MAĞARALARIN OLUŞUMU VE ÖZELLİKLERİ
(Mağara Oluşumu)
Derinlikleri yüzlerce metreyi bulabilen bu mağaraların araştırması son derece zorlama ve tehlikelidir Buna karşılık ova, göl ya da dere seviyesine yakın bölgelerde ya da hemen altlarında geçirimsiz birimlerin bulunduğu kireçtaşlarında son derece uzun ve yatay mağaralar gelişmiştir Bu mağaralara dışarıdan su girse de (düden veya subatan), çoğunlukla içinden su meydana çıkan kaynak durumundadır Birbirine ast bir kaç kattan oluşan bu mağaraların içleri yer yer göller, damlataş havuzları ve her türden damlataşlar ile dolgun olabilir
Mağaralar karanlık manâsız galeri ve salonlardan oluşmamışlardır İçleri, yerüstü ve yeraltı suları tarafından dışarıdan getirilmiş kil, aks, çakıl, blok ve moloz yığınları ile yerinde oluşmuş damlataşlar ile kaplıdır
Mağara çökellerinin biçim, ebat ve öbür renkli olmalarında mağaranın geliştiği ana kayanın kimyasal bileşimi, tabakaların duruşları, çatlak ya da kırık yapıları ile yeraltısularının fiziki ve kimyasal özellikleri belirleyicidir
Yeraltısularının genel özellikleri, mağaraya antre şekilleri, mağaradaki hareketleri ve mağarayı yaratıcı kayacın maddikimyasal yapısına göre damlataşlar 5 gruba ayrılır:
1 Damlama ve sızma ile oluşan damlataşlar (sarkıt, dikit, kolon, duvar damlataşları, göğüslük, sayvan, soğan sarkıt, filayağı sarkıt, mantar dikit)
2 Aykırı (erratik) şekiller (heliktit veya ekzantrik, mağara kalkanı, mağara çiçeği, mağara iğnesi, mağara karnıbaharı, patlamış darı şekillleri )
3 Suyun yüzeyde bağımsızlık akımı ile oluşanlar (örtü damlataşı, damlataş köprüsü, şelale damlataşları)
4 Su aşağı ve düzeyinde oluşanlar (damlataş havuzu, mağara incisi, mağara sütü)
5 Buz oluşumları
Mağaraya ulaşan suların birincil oluşturduğu şekil sarkıtlardır Tavandaki çatlaklar veya tabaka aralarından damlayan bu sularda bir kısım CO2'in serbest hale geçmesiyle damlanın çevresinde ince, yarım küre şeklinde CO3 çökelir Yuvarlak çekirdeğin ortası abes olduğundan, su buradan damlar Damlayan her su, bu çekirdeği silindirik olarak büyütür Böylece, zamanla içi anlamsız, genişliği her yerde eşdeğer çubuk makarna ya da tüp şeklinde transparan şekiller oluşur Sarkıt oluşumunun başlangıç dönemini karakterize eden bu şekillere makarna sarkıt adı verilir ve damlamanın seyrinde herhangi bir değiştirme olmadığı sürece çapları 510 mm, boyları 13 metreye ulaşabilir
Dikey yönde gelişen makarna sarkıtlarının içindeki kanalın tıkanması ya da su akımında küçük bir değişikliğin olması durumunda, sular makarnanın içinden yok, dış yüzünden akarlar Böylece düşey yönde uzatma ile yanal yönde kalınlaşma birlikte olur Dış görünümleri çoğunlukla havuca benzeşen sarkıtların geometrileri, damlanın devamlılığına, çatlak yapısına, tabakaların duruşuna, mağara tavanının yüksekliğine ve mağaradaki yeraltısuyunun oynama düzeyine kadar: huni, küre, yumru ya da silindir biçiminde olabilir Dış yüzeylerinde, genellikle yüzeye paralel olarak çoğalan yükselme tabakalarının enine kesitleri, iç içe halkalar şeklindedir
