kütübi sitte nedir kütübi sitte hakkında veri
Ünlü altı sahih hadis kitabı Hadis mecmualarının en sahihleri kabul edilen; Buhari ve Müslim'in elCamiu'sSahih'leri ile Ebu Davud, Tirmizi, Nesai ve ibn Mace'nin Sünen'leri; hadis tasnifinin altın çağı olan Hicri üçüncü yüzyılda telif edilmiş olmak, muhtemel mertebe sahih hadisleri ihtiva etmek, konulara tarafından tasnif edilmek (alelebvab) gibi ortak özelliklerinden nedeniyle, daha sonraki asırlarda Kütübi Sitte: Altı Kitap, ortak adıyla şöhret bulmuştur Bir Takım alimler, az da olsa zayıf ve mevzu hadisler ihtiva ettiği için İbn Mace'nin Sünen'i yerine İmam Malik'in Muvatta'ı ya da Darimi'nin Sünen'ini Kütübi Sitte'nin altıncı kitabı kabul etmişlerdir
Buhari ve Müslim'in Cami'leri, Sahıhayn (İki Sahih) adıyla, müellifleri daha hayattayken büyük bir üne kavuşmuş, bunları Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai'nin Sünen'leri takip etmiş ve hadis alimleri arasında bu kitaplar Usûli Hamse (Beş Esas) diye büyük bir kabul görmüştü Ebu'lFazl Muhammed İbn Tahir elMakdisi (H507)'nin Usûli Hamse'ye yazdığı ve sahabeyi alfabetik olarak planlamak suretiyle onlardan nakledilen, kayıtlı kitaplardan yer alan hadislerin kaynağını göstermek için yazıları kitaplar anlamına gelen etrafa İbn Mace'nin Sünen'ini de eklemesi ve Şurûti'lÜmmeti'sSitte (Altı İmamın Şartları) adlı kitabını telifiyle muteber hadis kitaplarının grub adı bundan daha sonra, İbn Mace'nin de ilave edilmesiyle Kütübi Sitte olarak ünlü olmuştur
Böyle bir isimlendirme, Kütübi Sitte içinde kuvvetsiz, hatta mevzu (özellikle İbn Mace'de) hiç bir hadis bulunmadığı, onlar dışındaki hadis kitaplarında da sahih hadis olmadığı anlamına gelmez Nitekim Buhari ve Müslim başta elde etmek üzere, Kütübi Sitte müelliflerinden hiç biri, kendi kitaplarına sahih hadislerin tamamını aldıkları, kitaplarındakilerin haricen sahih hadis bulunmadığı şeklinde bir iddiada bulunmamışlardır Aslında bir hadisin sıhhati, hangi kitapta bulunduğuna bakarak yok, onu nakleden şahısların haline bakılarak tesbit edilebilir üstelik bu altı imam, kendilerinden önce derlenmiş olan yazılı ve sözlü hadis kaynaklarından yararlanarak bu eserleri meydana getirmişlerdir Bu kıymetli eserlerin tasnifine, kendilerinden önceki araştırmalar zemin hazırladığı gibi, hadis tasnifi onlardan daha sonra da devam etmiştir
İlmi çevrelerde büyük bir kabul görebilen Kütübi Sitte ile ilgili fazla sayıda ve hacimli araştırmalar yapılmıştır Bunların büyük bir kısmı bu kitapların şerhi (açıklaması), ravilerinin durumları, cem (mükerrerleri çıkararak birlikte rivayet ettikleri hadisleri bir araya birleştirme) ile ilgilidir Kütübi Sitte hadislerini bir araya toplayıcı çalışmalardan biri, Beğavi'nin (H516) Mesabihu'sSünne'sidir Hadisleri, senedlerini hazfederek kitabına alan Beğavi eserini Sünen türünden tasnif etmiş, Kütübi Sitte ve Darimi'nin Sünen'inde yer alan hadisleri 4434 hadiste toplamıştır Bu konuda yapılan manâlı bir egzersiz da İbnu'lTutsak'in (H606) Camiu'lUsûl li Ehadisi'rRasûl isimli eseridir İbnu'lTutsak, İbn Mace hariç Kütübi Sitte ile Muvatta'da bulunan hadisleri,mükerrerlerini çıkararak alfabetik tarzda tertib ettiği kitaplar ve onların daha alçak başlıkları olan bablar halinde tasnif etmiştir 9523 hadis yer alan bu eser Kütübi Sitte adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir Kütübi Sitte'yi yaratıcı kitaplar ve özellikleri:
1 Buhari ve elCamiu'sSahih'i: Ebu Abdullah Muhammed b İsmail elBuhari (H 194256M810870) 40 yıl süren ilmi seyahatler sırasında toplamış olduğu engin hadis malzemesini 16 yılda tasnif ederek, elCamiu's Sahihu'lMüsnedü'lMuhtasar min Umûri Rasûlillahi (sas) ve Sünenihi ve Eyyamihadlı eserini yazmıştır Hocası İshak b Rahuye'nin, Rasûlüllah'ın sahih hadislerini muhtasar bir kitapta toplasanıztavsiyesiyle hareket eden Buhari, 600000 hadis aralarında seçtiği 7275 hadisi, 97 kitap ve 3400 den fazla bab'a (daha aşağı bölüm) yerleştirmiş, konuları geldikçe benzer hadisi bir kaç yerde daha her yerde etmiştir bu nedenle, mükerrerler dışındaki toplam hadis sayısı 34 bin civarına inmektedir Buhari, tercüme denilen bab başlıklarında konuyla ilgili ayet ve hadislerden iktibaslar yapar, alimlerin ve bazan kendisinin görüşlerine yer verir, direkt veya endirekt yollarla tercihlerini ihsas ettirir Tercemelerde verdiği hadis ve haberlerin çoğu muallak (senedsiz ya da yetersiz senedli)tır Daha önceki hadis mecmualarında böylece görülmeyen bu yöntem Buhari'ye hastır böylece, Buhari'nin fıkhı tercemelerindedirsözü yaygınlaşmıştır (Yekünü 1341 olan bu nesil) muallak hadisler, Buhari'nin kitabına verdiği isimden de anlaşılacağı gibi, sahih hadislerin dışındadır Tercümelerde Buhari'nin verdiği bilgiler, hadislerin ihtiva ettiği fıkhı malumatı kavramada fazla faydalıdır Bütün alimlerin ittifakıyla hadis mecmualarının ensahihi kabul edilen elCamiu'sSahih, türkçeye de tercüme edilmiş, mükerrerlerinin çıkarıldığı Tecrid'i de tercüme ve şerhiyle, Diyanet İşleri Başkanlığınca basılmıştır
2 Müslim'in elCamiu'sSahih'i: Ebu'lHüseyn Müslim b Haccac (H202261), 300000 hadis arasından seçerek tasnif ettiği kitabına, elCamiu'lMüsnedü'sSahihismini vermiş, mukaddimede tasnif metodunu açıklamıştır Buhari'nin yaptığı gibi bab başlıklarında data vermemiş, hatta, bab başlığı deha tanzim etmemiş, sadece babdemekle yetinmiştir Bugün eldeki Müslim nüshalarında yer alan bab başlıkları, eseri şerheden İmam Nevevi'ye aittir Müslim kitabına, mevkuf ve maktu hadisleri almamış, muallaklara ise çok az yer vermiş, hadisleri konularına tarafından bölmemiş, hadisi en fazla ilgili olduğu yerde nakletmiş, metin ve sened olarak benzerlerini bir arada ve kısaltarak her tarafta etmiştir Bu yönüyle Müslim Buhari'den daha derli topludur Bu ve yarı özelliklerinden dolayı bir takım alimler (örneğin Mağribliler) Müslim'i Buhari'ye tercih etmişlerdir Müslim'in Cami'i, 54 kitap, 1322 bab, mükerrerler haricen 3033 hadis ihtiva etmektedir Kadı İyaz ve İmam Nevevi öncelikle elde etmek üzere pek çok bilgin Müslim'i şerhetmiştir Müslim, sade, metin ve şerhli olarak türkçeye çeviri edilmiştir
