Lozan Antlaşması hakkında bilgi
Lozan Antlaşmasının onemleri
Lozan Antlaşmasının maddeleri
Lozan Antlaşmasının sonucları
Yeni Turkiye Cumhuriyeti ’nin, milletlerarası planda resmen tanındığı antlaşma
24 Temmuz 1923 tarihinde İsvicre ’nin Lausanne (Lozan) şehrinde, Turkiye Buyuk Millet Meclisi temsilcileriyle İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belcika, Rusya, Yugoslavya temsilcileri tarafından, Lozan Universitesi salonunda imzalandı
Osmanlı Devleti'ni yıkıp, topraklarının paylaşılması icin cıkartılan Birinci Dunya Savaşı (19141918) sonunda başlatılan Turk İstiklal Harbinden sonra, işgalci devletler ile 11 Ekim 1922 tarihinde Mudanya Mutarekesi (ateşkesi) imzalanmıştı İşgalci devletler ile kesin bir antlaşma yapılması icin, Turkiye, 4 Ekim 1922 tarihindeki notasıyla, goruşmelerin İzmir ’de başlatılmasını istedi İşgalci devletler, İzmir ’de Yunan mezalim ve tahribatını gormezlikten gelmek icin, İsvicre ’nin Lausanne şehrini tercih etti Konferansın 13 Kasım 1922 ’de başlayacağını ilan edip, Turkiye ’de iki hukumet olduğu telakkisiyle, goruşmelere katılması icin Ankara ’daki Turkiye Buyuk Millet Meclisi ve İstanbul ’daki Osmanlı Sultanı Altıncı Mehmed Hana (Sultan Vahideddin Han) muracaat ettiler TBMM, bu duruma son vermek icin, 1 Kasım 1922 gunu cıkarılan iki maddelik bir kanunla, Saltanat ve Osmanlı Hukumetinin, 16 Mart 1920 ’de İstanbul ’un İtilaf devletlerince resmen işgalinden itibaren kaldırıldığını kabul ve ilan etti 600 yıldan fazla hukumran olan Osmanlı Hanedanına son verilerek, Lozan Konferansına TBMM hukumeti, tek başına katıldı
13 Kasım 1922 ’de başlayacağı ilan edilen konferans, 20 Kasım'da başlatıldı Lozan Konferansında TBMM ’ni, Hariciye Vekili (Dışişleri Bakanı) ve Edirne Mebusu İsmet Paşa (İnonu) başmurahhaslığında, Sıhhiye Vekili (Sağlık Bakanı) ve Sinop Mebusu Dr Rıza Nur, Trabzon Mebusu Hasan Bey (Saka) murahhaslar, yirmi dort muşavir, sekiz katip, bir mutercim, gazeteciler ve askerlerden meydana gelen heyetle temsil etti İngiltere heyetini İstanbul fevkalade komiseri Sir Horas Rumbolt ve Musul Petrol İşletmesi Şirketinin idare heyeti başkanı Lord Curzon; Fransa adına Şark Fevkalade Komiseri General Pelle; İtalya ’yı İstanbul Fevkalade Komiseri Marki Camille Garoni ve Sezar Montanya; Japonya ’yı Roma Buyukelcisi Baron Hayaşi, Baron Uciyai; Yunanistan ’ı Elefteryos K Venizelos ve Demeter Kaklamanos; Romanya ’yı Konstantin Dimondy, Konstantin Konseska; SırpHırvatSloven Krallığını Dr Milotin Yuvanovic; Bulgaristan ’ı Bogdan Morfot, Dimitri Stanciof, MStambulhu, MKinstantoderof; Rusya adına MCicerin, MRekefski ve M Meani; Portekiz ’i M M Pereyre; Belcika ’yı M Beletzer ve Amerikan muşahitlerinden M Caylnd, M Gru ve Amiral Bristol temsil edip, katıldılar Konferansa, ev sahibi olarak, İsvicre Cumhurbaşkanı Hab, başkanlık yaptı 21 Kasım 1922 ’de, konferansta goruşulecek meseleler icin komisyonlar kuruldu Askeri ve Arazi Komisyonu Başkanlığına Lord Curzon; Azınlıklar ve Yabancılar Komisyonu Başkanlığına Marki Garroni; Mali ve İktisadi Komisyon Başkanlığına Fransa temsilcisi M Barriere secildiler
