Ülkemizde geniş bir araştırma yapılmamıştır fakat Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir araştırmada
her on Amerikalı’dan birinde normal konuşmayı anlamayı engelleyecek kadar işitme kaybı olduğu
bulunmuştur.
“Yüksek sese maruz kalmak” en sık karşılaşılan sebeptir.
“Gürültü” gerçekten kulaklarıma hasar verebilir mi ?
Evet, gürültü tehlikeli olabilir. Yeteri kadar yüksek ve uzun süreli olursa, işitmenize zarar verebilir.
Gürültünün sebep olduğu hasar, sinir tipi işitme kaybı olarak adlandırılır; birçok sebep bu tip işitme
kaybına yol açabilir ama gürültü kaynaklı olanın önemli bir ayrıcalığı vardır-ilerlemesi durdurulabilir veya
olmadan tamamen önlenebilir.
Kulaklarımı alıştırabilir miyim ?
Hayır. Şayet hep gürültüde büyüdüğünüz için buna alıştığınızı zannediyorsanız bu yanlıştır. Gürültü
işitmenizi azaltmıştır ve hiç bir ilaç, operasyon veya işitme cihazı gürültünün kulağınızda yaptığı hasarı
tam olarak düzeltemez.
Kulak Nasıl Çalışır ?
Kulak dış, orta ve iç olmak üzere başlıca üç bölümden oluşmuştur. Dış kulak, kulak kepçesi ve dış kulak
yolundan meydana gelmiştir. Kulak zarı, dış kulak ile orta kulağı birbirinden ayırır. Orta kulaktaki üç
küçük kemikçik ses dalgalarının iç kulağa iletilmesini sağlarlar. İç kulakta işitme siniri başlar ve sesi
beyine taşır.
Her türlü ses kaynağı, havaya ses dalgaları veya titreşimleri gönderir. Bunlar dış kulak yolundan geçerek
kulak zarınıza çarpar ve zarınızı titreştirir. Titreşimler orta kulaktaki kemikçikler aracılığıyla iç kulağa,
işitme sinirine iletilirler.
Burada titreşimler, sinir uyarılarına dönüşür ve beyinde ilgili bölgeye gönderilir. Beyin, sesi “müzik, kapı
çarpması, insan sesi” şeklinde ayırarak yorumlar.
Gürültü çok şiddetli olursa iç kulaktaki sinir hücrelerini öldürmeye başlar. Gürültüye daha uzun süre
maruz kalındıkça daha fazla işitme siniri hasar görür. İşitme sinirinizde sinir sayısı düştükçe de işitmeniz
azalır. Ölü sinir hücrelerini hayata döndürmek mümkün değildir; hasar kalıcıdır.
Gürültünün zararlı olduğunu nasıl bilebilirim ?
İnsanların gürültüye karşı hassasiyetleri değişir. Genel olarak şu şartlarda gürültü kulağınıza zarar
verebilir:
kendinizi duymak için bağırmak zorunda kalıyorsanız
gürültü kulağınızda ağrı oluşturuyorsa
kulak çınlamanız oluyorsa
gürültüye maruz kaldıktan sonra birkaç saat hafif sağır gibi oluyorsanız.
Ses, bilimsel olarak iki türlü ölçülebilir. Sesin yoğunluk veya şiddeti ki desibel cinsinden ifade edilir.
Frekans, sesin saniyedeki titreşim sayısıdır. Ses, alçak frekanslarda kalın (pes), yüksek frekanslarda
ince (tiz) duyulur.
Sesin frekansının benim işitme kaybımla ilgisi nedir?
Frekans saniyedeki titreşim olarak ifade edilir. İşitmenin en iyi seviyede olduğu çocuklar, saniyede 20 ile
20.000 titreşim arasındaki sesleri duyabilirler.
İnsan sesi 300 ile 4000 frekans arasındadır ve insanlar bu aradaki sesleri diğerlerinden daha iyi duyarlar.
İşitme kaybı başladığında ilk önce yüksek frekanslarda duyma azalır işte bu sebepledir ki kişiler ince
sesli bayan ve çocukların seslerini duymada zorlanırlar.
