Matematiğin Tarihsel Gelişimi Hakkında Bilgi,Matematiğin Tarihi Hakkında Bilgi,
Matematiğin Tarihsel Gelişimi,
Matematik sozcuğu, ilk kez, MO 550 civarında Pisagor okulu uyeleri tarafından kullanılmıştırYazılı literature girmesi, Platon'la birlikte, MO 380 civarında olmuştur Kelime manası oğrenilmesi gereken şey, yani, bilgidir Bu tarihlerden onceki yıllarda, matematik kelimesi yerine, yer olcumu manasına gelen, geometri ya da eski dillerde ona eşdeğer olan sozcukler kullanılıyordu
Matematiğin nerede ve nasıl başladığı hakkında da kesin bir şey soylemek mumkun değildir Dayanak olarak yorum gerektiren arkeolojik bulguları değil de, yorum gerektirmeyecek kadar acık yazılı belgeleri alırsak, matematiğin MO 30002000 yılları arasında Mısır ve Mezopotamya'da başladığını soyleyebiliriz
Herodotos'a (MO 485415) gore matematik Mısır'da başlamıştır Bildiğiniz gibi, Mısır topraklarının %97'si tarıma elverişli değildir; Mısır'a hayat veren, Nil deltasını oluşturan %3'luk kısımdır Bu nedenle, bu topraklar son derece değerlidir Oysa, her sene yaşanan Nil nehrinin neden olduğu taşkınlar sonucunda, toprak sahiplerinin arazilerinin hudutları belirsizleşmektedir Toprak sahipleri de sahip oldukları toprakla orantılı olarak vergi odedikleri icin, her taşkından sonra, devletin bu işlerle gorevli geometricilerigelip, gerekli olcumleri yapıp, toprak sahiplerine bir onceki yılda sahip oldukları toprak kadar toprak vermeleri gerekmektedir Heredot geometrinin, bu olcum ve hesaplarının sonucu olarak oluşmaya başladığını soylemektedir
Bilim Tarihinde Matematik
Matematikle ilgili eserler incelendiğinde, birinci grup olarak Eski Yunan matematikcilerinden Thales (MO 624547), Pisagor (MO 569500), Zeno (MO 495435), Eudexus(MO 408355), Oklid (MO 365300), Arşimed (MO 287212), Apollonius (MO 260?200?), Hipparchos (MO 160125), Menaleus (doğumu, MO 80) İskenderiyeli Heron (? MS80) , Batlamyos (85 165) ve Diophantos (325400) ile bunların cağdaşlarının adları gorulur
Daha sonra, ikinci grup olarak da Batı Dunyası matematikcilerinden; Johann Muler (14361476), Cardano (15011596), Descartes (1596 1650), Fermat (16011665), Pascal (16231662), Newton (16421727), Leibniz (16461716), Mac Loren (16981748), Bernoulli'ler (Bu aileden sekiz unlu matematikci vardır Bunlar; Jean Bernoulli (16671748, Jacques Bernoulli 16541705, Daniel Bernoulli 17001782), Euler (17071783), Gaspard Monge (17461818), Lagrange (17761813), Joseph Fourier (17681830), Poncolet (17881867), Gauss (17771855), Cauchy (17891857), Lobacevski(17931856), Abel (18021829), BooIe (18151864), Riemann (18261866), Dedekind (18311916), H Poincare (18541912) ve Cantor (18451918) ile bunların cağdaşlarının adları belirtilir
Yukarda; birinci grup olarak belirttiğimiz; Eski Yunan (Antik cağ, Grek) matematikcileri; MO 8 yuzyıl ile MS 2 yuzyıl arasında, ikinci grup olarak belirttiğimiz Batı Dunyası matematikcileri ise, 16 ile 20 yuzyıl arasında yaşamışlardır Burada akla şoyle bir soru gelmektedir 16 yuzyıldan onceki zaman icerisinde matematik konularında hic bir araştırma ve calışma olmamış mıdır? Ozellikle, İslamiyetin ilk yılları olan 7 yuzyıl ile 16 yuzyıl arasında yaşamış olan Turk İslam Dunyası matematik bilginlerinin varlığı ve calışmaları gormezlikten gelinmiştir
Gercek olan şu ki; Turk İslam Dunyası matematikcileri, yukarıda birinci grup olarak adlarını belirttiğimiz Eski Yunan bilginlerinin ortaya koyup, yeterli cozum getiremedikleri, matematik sorunlarına yeni cozumler getirdikleri gibi, bu bilime yeni sistem, kavram ve teorem kazandırmışlardır Bu başarılarının sonucu bugunku ileri matematiğin temelini atmışlardır Her ne kadar, Batılı bazı bilim tarihcileri, Eski Yunan matematiğini geliştirmiş olmakla vasıflandırıyorlarsa da, son yuzyıl icinde yapılan araştırmalar, bu hukmun temelinden yanlış olduğunu ortaya koymuşlardır
