Bu günkü yazımızda kortizol nedir, düşük veya yüksek olması neden olur ve normal değerleri gibi konuları ele alacağız Kortizol, toplumda genellikle stres hormonu olarak bilinen, fakat sadece stres altında salgılanmakta olan bir hormondan daha fazla bir şeydir Steroid hormonlardan biri olan kortizol, böbrek üstü bezlerinde üretilir ve her böbrek üstü bezi üzerinde birer adet yer alır
Kısaca Kortizol Nedir?
Kortizol, steroid hormonlardandır Stres etkisi nedeniyle çoğunlukla stres hormonu olarak da adlandırılır Ancak kortizol, yalnızca stres halinde salgılanmakta olan bir hormon olarak düşünülmemelidir Böbrek üstü bezlerinde yapılan kortizol, böbrek üstü bezlerde birer tane bulunmaktadır Vücut hücrelerinin genelinin kortizol alıcısı vardır Kortizol hormonu salgısı hipotalamus, böbrek üstü bezi ve hipofiz bezi vasıtasıyla kontrol edilmektedir
Vücudumuzdaki hücrelerin çoğunluk kısmında kortizol alıcısı olduğu için, kortizol vücudumuzda değişik görevler yerine getirmektedir Kan şekerinin kontrol edilmesi, iltihabi durumların azaltılması, metabolizmanın düzenlenmesi ve hafızaya katkısı gibi önemli görevleri bulunmaktadır Bunlara ek olarak vücudun su ve tuz dengesinin denetlenmesine, tansiyonun dengelenmesine katkı sağlamaktadır Hamilelik döneminde fetüsün büyümesi konusunda yardım etmektedir Kısaca kortizol hormonu, insanın genel sağlığı ve refahı açısından oldukça önemlidir
Kortizol testindeki normal değerler nedir?
Kişinin kortizol düzeyi, gün içinde farklılık gösterebilmektedir Mesela; gece uykuya geçmeden evvel düşüktür, ama sabah kalkıldığında yüksek olmaktadır Genel olarak; kortizol testlerinde sabah her desilitrede 10 ya da 20 mikrogram (ugdl) olmalıdır Sabaha karşı 04:00’da her desilitrede 3 ya da 10 mikrogram (ugdl), yatma vaktinden önce ise her desilitrede 5 mikrogram (ugdl) olması normaldir
Kortizol testi neden ve nasıl yapılır?
Vücutta stres nedeniyle verilen tepki, sinir sistemi, bağışıklık sistemi, iskelet ve dolaşım sistemi, protein, karbonhidrat ve yağların eritilmesi gibi görevler üstlenen kortizol hormonu, az veya çok çalışması ile ilgili konuların tespit edilmesi ve buna bağlı olarak gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir
Doktor, kortizol düşüklüğü ve yüksekliği ile alakalı belirtiler görmüşse, kişiden idrar ya da kan tahlili isteyebilir Bazen tükürük örneği de alınmaktadır Kortizol hormonu düzeyi sabah vakitlerinde en yüksek seviyesinde olacağı için, kortizol testinin sabah yapılması istenir Bununla birlikte kortizol hormonu düzeyi gebelik, östrojen içerikli ilaçlar, duygusal ve fiziksel stres nedeniyle de artış gösterebilmektedir
Kortizol testi sayesinde, böbrek üstü bezlerinin ve hipofiz bezlerinin çalışmasına dair bilgi edinilebildiği gibi, Addison hastalığı da bu sayede anlaşılabilmektedir
Kortizol yüksekliği nedenleri;
Stres; Kişi devamlı olarak stres altında kalınıyorsa, fazla miktarda salgılanan stres hormonu nedeniyle kortizol seviyesi yüksek çıkabilmektedir Bunun nedeni, kortizol hormonunun temel stres hormonu olmasıdır ve kan şekerini arttırmasıdır Strese uzun müddet maruz kalınırsa kortizol yüksekliği ile birlikte sindirim sorunları, uyku sorunları, obezite ve depresyon gibi bazı hastalıklara yakalanma riski yaratabilir
Tümör; Vücuttaki bazı tümörler kortizol hormonu üretiminde artmaya yol açar Mesela; Hipofiz bezi beynin alt kısmında bulunduğu için, burada yer alacak olan bir tümör kortizol üretimini arttıran ACTH adlı bir tümördür Bu tür tümörler, vücutta fazla miktarda hormon olmasına yol açtığı için Cushing hastalığına neden olur
Böbrek üstü bezi hastalıkları; Artış gösteren kortizol düzeylerindeki neden bazı durumlarda ACTH üretiminden kaynaklanmamaktadır Bu durum böbrek üstü bezleri nedeniyle kaynaklanmaktadır Bunun en yaygın nedeni ise, böbrek üstü andenomlarıdır Böbrek üstü kabuğunda yer alan tümörler de kortizol hormonunun fazlaca salgılanmasına yol açabilir Bunun neticesinde de yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve obezite görülebilir
Kortizol yüksekliğinin diğer nedenleri;
Kan şekerinin düşüklüğü,
Gebelik, test öncesinde yemek yenmesi, içecek içilmesi veya spor yapılması,
Ciddi böbrek hastalığı ve karaciğer hastalığı,
Östrojen içerikli bir takım ilaçlar,
Tiroit bezinin aşırı çalışması,
Doğum kontrol hapı kullanımı
Kortizol hormonu yüksekliğinde neler olur?