Yüksek frekanslardaki kayıp, sesin yapısını da bozabilir; bu yüzden kişiler işitse bile işittiklerini tam olarak
anlamakta zorluk çekerler. İşitme kaybı olanlar çoğunlukla birbirine benzeyen sesleri ayırdetmede
zorlanırlar.
Desibel Nedir ?
Sesin şiddeti desibel (dB) cinsinden ölçülür. 0 desibel insan kulağının işitebileceği en düşük ses olarak
kabul edilir. 180 dB ise roketin fırlatılış anında çıkardığı ses olarak ölçülür.
Desibeller logaritmik olarak artar ve azalır. Bu şu anlama gelir. 20 dB, 10 dB’den 10 kat daha şiddetlidir.
30 dB, 10 desibelden 100 kat daha şiddetlidir.
Yaklaşık ses örnek seviyesi (dB)
0 İnsan kulağının duyabileceği en düşük ses
30 Fısıltı, sessiz konuşma
60 Normal konuşma, dikiş makinası, daktilo
90 Ağır vasıta trafiği, günlük maksimum insan 8 saat maruz kalmalıdır (insanların % 90*nı bununla
korunabilir)
100 Elektrikli testere, asfalt delme makinası, (korunmasız olarak günde iki saat maruz kalınabilir)
115 Yüksek sesli roket veya rock konserleri (günde maksimum 15 dakika maruz kalınabilir)
140 Silah sesi, jet motoru, (korunmasız kulaklarda ağrı oluşturur. Kulak korunmadan bu sese izin
verilmemelidir)
Desibeller kulağımı etkilemeden ne kadar yüksek olabilir ?
Uzmanlar 85 desibel üzerindeki sese sürekli maruz kalmanın tehlikeli olabileceğinde anlaşmışlardır.
Duyduğum sesin süresinin, işitmemi etkileme tehlikesi ile bir ilgisi var mıdır ?
Kesinlikle vardır. Yüksek şiddette sese ne kadar uzun süre maruz kalırsanız, işitmenizde o kadar fazla
hasar oluşur.
Aynı zamanda ses kaynağına ne kadar yakın olursanız sesin şiddeti o kadar fazladır.
Her silah sesi, yakındaki kişilerin işitmesinde hasar meydana getirebilir. Uzun namlulu silahlar ve top
daha şiddetli ses çıkardıkları için en kötüleridir. Fakat oyuncak silahlar bile eğer yakınsanız işitmenizde
hasar meydana getirebilir.
Son zamanlarda gençlerde yapılan araştırmalar önemli ölçüde alarm vermektedir. Çok gürültülü diskolar
ve kulaklıklarla yüksek sesli müzik dinlemek bunun sorumlusu olabilir.
Gürültü, işitmemin dışında daha fazla bir zarar verebilir mi ?
Gürültüye maruz kalındıktan sonra ortaya çıkan kulak çınlaması çoğunlukla kalıcıdır. Bazı kişilerin,
yüksek ses karşısında endişe ve hassasiyeti artabilir, nabız ve kan basıncında artış olabilir veya mide
asit salgısında artış görülebilir.
Yüksek gürültü ayrıca iş ortamında dikkati dağıtarak verimi düşürebilir.
İşitme koruyucular kullanmalı mıyım ?
Şayet çok gürültülü bir ortamda çalışıyorsanız, işitme koruyucuları kullanmalısınız. Ayrıca çok gürültülü
bir alet veya silah kullanırken de kullanmalısınız.
İşyerinde günde sekiz saatten fazla 85dB veya yukarısında gürültüye izin verilmemelidir. Çalıştığınız
yerde ortalama ses şiddeti sekiz saat süre ile 90 dB’den yüksek ise işitme koruyucuları kullanmalısınız.
İşitme koruyucuları neledir ve ne kadar etkilidir ?
Bu koruyucular zara ulaşan sesin şiddetini azaltmaya yararlar. İki türde karşımıza çıkarlar: kulak tıkaçları
ve kulaklıklar.