TBMM ’nin Lozan Konferansındaki programı, 28 Ocak 1920 gunu, son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nin kabul ettiği Misakı Milli (Milli And) hukumleriydi Bu hukumler şunları ihtiva ediyordu: 1) Musul, Kerkuk ve Suleymaniye ile, 2) Batı Trakya ’nın Anavatan ’a katılması; 3) Kapitulasyonların kaldırılması; 4) Azınlıklara ustun haklar verilmemesi; 5) Boğazlar ile İstanbul ’un emniyetinin sağlanıp, butunuyle hakimiyetimizde kalması
Goruşmeler, ilk hafta dostca gecti İkinci hafta, devlet borcları, kapitulasyon, Musul vilayeti ve İstanbul ’un boşaltılması meselelerinde, anlaşmazlık cıktı TBMM heyetine, İngiltere Murahhası Lord Curzon ve Yunanistan Murahhası Elefteriyos Venizelos, cok zorluk cıkardılar 4 Şubat 1923 tarihinde goruşmeler kesilerek, heyetler geri donduler
20 Kasım 1922 4 Şubat 1923 tarihleri arasında devam eden Birinci Lozan Konferansında, 30 Ocak 1923 ’te Turkiye ile Yunanistan arasında “Esirlerin Değiştirilmesi hakkında mukavele imzalandı
Birinci Lozan Konferansında; 1) Edirne ’nin İstasyon Mahallesi Karaağac, Yunanlılara bırakıldı 2) Karadeniz ’den Akdeniz ’e kadar Turkiye ile Bulgaristan ve Yunan hudutları, askersiz hale konuldu 3) TurkiyeIrak hududunun tespiti, Milletler Cemiyeti kararına bırakıldı 4) Turkiye ’ye verilen İmroz (Gokceada) ve Bozcaada ile, Yunanistan ’da kalan Limni, Midilli, Nikarkarya, Sakız, Sisam adalarının askersizleşmesi kararı verildi 5) Rodos ve Oniki Ada ’nın İtalya ’ya bırakılması kabul edildi 6) İstanbul ve Canakkale boğazlarının iki yakasından on beşer kilometre derinliğindeki bolgelerin askersiz olması; Trakya ’daki 8000 kişilik Turk jandarma sayısının 5000 ’e indirilmesi kararlaştırıldı 7) İstanbul ’da 12000 asker bulunduracak olan Turkiye ’nin; Boğazlar Komisyonuna başkanlık etmesi ve boğazlardan gecişin serbest bırakılması kararlaştırıldı 8) Kapitulasyonların kaldırılmasına karar verildi 9) Azınlıklara verilen hakları, Turkiye ’nin, Milletler Cemiyeti kefaletinde tanıması kararlaştırıldı 10) Borclar meselesinde Turkiye ’nin, hissesine duşen onbeş milyon altın lirayı, otuz yedi yıl icinde odemesine karar verildi 11) Yunanistan ’dan hicbir harp tazminatı istenmemesi, karara bağlandı
4 Şubat 1923 ’te kesilen goruşmeler, İngiltere ve Fransa ’daki asker ailelerinin tesiriyle meydana gelen umumi efkarın (kamuoyunun) arzusu uzerine, TBMM murahhasları Lozan ’a davet edilerek, yeniden başlatıldı 23 Nisan 1923 ’te başlayan ve 23 Temmuz ’a kadar uc ay suren İkinci Lozan Konferansında; TBMM murahhasları aynı kalmasına rağmen muşavir heyetinde değişmeler oldu İngiltere ve İtalya başmurahhasları değişip, ABD de, bir murahhas gonderdi
