Kurtuluş Savaşında Guney Cephesi
Kurtuluş Savaşında Cepheler
Kurtuluş Savaşında Cephesinde Yapılan Mucadeleler
TurkFransız Cephesi veya Guney Cephesi Kurtuluş Savaşı Milli kuvvetlerin Fransız lejoner birliklerine (Fransız, Cezair ve Ermeni Askerlerinden oluşan) karşı verdikleri savaşı kapsamaktadır
Gecmişi
SykesPicot Antlaşması'na gore Fransa'nın kontrol alanıdır
Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İngilizler Antep, Maraş ve Urfa'yı; Fransızlar da Adana, Mersin ve Osmaniye'yi işgal etmişlerdi
15 Eylul 1920'de iki ulke arasında yapılan bir anlaşmayla, ortadoğu bolgesi'ni aralarında manda yonetimleri altında paylaşılırken, Antep, Maraş ve Urfa da İngilizlerden Fransızlara gecmiştir Fransızlar, 30 Ekim 1920'de Maraş ve Urfa'yı 5 Kasım 1920'de Antep'i İngilizlerden devralmışlardır
Birinci Dunya Savaşı, İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya devletleri arasında gizli antlaşmalar yapılmıştır Fransızlar SykesPicot Antlaşması ile Suriye ’den başka butun Guney Anadolu ’yu alacaklardı Boylece Anadolu ’da, İskenderun ve Mersin limanları ile Ergani bakır madenleri ve Kilikya (Cukurova) pamuk tarlaları Fransızlar ’a bırakılıyordu Fakat, İngilizler Musul petrollerini ellerinden kacırmak niyetinde değillerdi Bunun icin işgal edecekleri Antep, Maraş ve Urfa illerini koz olarak tutmak kararı ile yaptıkları sozleşmenin uygulanması yonunde harekete gectiler
Fransa ile İngiltere 15 Eylul 1919 ’da ikili bir antlaşma yaparak Ortadoğu ’yu nasıl paylaşacaklarını belirlediler Irak ve Filistin İngiliz Mandası, Suriye, Lubnan da Fransız Mandası altına sokuldu Antep, Maraş, Urfa da el değiştirerek Fransa ’ya gecti İngiltere işgal ettikleri yerler ile Cukurova ’yı Fransızlar ’a bırakarak aralarındaki anlaşmaya ters hareketle Musul bolgesini (Petrol Bolgesi) işgal ettiler Musul bolgesinin işgali, Fransızlarla aralarının acılmasına sebep oldu
Koloni olarak tasarladiklari yerlere Suriye ve Mısır ’dan getirdikleri Ermenileri yerleştirmeye başladılar Ermenilerin bu bolgede orgutlenerek Fransaya bağlı bir koloni yaratma amacını gormektedirler Bu devletin ismi Kilikya Devleti olarak adlandırılmaktaydı
Catışmalar
Sutcu İmam'ın Fransız Askerine Kurşunu attığı an
Ermeni lejyonerleri
9 Şubat 1921'de Antep'in teslimiyle Fransız Ordusuna esir duşen Turkler
Maraş Savunması
Fransız işgalinin İngiliz işgalinden daha katı olması, Ermenilerle işbirliği yapılması ve bunların yaptığı zulumlere goz yumulması bolgede Fransızlara karşı sert bir tepkinin doğmasına yol acmıştır Bu tepki uzerine Fransızlar, Ocak 1920'de Maraş'taki asker sayılarını arttırmışlardır
Getirilen bu yeni birlikler daha yolda iken yapılan saldırılarla yıpratılmaya başlanmıştı Kentte kalabilmek icin kuvvetlerini devamlı olarak takviye eden Fransızlar, halkın tahammul edemeyeceği taktiğe başvurmaya başlamışlardır Kaledeki Turk Bayrağı'nı indirmeleri, sokaklarda kadınlara yaptıkları sapıklıkları ve sucsuz kişileri oldurmeleri tepkileri arttırmıştır
