Konut fiyatları sarmış dört bir yanımızı. Baktığımız her yerde kira duruyor. Biz bunları düşünmek istemesek de, bize her şey maaşı hatırlatıyor.
Bu kadar melodik olsa keşke fakat barınma krizi büyüyor. Türkiye'nin tamamını saran fiyat artışlar kiraları ödenemeyecek boyuta sürüklüyor.
Konut fiyatlarındaki artış barınma krizini derinleştirirken, ne bu krizin bir nedeni konuşuluyor ne de tahlil aranıyor.
Uzun yıllardır inşaat ve emlak odaklı bir ekonomik modeli benimsenen Türkiye'de kiralar ve bedellerdeki artış akıl hudutlarını aşmış durumda. Milyonlarca insanın birebir anda birebir bahisten yakınması ise havada kalan bir mevzu oluyor.
Konut fiyatlarındaki artışın nedenlerinden biri, inşaat maliyetlerinde yükseliş olurken, maliyet artışında da en kıymetli neden kurdaki yükseliş. Böylece konutta üretimin azalması ile arz meseleleri yaşanıyor. TÜİK’in Yapı Müsaade İstatistikleri’ne bakıldığında ise 2021 yılında yapı ruhsatı verilen daire sayısı yüzde 27,8 oranında artarken, yapı kullanım müsaadesi verilen daire sayısı da yüzde 4,4 oranında artış gösteriyor. Bu artış ile konut arzındaki yavaşlama fiyatlardaki yükselişi açıklamaya yetmiyor.
Fiyat artışlarında en büyük etken özgür piyasa mı?
Kira konusunda hür piyasa, eşitsizliği derinleştiriyor. Kimi bölgelerde kullanılamaz halde olan konutlar dahi kiralık olarak sunuluyor. Yatırım maksatlı birden fazla konut sahibi olan şahıslar, kamusal bir düzenleme ya da kısıtlama olmadan fiyatları ile piyasayı yönlendirebiliyor. Böylelikle birtakım bölgelerde konut fiyatları 3 katına çıkarken, tarihte tahminen de birinci defa konut fiyatlarındaki artış dolardaki artışı solladı.
İngiltere merkezli Knight Frank emlak ajansı firması, 150 kentte 12 aylık konut fiyat artışlarını inceleyerek hazırladığı raporda, konut fiyatları en süratli İstanbul, İzmir ve Ankara arttı. 2021 yılının son çeyreğini kapsayan raporda, genelde ortalama yüzde 11 olurken, İstanbul’da konut fiyatları yüzde 63,2, İzmir’de yüzde 58,5 ve Ankara’da yüzde 55,9 oldu. Bu üç büyük kentte Birgün'den Nisa Küçük, Tolga Uğur ve Berkay Sağol haberine göre, bölüm temsilcileri ile görüşmelerde ortaya çıkan tablo barınma krizinin çok daha önemli boyutlara ulaşacağını gösteriyor.
Ankara'da son durum ne?
Artan kiralar, düşük gelirli kısmın yaşadığı bölgelerde vatandaşı daha semtlere taşınmaya mecbur bırakırken, Ankara Keçiören’de 26 yıllık emlakçı Erdal Taştan, semtteki kiraların astronomik bir halde arttığını söyledi. Semtte eski yıllarda çoğunlukla minimum fiyatla geçinen personel ailelerin yaşadığını belirtirken, kira artışlarının maaşlara oranla istikrarsız olduğunu, mecbur kalanların daha uygun kiraların olduğu kent merkezine çok uzak yerlere taşındığını hatta köylerine döndüklerini belirterek, Kent Hastanesi’nin semtte memurları artırdığını belirterek şöyle devam etti:
Kiracılar meskenlerinden çıkmak istemiyor lakin konut sahipleri ‘Tadilat yapacağım’ üzere mazeretlerle kiracıları meskenden çıkarıyor. Kiracılar bir sonraki kira devri için yüzde 30’lara kadar yapılacak artırıma razı olabiliyor lakin konut sahipleri yüzde 30’luk artırımlara bile razı olmuyor. Zira meskeni, yeni kiracıya daha yüksek bir fiyata kiralamak istiyor. Şu an 1+1’ler bin 500 TL’den başlıyor. Elimde insanın içinde yaşaması çok güç olan bir daire var ve bu meskenin aylık fiyatı bin 200 TL.