Mağara tavanından damlarken sarkıtları oluşturan ya da oluşturmayan kalsiyum bikarbonatlı sular tabanda düştükleri noktada, uçup gitme ve C02 kaybı nedeniyle, bir çekirdek etrafinda çökelirler Damlama sonucu sıçrayarak yayılan suların, damlama noktasındaki çekirdeğin çevresindeki karbonat çökelimi üst üste devam ederek dikitleri oluşturur Şekli ve büyüklükleri tavandan düşen suyun sızıntı şekli ve miktarı ile içerdikleri CO3 oranına emrindeki olarak değişen dikitler, başlangıçta kubbe biçimindedir ve üst kesimleri damlamaya emrindeki olarak çukurdur genellikle sürekli damlayarak akıcı sular, taban ve üst kesimlerinin kalınlıkları az daha birbirine eşdeğer dikitleri oluşturur Buna karşılık kalınlığı az, boyu büyük dikitler ise akışı az olan sızıntıların aşağıda oluşurlar Dikitlerin şekillerinde görülen değişim veya bozulmalar, büyümeleri esnasında iklim koşullarındaki farklılıklar ile mağaradaki buhran ve oturmalardan ileri gelir
Mağaraların yaygın başvuru formu alanları:
Turizm
Doğal soğuk hava depolamacılığı
Hayvansal ürünlerin (tulum peyniri, yağ,) olgunlaştırılması ve korunması
Kültür mantarcılığı
Solunum yolu hastalıkları
Sıvılaştırılmış gaz, doğalgaz ve akaryakıt depolanması
Askeri amaçlarla sığınak ve korunak
Guano (yarasa gübresi) üretimi
Plaser mineral çıkarımı
Yeraltısuyu havzalarının belirlenmesi ve yüzeye çıkartılması
Kaynak sularının kirlenme odaklarının ve koruma yöntemlerinin belirlenmesi
Yöresel jeolojik, jeomorfolojik, hidrolojik, hidrojeolojik, antropolojik ve paleoekolojik özelliklerin tesbit edilmesi *
(Mağara Oluşumu)
Derinlikleri yüzlerce metreyi bulabilen bu mağaraların araştırması son derece zorlama ve tehlikelidir Buna karşılık ova, göl ya da dere seviyesine yakın bölgelerde ya da hemen altlarında geçirimsiz birimlerin bulunduğu kireçtaşlarında son derece uzun ve yatay mağaralar gelişmiştir Bu mağaralara dışarıdan su girse de (düden veya subatan), çoğunlukla içinden su meydana çıkan kaynak durumundadır Birbirine ast bir kaç kattan oluşan bu mağaraların içleri yer yer göller, damlataş havuzları ve her türden damlataşlar ile dolgun olabilir
Mağaralar karanlık manâsız galeri ve salonlardan oluşmamışlardır İçleri, yerüstü ve yeraltı suları tarafından dışarıdan getirilmiş kil, aks, çakıl, blok ve moloz yığınları ile yerinde oluşmuş damlataşlar ile kaplıdır
Mağara çökellerinin biçim, ebat ve öbür renkli olmalarında mağaranın geliştiği ana kayanın kimyasal bileşimi, tabakaların duruşları, çatlak ya da kırık yapıları ile yeraltısularının fiziki ve kimyasal özellikleri belirleyicidir
Yeraltısularının genel özellikleri, mağaraya antre şekilleri, mağaradaki hareketleri ve mağarayı yaratıcı kayacın maddikimyasal yapısına göre damlataşlar 5 gruba ayrılır:
1 Damlama ve sızma ile oluşan damlataşlar (sarkıt, dikit, kolon, duvar damlataşları, göğüslük, sayvan, soğan sarkıt, filayağı sarkıt, mantar dikit)
2 Aykırı (erratik) şekiller (heliktit veya ekzantrik, mağara kalkanı, mağara çiçeği, mağara iğnesi, mağara karnıbaharı, patlamış darı şekillleri )