3 Tirmizi'nin Cami'i: Ebu İsa Muhammed b İsa etTirmizi'nin (H: 209279) Cami'i, es sünen ismiyle de maruftur Devrin alimlerinin tetkikine sunuları ve takdir edilen Süneni Tirmizi, 46 kitap, 2496 bab ve 4000 hadis ihtiva etmektedir Hadisçilik açısından Müslim'e, fıkhu'lhadis (hadislerde bulunan değişik hükümler) yönünden de Buhari'ye ait özellikleri, onlara yakın ölçüde kitabında toplayan Tirmizi, bab başlığı aşağıda hadisleri sıraladıktan sonra şu işlemleri yapar; hadisin sağlık durumunu (sahih, hasen, zayıf, hasensahih, garib), ravilerin durumunu, varsa seneddeki illetleri, hadisin öteki tariklerini, sahabilerin o konudaki başka rivayetlerini, bu hadislerle ulemanın nasıl amel ettiğini, ittifak ve ihtilaflarını açıklar Hadislerden istifade için çok yardımsever olan bu açıklamalar onları, amel edilebilir ayla getirir Tirmizi üzerine de o kadar fazla şerh yazılı ve eser türkçeye çeviri edilmiştir
4 Ebu Davud'un Sünen'i: Ebu Davud Süleyman b Eş'as esSicistani'nin (H: 202275) kitabı, ahkamla ilgili hadislerin tasnif edildiği Sünen türünün en hoş örneğidir Kitabına, 400000 hadis arasından seçtiği 4000 hadisi aldığını, bunların da dört hadiste özetlenebileceğini gösteren Ebu Davud; sahih, hasen, leyyin ve amel edilebilir derecedeki güçsüz hadisleri Sünen'ine aldığını söyler Kitabında cılız hadislerin mevcudiyetini kabul eden Ebu Davud, muhaddislerin ittifakla terkettikleri herhangi bir hadisi Sünen'ine almamıştır 40 kitaptan oluşan Sünen'e pek fazla şerh yazılı, eser türkçeye de tercüme edilmiştir
5 Nesai'nin Sünen'i: Ebu Abdurrahman Ahmed b Şuayb enNesai (H: 215303), sahih ve zayıf hadislerden derlediği esSünenü'lKübra'sını açlık üzerine, yalnızca sahih hadisleri olmak üzere ihtisar etti ve bu yeni eserine elMücteba adını verdi Kütübi Sitte içinde Nesai denince, işte bu Mücteba kasdedilir Sünenler içinde minimum zayıf hadis ve cerhedilmiş ravisi olan mücteba, Sahihayn'dan daha sonra üçüncü kitap olarak kabul edilir Nesai, hadisler arasındaki fazla küçük rivayet farklarını dahi göstermiş ve rical tenkidinde büyük bir hassasiyet göstermiştir 51 kitap ve yaklabıh 2400 babtan oluşan Mücteba, türkçeye çevrilmiştir
6 İbn Mace'nin Sunen Ebu Abdullah Muhammed b Yezıd elKazvini'nin (H: 209273) Sünen'i, 37 kitap, 1515 bab ve 4341 hadis ihtiva eder Bu hadislerin büyük bir çoğunluğu, diğer beş kitapta (usûli hamse) mevcuttur ya da sahih ve hasen durumundadır ibn Mace'deki hadislerin 613 ünün isnadı çelimsiz, 99 unun isnadı ise, yok hükmünde veya münker ya da yalanlanmıştır Bilhassa, kişi, kabile ve şehirlerin faziletleriyle ilgili hadislerin çoğunun uydurma olduğu söylenmiştir Ama, VI asırdan daha sonra Kütübi Sitte'nin altıncı kitabı olarak kabul edilen İbn Mace, tertibi, tekrardan uzakta ve kısa olusu ile oldukça değerlidir Muhammed Fuad Abdülbakı tahkikiyle yapılan zorlama, böylece fazla ilmi kolaylıklar sağlamış, eserdeki kuvvetsiz yönlere dikkat çekici edilmiştir Bu baskı esas alınarak Sünen, şerhi de yapılmak suretiyle türkçeye çevrilmiştir *
