Mevsim sıcaklıkların yüksek seyretmesi nedeniyle yüksek sıcaklıkların lenfödem hastalarına önemli kahırlar oluşturmaktadır bu durum lenfödem hastalarının işini zorlaştırmaktadır. Alınacak bir ekip tedbirler ile bu rahatsizliğin ilerlemesi durdurulup tedavisi mümkün hale gelmektedir. Öncelikle bu hastalık nedir nasıl oluşur ne vakit ortaya çıkar tedavisinde neler yapılır korumak için ne üzere tedbirler alınmalıdır kısaca bunlardan bahsedelim.
Lenf ödem; lenfatik sistemin yetmezliğinden kaynaklanan bir durumdur. Lenf sistemi düşük hidrostatik basınçla vakum üzere çalışan ince damarlardan oluşmuş bir sistemdir. Bu sistemin vazifesi kılcallardan doku aralığına kaçan likit ve plazmayı tekrar dolaşım sistemine döndürmektir. Lenf ödem çoklukla ekstrem itelerde şişme ile kendini gösteren proteinden güçlü lenf sıvısının hücreler arası ortamda birikmesidir. Bir öteki tanımla lenf ödem lenf drenajı ve kılcal damar filtrasyonu arasındaki dengesizlik sonucu hücrelerarası sahadaki likit ve protein ölçüsünün artmasıdır.
Lenfatik sistemin yetmezliğinin üç hali vardır:
1) Dinamik yetmezlik olarak isimlendirilir ve lenf yoluyla taşınan sıvının, lenf sisteminin taşıma kapasitesini aştığı durumlarda ortaya çıkar. Dinamik yetmezlikte lenf sistemi anatomik ve fonksiyonel olarak olağandır fakat taşıması gereken yük ziyadedir.
2) Lenfatik damarların yetmezliği sonucu lenf sisteminde taşıma kapasitesi sıradan protein yükünün altına düşer ve bu durum mekanik yetmezlik olarak isimlendirilir.
3) Bu durumda ise lenf sisteminin taşıma kapasitesi; sistemin olağan işleyişinin bozulması sonucu azalmıştır ve bu durum güvenlik kapağı yetmezliği olarak isimlendirilir.
Lenf ödem oluşumunda tesirli olan nedenler
Atar damarlarda genişleme olması,
Toplar damarlarda daralma olması,
Venöz basıncın artması,
Kılcallarda ozmotik basıncın azalması,
Kılcal damarların geçirgenliğinin artması,
Histamin Brakinin üzere damarlarda genişleme yapan hususların salınımı
Lenf akımının zayıf olmasıdır
Lenf ödemin klinik tablosu ciddiyetine nazaran dört periyoda ayrılır;
Devir 1 (Geri dönebilen lenf ödem) :Ödem gün içinde giderek artar geceden sonra dağılır. Kesin tanımlamayan yakınmalarla birlikte süreksiz şişme görülür
Periyot 2 (Kronik, geri dönmeyen lenf ödem) : Daima şişlik, ağır hissetme, ağrı, yanma (etkilenen ekstremitede), hareket kısıtlanması, hastanın günlük rutin ömründe ödemin değersiz halde etkilenmesi, bağ dokusunun artmasına yatkınlık
Devir 3: Devir geçtikçe artan vücut uzuvlarında deformasyon, kıymetli ölçüde hareket ve fonksiyon kısıtlanması, önemli ağrılar
Periyot 4:Lenf kanseri, sürekli öldürücüdür.
ÖDEM TEDAVİSİ
KOMPLEX BOŞALTICI FİZYOTERAPİ İKİ FAZDAN OLUŞUR;
BOŞALTIM FAZI:
Bu Faz Dort Evreden Oluşur;
-Manuel Lenf Drenajı
-Cilt Bakımı
-Kompresyon Bandajı
-Egzersiz
Burada tedavinin Gayesi sıvının öteki saglam lenf nodullerine aktarmaktır , Kişisel el tutuş biçimleri ile tedavi ye başlanır.. Cilde nazik ve ritmik bir basınç uygulanır.Bu tedavide derinin tam altındaki yüzeyel lenf damarlarına hafif basınçlar uygulanır.Lenf drenajı ile Kol ve bacaklardaki birikmiş likit vucudun saglam alanlarındaki lenf nodullerine aktarılır drenaja evvel merkezden başlanır sonra kol ve bacak en son parmaklara ulaşılır,her drene edilen kesim tekrarlanarak nodule tekrar aktarılır.