Kortizol hormonu düzeyindeki yükselmeyi aşağıda sıraladığımız belirtilerle değerlendirebilirsiniz;
Göğüs, karın ve yüz bölgesinde hızlı kilo alımı ve buna rağmen kol ve bacakların ince kalması
Yuvarlak ve kızarık bir yüzün olması
Osteoporoz ( kemik erimesi )
Hipertansiyon ( yüksek tansiyon )
Ciltte ezilme ve morluk gibi değişimlerin olması
Kasların zayıflaması
Depresyon, anksiyete ve sinirlilik halleri
Sık tuvalet ihtiyacı ve sürekli artış gösteren susuzluk duygusu
Uzun süre boyunca vücutta aşırı kortizol olması, Cushing sendromu adı verilen bir hastalığa yol açabilmektedir Bu, bir takım ilaçların alınması ve adrenokortikotropik hormonu nedeniyle oluşabilmektedir
Kortizol hormonu yüksekliğinin önlenmesi;
Düzenli bir beslenme; Lif ve antioksidan yönünden zengin olan narenciyeler, yeşil veya siyah çay, yulaf, somon balığı ve yararlı yağların olduğu bir beslenme düzeni, kortizol düzeyinin dengelenmesinde etkili olmaktadır
Aşırı kahve tüketmemek, işlenmiş paketli besinleri yememek, alkol ve şekerli içeceklerden sakınmak, proteinli ve yağlı gıdaları fazla miktarda tüketmemek gibi noktalara günlük yaşantıda dikkat edilirse, kortizol yüksekliğinin tedavisinde büyük fayda sağlayacaktır
Stresle mücadele; Kişideki kronik stresin varlığı, hemen hemen her türlü sağlık sorunuyla bağlantılıdır Fazla stres insanı etkilemekte, vücuda kimyasal sinyaller yollayarak genel sağlığa tehdit oluşturmaktadır Stres kalp, damarlar, akciğer, sindirim sistemi, beyin ve bağışıklık sistemini ciddi biçimde etkilemektedir Çok daha sağlıklı bir yaşam sürmek istiyorsanız, stresten uzak kalmalı, derin nefes teknikleri uygulamalı, meditasyon veya sporla ilgilenebilirsiniz
Egzersizler yapın; Gerçekleştirilen araştırmalar, yapılan egzersizlerin hormonlar üzerinde pozitif etkisinin olduğunu göstermiştir Spor aktiviteleri yapmak, stresle mücadelede kolaylık sağlamakta ve sinir sistemine destek olmaktadır Yaşam tarzında sporu alışkanlık haline getirmiş olan kişilerin, stresle karşı karşıya kaldıklarında çok daha kolay baş edebildikleri bilinmektedir Kısaca, çok daha az stres için spor ve kaliteli uyku uyumanın önemi oldukça fazladır
Kortizol düşüklüğü nelere yol açar?
