Kulak zarı, kulak kanalının içerisinde bulunan dış kulak yolu ile orta kulağı ayıran ince bir dokudur. Kulak zarı delinmesinin en önemli nedenlerinden biri enfeksiyondur. Özellikle çocuklarda kulaklarda meydana gelen enfeksiyonların kulak zarını delme olasılığı yüksektir. Kulak eğer enfeksiyon kaparsa kulak içinde iltihap ve benzeri sıvılar birikir ve bu durum da kulak zarına basınç yapar. Eğer bu basınç miktarı artarsa o zaman kulak delinebilir. Kulak delinmesine sebep olan bir diğer durum basınçtır. Kulak zarının arka tarafındaki vücut basıncı ile ön tarafındaki kulak basıncının eşit olması gerekmektedir. Bu basınç eşitliğindeki ani değişimler kulak zarının delinmesine neden olabilir. Bu ani basınç değişiklikleri; uçak yolculukları, su dalışı sporları ve kara yolculuklarındaki ani rakım değişikliklerinde ortaya çıkabilir. Yaralanmalar ve darbeler de kulak zarı delinmesine sebep olabilecek önemli durumlardır. Kulağa aşırı fiziksel etki uygulanması kulak zarına zarar verebilir. Çarpma ve darbeler, kafa kemiği kırıklıkları, pamuklu çubuk gibi cisimlerin dış kulak yolundan içeri fazla sokulması ve kulak için zararlı olacak sıvıların kulak içine girmesi ve çok gürültülü ortamlarda bulunmak kulak zarının delinmesine neden olabilecek durumlardır. Bunların dışında bazı kişilerde kulak zarının delik olması doğuştan da olabilir.
Kulak zarının delinmesi belirtileri şu şekildedir;
- Tamamen ve kısmi işitme kaybı
- Kulakta çınlama ve uğultu hissedilmesi
- Kulakta oluşan ağrı
- Kulaktan su, iltihap ve kan ile karışmış sıvı akıntı meydana gelmesi
- Kulak delinmesi önemli olduğu durumlarda yaşanan baş dönmeleri
Kişiler bu belirtiler çok rahatsız edici olmadığı zaman durumu önemsemeyebilir ancak dikkate alınmadığı durumlarda enfeksiyona bağlı işitme kaybı yaşanabilir o yüzden bu belirtileri yaşayan herkes mutlaka uzman bir KBB doktoruna başvurmalıdırlar.
Kulak Zarı Delinmesinin Tedavisi
Kulakta zarında oluşan delinmelerin çoğu birkaç hafta içerisinde kendi kendine iyileşir. Ancak bazı delinmelerde kulak zarı kendini onaramaz ve delinme kalıcı olabilir. Kulak zarı en az 6 hafta içinde kendi kendini onaramazsa o zaman cerrahi bir müdahale gerekebilir.
Kulakta fazla akıntı varsa doktorunuz önce bu kulak kanalını temizler. Otoskop denilen ışıklı aletle kulağın içine bakılır. Kulakta bir delik veya yırtık varsa, yapılan bu muayene sırasında görülebilir. İşitmeyi ölçmek için de odyometri testi istenebilir. Bu testte hasta kulaklık yardımıyla farklı frekanslarda sesler dinler ve sesleri her duyduğunda elindeki butona basar. Tedaviler öncelikle kulakta oluşan ağrıyı azaltmak ve iltihap riskini ortadan kaldırmaya yönelik uygulanır. Bunun için öncelikle ilaç tedavisi uygulanır bunun yanı sıra aynı zamanda sıcak ve kuru bir bezi günde birkaç defa kulağa uygulamak önerilir. Kulak enfeksiyonunun tedavisi ya da önlenmesi için antibiyotik kullanmak gerekebilir. Antibiyotikler; kulak zarının delinmesine yol açan kulak içi enfeksiyonları iyileştirmesinin yanı sıra kulak zarının delinmesi sonucu yaralanma ile birlikte gelme riski bulunan enfeksiyonları önler. Eğer delinme ağrıya neden oluyorsa ayrıca ağrı kesici de kullanılması uygun görülür. Ancak bu tedavilerden sonra kapanmayan kulak zarı deliklerine cerrahi müdahaleye ihtiyaç duyulur.