Örneğin,göğüs cerrahisine baglı sağ lenf nodulleri alındıysa ve sağ kolda lenfödem gelişti ise burdaki likit sol koltuk altı lenf nodüllerine ve sağ kasık lenf nodullerine aktarılır.bölgeye nazaran vade değişmekte olup ortalama bir saat sürmektedir.
Hasta birinci gun seansa başlamadan evvel kıymetlendirilir,gerekli ölçümler yapılır ve kaydedilir.her bir seans ortalama bır saat surer,seansta hastaya 45 dakika süren manuel lenf drenagı uygulanır,özel bir kremle cilt bakımı ve bandajlama yapılır,hastaya münasebetli hane egzersizleri verilir,bandaj bir sonraki seansa kadar tedavi yerinde kalır tedavi müddeti hastaya nazaran değişmekte olup ortalama 10-15 seans surmektedir.Tedavi elverişli yapıldıgı takdirde muvaffakiyet orantısı yukselir
MUHAFAZA FAZI: (Bu Faz Dort Evreden Oluşur Ve Boşaltım Fazı Bıttıkten Sonra Uygulanır Haftada Bır -Ikı Sefer Manuel Lenf Drenajı -Cilt Bakımı -Egzersiz-Kompresyon Çorabı)
Müdafaa fazında,boşaltım fazının ahir hastanın münâsib çorap ölçusu alınır ve hastaya müdafaa fazında yapacakları konusunda haberlendirme yapılır,hasta hergun cilt bakımını ve egzersizlerini yapar.
Kompresyon çorabı hergun dikkatli bir biçimde,aksatılmadan giyilmesi gerekir.
Hastaların en çok sordukları sorular,
yazın bu çorabı giyebelecekmiyim,
basıncı beni rahatsız edermi,
kolum yada bacagım tekrar şişermi,
bu soruları şu formda açıklanabilir ;çorapta elverişli hava boşlukları olduğu için sıcaklık olarak rahatsız etmez,çorap ekstremiteyi (kol-bacak) koruyacagı için tutarlı basınçta olması gerekir ama bu basınca hastalar bir mühlet sonra alışmaktadır,çorap hergun sistemli bir halde giyilip egzersizler ve cilt bakımı yapıldıgı takdirde muhafaza fazı basarılı olacaktır.
LENFÖDEMLİ HASTALARA TEKLIFLER
Lenfödem riski taşıyan yahut lenfödemli uzvun bakımı ve korunması epey kıymetlidir. Tedaviden sonra da tedavinin muvaffakiyetinin devam etmesi için hastanın dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır;
1. Cilt pak tutulmalı ve uygunca kurulanmalı, nemli bırakılmamalıdır.
2. Cilt bakımı ve esnekliğine dikkat edilmeli, nemlendirilmesi için yağsız kremler, vücut sütü, vücut losyonu üzere yağ içeriği çok az olan nemlendiriciler kullanılmalıdır.
3. Sıcak günlerde terlememesi ve ciltte mantar oluşumunu engellemek için antifungal pudralar kullanılmalıdır.
4. Kesik, kedi-köpek tırmalaması, darbeler enfeksiyona ve lenf yollarının hasarına yol açacağından kaçınılması gereken durumlardır.
5. Lenfödemli hastalar sıcak su, kaplıca suyu, güneşlenmekten uzak durmaya, bunun konumuna ödemli kol yahut bacağı soğuk tutmaya ihtimam göstermelidirler.
6. Tekrarlanan, yorucu hareketler, ödemi daha kötüleştirebilmektedir.
7. Şiddetli kilo, istikrarsız beslenme, zayıf yahut ölçüsüz egzersiz, uzvun haddinden fazla ısıya maruz kalması, yolculuk, ağır şeyler taşıma etkilenen kol ya da bacağın sıkılması (örneğin; tansiyon ölçülmesi, sıkı saat, sıkı kıyafetler) lenfödemi tetikler ve arttırır.
8. Etkilenmiş kola manikür ve enjeksiyon yaptırılmamalıdır.
9. Etkilenmiş ayakta nasırlar kesilmemeli, yumuşatıcı kremlerle korunmalıdır.
10. Tırnakları keserken deriyi kesmemeye dikkat edilmelidir.
11. Jilet kullanılmamalı, istenmeyen tüyler traş makinesi yardımıyla alınmalıdır.
12. Mutfakta yahut bahçede iş yaparken kesiklerden korunmak için kesinlikle eldiven giyilmelidir.
13. Güneş yanığından kaçınılmalı, güneşlenirken yüksek himaye faktörlü koruyucular kullanılmalı ve uzuv asla uzun müddet güneşe maruz bırakılmamalıdır.