Rıdvan Hoca'nınkalesinde bayrağı dalgalanmayan ulkede cuma namazı kılınamazsozleri halkı Fransızlara karşı toplu isyana sevk etmiştir Buyuk bir kent savaşı başlatan Turk halkı elinde yeterince cephane olmamasına rağmen, modern silahlarla donatılmış Fransız birliklerine karşı kahramanca carpışmıştır Mustafa Kemal Paşa'nın yayınladığı bir bildiri ile de moral bulmuşlardır Suriye'de de saldırılara maruz kalan Fransızlar, zor durumda kalmışlar ve İngilizler aracılığıyla Temsil Heyeti'ne muracaat etmişlerdir Mustafa Kemal Paşa verdiği cevapta Fransız birliklerinin işgal ettikleri yerleri boşaltmalarınıistemiş ve diğer Fransız işgal bolgelerindeki halkı da isyana sevk etmiştir Bu sırada Maraş'ı terketmeye karar veren Fransızlar 11 Şubat 1920'de şehri boşaltmışlardır
Urfa Savunması
Guneyde Fransızlara karşı başarılı savaşların yapıldığı Urfa'dır Ekim 1919'da İngilizlerden sonra Urfa'ya giren Fransızlar burada da Maraş'takine benzer uygulamalarda bulunmuşlardır Bununla yetinmeyerek, Haclı Seferleri sırasında kurulun Urfa Haclı Kontluğu'na kadar geriye giden bir takım haklar ileri surmuşlerdir
Ali Saip Bey'in jandarma komutanı olarak atanmasından sonra yapılan calışmalarla 3 bin kişilik bir kuvvet meydana getirildi Hacı Mustafa Hacıkamiloğlu başkanlığında oluşturulan Kuvai Milliye ordusu 7 Şubat 1920'de şehirdeki Fransız komutana bir ultimatom vererek 24 saat icinde Urfa'yı boşaltmalarını istedi Fransız komutanın zaman kazanmaya yonelik cevabı ve devreye İngilizleri sokarak Osmanlı Hukumetine baskı yapmaya kalkışmaları uzerine 89 Şubat gecesi Fransızlara karşı taarruza gecildi Carpışmalar 10 Nisan'a kadar devam etti Bu tarihte Fransızlar, birliklerinin yarısını kaybetmiş olarak Urfa'yı terk ettiler
Maraş ve Urfa'da yapılan kent savaşlarıyla Fransızların yenilgiye uğratılması bolge halkına moral vermiştir Ermeni faaliyetlerinin en yoğun olarak gorulduğu Antep'te de Fransızların Ermenileri kullanmaları,Akyol Cami'ndeki Turk Bayrağını indirmeleri ve kadınların carşaflarına saldırmaları halkı Fransızlara karşı savaşmaya yoneltmiştir Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Cemiyetinin şubesinin acılması, Usteğmen Salih'in Şahintakma adıyla buraya gonderilmesi ve buradaki Kuvai Milliye Komutanlığı'na atanması tepkiyi orgutlu hale getirmiştir
Maraş'ta savaşan Fransız birliklerine yardıma giden askerlerin yol uzerindeki koylerde halka kotu davranmaları ve mallarını yağmalamaları uzerine halk, kendilerinden silah ve sayıca cok ustun olan Fransız ve Ermenilere karşı saldırıya gecti Bu arada Mart 1920'de Antep'e karşı buyuk bir saldırı başlatan Fransızlara karşı Şahin Bey savaşmış ve şehit olmuştur Şahin Bey'den sonra bolgeye Kılıc Ali Bey gonderilmiştir Antep halkı 1921 yılına kadar kentini savunmuştur Bu arada Fransızlardan gelen teklif uzerine kısa sureli bir ateşkes yapılmış fakat bu ateşkes yine Fransızlar tarafından bozulmuştur Tekrar başlayan savaşta bolge halkı direnmeye devam etmiştir bu direniş TBMM tarafından Antep'e GAZİunvanı verilmiştir
Adana ve Pozantı
Fransızlara karşı guneyde savaşılan başka bir yer de AdanaPozantı bolgesidir Fransızların Maraş, Urfa ve Antep'teki uygulamaları buralarda da gorulmuştur Bolgede Ermenilerle işbirliği yapmanın Turklerin tepkisini cektiğini onemsemeyen Fransızlar, burada Ermeni cetelerinin koyleri basmalarına da goz yummuştur Halkın, Ermeni ve Fransız baskısı sonucu Toroslara cekilmesini fırsat bilen Fransız askerleri Pozantı'ya kadar ilerlemişlerdir Burada Kuvayı Milliye ile zorlu carpışmalar agirişen Fransız birliklerine ağır kayıplar verdirilmiştir Fransızlar Turk direnişini kırmak icin bir binbaşı komutasında yeni bir birlik bolgeye sevk etmiştir Bu binbaşı, kendisini ceviren Kuvayı Milliye birliklerinin cemberini kırmayı başarmışsa da, koylulere esir duşmuş ve Kuvayı Milliye'ye teslim edilmiştir (28 Mart 1920) Bu bolgede Fransızlarla direniş Ankara Anlaşmasına kadar devam etmiştir