İkinci Lozan Konferansı; 1) Arazi ve siyasi, 2) Mali ve yabancıların oturma hakları, 3) İktisadi işlere ait olmak uzere, uc komisyon biciminde calışarak, maddelerin goruşulmesini sıraya koydu Uzun muzakereler ve arada yine goruşmelerin kesilmesine yol acan, cetin munakaşalar oldu İngiltere ’nin ısrarıyla, yine bir “Ermenistan kurulması hususu one surulerek; Doğu Anadolu ’da veya Suriye hududunda (Adana ile Maraş ve Gaziantep ’te) dunyanın ceşitli yerlerine dağılıp yurtsuz kalan Ermeniler icin “Yurt verilmesinde, Fransızlar da talepte bulundu Turk karasularına yakın ufak ve kayalık Meis Adasının Turkiye ’ye ait olduğu ısrar edilmişse de, İtalyanlar, burayı işgallerinde tutmakta diretmişlerdir Bir de Tuna Irmağı yatağındaki, 5000 Turkİslam nufuslu Adakale, Romanya ’nın ısrarı uzerine onlara bırakıldı TBMM'nin, ısrar edip, murahhaslara talimat verdiği Yunanistan ’dan tamirat adı ile harp tazminatı alınması isteği de, şiddetle reddedilerek, “Yoksul Yunanlıların bunu veremeyeceğine karar alınmış, ancak Karaağac İstasyonu Turkiye ’ye geri verilmiştir
Lozan Antlaşması, Lozan Universitesi salonunda, 24 Temmuz 1923 ’te imzalandı Turkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belcika devletleri ve Boğazlara ait mukavelename bolumunu Sovyet Rusya murahhası, İstanbul ’da imza etmiş, butun muzakerelere katıldığı halde Yugoslavya heyeti, borclar meselesinde, ulkelerine duşen hisseye itiraz ettiğinden anlaşmayı imzalamamıştır Lozan Antlaşmasının TBMM ’de goruşulup, kabul edilmesi icin partisiz Birinci donem Mebuslar Meclisi yerine, ikinci donemde Halk Fırkasının adayları secilerek, 11 Ağustos'ta tek parti mensubu mebuslar Ankara ’da toplanarak, 21 Ağustos ’ta antlaşmanın kabulu icin cıkarılacak kanun taslağının goruşmeleri başladı Lozan Antlaşmasının tasdiki icin cıkarılacak kanun goruşulurken, mevcut 227 mebustan 213 ’u kabul ve 14 mebus red oyu vermiştir İtirazlarına sebep de, Mersin mebusu, Turklerin Yureğir boyu hanedanına mensup Niyazi Ramazanoğlu ’nun, İskenderun ile Antakya ’yı, Halep ile Rakka ’nın dışarıda bırakılarak, yuz binlerce Turkmen ’in Fransa boyunduruğunda bulundurulmasını tenkit etmesi idi Bursa mebuslarından Necati Bey de, Boğazlar ve Batı Trakya meselelerinden şikayetle itirazlarda bulundu Eski Maarif vekillerinden Vasıf Cınar, Tekirdağ mebusu Faik Oztrak, Şukru Kaya, Yahya Kemal, Hamdullah Suphi Beyler ve red oyu veren on dort milletvekili; İstanbul ’da Rum Patrikhanesi'nin imtiyazlı durumunu, gayrimuslimlere vatandaşlığın da ustunde olan dokunulmaz haklar tanınmasını, Yunanistan ’dan hic tazminat alınmayıp, Turkiye ’ye ait EdirneKaraağac İstasyon Mahallesiyle yetinilmesini tenkit ediyorlardı Malatya mebusu İsmet Paşa, 23 Ağustos 1923 gunu sabah ve oğleden sonraki iki oturumda, Lozan Antlaşması goruşmelerinde karşılaşılan buyuk guclukleri ve getirdiği iyilikleri anlatan izahlarda bulundu 23 Ağustos gecesi, gec vakitte yapılan oylamada Lozan Antlaşması, TBMM tarafından ekseriyetle kabul edildi TBMM, soz konusu antlaşmayı, cıkarılan, 340, 341, 342, 343 numaralı kanunlarla tasdik etti Bu antlaşma, 19 Ağustos 1924 tarihinde yururluğe girdi