3 Suyun yüzeyde bağımsızlık akımı ile oluşanlar (örtü damlataşı, damlataş köprüsü, şelale damlataşları)
4 Su aşağı ve düzeyinde oluşanlar (damlataş havuzu, mağara incisi, mağara sütü)
5 Buz oluşumları
Mağaraya ulaşan suların birincil oluşturduğu şekil sarkıtlardır Tavandaki çatlaklar veya tabaka aralarından damlayan bu sularda bir kısım CO2'in serbest hale geçmesiyle damlanın çevresinde ince, yarım küre şeklinde CO3 çökelir Yuvarlak çekirdeğin ortası abes olduğundan, su buradan damlar Damlayan her su, bu çekirdeği silindirik olarak büyütür Böylece, zamanla içi anlamsız, genişliği her yerde eşdeğer çubuk makarna ya da tüp şeklinde transparan şekiller oluşur Sarkıt oluşumunun başlangıç dönemini karakterize eden bu şekillere makarna sarkıt adı verilir ve damlamanın seyrinde herhangi bir değiştirme olmadığı sürece çapları 510 mm, boyları 13 metreye ulaşabilir
Dikey yönde gelişen makarna sarkıtlarının içindeki kanalın tıkanması ya da su akımında küçük bir değişikliğin olması durumunda, sular makarnanın içinden yok, dış yüzünden akarlar Böylece düşey yönde uzatma ile yanal yönde kalınlaşma birlikte olur Dış görünümleri çoğunlukla havuca benzeşen sarkıtların geometrileri, damlanın devamlılığına, çatlak yapısına, tabakaların duruşuna, mağara tavanının yüksekliğine ve mağaradaki yeraltısuyunun oynama düzeyine kadar: huni, küre, yumru ya da silindir biçiminde olabilir Dış yüzeylerinde, genellikle yüzeye paralel olarak çoğalan yükselme tabakalarının enine kesitleri, iç içe halkalar şeklindedir
Mağara tavanından damlarken sarkıtları oluşturan ya da oluşturmayan kalsiyum bikarbonatlı sular tabanda düştükleri noktada, uçup gitme ve C02 kaybı nedeniyle, bir çekirdek etrafinda çökelirler Damlama sonucu sıçrayarak yayılan suların, damlama noktasındaki çekirdeğin çevresindeki karbonat çökelimi üst üste devam ederek dikitleri oluşturur Şekli ve büyüklükleri tavandan düşen suyun sızıntı şekli ve miktarı ile içerdikleri CO3 oranına emrindeki olarak değişen dikitler, başlangıçta kubbe biçimindedir ve üst kesimleri damlamaya emrindeki olarak çukurdur genellikle sürekli damlayarak akıcı sular, taban ve üst kesimlerinin kalınlıkları az daha birbirine eşdeğer dikitleri oluşturur Buna karşılık kalınlığı az, boyu büyük dikitler ise akışı az olan sızıntıların aşağıda oluşurlar Dikitlerin şekillerinde görülen değişim veya bozulmalar, büyümeleri esnasında iklim koşullarındaki farklılıklar ile mağaradaki buhran ve oturmalardan ileri gelir
Mağaraların yaygın başvuru formu alanları:
Turizm
Doğal soğuk hava depolamacılığı
Hayvansal ürünlerin (tulum peyniri, yağ,) olgunlaştırılması ve korunması
Kültür mantarcılığı
Solunum yolu hastalıkları
Sıvılaştırılmış gaz, doğalgaz ve akaryakıt depolanması
Askeri amaçlarla sığınak ve korunak
Guano (yarasa gübresi) üretimi
Plaser mineral çıkarımı
Yeraltısuyu havzalarının belirlenmesi ve yüzeye çıkartılması
Kaynak sularının kirlenme odaklarının ve koruma yöntemlerinin belirlenmesi
Yöresel jeolojik, jeomorfolojik, hidrolojik, hidrojeolojik, antropolojik ve paleoekolojik özelliklerin tesbit edilmesi *