Mondros Ateşkes Andlaşması ’nın koşullarına aykırı olarakkaynak belirtilmeli İngilizler Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Maraş ve Urfa ’yı işgal ettiler Fransızlar ise Adana, Mersin ve Osmaniye ’yi işgal ettiler
* Ermeni saldırılarına karşı başlayan direniş hareketlerine, Sivas Kongresi ’nde bu yore icin Kuvayı Milliye kurulmasına karar verilerek, halkın da katılımı sağlanmıştır
* Maraş ’ta, Sutcu İmam ’ın onderliğini yaptığı mucadeleye tum Maraş halkı katıldı Maraş ’ta tutunamayan duşman şehri terk etmek zorunda kaldı (12 Şubat 1920) Maraş adı TBMM kararı ile 1973 ’te Kahramanmaraş olarak değiştirildi
* Antep halkı 1 Nisan 1920 ’de Fransızlara karşı ayaklandı Teğmen Mehmet Sait ’in ‘Şahin ’ takma adıyla Kuvayı Milliye Komutanlığına atanması halkı daha da orgutlu bir guc haline getirdi Hicbir yerden yardım alamayan Anteplilerin Fransızlara karşı direnişi yaklaşık 1 yıl surdu Antep şehri, tum olanaksızlıkları yaşadıktan ve altı bin şehit verdikten sonra onurundan taviz vermeden 9 Şubat 1921 ’de teslim olmak zorunda kaldı TBMM Antep ’in direnişini odullendirmek icin kente ‘Gazi ’ unvanı vererek adını Gaziantep olarak değiştirdi
* Fransızlar halkın direnişleri sonucunda askeri harekatlarını durdurduktan sonra Sakarya Zaferi ’nin arkasından TBMM ile Ankara Antlaşması ’nı yaptılar ve işgal ettikleri yerleri boşalttılar
Kurtuluş Savaşında Cepheler
Kurtuluş Savaşında Cephesinde Yapılan Mucadeleler
TurkFransız Cephesi veya Guney Cephesi Kurtuluş Savaşı Milli kuvvetlerin Fransız lejoner birliklerine (Fransız, Cezair ve Ermeni Askerlerinden oluşan) karşı verdikleri savaşı kapsamaktadır
Gecmişi
SykesPicot Antlaşması'na gore Fransa'nın kontrol alanıdır
Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İngilizler Antep, Maraş ve Urfa'yı; Fransızlar da Adana, Mersin ve Osmaniye'yi işgal etmişlerdi
15 Eylul 1920'de iki ulke arasında yapılan bir anlaşmayla, ortadoğu bolgesi'ni aralarında manda yonetimleri altında paylaşılırken, Antep, Maraş ve Urfa da İngilizlerden Fransızlara gecmiştir Fransızlar, 30 Ekim 1920'de Maraş ve Urfa'yı 5 Kasım 1920'de Antep'i İngilizlerden devralmışlardır
Birinci Dunya Savaşı, İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya devletleri arasında gizli antlaşmalar yapılmıştır Fransızlar SykesPicot Antlaşması ile Suriye ’den başka butun Guney Anadolu ’yu alacaklardı Boylece Anadolu ’da, İskenderun ve Mersin limanları ile Ergani bakır madenleri ve Kilikya (Cukurova) pamuk tarlaları Fransızlar ’a bırakılıyordu Fakat, İngilizler Musul petrollerini ellerinden kacırmak niyetinde değillerdi Bunun icin işgal edecekleri Antep, Maraş ve Urfa illerini koz olarak tutmak kararı ile yaptıkları sozleşmenin uygulanması yonunde harekete gectiler
Fransa ile İngiltere 15 Eylul 1919 ’da ikili bir antlaşma yaparak Ortadoğu ’yu nasıl paylaşacaklarını belirlediler Irak ve Filistin İngiliz Mandası, Suriye, Lubnan da Fransız Mandası altına sokuldu Antep, Maraş, Urfa da el değiştirerek Fransa ’ya gecti İngiltere işgal ettikleri yerler ile Cukurova ’yı Fransızlar ’a bırakarak aralarındaki anlaşmaya ters hareketle Musul bolgesini (Petrol Bolgesi) işgal ettiler Musul bolgesinin işgali, Fransızlarla aralarının acılmasına sebep oldu