Kulak Zarı Delinmesi Ameliyatı
Cerrahi müdahalelerle kulak zarının delinmesinin iyileşmesi amacıyla zar bir doku ile kaplanarak delinme kapatılır ve hastanın işitme kaybında oluşabilecek ilerlemenin önlenmesi sağlanır. Kulak zarı delinmesinde cerrahi müdahalelerde “Timpanoplasti” ve “Miringoplasti” olmak üzere iki teknik uygulanmaktadır. Kulak zarı yırtığının boyutu, yırtığın bulunduğu yer, kulak kanalının yapısı, hastanın durumu ve cerrahi işlem esnasında mastoid kemiğine müdahale edilip edilmeyeceği ameliyatı etkilemektedir.
Timpanoplasti tekniğiyle uygulanan ameliyatlarda kulak zarı ve orta kulaktaki işitme sistemi onarılır. Timpanoplasti, kulak kanalının içinden, kulak arkasından ya da kulak kepçesinin ön kısmından gerçekleştirilen kesiler ile yapılır. Kulak zarı yırtılmasında yapılacak onarım için kulak kanalı içinden ya da kulak kepçesinin ön kısmından kesi gerçekleştirilir. Mastoid kemiğine de işlem yapılacak ise kulağın arka kısmından kesi yapılarak operasyon gerçekleştirilir. Kemik içindeki iltihap da temizlenir. Yırtılan ya da delinen kulak zarının onarımı için kullanılan doku genellikle şakak adelesinin kılıfından elde edilir. Doku onarımı için gerekli işlemlerden geçirilmiş kıkırdak ya da kulak zarı parçalarına benzer hazır materyaller kullanılmaktadır. İşlem sırasında genellikle hastanın kendi dokuları kullanılmaktadır. Ameliyat, hastanın durumuna göre konu kesinleşerek operasyon ona göre şekillenir. Sadece kulak zarındaki deliğin onarılması, mastoid kemik içine ilerlemiş iltihabın temizlenmesi, zar onarımı ile birlikte orta kulaktaki ses iletimini sağlayan kemikçik sisteminin onarılması, ya da bu durumların tamamını içerecek şeklinde yapılabilmektedir.
Bir diğer teknik miringoplasti ameliyatıdır. Bu operasyona kulak zarının kendini 6 hafta içinde onarmadığı ve yapılan tedavilere olumlu yanıt verilmediği zaman başvurulur. Miringoplasti ameliyatı yama işlemidir. Kulak zarında oluşan küçük yırtık ya da deliklerin doku ile kapatılmasıyla gerçekleşen bir cerrahi müdahaledir. Kulak kemikçiklerinde bir sorun olmaması ve kulak içinde iltihabın olmaması bu ameliyat için çok önemlidir. Yama işlemi, kulak zarına koyuluş şekline göre underlay ve overlay gibi tekniklerle yapılır. Kulak zarında olan deliği kapatmak için kulak kıkırdağı, kıkırdağı saran zar ya da ikisi birlikte yama için kullanılabilir. Ayrıca yama için kulağın arka kısmında bulunan çiğneme kası zarından da faydalanılabilir. Bu ameliyat kulak arkasından ya da kulağın içerisinden olmak üzere iki şekilde yapılabilir. Kulağın içerisinden yapılacak olan işlem için kulak zarında oluşan deliğin büyük olmaması ve kulak kanalının geniş olması önemlidir. Kulak zarına yapılan yama yaklaşık 2 ila 3 hafta içerisinde iyileşir ve kulak zarı ile bütünleşir.
Ameliyat öncesi dönemde hastalar kulağına su kaçırmamaya özen göstermelidir. Ameliyat gününe kadar hastalar kulağına su kaçırmamalı ve kulak temizlemesiyle uğraşmamalıdır. Bu süreçte duş alırken de tampon kullanması önerilir.