Yeni Turk Devleti temsilcileri, Lozan ’a giderken son Osmanlı Mebuslar Meclisinin aldığı Misakı Milli kararlarını kabul ettirmek ve gercekleştirmekle vazifeliydiler Ancak, bunlardan hemen hemen hic biri Turkiye lehine halledilmediği gibi, verilen tavizlerden de gereği gibi faydalanılamadı Bunlardan onemli olanları:
1 Musul meselesi: İngilizler, Musul ’un arazisinden ziyade petrollerine talip bulunuyorlardı Ancak, İnonu ’nun, oncelikle toprağa hakim olması gerekirken, petrollerde ısrar etmesi, İngiltere ’nin reddine ve meselenin hallinin Milletler Cemiyetine bırakılmasına yol actı Milletler Cemiyeti ise, Musul ’u Irak ’a teslim ederken, Turkiye ’ye Musul petrollerinden, yirmi beş sene muddetle ve sadece yuzde on gibi cuz'i bir hisse verdi Ancak Turkiye, ileriki senelerde bu hisseyi de almaya muvaffak olamadı Irak ise, başlangıcta petrollerin gelirini İngiltere ’ye bırakmakla birlikte, kısa bir sure sonra, bu hakların tamamına el koydu
2 Batı Trakya ve Ekalliyetler (azınlıklar) Meselesi: Sevr Antlaşması ile, Turkiye toprakları işgal altına alındığında, ilk once istiklal mucadelesini başlatan ve bir hukumet kurmağa muvaffak olan, Batı Trakya Turkluğu idi Ancak onların Yunan hakimiyetinden kurtulmak icin giriştikleri kanlı mucadele dikkate alınmadan, Batı Trakya, Lozan ’da feda edildi Bu arada İstanbul ’da yaşayan Rumlarla Batı Trakya ’da yaşayan Turkler dışında, Turkiye ’deki butun Rumlarla Yunanistan ’daki butun Turkler değiştirilecekti (Bkz Ahali Mubadelesi) “Ekalliyetlerin himayesi bolumunde yer alan bu haklardan, Yunanistan azami olcude istifade ederken, Turklerin hic işine yaramadı Batı Trakya Turkluğu, unutulmaya ve Yunanlıların insafına terk edildi Neticede, aradan gecen 70 yıl icerisinde, Batı Trakya ’da Turkler, coğunluktan azınlık durumuna duşurulduler
3 Batum Meselesi: Misakı Milliye gore, Batum ’un geleceği, halkın oyuna muracaatla belirlenecekti Batum, Birinci Dunya Harbi sonunda imzalanan BrestLitovsk Antlaşması'yla da Anavatan ’a kavuşmuştu Ancak, Moskova Antlaşmasıyla cuz'i bir yardım karşılığı Ruslara bırakılan Batum icin, Lozan ’da en kucuk bir girişimde dahi bulunulmadı
4 Kıbrıs ve 12 Adalar meselesi: Ayastefanos Antlaşması'nın ağır hukumlerini atlatabilmek maksadıyla, İkinci Abdulhamid Han, vaktiyle, gecici olarak Kıbrıs ’ın idaresini İngilizlere bırakmıştı Birinci Dunya Savaşının başlarında İngiltere, Kıbrıs ’ı tek taraflı olarak ilhak ettiğini bildirdi Turkiye ’nin tanımadığı bu ilhak kararı, Lozan Konferansına kadar problem olarak kaldı Lozan Muahedesinin 20 ve 21 maddeleriyle, Turk murahhasları, bu ilhakı kabul ve tasdik ettiler
Yine Ege Denizindeki, Turkiye ’ye yakın 12 adanın İtalyanlara terki de, aynı şekilde meydana geldi Daha sonra İkinci Dunya Harbinde Almanların işgaline uğrayan bu adalar, Turkiye ’ye teklif edilecek, fakat, o zaman Turkiye ’nin başında bulunan İnonu tarafından reddedildikten sonra, Yunanlıların hakimiyetine verilecektir
Neticede, Lozan'ın bir zafer olmadığı ve hezimet olduğu, her gecen gun daha iyi anlaşılmaktadır