Kortizol hormonu düzeyinin düştüğünü aşağıda sıraladığımız belirtilerle değerlendirebilirsiniz;
Her zaman yorgunluk hissetmek
Bulantı ve kusma yaşamak
Kilo kaybının olması
Kaslarda zayıflama
Karın kısmında ağrı
Düşük kortizol seviyesi, Addison hastalığı yani böbrek üstü bezi yetmezliği olabilir Bu nadiren de olsa pek çok nedeni de bulunmaktadır Kişide semptomlarda başlangıç çok yavaş ilerlemekte, baş dönmesi, yorgunluk, kas zayıflığı, kilo kaybı yaşanması, deride koyulukların olması gibi belirtiler yaşanmaktadır
Kortizol düşüklüğünün önlenmesi;
Kişide kortizol düşüklüğü belirlendiyse, ağız yolu ile ilaç tedavisi verilebilmektedir Doktorlar, hastalarından kortizol düzeylerini kayıt altına almalarını isterler Kortizol hormonu takviyeleri ise, ciddi bir kortizol düşüklüğü varsa kullanılmalıdır Buna ancak doktorunuz onay verebilir Ayrıca, kortizol düşüklüğü doğal bazı yöntemlerin uygulanmasıyla ve düzenli bir yaşam sürmeyle de belirli bir düzeyde tutulabilmektedir
Kortizol düşüklüğünün tedavisinde doğal yöntemler;
Stres azaltan doğal yöntemler, düşük kortizol düzeyinin dengelenmesinde önemlidir Özellikle stres yönetimi, mental veya fiziksel stresi önlemek amacıyla yoga ve buna benzer aktiviteler yapmak, sevdiğiniz ve keyif aldığınız şeylerle uğraşmak stresi kontrol etme konusunda yardımcı olacaktır Anksiyete veya stres yüzünden yaşanan baş ağrılarında, aroma terapi yağları ile şakaklara ve başa masaj yaparak rahatlama sağlayabilirsiniz
Kişinin zaman yönetimini yapması, kaliteli bir uyku uyuması, sağlıklı bir beslenme alışkanlığı edinmesi, gece yatmadan evvel kafein içeren içecekler tüketmemesi, insan ilişkilerini sağlıklı bir şekilde kurmak, dikkat dağıtan etkenleri göz önünden kaldırmak, bir takım takviyeler almak, çevrenin temiz olmasını sağlamak gibi bir takım uygulamalarla yaşanan günlük stresi engelleyebilir, yaşam kalitesini arttırabilirsiniz
Kaynak: Bu yazı, mailcecomkortizolnedirkortizoldusukluguveyuksekliginedirhtml kaynak alınarak özgün olarak oluşturulmuştur
Kısaca Kortizol Nedir?
Kortizol, steroid hormonlardandır Stres etkisi nedeniyle çoğunlukla stres hormonu olarak da adlandırılır Ancak kortizol, yalnızca stres halinde salgılanmakta olan bir hormon olarak düşünülmemelidir Böbrek üstü bezlerinde yapılan kortizol, böbrek üstü bezlerde birer tane bulunmaktadır Vücut hücrelerinin genelinin kortizol alıcısı vardır Kortizol hormonu salgısı hipotalamus, böbrek üstü bezi ve hipofiz bezi vasıtasıyla kontrol edilmektedir
Vücudumuzdaki hücrelerin çoğunluk kısmında kortizol alıcısı olduğu için, kortizol vücudumuzda değişik görevler yerine getirmektedir Kan şekerinin kontrol edilmesi, iltihabi durumların azaltılması, metabolizmanın düzenlenmesi ve hafızaya katkısı gibi önemli görevleri bulunmaktadır Bunlara ek olarak vücudun su ve tuz dengesinin denetlenmesine, tansiyonun dengelenmesine katkı sağlamaktadır Hamilelik döneminde fetüsün büyümesi konusunda yardım etmektedir Kısaca kortizol hormonu, insanın genel sağlığı ve refahı açısından oldukça önemlidir
Kortizol testindeki normal değerler nedir?
Kişinin kortizol düzeyi, gün içinde farklılık gösterebilmektedir Mesela; gece uykuya geçmeden evvel düşüktür, ama sabah kalkıldığında yüksek olmaktadır Genel olarak; kortizol testlerinde sabah her desilitrede 10 ya da 20 mikrogram (ugdl) olmalıdır Sabaha karşı 04:00’da her desilitrede 3 ya da 10 mikrogram (ugdl), yatma vaktinden önce ise her desilitrede 5 mikrogram (ugdl) olması normaldir
Kortizol testi neden ve nasıl yapılır?