Ulkemizde, evrensel nitelikteki kendi alimlerimizin bilimsel yonlerine gereken ve yeterli onem verilmezken; Batı'da, ozellikle son yuzyıl icerisinde, bilginlerimize ait yuzlerce cilt eser ve makalelerin yayınlandığı, hatta bu bilginlerimiz icin, yaşadığı yuzyıllara adlar verildiği ve anma torenleri duzenlendiğini gormek mumkundur Bunlardan birkac ornek vermek gerekirse; dunyada ilk cebir kitabı yazanın Harezmi (Harezm 780Bağdat 850), trigonometrinin temel bilginlerinden olan sinus ve cosinus tanımlarını ilk acıklayan elBattani (Harran 858Samarra 929), tanjant ve cotanjant tanımları ile ilgili temel bilgileri Ebu'l Vefa (940998), Pascal'a (Blaise Pascal 16231662) izafe edilen ve cebirde onemli kuralları ihtiva eden Binom FormulununOmer Hayyam'a (10381132) ait ve Kepler'in (Johannes Kepler 15701630) araştırmalarına rehberlik edenin İbni Heysem (9651039) olduğunu belirtebiliriz Ayrıca Sabit bin Kurra (826901) icin Turk Oklid'ibilim dunyasının en buyuk alimi, Beyruni (Bruni) (9731052) icin Onuncu Yuzyıl Bilgini, unlu Turk hukumdarı Uluğ Bey icin On Beşinci Yuzyıl Bilginioğrencisi Ali Kuşcu icin On Beşinci Yuzyıl Batlamyos'udendiğini de belirtmek mumkundur
Yukarda sadece birkacının adını belirttiğimiz 8 ile 16 yuzyıl Turk İslam Dunyası alimlerinin eserleri, Batı'da Tercume Yuzyılıolarak adlandırılan 12 yuzyıl başlarından itibaren, onceleri zamanın bilim dili olan Latince'ye, daha sonradan da, oteki Batı dillerine cevrilmiştir Cevrilen bu eserlerin asılları ise, Doğu Yazma Eserleri ile zengin olan Avrupa kutuphanelerinde muhafaza edilmekte ve hala, ilgili bilim adamlarının elinde, gerektiğinde temel muracaat kitabı, ya da kaynak eser olarak değerlendirilmektedir
Bazı kaynaklar, matematiğin kurucusu ve geliştiricisi olarak, Batı dunyası matematikcilerinin adlarını belirtir Gercekte; Avrupa, 8 ile 16 yuzyıl Turk İslam Dunyası matematikcilerinin hazırlamış oldukları temel eserlerden buyuk istifadeler sağlamıştır matematiği, bugunku ileri seviyesine ulaştırabilmişlerdir Oyle ki; Turk İslam Dunyası matematikcileri, Batı dunyasının ilmi duşunce ve araştırma duygularını ateşleyerek harekete gecirip beslediler ve yeni bir canlılık kazandırdılar Cebir, geometri, aritmetik ve trigonometri konularında Batı'yı kendi goruş ve keşiflerine dayanarak ilerleyebileceği seviyeye getirdiler 16 yuzyıl sonları icin İtalyan matematikci Cordano'nun (15011576) adını belirtebiliriz
17 yuzyılda; İngiliz (İskocyalı) John Napier (15501617), İsvicre matematikcilerinden Gulden (15771643); İtalyan matematikcilerinden Cavalieri (15981647); Fransız matematikcilerinden René Descartes (15961650), Desargues (15931662), Blaise Pascal (16231662), Pierre Fermat (16011663); Hollandalı matematikci Huygens'in (16291695) adlarını belirtebiliriz Bu kişilerden J Napier logaritmaya ait sistemleri ortaya koymuştur RDescartes de analitik geometriye ait yeni bazı temel esasları ortaya koymuş, mevcut analitik geometri bilgilerini sistemleştirmiştir Diğer matematikciler de, matematiğin ceşitli dallarına ait, bazı yeni temel bilgiler kazandırmışlardır
18 yuzyılda; İsvicre matematikcilerinden; Bernouilli (Jacques I 16541705), Cramer (17041752), Leonard Euler (17071783), Alman matematikcilerinden Gottfried Wilhelm Leibniz (11461716), İngiliz matematikcilerinden lsaac Newton (16421727), Mac Loren (16981746), İtalyan matematikcilerinden Ceva (16481734), Riccati (16761754), Fransız matematikcilerinden Clairaut'in (17131765) adlarını belirtebiliriz