Kulak tıkaçları dış kulak yoluna takılan ve sesin şiddetini önleyen tıkaçlardır. Bunların etkili olabilmesi için
kulak yolunu tam tıkamaları gerekir. Çeşitli boyutlarda satılmaktadır. Kullanırken temiz olmalarına ve dış
kulak yolunu tahriş etmemelerine titizlik gösterilmelidir.
Kulaklıklar bütün kulağı kapar ve bir bant ile iki kulaklık birbirine bağlıdır. Etkili olması için kulak kepçesini
sıkıca kapatması gerekir.
Tam uygulanan kulak tıkaçları ve kulaklıklar sesin şiddetini 15 ile 30dB kadar azaltır. İkisi birbirine eşit
etkili olsa da kulak tıkaçları düşük frekanslarda daha fazla, kulaklıklar yüksek frekanslarda daha fazla
etkilidirler.
Beraber kullanıldıklarında ek olarak 10-15dB daha fazla koruma sağlarlar. Gürültü 105dB’den yüksekse
beraber kullanımları önerilir.
Niçin kulaklarımı sadece pamuk ile kapatamam ?
Kulak kanalına sokulan basit pamuk ve kağıtlar sesi çok etkili önleyemezler sadece 7dB kadar şiddeti
azaltırlar.
İşitme koruyucularının genel problemleri nelerdir?
Bu tür işitme koruyucusu kullanan işçilerin zorunlu korunma seviyesinin yarısından daha azı ile
korundukları saptanmıştır. Bunun sebebi koruyucuların uygun ve sürekli kullanılmamalarıdır.
Sekiz saat devamlı kullanıldığında 30dB koruma getiren koruyucular mesela sadece bir saat
takılmazlarsa koruyuculukları 9dB’e düşmektedir.
Bunlara ek olarak, gürültüye maruz kalma, birikim yapar. Evde veya oyunda karşılaşılan gürültü de
günlük limite eklenmelidir. İşyerinde maksimum günlük doza ulaşılmışsa sonradan gürültülü bir ortamda
bulunmak veya yüksek sesli müzik dinlemek güvenlik limitini geçmeye sebep olur.
İşitme koruyucular kullanırken diğer insanları veya makinelerin sesini işitebilir miyim ?
Güneş gözlükleri nasıl görüşü daha kolaylaştırırsa, işitme koruyucular da etraftaki gürültüye rağmen
konuşmaların daha net anlaşılmasına yardımcı olurlar. Gürültü olmayan bir ortamda bile işitme koruyucu
kullanan kişiler normal bir konuşmayı duyabilirler.
İşitme kaybı ve dil problemi olan kişilerde, işitme koruyucular önemli etki yaratmazlar ki zaten bu kişiler
işitmelerinin daha fazla bozulmaması için koruyucu kullanmalıdırlar.
Bazen işitme koruyucu kullanan işçilerin makinenin bozuk ses çıkardığını duymadıkları iddia edilir, fakat
işçiler bir süre sonra buna alışırlar ve ses değişikliğini farkederler.
Şayet işitmem hasar görmüşse ne olabilir ? Ne yapabilirim ?
İşitme kaybı, genellikle yıllar içerisinde gelişir. Ağrısız ve yavaş yavaş olduğu için farkına
varmayabilirsiniz. Uzun süre yüksek sese maruz kalmayla ortaya çıkan çınlama sesini farkedebilirsiniz.
Özellikle gürültülü ortamlarda insanların ne dediğini anlamayabilirsiniz. Bu durum yüksek frekans işitme
kaybının başlangıcı olabilir ve işitme testinizin yapılması gerekir.
Bazen bu durumlara sadece bir kulak kiri veya kulak iltihabı yol açar ve kolayca tedavi edilebilir. Fakat
gürültünün yol açtığı işitme kaybı da olabilir. Bu durum kalıcı olduğu için tedbirin elden bırakılmaması
gerekir. İşitme kaybınızdan şüphe ettiğinizde kulak burun boğaz hekimine başvurunuz. Doktorunuz
işitme probleminizi ortaya koyacak ve en iyi tedavi yöntemini önerecektir.