Ünlü altı sahih hadis kitabı Hadis mecmualarının en sahihleri kabul edilen; Buhari ve Müslim'in elCamiu'sSahih'leri ile Ebu Davud, Tirmizi, Nesai ve ibn Mace'nin Sünen'leri; hadis tasnifinin altın çağı olan Hicri üçüncü yüzyılda telif edilmiş olmak, muhtemel mertebe sahih hadisleri ihtiva etmek, konulara tarafından tasnif edilmek (alelebvab) gibi ortak özelliklerinden nedeniyle, daha sonraki asırlarda Kütübi Sitte: Altı Kitap, ortak adıyla şöhret bulmuştur Bir Takım alimler, az da olsa zayıf ve mevzu hadisler ihtiva ettiği için İbn Mace'nin Sünen'i yerine İmam Malik'in Muvatta'ı ya da Darimi'nin Sünen'ini Kütübi Sitte'nin altıncı kitabı kabul etmişlerdir
Buhari ve Müslim'in Cami'leri, Sahıhayn (İki Sahih) adıyla, müellifleri daha hayattayken büyük bir üne kavuşmuş, bunları Ebu Davud, Tirmizi ve Nesai'nin Sünen'leri takip etmiş ve hadis alimleri arasında bu kitaplar Usûli Hamse (Beş Esas) diye büyük bir kabul görmüştü Ebu'lFazl Muhammed İbn Tahir elMakdisi (H507)'nin Usûli Hamse'ye yazdığı ve sahabeyi alfabetik olarak planlamak suretiyle onlardan nakledilen, kayıtlı kitaplardan yer alan hadislerin kaynağını göstermek için yazıları kitaplar anlamına gelen etrafa İbn Mace'nin Sünen'ini de eklemesi ve Şurûti'lÜmmeti'sSitte (Altı İmamın Şartları) adlı kitabını telifiyle muteber hadis kitaplarının grub adı bundan daha sonra, İbn Mace'nin de ilave edilmesiyle Kütübi Sitte olarak ünlü olmuştur
Böyle bir isimlendirme, Kütübi Sitte içinde kuvvetsiz, hatta mevzu (özellikle İbn Mace'de) hiç bir hadis bulunmadığı, onlar dışındaki hadis kitaplarında da sahih hadis olmadığı anlamına gelmez Nitekim Buhari ve Müslim başta elde etmek üzere, Kütübi Sitte müelliflerinden hiç biri, kendi kitaplarına sahih hadislerin tamamını aldıkları, kitaplarındakilerin haricen sahih hadis bulunmadığı şeklinde bir iddiada bulunmamışlardır Aslında bir hadisin sıhhati, hangi kitapta bulunduğuna bakarak yok, onu nakleden şahısların haline bakılarak tesbit edilebilir üstelik bu altı imam, kendilerinden önce derlenmiş olan yazılı ve sözlü hadis kaynaklarından yararlanarak bu eserleri meydana getirmişlerdir Bu kıymetli eserlerin tasnifine, kendilerinden önceki araştırmalar zemin hazırladığı gibi, hadis tasnifi onlardan daha sonra da devam etmiştir
İlmi çevrelerde büyük bir kabul görebilen Kütübi Sitte ile ilgili fazla sayıda ve hacimli araştırmalar yapılmıştır Bunların büyük bir kısmı bu kitapların şerhi (açıklaması), ravilerinin durumları, cem (mükerrerleri çıkararak birlikte rivayet ettikleri hadisleri bir araya birleştirme) ile ilgilidir Kütübi Sitte hadislerini bir araya toplayıcı çalışmalardan biri, Beğavi'nin (H516) Mesabihu'sSünne'sidir Hadisleri, senedlerini hazfederek kitabına alan Beğavi eserini Sünen türünden tasnif etmiş, Kütübi Sitte ve Darimi'nin Sünen'inde yer alan hadisleri 4434 hadiste toplamıştır Bu konuda yapılan manâlı bir egzersiz da İbnu'lTutsak'in (H606) Camiu'lUsûl li Ehadisi'rRasûl isimli eseridir İbnu'lTutsak, İbn Mace hariç Kütübi Sitte ile Muvatta'da bulunan hadisleri,mükerrerlerini çıkararak alfabetik tarzda tertib ettiği kitaplar ve onların daha alçak başlıkları olan bablar halinde tasnif etmiştir 9523 hadis yer alan bu eser Kütübi Sitte adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir Kütübi Sitte'yi yaratıcı kitaplar ve özellikleri:
1 Buhari ve elCamiu'sSahih'i: Ebu Abdullah Muhammed b İsmail elBuhari (H 194256M810870) 40 yıl süren ilmi seyahatler sırasında toplamış olduğu engin hadis malzemesini 16 yılda tasnif ederek, elCamiu's Sahihu'lMüsnedü'lMuhtasar min Umûri Rasûlillahi (sas) ve Sünenihi ve Eyyamihadlı eserini yazmıştır Hocası İshak b Rahuye'nin, Rasûlüllah'ın sahih hadislerini muhtasar bir kitapta toplasanıztavsiyesiyle hareket eden Buhari, 600000 hadis aralarında seçtiği 7275 hadisi, 97 kitap ve 3400 den fazla bab'a (daha aşağı bölüm) yerleştirmiş, konuları geldikçe benzer hadisi bir kaç yerde daha her yerde etmiştir bu nedenle, mükerrerler dışındaki toplam hadis sayısı 34 bin civarına inmektedir Buhari, tercüme denilen bab başlıklarında konuyla ilgili ayet ve hadislerden iktibaslar yapar, alimlerin ve bazan kendisinin görüşlerine yer verir, direkt veya endirekt yollarla tercihlerini ihsas ettirir Tercemelerde verdiği hadis ve haberlerin çoğu muallak (senedsiz ya da yetersiz senedli)tır Daha önceki hadis mecmualarında böylece görülmeyen bu yöntem Buhari'ye hastır böylece, Buhari'nin fıkhı tercemelerindedirsözü yaygınlaşmıştır (Yekünü 1341 olan bu nesil) muallak hadisler, Buhari'nin kitabına verdiği isimden de anlaşılacağı gibi, sahih hadislerin dışındadır Tercümelerde Buhari'nin verdiği bilgiler, hadislerin ihtiva ettiği fıkhı malumatı kavramada fazla faydalıdır Bütün alimlerin ittifakıyla hadis mecmualarının ensahihi kabul edilen elCamiu'sSahih, türkçeye de tercüme edilmiş, mükerrerlerinin çıkarıldığı Tecrid'i de tercüme ve şerhiyle, Diyanet İşleri Başkanlığınca basılmıştır
2 Müslim'in elCamiu'sSahih'i: Ebu'lHüseyn Müslim b Haccac (H202261), 300000 hadis arasından seçerek tasnif ettiği kitabına, elCamiu'lMüsnedü'sSahihismini vermiş, mukaddimede tasnif metodunu açıklamıştır Buhari'nin yaptığı gibi bab başlıklarında data vermemiş, hatta, bab başlığı deha tanzim etmemiş, sadece babdemekle yetinmiştir Bugün eldeki Müslim nüshalarında yer alan bab başlıkları, eseri şerheden İmam Nevevi'ye aittir Müslim kitabına, mevkuf ve maktu hadisleri almamış, muallaklara ise çok az yer vermiş, hadisleri konularına tarafından bölmemiş, hadisi en fazla ilgili olduğu yerde nakletmiş, metin ve sened olarak benzerlerini bir arada ve kısaltarak her tarafta etmiştir Bu yönüyle Müslim Buhari'den daha derli topludur Bu ve yarı özelliklerinden dolayı bir takım alimler (örneğin Mağribliler) Müslim'i Buhari'ye tercih etmişlerdir Müslim'in Cami'i, 54 kitap, 1322 bab, mükerrerler haricen 3033 hadis ihtiva etmektedir Kadı İyaz ve İmam Nevevi öncelikle elde etmek üzere pek çok bilgin Müslim'i şerhetmiştir Müslim, sade, metin ve şerhli olarak türkçeye çeviri edilmiştir