Mamak'ta emlakçı Özgür Han da kiraların iki yılda çok süratli yükseldiğini belirterek şunları söyledi:
Geçen sene 3+1 bir dairenin kirası ortalama bin TL’den başlıyordu artık ise birebir konutlar 2 bin TL’den başlıyor. Kira artışlarını karşılayamayanlar da çoğunlukla Boğaziçi, Akşemsettin üzere kent merkezine uzak mahallelere yöneliyor.
Batıkent’te 25 yıllık emlakçı Ali Fidan ise yapılan projelerle fiyatların denetimsiz bir formda arttığını söyledi ve şöyle konuştu:
Eski yıllarda bölgede, ekonomik geliri daha düşük olan beşerler yaşardı artık ise bölge orta üst sınıfın tercih ettiği bir yer haline geldi. Elvankent’e, Sincan’a taşınan beşerler var. Geçen sene 3+1 mesken kiraları ortalama bin 200 TL’den başlıyordu artık ise birebir meskenler 2 bin 500 TL’den başlıyor ve üst sonu yok. Ayrıyeten şu anda önemli bir kiralık mesken eza var. Her yıl bu devirde elimizde en az 10- 15 kiralık konut olurdu artık bir tane bile kiralık yok. Zira beşerler konutlardan çıkmak istemiyor.
İstanbul'da eski semtlerde yeni konutlar ateş pahası!
İstanbul’da evvelce kiraların daha uygun olduğu Kağıthane, Sultangazi, Zeytinburnu ve Ümraniye resmen uçuşa geçti. Yeni bir konuta taşınmak küçük bir servete mal olurken, eski kiracılar ile mesken sahipleri resmi kira artış oranı ile artırımda anlaşamıyor.
Kağıthane’de emlakçı Kemal Delibaş, metroya yakın meskenlerin kirasının 5 bin lira civarında olduğunu belirterek, şunları söyledi:
’Son 4 aydır piyasada istikrar yok. Bir konut sahibi yüksek oranda artırım yapıyor, sonra oburu duyuyor ve o da yapıyor.1+1 meskenler bin 500, 2+1 meskenler ise 2 bin 500 liradan başlıyor. Metroya yakın konutlarda ise fiyatlar daha da yüksek. Metroya 15-20 dakikalık yürüme aralığındaki yerlerde kiralar 4 bin lira düzeyinde. Daha da yakın yerlerde ise 5 bin lira bandında. Bu durum daha ne kadar sürer bilmiyorum lakin insanların alım gücü daha da azalacak üzere. İstanbul’u terk etmeyi düşünen kiracılar bile var.
Sultangazi’de emlakçı Alişan Şahin, kiraların mesken sahibi ve kiracıları karşı karşıya getirdiğini belirtti ve şöyle dedi:
2+1 konutlar 3000-3500 aralığında şu anda. Mesken sahibi ile kiracılar ortasındaki meseleler çoğaldı. Kiralık daire vermekte bile zorlanıyoruz. Ne yazık ki gidişat çok makus.
İstanbul’un en kalabalık ilçelerinden olan Zeytinburnu’nda emlakçı bir yetkili ise şunları söyledi:
1999 zelzelesi sonrası yapılan 2+1 binaların kira fiyatları 4 bin 500, 5 bin lira düzeyine kadar çıkabiliyor. Zelzeleden evvel yapılan, eski 2+1 konutların bile kiraları 3 bin 500 – 4 bin lira düzeyinde. 4 aydır konut piyasası bu türlü. Bugün 4 bine verilen bir konutu bir gün sonra 4 bin 250, hatta 4 bin 500’e bile kiralayabiliyorsunuz.
Kiralık konutlardaki fiyat artışının yüksek olduğu bir başka ilçe olan Ümraniye'de emlakçı Cem Abay, şunları anlattı:
Geçen gün 1+1 meskeni 2 bin TL’ye verdim. Enflasyonun yükselmeye başladığı geçen yılın sonundan beri fiyatlar artıyor. Bir öbür yandan, Ataşehir’deki finans merkezi nedeniyle talep canlı, herkes mesken arıyor.