Vücutta stres nedeniyle verilen tepki, sinir sistemi, bağışıklık sistemi, iskelet ve dolaşım sistemi, protein, karbonhidrat ve yağların eritilmesi gibi görevler üstlenen kortizol hormonu, az veya çok çalışması ile ilgili konuların tespit edilmesi ve buna bağlı olarak gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir
Doktor, kortizol düşüklüğü ve yüksekliği ile alakalı belirtiler görmüşse, kişiden idrar ya da kan tahlili isteyebilir Bazen tükürük örneği de alınmaktadır Kortizol hormonu düzeyi sabah vakitlerinde en yüksek seviyesinde olacağı için, kortizol testinin sabah yapılması istenir Bununla birlikte kortizol hormonu düzeyi gebelik, östrojen içerikli ilaçlar, duygusal ve fiziksel stres nedeniyle de artış gösterebilmektedir
Kortizol testi sayesinde, böbrek üstü bezlerinin ve hipofiz bezlerinin çalışmasına dair bilgi edinilebildiği gibi, Addison hastalığı da bu sayede anlaşılabilmektedir
Kortizol yüksekliği nedenleri;
Stres; Kişi devamlı olarak stres altında kalınıyorsa, fazla miktarda salgılanan stres hormonu nedeniyle kortizol seviyesi yüksek çıkabilmektedir Bunun nedeni, kortizol hormonunun temel stres hormonu olmasıdır ve kan şekerini arttırmasıdır Strese uzun müddet maruz kalınırsa kortizol yüksekliği ile birlikte sindirim sorunları, uyku sorunları, obezite ve depresyon gibi bazı hastalıklara yakalanma riski yaratabilir
Tümör; Vücuttaki bazı tümörler kortizol hormonu üretiminde artmaya yol açar Mesela; Hipofiz bezi beynin alt kısmında bulunduğu için, burada yer alacak olan bir tümör kortizol üretimini arttıran ACTH adlı bir tümördür Bu tür tümörler, vücutta fazla miktarda hormon olmasına yol açtığı için Cushing hastalığına neden olur
Böbrek üstü bezi hastalıkları; Artış gösteren kortizol düzeylerindeki neden bazı durumlarda ACTH üretiminden kaynaklanmamaktadır Bu durum böbrek üstü bezleri nedeniyle kaynaklanmaktadır Bunun en yaygın nedeni ise, böbrek üstü andenomlarıdır Böbrek üstü kabuğunda yer alan tümörler de kortizol hormonunun fazlaca salgılanmasına yol açabilir Bunun neticesinde de yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve obezite görülebilir
Kortizol yüksekliğinin diğer nedenleri;
Kan şekerinin düşüklüğü,
Gebelik, test öncesinde yemek yenmesi, içecek içilmesi veya spor yapılması,
Ciddi böbrek hastalığı ve karaciğer hastalığı,
Östrojen içerikli bir takım ilaçlar,
Tiroit bezinin aşırı çalışması,
Doğum kontrol hapı kullanımı
Kortizol hormonu yüksekliğinde neler olur?