14. Kompresyon çorapları birçok hengam güneşten korumamakta ve uzvun yanmasına sebep olabilmektedir.
15. En ülkü sporlar yüzme ve dalmadır. Bunun yanı sıra lenf dolaşımını sağlamak için tedavi sonrası öğrenilen egzersizler tertipli olarak uygulanmalıdır.
16. Sutyen, iç çamaşır, sair giysiler ve takılar sıkı olmamalıdır. Bu giysilerin ciltte oluşturduğu kızarıklıklar lenf dolaşımının engellendiği manasına gelmektedir.
17. Uçak yolculuğu sırasında basınç düşmesi nedeniyle kol çorabı ve kompresyon bandajı kesinlikle kullanılmalıdır.
18. Gece uyurken etkilenmiş kolun üzerine yatmamaya itina gösterilmelidir.
19. Sistemli beslenilmeli, haddinden fazla tuz kullanılmamalı fakat tuz asla kesilmemeli ve bol su içilmelidir.
20. Çok kilolardan kaçınılmalı, kilo ziyadesi varsa hekim ya da diyetisyen tarafından hazırlanmış bir diyet ve egzersiz programı uygulanmalıdır.
21. Tedaviden sonra kullanılmaya başlanan bası çorabı münhasıran birinci 6 ay, gece ve gündüz sistemli kullanılmalıdır.
22. Şayet kol yahut bacak geceleri tabiatıyla küçülüyorsa bası giysisi gece çıkarılabilir. Bası giysileri kişisel günlerde de bir kaç saatliğine çıkarılabilir. Bol gelmesi ya da sıkması durumunda doktora başvurulmalıdır.
23. Kompresyon giysileri zahir bir nahiyeyi bant biçiminde sıkmamalı, kızarıklık oluşturmamalıdır.
24. Ehliyetsiz lenf dolaşımından dolayı şişen uzuv, tedavi ile sıradan ya da sıradana yakın hale geldikten sonra da bakımına dikkat edilmezse, durumun tekrarlayabileceği unutulmamalıdır.
Son kelam: Lenfödem nedeniyle şişen kol yahut bacağınızın, tedavi ile sıradan yahut sıradana yakın hale geldikten sonra da takibi ve bakımına devam etmelidir. Lenfödem derhal tüm hastalarda önlenebilir, azaltılabilir ve denetim altına alınabilir rahatsızlıktır.
Lenf ödem; lenfatik sistemin yetmezliğinden kaynaklanan bir durumdur. Lenf sistemi düşük hidrostatik basınçla vakum üzere çalışan ince damarlardan oluşmuş bir sistemdir. Bu sistemin vazifesi kılcallardan doku aralığına kaçan likit ve plazmayı tekrar dolaşım sistemine döndürmektir. Lenf ödem çoklukla ekstrem itelerde şişme ile kendini gösteren proteinden güçlü lenf sıvısının hücreler arası ortamda birikmesidir. Bir öteki tanımla lenf ödem lenf drenajı ve kılcal damar filtrasyonu arasındaki dengesizlik sonucu hücrelerarası sahadaki likit ve protein ölçüsünün artmasıdır.
Lenfatik sistemin yetmezliğinin üç hali vardır:
1) Dinamik yetmezlik olarak isimlendirilir ve lenf yoluyla taşınan sıvının, lenf sisteminin taşıma kapasitesini aştığı durumlarda ortaya çıkar. Dinamik yetmezlikte lenf sistemi anatomik ve fonksiyonel olarak olağandır fakat taşıması gereken yük ziyadedir.
2) Lenfatik damarların yetmezliği sonucu lenf sisteminde taşıma kapasitesi sıradan protein yükünün altına düşer ve bu durum mekanik yetmezlik olarak isimlendirilir.
3) Bu durumda ise lenf sisteminin taşıma kapasitesi; sistemin olağan işleyişinin bozulması sonucu azalmıştır ve bu durum güvenlik kapağı yetmezliği olarak isimlendirilir.