19 yuzyıl Fransız matematikcilerinden; Joseph Louis Lagrange (17361813), Gaspard Monge (17461818), Pierre Simon Laplace (17491827), Joseph Fourier (17681830), Galois (18111832), Legendre (17521833), F W Bessel (17841846), Augustin Louis Cauchy (17891857), Jean Victor Poncolet (17881857), Poinsot (17711859), Brianchan (17851864), Dupin (17841873), Chasley (17931880), Charles Hermite (18221901); İtalyan matematikcilerden Carnot (17531823); Norvec matematikcilerinden Niels Henrik Abel (18021829), Alman matematikcilerden, Jacobi (18041851), Carl Friedrich Gauss (17771855), Bernhard Riemann (18261866), Leopold Kronecker (18231891), Eduard Kummer (18101893), Weierstrass (18151897); Sovyet matematikcilerinden Nikolay Ivanovic Lobacevski (17931856), Sonia Kowallewska (18501891); İngiliz matematikcilerden Georg Boole (18151864), Cayley (18211895), James Joseph Sylvester (18141897) ve İrlandalı matematikci William Rawan Hamilton (18051865) adlarını belirtebiliriz Bu kişilerden; Gaspart Monge, tasarı geometrinin; Carnot, konum geometrisinin; Newton, sonsuz kucukler geometrisini; Pascal, Huygens ve Fermat da, olasılık hesabını ve gokmekaniğini geliştirdiler
20 yuzyıl başları icin; Alman matematikcilerinden Dedekind (18311916), LFhillip Cantor (18451918), Fransız matematikcilerinden Henri Poincare'nin (18541912), ulkemizde de, Henri Poincare'nin oğrencisi Salih Zeki'nin (18641921) adlarını belirtebiliriz Daha sonra gelen; Alman, İngiliz, Fransız, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği, Japonya ve Hindistan ile Cin'de yetişen matematikciler, matematiğe kazandırdıkları yeni bilgiler ile, matematiği insan zekasının en yuksek eseri haline getirmeyi başardılar
Yapılacak kısa acıklamalardan sonra, şu gercek ortaya cıkacaktır Bugunku ileri matematik ve bunun uygulama alanı olan astronomi (gokbilim) ve fiziğin temel bilgileri, uygulamaları ile birlikte, başlangıcta, Eski Mısır ve Mezopotamya'da vardı Daha sonraları bu bilgiler, Eski Yunan, Eski Hint ve 8 ile 16 yuzyıl Turk İslam Dunyasında ileri seviyeye gelmiştir Bilahare 17 yuzyıl sonrası, Batı Dunyasında yapılan calışmalar sonucunda, bugunku Saadet Devrineulaşabilmiştir Bu gelişimde, 17 yuzyıl oncesi medeniyetlerin şeref payları inkar edilemeyecek kadar acıktır
Matematiğin Tarihsel Gelişimi,
Matematik sozcuğu, ilk kez, MO 550 civarında Pisagor okulu uyeleri tarafından kullanılmıştırYazılı literature girmesi, Platon'la birlikte, MO 380 civarında olmuştur Kelime manası oğrenilmesi gereken şey, yani, bilgidir Bu tarihlerden onceki yıllarda, matematik kelimesi yerine, yer olcumu manasına gelen, geometri ya da eski dillerde ona eşdeğer olan sozcukler kullanılıyordu
Matematiğin nerede ve nasıl başladığı hakkında da kesin bir şey soylemek mumkun değildir Dayanak olarak yorum gerektiren arkeolojik bulguları değil de, yorum gerektirmeyecek kadar acık yazılı belgeleri alırsak, matematiğin MO 30002000 yılları arasında Mısır ve Mezopotamya'da başladığını soyleyebiliriz
Herodotos'a (MO 485415) gore matematik Mısır'da başlamıştır Bildiğiniz gibi, Mısır topraklarının %97'si tarıma elverişli değildir; Mısır'a hayat veren, Nil deltasını oluşturan %3'luk kısımdır Bu nedenle, bu topraklar son derece değerlidir Oysa, her sene yaşanan Nil nehrinin neden olduğu taşkınlar sonucunda, toprak sahiplerinin arazilerinin hudutları belirsizleşmektedir Toprak sahipleri de sahip oldukları toprakla orantılı olarak vergi odedikleri icin, her taşkından sonra, devletin bu işlerle gorevli geometricilerigelip, gerekli olcumleri yapıp, toprak sahiplerine bir onceki yılda sahip oldukları toprak kadar toprak vermeleri gerekmektedir Heredot geometrinin, bu olcum ve hesaplarının sonucu olarak oluşmaya başladığını soylemektedir