Lozan Antlaşmasının onemleri
Lozan Antlaşmasının maddeleri
Lozan Antlaşmasının sonucları
Yeni Turkiye Cumhuriyeti ’nin, milletlerarası planda resmen tanındığı antlaşma
24 Temmuz 1923 tarihinde İsvicre ’nin Lausanne (Lozan) şehrinde, Turkiye Buyuk Millet Meclisi temsilcileriyle İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belcika, Rusya, Yugoslavya temsilcileri tarafından, Lozan Universitesi salonunda imzalandı
Osmanlı Devleti'ni yıkıp, topraklarının paylaşılması icin cıkartılan Birinci Dunya Savaşı (19141918) sonunda başlatılan Turk İstiklal Harbinden sonra, işgalci devletler ile 11 Ekim 1922 tarihinde Mudanya Mutarekesi (ateşkesi) imzalanmıştı İşgalci devletler ile kesin bir antlaşma yapılması icin, Turkiye, 4 Ekim 1922 tarihindeki notasıyla, goruşmelerin İzmir ’de başlatılmasını istedi İşgalci devletler, İzmir ’de Yunan mezalim ve tahribatını gormezlikten gelmek icin, İsvicre ’nin Lausanne şehrini tercih etti Konferansın 13 Kasım 1922 ’de başlayacağını ilan edip, Turkiye ’de iki hukumet olduğu telakkisiyle, goruşmelere katılması icin Ankara ’daki Turkiye Buyuk Millet Meclisi ve İstanbul ’daki Osmanlı Sultanı Altıncı Mehmed Hana (Sultan Vahideddin Han) muracaat ettiler TBMM, bu duruma son vermek icin, 1 Kasım 1922 gunu cıkarılan iki maddelik bir kanunla, Saltanat ve Osmanlı Hukumetinin, 16 Mart 1920 ’de İstanbul ’un İtilaf devletlerince resmen işgalinden itibaren kaldırıldığını kabul ve ilan etti 600 yıldan fazla hukumran olan Osmanlı Hanedanına son verilerek, Lozan Konferansına TBMM hukumeti, tek başına katıldı
13 Kasım 1922 ’de başlayacağı ilan edilen konferans, 20 Kasım'da başlatıldı Lozan Konferansında TBMM ’ni, Hariciye Vekili (Dışişleri Bakanı) ve Edirne Mebusu İsmet Paşa (İnonu) başmurahhaslığında, Sıhhiye Vekili (Sağlık Bakanı) ve Sinop Mebusu Dr Rıza Nur, Trabzon Mebusu Hasan Bey (Saka) murahhaslar, yirmi dort muşavir, sekiz katip, bir mutercim, gazeteciler ve askerlerden meydana gelen heyetle temsil etti İngiltere heyetini İstanbul fevkalade komiseri Sir Horas Rumbolt ve Musul Petrol İşletmesi Şirketinin idare heyeti başkanı Lord Curzon; Fransa adına Şark Fevkalade Komiseri General Pelle; İtalya ’yı İstanbul Fevkalade Komiseri Marki Camille Garoni ve Sezar Montanya; Japonya ’yı Roma Buyukelcisi Baron Hayaşi, Baron Uciyai; Yunanistan ’ı Elefteryos K Venizelos ve Demeter Kaklamanos; Romanya ’yı Konstantin Dimondy, Konstantin Konseska; SırpHırvatSloven Krallığını Dr Milotin Yuvanovic; Bulgaristan ’ı Bogdan Morfot, Dimitri Stanciof, MStambulhu, MKinstantoderof; Rusya adına MCicerin, MRekefski ve M Meani; Portekiz ’i M M Pereyre; Belcika ’yı M Beletzer ve Amerikan muşahitlerinden M Caylnd, M Gru ve Amiral Bristol temsil edip, katıldılar Konferansa, ev sahibi olarak, İsvicre Cumhurbaşkanı Hab, başkanlık yaptı 21 Kasım 1922 ’de, konferansta goruşulecek meseleler icin komisyonlar kuruldu Askeri ve Arazi Komisyonu Başkanlığına Lord Curzon; Azınlıklar ve Yabancılar Komisyonu Başkanlığına Marki Garroni; Mali ve İktisadi Komisyon Başkanlığına Fransa temsilcisi M Barriere secildiler