Koloni olarak tasarladiklari yerlere Suriye ve Mısır ’dan getirdikleri Ermenileri yerleştirmeye başladılar Ermenilerin bu bolgede orgutlenerek Fransaya bağlı bir koloni yaratma amacını gormektedirler Bu devletin ismi Kilikya Devleti olarak adlandırılmaktaydı
Catışmalar
Sutcu İmam'ın Fransız Askerine Kurşunu attığı an
Ermeni lejyonerleri
9 Şubat 1921'de Antep'in teslimiyle Fransız Ordusuna esir duşen Turkler
Maraş Savunması
Fransız işgalinin İngiliz işgalinden daha katı olması, Ermenilerle işbirliği yapılması ve bunların yaptığı zulumlere goz yumulması bolgede Fransızlara karşı sert bir tepkinin doğmasına yol acmıştır Bu tepki uzerine Fransızlar, Ocak 1920'de Maraş'taki asker sayılarını arttırmışlardır
Getirilen bu yeni birlikler daha yolda iken yapılan saldırılarla yıpratılmaya başlanmıştı Kentte kalabilmek icin kuvvetlerini devamlı olarak takviye eden Fransızlar, halkın tahammul edemeyeceği taktiğe başvurmaya başlamışlardır Kaledeki Turk Bayrağı'nı indirmeleri, sokaklarda kadınlara yaptıkları sapıklıkları ve sucsuz kişileri oldurmeleri tepkileri arttırmıştır
Rıdvan Hoca'nınkalesinde bayrağı dalgalanmayan ulkede cuma namazı kılınamazsozleri halkı Fransızlara karşı toplu isyana sevk etmiştir Buyuk bir kent savaşı başlatan Turk halkı elinde yeterince cephane olmamasına rağmen, modern silahlarla donatılmış Fransız birliklerine karşı kahramanca carpışmıştır Mustafa Kemal Paşa'nın yayınladığı bir bildiri ile de moral bulmuşlardır Suriye'de de saldırılara maruz kalan Fransızlar, zor durumda kalmışlar ve İngilizler aracılığıyla Temsil Heyeti'ne muracaat etmişlerdir Mustafa Kemal Paşa verdiği cevapta Fransız birliklerinin işgal ettikleri yerleri boşaltmalarınıistemiş ve diğer Fransız işgal bolgelerindeki halkı da isyana sevk etmiştir Bu sırada Maraş'ı terketmeye karar veren Fransızlar 11 Şubat 1920'de şehri boşaltmışlardır
Urfa Savunması
Guneyde Fransızlara karşı başarılı savaşların yapıldığı Urfa'dır Ekim 1919'da İngilizlerden sonra Urfa'ya giren Fransızlar burada da Maraş'takine benzer uygulamalarda bulunmuşlardır Bununla yetinmeyerek, Haclı Seferleri sırasında kurulun Urfa Haclı Kontluğu'na kadar geriye giden bir takım haklar ileri surmuşlerdir
Ali Saip Bey'in jandarma komutanı olarak atanmasından sonra yapılan calışmalarla 3 bin kişilik bir kuvvet meydana getirildi Hacı Mustafa Hacıkamiloğlu başkanlığında oluşturulan Kuvai Milliye ordusu 7 Şubat 1920'de şehirdeki Fransız komutana bir ultimatom vererek 24 saat icinde Urfa'yı boşaltmalarını istedi Fransız komutanın zaman kazanmaya yonelik cevabı ve devreye İngilizleri sokarak Osmanlı Hukumetine baskı yapmaya kalkışmaları uzerine 89 Şubat gecesi Fransızlara karşı taarruza gecildi Carpışmalar 10 Nisan'a kadar devam etti Bu tarihte Fransızlar, birliklerinin yarısını kaybetmiş olarak Urfa'yı terk ettiler