Bilim Tarihinde Matematik
Matematikle ilgili eserler incelendiğinde, birinci grup olarak Eski Yunan matematikcilerinden Thales (MO 624547), Pisagor (MO 569500), Zeno (MO 495435), Eudexus(MO 408355), Oklid (MO 365300), Arşimed (MO 287212), Apollonius (MO 260?200?), Hipparchos (MO 160125), Menaleus (doğumu, MO 80) İskenderiyeli Heron (? MS80) , Batlamyos (85 165) ve Diophantos (325400) ile bunların cağdaşlarının adları gorulur
Daha sonra, ikinci grup olarak da Batı Dunyası matematikcilerinden; Johann Muler (14361476), Cardano (15011596), Descartes (1596 1650), Fermat (16011665), Pascal (16231662), Newton (16421727), Leibniz (16461716), Mac Loren (16981748), Bernoulli'ler (Bu aileden sekiz unlu matematikci vardır Bunlar; Jean Bernoulli (16671748, Jacques Bernoulli 16541705, Daniel Bernoulli 17001782), Euler (17071783), Gaspard Monge (17461818), Lagrange (17761813), Joseph Fourier (17681830), Poncolet (17881867), Gauss (17771855), Cauchy (17891857), Lobacevski(17931856), Abel (18021829), BooIe (18151864), Riemann (18261866), Dedekind (18311916), H Poincare (18541912) ve Cantor (18451918) ile bunların cağdaşlarının adları belirtilir
Yukarda; birinci grup olarak belirttiğimiz; Eski Yunan (Antik cağ, Grek) matematikcileri; MO 8 yuzyıl ile MS 2 yuzyıl arasında, ikinci grup olarak belirttiğimiz Batı Dunyası matematikcileri ise, 16 ile 20 yuzyıl arasında yaşamışlardır Burada akla şoyle bir soru gelmektedir 16 yuzyıldan onceki zaman icerisinde matematik konularında hic bir araştırma ve calışma olmamış mıdır? Ozellikle, İslamiyetin ilk yılları olan 7 yuzyıl ile 16 yuzyıl arasında yaşamış olan Turk İslam Dunyası matematik bilginlerinin varlığı ve calışmaları gormezlikten gelinmiştir
Gercek olan şu ki; Turk İslam Dunyası matematikcileri, yukarıda birinci grup olarak adlarını belirttiğimiz Eski Yunan bilginlerinin ortaya koyup, yeterli cozum getiremedikleri, matematik sorunlarına yeni cozumler getirdikleri gibi, bu bilime yeni sistem, kavram ve teorem kazandırmışlardır Bu başarılarının sonucu bugunku ileri matematiğin temelini atmışlardır Her ne kadar, Batılı bazı bilim tarihcileri, Eski Yunan matematiğini geliştirmiş olmakla vasıflandırıyorlarsa da, son yuzyıl icinde yapılan araştırmalar, bu hukmun temelinden yanlış olduğunu ortaya koymuşlardır
Ulkemizde, evrensel nitelikteki kendi alimlerimizin bilimsel yonlerine gereken ve yeterli onem verilmezken; Batı'da, ozellikle son yuzyıl icerisinde, bilginlerimize ait yuzlerce cilt eser ve makalelerin yayınlandığı, hatta bu bilginlerimiz icin, yaşadığı yuzyıllara adlar verildiği ve anma torenleri duzenlendiğini gormek mumkundur Bunlardan birkac ornek vermek gerekirse; dunyada ilk cebir kitabı yazanın Harezmi (Harezm 780Bağdat 850), trigonometrinin temel bilginlerinden olan sinus ve cosinus tanımlarını ilk acıklayan elBattani (Harran 858Samarra 929), tanjant ve cotanjant tanımları ile ilgili temel bilgileri Ebu'l Vefa (940998), Pascal'a (Blaise Pascal 16231662) izafe edilen ve cebirde onemli kuralları ihtiva eden Binom FormulununOmer Hayyam'a (10381132) ait ve Kepler'in (Johannes Kepler 15701630) araştırmalarına rehberlik edenin İbni Heysem (9651039) olduğunu belirtebiliriz Ayrıca Sabit bin Kurra (826901) icin Turk Oklid'ibilim dunyasının en buyuk alimi, Beyruni (Bruni) (9731052) icin Onuncu Yuzyıl Bilgini, unlu Turk hukumdarı Uluğ Bey icin On Beşinci Yuzyıl Bilginioğrencisi Ali Kuşcu icin On Beşinci Yuzyıl Batlamyos'udendiğini de belirtmek mumkundur