Ameliyat lokal ve genel anestezi şeklinde yapılmaktadır. Bu da kişinin durumuna göre farklılık gösterir. Yaklaşık 1-2 saat süren bir ameliyattır. Ameliyattan sonra hasta bir veya iki gün içerisinde hastaneden taburcu edilmektedir. Bu ameliyatta herhangi bir yaş sınırı olmamakla birlikte doğuştan gelen kulak zarı delinmelerinde gelişim devam ettiği için 12-14 yaşına kadar beklenmesi daha uygundur. Ancak basit olarak gerçekleştirilen kulak zarı ve kıkırdak ameliyatlarında böyle bir durum söz konusu değildir yani her yaşta yapılabilir. Hastanın normal hayatına devam etme süresi ise 2-4 gün arasındadır. Ameliyat sonrası hafif ağrı olabilir. Bunun için ağrı kesici ilaçlar verilmektedir. İşitmenin tam olarak düzelebilmesi için ortalama 6 ay beklenmesi gerekir. Orta kulakta şişen mukozanın eski haline gelmesi, kanın emilmesi ve yerleştirilen yamanın uyum sağlaması için zamana ihtiyaç duyulmaktadır. Tam iyileşme ise özellikle tedavi ve cerrahi müdahaleden sonra genellikle sekiz hafta içerisinde gerçekleşebilmektedir. Yırtılan kulak zarının kapatılması işleminden sonra zarın üst kısmına kanamayı durdurması ve grefti sabitlemesi için spongostan ya da benzeri materyaller yerleştirilir ancak yerleştirilen materyallerin alınmasına gerek yoktur çünkü sıvılaşarak erimektedir. Kullanılan materyaller kanla karışır ve dış kulaktan çıkabilmektedir. O yüzden bu süreçte kulakta akıntı olması normal karşılanmaktadır. Ameliyat sonrasında kulağı enfeksiyondan korumak için bir süre su kaçırılmaması için sudan uzak durulması gerekir. Doktorun uygun gördüğü antibiyotik ve kortizon içerikli damlaları düzenli kullanılması gerekmektedir. Hasta ameliyattan 3 saat sonra yemek yiyebilmektedir ancak katı olmayan sıvı gıdalar tüketilmelidir. Kulak zarı ameliyatı, kulak kepçesinin arka kısmından yapılmış ise cerrahi işlem sonrasında o bölgeye baskılı pansuman yapılabilir. Bu süreçte 14-21 gün boyunca her 5-6 günde bir pansuman yapılması gerekmektedir.
Ameliyat sonrası ilk bir ay kulağı darbelerden korumak gerekir ve uçak yolculuğu yapılmaması gerekir. Orta kulak ve kulak arkasındaki kan basıncını ve kulak arkasındaki ödemi azaltmak amacıyla ameliyat sonrası ilk bir hafta hastalara yastıklarını yükselterek yatmaları önerilir. Hapşırırken ağız kapalı tutulmamalıdır. Öksürük olmaması gerekmekte olduğu zaman da ilaç alınmalıdır. Ameliyattan sonraki 8 hafta boyunca dalış, yüzme ve su kayağı gibi sporlar yapılmamalı ve ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır. Kabızlık durumları kulağı olumsuz etkileyeceği için bu dönemde bol su içmeli ve lif içerikli besinler tüketilmelidir. Ameliyattan bir hafta sonra dikişler alınır. Ameliyat olan hastaların enfeksiyon oluşmaması için ilk ay sonrasında küpe ve piercing kullanımı önerilir. Yine bu süreçte hastanın yüksek sesli ortamlardan uzak durması gerekmektedir. Kulak zarı ameliyat sonrası 14 gün iyi korunmalı ve su kaçırılmamalıdır. Baş bölgesine su gelmeyecek şekilde duş alınmalıdır. Bu süreçten sonra ilk 2 ay kulak tamponu kullanarak duş alınması gerekmektedir. Ameliyat yapılan kulağa çok sıcak ya da çok soğuk temasından kaçınılmalı ve duş alırken ılık su tercih edilmelidir. Alkol ve tütün ürünlerinden de uzak durulması gerekmektedir. Sigara iyileşme hızını düşüren ve üst solunum yollarını baskı altına alan bir madde olduğu için ameliyattan sonra en az 1 ay süresince kullanılmaması gerekir. Ameliyat sonrasında kulak zarına zarar verebileceği için kulak ovalamasından da kaçınılmalıdır. Buhar banyosu ve solaryum gibi durumlar doktora danışılıp yapılmasında fayda vardır.
