Besin pahaları açısından yüksek ve kemik gelişiminde büyük role sahip olarak bildiğimiz, kimimizin etik bedelleri yahut içerisinde bulunan laktoza karşı alerjiye sahip olması sebebiyle tüketemediği bir eser süt. Çocukların kahvaltıdaki içeceği, birtakım tatlıların mihenk taşı niteliğindeki materyali, kalsiyum kaynağı, yoğurt, peynir vb. eserlerin ana gereci olan hayvansal süt, doğal şeker olarak isimlendirebileceğimiz laktoza sahip.
Süt, hayvanlar ve bitkilerden elde ettiğimiz iki çeşit çeşide sahip. Laktoz ise bedel olarak hayvanın cinsine nazaran değişiklik gösterse de hayvansal sütlerin tümünde mevcut. Gelin artık laktoz nedir, laktoz intoleransı nedir ve laktozun zararları ne birlikte bakalım.
Laktoz nedir?
Hayvansal sütlerde bulunan laktoz, glikoz ve galaktozun bir ortaya gelmesiyle oluşur. Tıpkı vakitte ismi 'Süt şekeri' olarak da bilinir. Latince “di” iki manasına gelmektedir ve dissakkarit de “çift şekerler” manasına gelir. Güç verici özelliği de olan laktoz, insanların mide hassasiyetine nazaran farklı ve beklenmeyen tesirler de gösterebilir.
Peki laktoz intoleransı nedir?
Laktoz intoleransı, ince bağırsağımızda bulunan “laktaz” isimli sindirim enziminin misyonunu yeterince yapamaması sonucu ortaya çıkan bir alerji türüdür. Laktaz, yiyecek ve içeceklerdeki laktozu parçalamakla vazifelidir; böylelikle bedenimiz onu sindirebilir.
Laktoz intoleransı, süt ve süt eserlerindeki laktozun sindirilememesinden kaynaklanır. Çok yaygın görülen bu alerji, dünyadaki yetişkin nüfusunun yaklaşık üçte ikisinde mevcuttur. Laktoz intoleransına sahip bireyler süt eserleri tükettikleri vakit, karında şişkinlik, mide bulantısı, gaz, ishal ve karında gerçekleşen kramplar üzere hayat kalitesini olumsuz tarafta etkileyecek semptomlar gösterirler. Bu semptomlar yemekten 30-60 dakika sonra ortaya çıkabilir. Tüketilen eser, kalın bağırsakta bulunan kolona ulaştığında, bağırsakta bulunan bakteriler tarafından fermente edilen laktoz kısa zincirli yağ asitleri (SCFA) ve gaz oluşturur. Bu, şişkinlik, gaz ve ağrıya neden olur. Semptomların şiddeti, bedenin laktozu ne kadar tolere edebildiğine ve tüketilen eserin ölçüsüne bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu semptomlar, neyse ki kısa periyodiktir. Lakin sık sık görülüyorsa, laktozsuz süt tüketmek daha sağlıklı olabilir.
Laktoz, anne sütünde de bulunur ve aslında çabucak hemen her birimiz laktozu sindirme yeteneği ile doğarız. Buna karşın, her yaşta laktoz intoleransı geliştirebiliriz. Laktoz intoleransı tek tip değildir, intoleransın birkaç tipi vardır ve farklı farktörlerden kaynaklanır. Lakin laktoz intoleransı, laktaz enzimindeki bir eksiklik ile karakterize edilir. Şayet müdahale edilmezse, laktoz intoleransı önemli sindirim sorunlarına sebep olabilir. Lakin, çok ölçüde laktoz tüketmez yahut laktoz intoleransının neden olduğu sindirim tahrişiyle berbatlaşan öteki bir durum oluşmamışsa, çoklukla etkilenmeyiz.
Laktoz intoleransı kimlerde daha sık görülür?
- Genellikle yetişkinlerde ortaya çıkar. Bebekler ve küçük çocuklarda daha az görülür.
- Prematüre doğan bebeklerde laktaz düzeyinin az olabileceğinden ötürü gelişebilir.
- Kanser tedavisi geçirmiş şahıslarda kemoterapiden kaynaklanan radyasyondan ötürü laktoz intoleransı gelişme riski artar.
- İnce bağırsağı etkileyen rahatsızlıklar, laktoz intoleransına neden olabilir
- Birincil laktoz intoleransı
- İkincil laktoz intoleransı
- Konjenital laktoz intoleransı
- Gelişimsel laktoz intoleransı
En yaygın görülen intolerans tipidir, yaşın ilerlemesiyle laktaz üretimindeki azalmadan kaynaklanır. Vakitle laktozu emme yeteneği kaybolur. Laktoz intoleransının bu tipi, kimi popülasyonlarda başkalarından daha yaygın görüldüğü için kısmen genetik sayılabilir. Araştırmalar, bu durumun Kuzey Avrupa halkının %10’dan azını, Latin ve Orta Doğu halkının yaklaşık %50’sini, Afrika ve Asya halkının %80-99’unu etkilediğini kestirim ediyor.
İkincil laktoz intoleransı:
Laktazın üretildiği ince bağırsağı etkileyen diğer bir durumun sonucu olarak gelişir. Bunun sebebi, bağırsak duvarındaki iltihaplanmanın laktaz üretiminde süreksiz düşüşe yol açmasıdır. İkincil laktoz intoleransının mümkün nedenleri ortasında Crohn hastalığı, çölyak hastalığı, kemoterapi, ülseratif kolit ve yaşlanma yer alır.
Konjenital laktoz intoleransı:
Bu tip intoleransta, yenidoğanlarda konjenital laktoz intoleransı mevcuttur. Bu durum ender görülen, kalıtsal bir cinstir. Bu intoleransın oluşması için her iki ebeveynde de doğuştan laktoz intoleransı için belli bir gen mutasyonu olmalıdır. Anne, sütündeki laktoz içeriği nedeniyle bebeğini emziremez. Yan tesirleri, şiddetli ishal ve kanda yüksek kalsiyum düzeyleridir.
Gelişimsel laktoz intoleransı:
Genellikle, sindirim sistemi bütünüyle gelişmeden doğan prematüre bebeklerde görülür ve sindirim derdi üzere semptomlara sebep olur. Bu durum, ekseriyetle bebek büyüdükçe kendi kendine düzelir. Lakin bu süreçte bebeğin beslenmesinde, anne sütü yerine laktoz içermeyen mama kullanılması gerekebilir.
Laktozun ziyanları nelerdir?
- Laktoza alerjisi olan şahıslarda mide bulantısı, karın ağrısı, şişkinlik ve gaz sorunları ortaya çıkabilir.
- Kalın bağırsakta sindirimi zorlaştırır.
- Sürekli laktoz tüketimi sistemsiz beslenme alışkanlığına sebep olabilir.