3 Tirmizi'nin Cami'i: Ebu İsa Muhammed b İsa etTirmizi'nin (H: 209279) Cami'i, es sünen ismiyle de maruftur Devrin alimlerinin tetkikine sunuları ve takdir edilen Süneni Tirmizi, 46 kitap, 2496 bab ve 4000 hadis ihtiva etmektedir Hadisçilik açısından Müslim'e, fıkhu'lhadis (hadislerde bulunan değişik hükümler) yönünden de Buhari'ye ait özellikleri, onlara yakın ölçüde kitabında toplayan Tirmizi, bab başlığı aşağıda hadisleri sıraladıktan sonra şu işlemleri yapar; hadisin sağlık durumunu (sahih, hasen, zayıf, hasensahih, garib), ravilerin durumunu, varsa seneddeki illetleri, hadisin öteki tariklerini, sahabilerin o konudaki başka rivayetlerini, bu hadislerle ulemanın nasıl amel ettiğini, ittifak ve ihtilaflarını açıklar Hadislerden istifade için çok yardımsever olan bu açıklamalar onları, amel edilebilir ayla getirir Tirmizi üzerine de o kadar fazla şerh yazılı ve eser türkçeye çeviri edilmiştir
4 Ebu Davud'un Sünen'i: Ebu Davud Süleyman b Eş'as esSicistani'nin (H: 202275) kitabı, ahkamla ilgili hadislerin tasnif edildiği Sünen türünün en hoş örneğidir Kitabına, 400000 hadis arasından seçtiği 4000 hadisi aldığını, bunların da dört hadiste özetlenebileceğini gösteren Ebu Davud; sahih, hasen, leyyin ve amel edilebilir derecedeki güçsüz hadisleri Sünen'ine aldığını söyler Kitabında cılız hadislerin mevcudiyetini kabul eden Ebu Davud, muhaddislerin ittifakla terkettikleri herhangi bir hadisi Sünen'ine almamıştır 40 kitaptan oluşan Sünen'e pek fazla şerh yazılı, eser türkçeye de tercüme edilmiştir
5 Nesai'nin Sünen'i: Ebu Abdurrahman Ahmed b Şuayb enNesai (H: 215303), sahih ve zayıf hadislerden derlediği esSünenü'lKübra'sını açlık üzerine, yalnızca sahih hadisleri olmak üzere ihtisar etti ve bu yeni eserine elMücteba adını verdi Kütübi Sitte içinde Nesai denince, işte bu Mücteba kasdedilir Sünenler içinde minimum zayıf hadis ve cerhedilmiş ravisi olan mücteba, Sahihayn'dan daha sonra üçüncü kitap olarak kabul edilir Nesai, hadisler arasındaki fazla küçük rivayet farklarını dahi göstermiş ve rical tenkidinde büyük bir hassasiyet göstermiştir 51 kitap ve yaklabıh 2400 babtan oluşan Mücteba, türkçeye çevrilmiştir
6 İbn Mace'nin Sunen Ebu Abdullah Muhammed b Yezıd elKazvini'nin (H: 209273) Sünen'i, 37 kitap, 1515 bab ve 4341 hadis ihtiva eder Bu hadislerin büyük bir çoğunluğu, diğer beş kitapta (usûli hamse) mevcuttur ya da sahih ve hasen durumundadır ibn Mace'deki hadislerin 613 ünün isnadı çelimsiz, 99 unun isnadı ise, yok hükmünde veya münker ya da yalanlanmıştır Bilhassa, kişi, kabile ve şehirlerin faziletleriyle ilgili hadislerin çoğunun uydurma olduğu söylenmiştir Ama, VI asırdan daha sonra Kütübi Sitte'nin altıncı kitabı olarak kabul edilen İbn Mace, tertibi, tekrardan uzakta ve kısa olusu ile oldukça değerlidir Muhammed Fuad Abdülbakı tahkikiyle yapılan zorlama, böylece fazla ilmi kolaylıklar sağlamış, eserdeki kuvvetsiz yönlere dikkat çekici edilmiştir Bu baskı esas alınarak Sünen, şerhi de yapılmak suretiyle türkçeye çevrilmiştir *