TBMM ’nin Lozan Konferansındaki programı, 28 Ocak 1920 gunu, son Osmanlı Mebuslar Meclisi'nin kabul ettiği Misakı Milli (Milli And) hukumleriydi Bu hukumler şunları ihtiva ediyordu: 1) Musul, Kerkuk ve Suleymaniye ile, 2) Batı Trakya ’nın Anavatan ’a katılması; 3) Kapitulasyonların kaldırılması; 4) Azınlıklara ustun haklar verilmemesi; 5) Boğazlar ile İstanbul ’un emniyetinin sağlanıp, butunuyle hakimiyetimizde kalması
Goruşmeler, ilk hafta dostca gecti İkinci hafta, devlet borcları, kapitulasyon, Musul vilayeti ve İstanbul ’un boşaltılması meselelerinde, anlaşmazlık cıktı TBMM heyetine, İngiltere Murahhası Lord Curzon ve Yunanistan Murahhası Elefteriyos Venizelos, cok zorluk cıkardılar 4 Şubat 1923 tarihinde goruşmeler kesilerek, heyetler geri donduler
20 Kasım 1922 4 Şubat 1923 tarihleri arasında devam eden Birinci Lozan Konferansında, 30 Ocak 1923 ’te Turkiye ile Yunanistan arasında “Esirlerin Değiştirilmesi hakkında mukavele imzalandı
Birinci Lozan Konferansında; 1) Edirne ’nin İstasyon Mahallesi Karaağac, Yunanlılara bırakıldı 2) Karadeniz ’den Akdeniz ’e kadar Turkiye ile Bulgaristan ve Yunan hudutları, askersiz hale konuldu 3) TurkiyeIrak hududunun tespiti, Milletler Cemiyeti kararına bırakıldı 4) Turkiye ’ye verilen İmroz (Gokceada) ve Bozcaada ile, Yunanistan ’da kalan Limni, Midilli, Nikarkarya, Sakız, Sisam adalarının askersizleşmesi kararı verildi 5) Rodos ve Oniki Ada ’nın İtalya ’ya bırakılması kabul edildi 6) İstanbul ve Canakkale boğazlarının iki yakasından on beşer kilometre derinliğindeki bolgelerin askersiz olması; Trakya ’daki 8000 kişilik Turk jandarma sayısının 5000 ’e indirilmesi kararlaştırıldı 7) İstanbul ’da 12000 asker bulunduracak olan Turkiye ’nin; Boğazlar Komisyonuna başkanlık etmesi ve boğazlardan gecişin serbest bırakılması kararlaştırıldı 8) Kapitulasyonların kaldırılmasına karar verildi 9) Azınlıklara verilen hakları, Turkiye ’nin, Milletler Cemiyeti kefaletinde tanıması kararlaştırıldı 10) Borclar meselesinde Turkiye ’nin, hissesine duşen onbeş milyon altın lirayı, otuz yedi yıl icinde odemesine karar verildi 11) Yunanistan ’dan hicbir harp tazminatı istenmemesi, karara bağlandı
4 Şubat 1923 ’te kesilen goruşmeler, İngiltere ve Fransa ’daki asker ailelerinin tesiriyle meydana gelen umumi efkarın (kamuoyunun) arzusu uzerine, TBMM murahhasları Lozan ’a davet edilerek, yeniden başlatıldı 23 Nisan 1923 ’te başlayan ve 23 Temmuz ’a kadar uc ay suren İkinci Lozan Konferansında; TBMM murahhasları aynı kalmasına rağmen muşavir heyetinde değişmeler oldu İngiltere ve İtalya başmurahhasları değişip, ABD de, bir murahhas gonderdi