Lenf ödem oluşumunda tesirli olan nedenler
Atar damarlarda genişleme olması,
Toplar damarlarda daralma olması,
Venöz basıncın artması,
Kılcallarda ozmotik basıncın azalması,
Kılcal damarların geçirgenliğinin artması,
Histamin Brakinin üzere damarlarda genişleme yapan hususların salınımı
Lenf akımının zayıf olmasıdır
Lenf ödemin klinik tablosu ciddiyetine nazaran dört periyoda ayrılır;
Devir 1 (Geri dönebilen lenf ödem) :Ödem gün içinde giderek artar geceden sonra dağılır. Kesin tanımlamayan yakınmalarla birlikte süreksiz şişme görülür
Periyot 2 (Kronik, geri dönmeyen lenf ödem) : Daima şişlik, ağır hissetme, ağrı, yanma (etkilenen ekstremitede), hareket kısıtlanması, hastanın günlük rutin ömründe ödemin değersiz halde etkilenmesi, bağ dokusunun artmasına yatkınlık
Devir 3: Devir geçtikçe artan vücut uzuvlarında deformasyon, kıymetli ölçüde hareket ve fonksiyon kısıtlanması, önemli ağrılar
Periyot 4:Lenf kanseri, sürekli öldürücüdür.
ÖDEM TEDAVİSİ
KOMPLEX BOŞALTICI FİZYOTERAPİ İKİ FAZDAN OLUŞUR;
BOŞALTIM FAZI:
Bu Faz Dort Evreden Oluşur;
-Manuel Lenf Drenajı
-Cilt Bakımı
-Kompresyon Bandajı
-Egzersiz
Burada tedavinin Gayesi sıvının öteki saglam lenf nodullerine aktarmaktır , Kişisel el tutuş biçimleri ile tedavi ye başlanır.. Cilde nazik ve ritmik bir basınç uygulanır.Bu tedavide derinin tam altındaki yüzeyel lenf damarlarına hafif basınçlar uygulanır.Lenf drenajı ile Kol ve bacaklardaki birikmiş likit vucudun saglam alanlarındaki lenf nodullerine aktarılır drenaja evvel merkezden başlanır sonra kol ve bacak en son parmaklara ulaşılır,her drene edilen kesim tekrarlanarak nodule tekrar aktarılır.
Örneğin,göğüs cerrahisine baglı sağ lenf nodulleri alındıysa ve sağ kolda lenfödem gelişti ise burdaki likit sol koltuk altı lenf nodüllerine ve sağ kasık lenf nodullerine aktarılır.bölgeye nazaran vade değişmekte olup ortalama bir saat sürmektedir.
Hasta birinci gun seansa başlamadan evvel kıymetlendirilir,gerekli ölçümler yapılır ve kaydedilir.her bir seans ortalama bır saat surer,seansta hastaya 45 dakika süren manuel lenf drenagı uygulanır,özel bir kremle cilt bakımı ve bandajlama yapılır,hastaya münasebetli hane egzersizleri verilir,bandaj bir sonraki seansa kadar tedavi yerinde kalır tedavi müddeti hastaya nazaran değişmekte olup ortalama 10-15 seans surmektedir.Tedavi elverişli yapıldıgı takdirde muvaffakiyet orantısı yukselir
MUHAFAZA FAZI: (Bu Faz Dort Evreden Oluşur Ve Boşaltım Fazı Bıttıkten Sonra Uygulanır Haftada Bır -Ikı Sefer Manuel Lenf Drenajı -Cilt Bakımı -Egzersiz-Kompresyon Çorabı)
Müdafaa fazında,boşaltım fazının ahir hastanın münâsib çorap ölçusu alınır ve hastaya müdafaa fazında yapacakları konusunda haberlendirme yapılır,hasta hergun cilt bakımını ve egzersizlerini yapar.
Kompresyon çorabı hergun dikkatli bir biçimde,aksatılmadan giyilmesi gerekir.
Hastaların en çok sordukları sorular,
yazın bu çorabı giyebelecekmiyim,
basıncı beni rahatsız edermi,
kolum yada bacagım tekrar şişermi,
bu soruları şu formda açıklanabilir ;çorapta elverişli hava boşlukları olduğu için sıcaklık olarak rahatsız etmez,çorap ekstremiteyi (kol-bacak) koruyacagı için tutarlı basınçta olması gerekir ama bu basınca hastalar bir mühlet sonra alışmaktadır,çorap hergun sistemli bir halde giyilip egzersizler ve cilt bakımı yapıldıgı takdirde muhafaza fazı basarılı olacaktır.