Kortizol hormonu düzeyindeki yükselmeyi aşağıda sıraladığımız belirtilerle değerlendirebilirsiniz;
Göğüs, karın ve yüz bölgesinde hızlı kilo alımı ve buna rağmen kol ve bacakların ince kalması
Yuvarlak ve kızarık bir yüzün olması
Osteoporoz ( kemik erimesi )
Hipertansiyon ( yüksek tansiyon )
Ciltte ezilme ve morluk gibi değişimlerin olması
Kasların zayıflaması
Depresyon, anksiyete ve sinirlilik halleri
Sık tuvalet ihtiyacı ve sürekli artış gösteren susuzluk duygusu
Uzun süre boyunca vücutta aşırı kortizol olması, Cushing sendromu adı verilen bir hastalığa yol açabilmektedir Bu, bir takım ilaçların alınması ve adrenokortikotropik hormonu nedeniyle oluşabilmektedir
Kortizol hormonu yüksekliğinin önlenmesi;
Düzenli bir beslenme; Lif ve antioksidan yönünden zengin olan narenciyeler, yeşil veya siyah çay, yulaf, somon balığı ve yararlı yağların olduğu bir beslenme düzeni, kortizol düzeyinin dengelenmesinde etkili olmaktadır
Aşırı kahve tüketmemek, işlenmiş paketli besinleri yememek, alkol ve şekerli içeceklerden sakınmak, proteinli ve yağlı gıdaları fazla miktarda tüketmemek gibi noktalara günlük yaşantıda dikkat edilirse, kortizol yüksekliğinin tedavisinde büyük fayda sağlayacaktır
Stresle mücadele; Kişideki kronik stresin varlığı, hemen hemen her türlü sağlık sorunuyla bağlantılıdır Fazla stres insanı etkilemekte, vücuda kimyasal sinyaller yollayarak genel sağlığa tehdit oluşturmaktadır Stres kalp, damarlar, akciğer, sindirim sistemi, beyin ve bağışıklık sistemini ciddi biçimde etkilemektedir Çok daha sağlıklı bir yaşam sürmek istiyorsanız, stresten uzak kalmalı, derin nefes teknikleri uygulamalı, meditasyon veya sporla ilgilenebilirsiniz
Egzersizler yapın; Gerçekleştirilen araştırmalar, yapılan egzersizlerin hormonlar üzerinde pozitif etkisinin olduğunu göstermiştir Spor aktiviteleri yapmak, stresle mücadelede kolaylık sağlamakta ve sinir sistemine destek olmaktadır Yaşam tarzında sporu alışkanlık haline getirmiş olan kişilerin, stresle karşı karşıya kaldıklarında çok daha kolay baş edebildikleri bilinmektedir Kısaca, çok daha az stres için spor ve kaliteli uyku uyumanın önemi oldukça fazladır
Kortizol düşüklüğü nelere yol açar?
Kortizol hormonu düzeyinin düştüğünü aşağıda sıraladığımız belirtilerle değerlendirebilirsiniz;
Her zaman yorgunluk hissetmek
Bulantı ve kusma yaşamak
Kilo kaybının olması
Kaslarda zayıflama
Karın kısmında ağrı
Düşük kortizol seviyesi, Addison hastalığı yani böbrek üstü bezi yetmezliği olabilir Bu nadiren de olsa pek çok nedeni de bulunmaktadır Kişide semptomlarda başlangıç çok yavaş ilerlemekte, baş dönmesi, yorgunluk, kas zayıflığı, kilo kaybı yaşanması, deride koyulukların olması gibi belirtiler yaşanmaktadır
Kortizol düşüklüğünün önlenmesi;
Kişide kortizol düşüklüğü belirlendiyse, ağız yolu ile ilaç tedavisi verilebilmektedir Doktorlar, hastalarından kortizol düzeylerini kayıt altına almalarını isterler Kortizol hormonu takviyeleri ise, ciddi bir kortizol düşüklüğü varsa kullanılmalıdır Buna ancak doktorunuz onay verebilir Ayrıca, kortizol düşüklüğü doğal bazı yöntemlerin uygulanmasıyla ve düzenli bir yaşam sürmeyle de belirli bir düzeyde tutulabilmektedir
Kortizol düşüklüğünün tedavisinde doğal yöntemler;
Stres azaltan doğal yöntemler, düşük kortizol düzeyinin dengelenmesinde önemlidir Özellikle stres yönetimi, mental veya fiziksel stresi önlemek amacıyla yoga ve buna benzer aktiviteler yapmak, sevdiğiniz ve keyif aldığınız şeylerle uğraşmak stresi kontrol etme konusunda yardımcı olacaktır Anksiyete veya stres yüzünden yaşanan baş ağrılarında, aroma terapi yağları ile şakaklara ve başa masaj yaparak rahatlama sağlayabilirsiniz
Kişinin zaman yönetimini yapması, kaliteli bir uyku uyuması, sağlıklı bir beslenme alışkanlığı edinmesi, gece yatmadan evvel kafein içeren içecekler tüketmemesi, insan ilişkilerini sağlıklı bir şekilde kurmak, dikkat dağıtan etkenleri göz önünden kaldırmak, bir takım takviyeler almak, çevrenin temiz olmasını sağlamak gibi bir takım uygulamalarla yaşanan günlük stresi engelleyebilir, yaşam kalitesini arttırabilirsiniz
Kaynak: Bu yazı, mailcecomkortizolnedirkortizoldusukluguveyuksekliginedirhtml kaynak alınarak özgün olarak oluşturulmuştur