İkinci Lozan Konferansı; 1) Arazi ve siyasi, 2) Mali ve yabancıların oturma hakları, 3) İktisadi işlere ait olmak uzere, uc komisyon biciminde calışarak, maddelerin goruşulmesini sıraya koydu Uzun muzakereler ve arada yine goruşmelerin kesilmesine yol acan, cetin munakaşalar oldu İngiltere ’nin ısrarıyla, yine bir “Ermenistan kurulması hususu one surulerek; Doğu Anadolu ’da veya Suriye hududunda (Adana ile Maraş ve Gaziantep ’te) dunyanın ceşitli yerlerine dağılıp yurtsuz kalan Ermeniler icin “Yurt verilmesinde, Fransızlar da talepte bulundu Turk karasularına yakın ufak ve kayalık Meis Adasının Turkiye ’ye ait olduğu ısrar edilmişse de, İtalyanlar, burayı işgallerinde tutmakta diretmişlerdir Bir de Tuna Irmağı yatağındaki, 5000 Turkİslam nufuslu Adakale, Romanya ’nın ısrarı uzerine onlara bırakıldı TBMM'nin, ısrar edip, murahhaslara talimat verdiği Yunanistan ’dan tamirat adı ile harp tazminatı alınması isteği de, şiddetle reddedilerek, “Yoksul Yunanlıların bunu veremeyeceğine karar alınmış, ancak Karaağac İstasyonu Turkiye ’ye geri verilmiştir
Lozan Antlaşması, Lozan Universitesi salonunda, 24 Temmuz 1923 ’te imzalandı Turkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belcika devletleri ve Boğazlara ait mukavelename bolumunu Sovyet Rusya murahhası, İstanbul ’da imza etmiş, butun muzakerelere katıldığı halde Yugoslavya heyeti, borclar meselesinde, ulkelerine duşen hisseye itiraz ettiğinden anlaşmayı imzalamamıştır Lozan Antlaşmasının TBMM ’de goruşulup, kabul edilmesi icin partisiz Birinci donem Mebuslar Meclisi yerine, ikinci donemde Halk Fırkasının adayları secilerek, 11 Ağustos'ta tek parti mensubu mebuslar Ankara ’da toplanarak, 21 Ağustos ’ta antlaşmanın kabulu icin cıkarılacak kanun taslağının goruşmeleri başladı Lozan Antlaşmasının tasdiki icin cıkarılacak kanun goruşulurken, mevcut 227 mebustan 213 ’u kabul ve 14 mebus red oyu vermiştir İtirazlarına sebep de, Mersin mebusu, Turklerin Yureğir boyu hanedanına mensup Niyazi Ramazanoğlu ’nun, İskenderun ile Antakya ’yı, Halep ile Rakka ’nın dışarıda bırakılarak, yuz binlerce Turkmen ’in Fransa boyunduruğunda bulundurulmasını tenkit etmesi idi Bursa mebuslarından Necati Bey de, Boğazlar ve Batı Trakya meselelerinden şikayetle itirazlarda bulundu Eski Maarif vekillerinden Vasıf Cınar, Tekirdağ mebusu Faik Oztrak, Şukru Kaya, Yahya Kemal, Hamdullah Suphi Beyler ve red oyu veren on dort milletvekili; İstanbul ’da Rum Patrikhanesi'nin imtiyazlı durumunu, gayrimuslimlere vatandaşlığın da ustunde olan dokunulmaz haklar tanınmasını, Yunanistan ’dan hic tazminat alınmayıp, Turkiye ’ye ait EdirneKaraağac İstasyon Mahallesiyle yetinilmesini tenkit ediyorlardı Malatya mebusu İsmet Paşa, 23 Ağustos 1923 gunu sabah ve oğleden sonraki iki oturumda, Lozan Antlaşması goruşmelerinde karşılaşılan buyuk guclukleri ve getirdiği iyilikleri anlatan izahlarda bulundu 23 Ağustos gecesi, gec vakitte yapılan oylamada Lozan Antlaşması, TBMM tarafından ekseriyetle kabul edildi TBMM, soz konusu antlaşmayı, cıkarılan, 340, 341, 342, 343 numaralı kanunlarla tasdik etti Bu antlaşma, 19 Ağustos 1924 tarihinde yururluğe girdi