LENFÖDEMLİ HASTALARA TEKLIFLER
Lenfödem riski taşıyan yahut lenfödemli uzvun bakımı ve korunması epey kıymetlidir. Tedaviden sonra da tedavinin muvaffakiyetinin devam etmesi için hastanın dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır;
1. Cilt pak tutulmalı ve uygunca kurulanmalı, nemli bırakılmamalıdır.
2. Cilt bakımı ve esnekliğine dikkat edilmeli, nemlendirilmesi için yağsız kremler, vücut sütü, vücut losyonu üzere yağ içeriği çok az olan nemlendiriciler kullanılmalıdır.
3. Sıcak günlerde terlememesi ve ciltte mantar oluşumunu engellemek için antifungal pudralar kullanılmalıdır.
4. Kesik, kedi-köpek tırmalaması, darbeler enfeksiyona ve lenf yollarının hasarına yol açacağından kaçınılması gereken durumlardır.
5. Lenfödemli hastalar sıcak su, kaplıca suyu, güneşlenmekten uzak durmaya, bunun konumuna ödemli kol yahut bacağı soğuk tutmaya ihtimam göstermelidirler.
6. Tekrarlanan, yorucu hareketler, ödemi daha kötüleştirebilmektedir.
7. Şiddetli kilo, istikrarsız beslenme, zayıf yahut ölçüsüz egzersiz, uzvun haddinden fazla ısıya maruz kalması, yolculuk, ağır şeyler taşıma etkilenen kol ya da bacağın sıkılması (örneğin; tansiyon ölçülmesi, sıkı saat, sıkı kıyafetler) lenfödemi tetikler ve arttırır.
8. Etkilenmiş kola manikür ve enjeksiyon yaptırılmamalıdır.
9. Etkilenmiş ayakta nasırlar kesilmemeli, yumuşatıcı kremlerle korunmalıdır.
10. Tırnakları keserken deriyi kesmemeye dikkat edilmelidir.
11. Jilet kullanılmamalı, istenmeyen tüyler traş makinesi yardımıyla alınmalıdır.
12. Mutfakta yahut bahçede iş yaparken kesiklerden korunmak için kesinlikle eldiven giyilmelidir.
13. Güneş yanığından kaçınılmalı, güneşlenirken yüksek himaye faktörlü koruyucular kullanılmalı ve uzuv asla uzun müddet güneşe maruz bırakılmamalıdır.
14. Kompresyon çorapları birçok hengam güneşten korumamakta ve uzvun yanmasına sebep olabilmektedir.
15. En ülkü sporlar yüzme ve dalmadır. Bunun yanı sıra lenf dolaşımını sağlamak için tedavi sonrası öğrenilen egzersizler tertipli olarak uygulanmalıdır.
16. Sutyen, iç çamaşır, sair giysiler ve takılar sıkı olmamalıdır. Bu giysilerin ciltte oluşturduğu kızarıklıklar lenf dolaşımının engellendiği manasına gelmektedir.
17. Uçak yolculuğu sırasında basınç düşmesi nedeniyle kol çorabı ve kompresyon bandajı kesinlikle kullanılmalıdır.
18. Gece uyurken etkilenmiş kolun üzerine yatmamaya itina gösterilmelidir.
19. Sistemli beslenilmeli, haddinden fazla tuz kullanılmamalı fakat tuz asla kesilmemeli ve bol su içilmelidir.
20. Çok kilolardan kaçınılmalı, kilo ziyadesi varsa hekim ya da diyetisyen tarafından hazırlanmış bir diyet ve egzersiz programı uygulanmalıdır.
21. Tedaviden sonra kullanılmaya başlanan bası çorabı münhasıran birinci 6 ay, gece ve gündüz sistemli kullanılmalıdır.
22. Şayet kol yahut bacak geceleri tabiatıyla küçülüyorsa bası giysisi gece çıkarılabilir. Bası giysileri kişisel günlerde de bir kaç saatliğine çıkarılabilir. Bol gelmesi ya da sıkması durumunda doktora başvurulmalıdır.
23. Kompresyon giysileri zahir bir nahiyeyi bant biçiminde sıkmamalı, kızarıklık oluşturmamalıdır.
24. Ehliyetsiz lenf dolaşımından dolayı şişen uzuv, tedavi ile sıradan ya da sıradana yakın hale geldikten sonra da bakımına dikkat edilmezse, durumun tekrarlayabileceği unutulmamalıdır.
Son kelam: Lenfödem nedeniyle şişen kol yahut bacağınızın, tedavi ile sıradan yahut sıradana yakın hale geldikten sonra da takibi ve bakımına devam etmelidir. Lenfödem derhal tüm hastalarda önlenebilir, azaltılabilir ve denetim altına alınabilir rahatsızlıktır.