Kadıköy’de yaşayan kiracı, ‘’Yaklaşık 2 yıl evvel İstanbul’a taşındım. 1+1 konut kiram 2 bin 800 liraydı. Konut sahibim daha bir yıl dolmadan kirayı 7 bin 500 liraya çıkarmak istedi. En son geçtiğimiz hafta konut sahibim ‘ben oturacağım’ dedi. Mesken sahibim daireleri olan varlıklı, Türkiye’de bile yaşamayan biri.’’ derken, Kağıthane’de oturan öbür bir kiracı ise ‘’Evim eski bir 2+1. 2 bin lira kira verirken, mesken sahibim artık 3 bin 500 lira istiyor. TÜFE ortalamasına nazaran artırım yapması gerektiğini söylediğimde ‘diğer konutlar şu kadara’ kiralanıyor diyor.’’ diye anlattı.
İzmir'de de durum farklı değil!
Yapılan araştırmalara nazaran İzmir’de yıllık kira artışı yüzde 78 olurken, birtakım semtlerde kira artırımları yüzde 100’ü geçti. İzmir’de evvelce kiraların görece uygun olduğu Buca, Konak ve Karşıyaka’nın birtakım mahallelerinde bile kiralarda yüzde 80’e varan artış görülüyor.
Üniversite öğrencilerinin yaşadığı Üçyol semtinde içi bakımsız olan konutların kiraları bile 2 bin TL’nin üstüne çıkmış durumdayken, İzmir Konak'ta bir emlakçı, “Geçen yıl bu fiyatlara mesken kiralayacağımızı söyleseler biz inanmazdık. Geçen yıl en fazla 1500 TL’ye kiralayacağımız doğalgazı olmayan, içi bakımsız 2+1 eski bir meskeni iki gün evvel 3 bin TL’ye kiraladık” dedi.
Karşıyaka’da merkezdeki mahalleler evvelki yıllarda da yüksek ortalamada olurken, dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde de durum birebir oldu. Bölgedeki emlakçı Oktay Terzi, “Karşıyaka’nın merkezinde bir minimum fiyat ölçüsüne kiralık mesken bulmak neredeyse imkansız. Beşerler kenar mahallelere göç etmeye başladı ancak bundan birkaç yıl öncesine kadar çalışanların ve dar gelirli insanların yaşadığı mahallelerde de kiralar iç açıcı değil. Ben 30 yıllık emlakçıyım kendim şu anda konut bulamıyorum. Oturduğum konuta 4 bin TL’den fazla kira ödüyorum ve şu anda evimden çıkacağım.” dedi.
Buca’da bir emlakçı ise, “Eskiden dar gelirli insanların mesken kiralamak için baktığı birinci ilçe Buca olurdu. Burada her mahallede rahatça mesken bulunabilirdi lakin o günler artık geçti ve bu sırf 6 ay üzere bir müddette oldu. Mesken sahipleri kiracılarına TÜFE oranından daha fazla artırım yapmak istiyor ve çeşitli mazeretlerle onları konutlardan çıkarmaya çalışıyor” ifadelerini kullandı.
Buca’da yaşayan bir kiracı, “Pandemiden evvel bir kişi ‘2 bin TL’ye mesken kiraladım’ deyince herkes çok kıymetli, lüks gözüyle bakıyordu. Bu fiyat aralığındaki meskenler o vakit 3+1 ve doğalgazlıydı. Artık 2 bin TL civarında bulduğumuz meskenler ya kot ya merkeze uzak ya da ısınma sorunu var.” derken, Karşıyaka’da konut arayan bir kişi de, “Ev sahibim ‘ekonomik kriz bizi de etkiliyor ve gereksinimim var’ diyerek konutu satma kararı aldı. Mevcut şartta meskenler hem merkezden uzak hem de kiralar epeyce yüksek, aidatlar da eforu. Mesken ararken uygunluğuna bakıyorum ısıtmalı aramak lüks.” diye konuştu.