Yeni Turk Devleti temsilcileri, Lozan ’a giderken son Osmanlı Mebuslar Meclisinin aldığı Misakı Milli kararlarını kabul ettirmek ve gercekleştirmekle vazifeliydiler Ancak, bunlardan hemen hemen hic biri Turkiye lehine halledilmediği gibi, verilen tavizlerden de gereği gibi faydalanılamadı Bunlardan onemli olanları:
1 Musul meselesi: İngilizler, Musul ’un arazisinden ziyade petrollerine talip bulunuyorlardı Ancak, İnonu ’nun, oncelikle toprağa hakim olması gerekirken, petrollerde ısrar etmesi, İngiltere ’nin reddine ve meselenin hallinin Milletler Cemiyetine bırakılmasına yol actı Milletler Cemiyeti ise, Musul ’u Irak ’a teslim ederken, Turkiye ’ye Musul petrollerinden, yirmi beş sene muddetle ve sadece yuzde on gibi cuz'i bir hisse verdi Ancak Turkiye, ileriki senelerde bu hisseyi de almaya muvaffak olamadı Irak ise, başlangıcta petrollerin gelirini İngiltere ’ye bırakmakla birlikte, kısa bir sure sonra, bu hakların tamamına el koydu
2 Batı Trakya ve Ekalliyetler (azınlıklar) Meselesi: Sevr Antlaşması ile, Turkiye toprakları işgal altına alındığında, ilk once istiklal mucadelesini başlatan ve bir hukumet kurmağa muvaffak olan, Batı Trakya Turkluğu idi Ancak onların Yunan hakimiyetinden kurtulmak icin giriştikleri kanlı mucadele dikkate alınmadan, Batı Trakya, Lozan ’da feda edildi Bu arada İstanbul ’da yaşayan Rumlarla Batı Trakya ’da yaşayan Turkler dışında, Turkiye ’deki butun Rumlarla Yunanistan ’daki butun Turkler değiştirilecekti (Bkz Ahali Mubadelesi) “Ekalliyetlerin himayesi bolumunde yer alan bu haklardan, Yunanistan azami olcude istifade ederken, Turklerin hic işine yaramadı Batı Trakya Turkluğu, unutulmaya ve Yunanlıların insafına terk edildi Neticede, aradan gecen 70 yıl icerisinde, Batı Trakya ’da Turkler, coğunluktan azınlık durumuna duşurulduler
3 Batum Meselesi: Misakı Milliye gore, Batum ’un geleceği, halkın oyuna muracaatla belirlenecekti Batum, Birinci Dunya Harbi sonunda imzalanan BrestLitovsk Antlaşması'yla da Anavatan ’a kavuşmuştu Ancak, Moskova Antlaşmasıyla cuz'i bir yardım karşılığı Ruslara bırakılan Batum icin, Lozan ’da en kucuk bir girişimde dahi bulunulmadı
4 Kıbrıs ve 12 Adalar meselesi: Ayastefanos Antlaşması'nın ağır hukumlerini atlatabilmek maksadıyla, İkinci Abdulhamid Han, vaktiyle, gecici olarak Kıbrıs ’ın idaresini İngilizlere bırakmıştı Birinci Dunya Savaşının başlarında İngiltere, Kıbrıs ’ı tek taraflı olarak ilhak ettiğini bildirdi Turkiye ’nin tanımadığı bu ilhak kararı, Lozan Konferansına kadar problem olarak kaldı Lozan Muahedesinin 20 ve 21 maddeleriyle, Turk murahhasları, bu ilhakı kabul ve tasdik ettiler
Yine Ege Denizindeki, Turkiye ’ye yakın 12 adanın İtalyanlara terki de, aynı şekilde meydana geldi Daha sonra İkinci Dunya Harbinde Almanların işgaline uğrayan bu adalar, Turkiye ’ye teklif edilecek, fakat, o zaman Turkiye ’nin başında bulunan İnonu tarafından reddedildikten sonra, Yunanlıların hakimiyetine verilecektir
Neticede, Lozan'ın bir zafer olmadığı ve hezimet olduğu, her gecen gun daha iyi anlaşılmaktadır