Maraş ve Urfa'da yapılan kent savaşlarıyla Fransızların yenilgiye uğratılması bolge halkına moral vermiştir Ermeni faaliyetlerinin en yoğun olarak gorulduğu Antep'te de Fransızların Ermenileri kullanmaları,Akyol Cami'ndeki Turk Bayrağını indirmeleri ve kadınların carşaflarına saldırmaları halkı Fransızlara karşı savaşmaya yoneltmiştir Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Cemiyetinin şubesinin acılması, Usteğmen Salih'in Şahintakma adıyla buraya gonderilmesi ve buradaki Kuvai Milliye Komutanlığı'na atanması tepkiyi orgutlu hale getirmiştir
Maraş'ta savaşan Fransız birliklerine yardıma giden askerlerin yol uzerindeki koylerde halka kotu davranmaları ve mallarını yağmalamaları uzerine halk, kendilerinden silah ve sayıca cok ustun olan Fransız ve Ermenilere karşı saldırıya gecti Bu arada Mart 1920'de Antep'e karşı buyuk bir saldırı başlatan Fransızlara karşı Şahin Bey savaşmış ve şehit olmuştur Şahin Bey'den sonra bolgeye Kılıc Ali Bey gonderilmiştir Antep halkı 1921 yılına kadar kentini savunmuştur Bu arada Fransızlardan gelen teklif uzerine kısa sureli bir ateşkes yapılmış fakat bu ateşkes yine Fransızlar tarafından bozulmuştur Tekrar başlayan savaşta bolge halkı direnmeye devam etmiştir bu direniş TBMM tarafından Antep'e GAZİunvanı verilmiştir
Adana ve Pozantı
Fransızlara karşı guneyde savaşılan başka bir yer de AdanaPozantı bolgesidir Fransızların Maraş, Urfa ve Antep'teki uygulamaları buralarda da gorulmuştur Bolgede Ermenilerle işbirliği yapmanın Turklerin tepkisini cektiğini onemsemeyen Fransızlar, burada Ermeni cetelerinin koyleri basmalarına da goz yummuştur Halkın, Ermeni ve Fransız baskısı sonucu Toroslara cekilmesini fırsat bilen Fransız askerleri Pozantı'ya kadar ilerlemişlerdir Burada Kuvayı Milliye ile zorlu carpışmalar agirişen Fransız birliklerine ağır kayıplar verdirilmiştir Fransızlar Turk direnişini kırmak icin bir binbaşı komutasında yeni bir birlik bolgeye sevk etmiştir Bu binbaşı, kendisini ceviren Kuvayı Milliye birliklerinin cemberini kırmayı başarmışsa da, koylulere esir duşmuş ve Kuvayı Milliye'ye teslim edilmiştir (28 Mart 1920) Bu bolgede Fransızlarla direniş Ankara Anlaşmasına kadar devam etmiştir
Mondros Ateşkes Andlaşması ’nın koşullarına aykırı olarakkaynak belirtilmeli İngilizler Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Maraş ve Urfa ’yı işgal ettiler Fransızlar ise Adana, Mersin ve Osmaniye ’yi işgal ettiler
* Ermeni saldırılarına karşı başlayan direniş hareketlerine, Sivas Kongresi ’nde bu yore icin Kuvayı Milliye kurulmasına karar verilerek, halkın da katılımı sağlanmıştır
* Maraş ’ta, Sutcu İmam ’ın onderliğini yaptığı mucadeleye tum Maraş halkı katıldı Maraş ’ta tutunamayan duşman şehri terk etmek zorunda kaldı (12 Şubat 1920) Maraş adı TBMM kararı ile 1973 ’te Kahramanmaraş olarak değiştirildi
* Antep halkı 1 Nisan 1920 ’de Fransızlara karşı ayaklandı Teğmen Mehmet Sait ’in ‘Şahin ’ takma adıyla Kuvayı Milliye Komutanlığına atanması halkı daha da orgutlu bir guc haline getirdi Hicbir yerden yardım alamayan Anteplilerin Fransızlara karşı direnişi yaklaşık 1 yıl surdu Antep şehri, tum olanaksızlıkları yaşadıktan ve altı bin şehit verdikten sonra onurundan taviz vermeden 9 Şubat 1921 ’de teslim olmak zorunda kaldı TBMM Antep ’in direnişini odullendirmek icin kente ‘Gazi ’ unvanı vererek adını Gaziantep olarak değiştirdi
* Fransızlar halkın direnişleri sonucunda askeri harekatlarını durdurduktan sonra Sakarya Zaferi ’nin arkasından TBMM ile Ankara Antlaşması ’nı yaptılar ve işgal ettikleri yerleri boşalttılar