde ulkemizde de verilen bir hizmet haline gelmiş ve konuyla ilgili şirketler faaliyete başlamıştır Bu şirketlerin bir kısmı toplanan kanı Amerika Birleşik Devletleri başta olmak uzere temsilcisi oldukları şirketlerin merkezlerinin bulunduğu ulkelerde saklarken bir kısmı kendi bankalarını kurmuşlardır Ancak ne yazık ki ulkemizde hala daha konu ile ilgili yasal duzenlemeler yapılmamış ve dolayısıyle kanları Turkiye'de saklayan şirketler acısından ruhsatlandırma başta olmak uzere yasal bir zemin oluşturulamamıştır
Kok hucreler kimler icin kullanılabilir?
Kordon kanı alınan bebeğin kendisi icin kullanilabildiği gibi doku grubu uyduğu takdirde anne, baba ve diğer kardeşler icin de kullanılabilir
Bilindiği gibi, doku grubu uyma ihtimali birinci derece akrabalar arasında en yuksektir Bu oran en yuksek kardeşlerdedir