Yukarda sadece birkacının adını belirttiğimiz 8 ile 16 yuzyıl Turk İslam Dunyası alimlerinin eserleri, Batı'da Tercume Yuzyılıolarak adlandırılan 12 yuzyıl başlarından itibaren, onceleri zamanın bilim dili olan Latince'ye, daha sonradan da, oteki Batı dillerine cevrilmiştir Cevrilen bu eserlerin asılları ise, Doğu Yazma Eserleri ile zengin olan Avrupa kutuphanelerinde muhafaza edilmekte ve hala, ilgili bilim adamlarının elinde, gerektiğinde temel muracaat kitabı, ya da kaynak eser olarak değerlendirilmektedir
Bazı kaynaklar, matematiğin kurucusu ve geliştiricisi olarak, Batı dunyası matematikcilerinin adlarını belirtir Gercekte; Avrupa, 8 ile 16 yuzyıl Turk İslam Dunyası matematikcilerinin hazırlamış oldukları temel eserlerden buyuk istifadeler sağlamıştır matematiği, bugunku ileri seviyesine ulaştırabilmişlerdir Oyle ki; Turk İslam Dunyası matematikcileri, Batı dunyasının ilmi duşunce ve araştırma duygularını ateşleyerek harekete gecirip beslediler ve yeni bir canlılık kazandırdılar Cebir, geometri, aritmetik ve trigonometri konularında Batı'yı kendi goruş ve keşiflerine dayanarak ilerleyebileceği seviyeye getirdiler 16 yuzyıl sonları icin İtalyan matematikci Cordano'nun (15011576) adını belirtebiliriz
17 yuzyılda; İngiliz (İskocyalı) John Napier (15501617), İsvicre matematikcilerinden Gulden (15771643); İtalyan matematikcilerinden Cavalieri (15981647); Fransız matematikcilerinden René Descartes (15961650), Desargues (15931662), Blaise Pascal (16231662), Pierre Fermat (16011663); Hollandalı matematikci Huygens'in (16291695) adlarını belirtebiliriz Bu kişilerden J Napier logaritmaya ait sistemleri ortaya koymuştur RDescartes de analitik geometriye ait yeni bazı temel esasları ortaya koymuş, mevcut analitik geometri bilgilerini sistemleştirmiştir Diğer matematikciler de, matematiğin ceşitli dallarına ait, bazı yeni temel bilgiler kazandırmışlardır
18 yuzyılda; İsvicre matematikcilerinden; Bernouilli (Jacques I 16541705), Cramer (17041752), Leonard Euler (17071783), Alman matematikcilerinden Gottfried Wilhelm Leibniz (11461716), İngiliz matematikcilerinden lsaac Newton (16421727), Mac Loren (16981746), İtalyan matematikcilerinden Ceva (16481734), Riccati (16761754), Fransız matematikcilerinden Clairaut'in (17131765) adlarını belirtebiliriz
19 yuzyıl Fransız matematikcilerinden; Joseph Louis Lagrange (17361813), Gaspard Monge (17461818), Pierre Simon Laplace (17491827), Joseph Fourier (17681830), Galois (18111832), Legendre (17521833), F W Bessel (17841846), Augustin Louis Cauchy (17891857), Jean Victor Poncolet (17881857), Poinsot (17711859), Brianchan (17851864), Dupin (17841873), Chasley (17931880), Charles Hermite (18221901); İtalyan matematikcilerden Carnot (17531823); Norvec matematikcilerinden Niels Henrik Abel (18021829), Alman matematikcilerden, Jacobi (18041851), Carl Friedrich Gauss (17771855), Bernhard Riemann (18261866), Leopold Kronecker (18231891), Eduard Kummer (18101893), Weierstrass (18151897); Sovyet matematikcilerinden Nikolay Ivanovic Lobacevski (17931856), Sonia Kowallewska (18501891); İngiliz matematikcilerden Georg Boole (18151864), Cayley (18211895), James Joseph Sylvester (18141897) ve İrlandalı matematikci William Rawan Hamilton (18051865) adlarını belirtebiliriz Bu kişilerden; Gaspart Monge, tasarı geometrinin; Carnot, konum geometrisinin; Newton, sonsuz kucukler geometrisini; Pascal, Huygens ve Fermat da, olasılık hesabını ve gokmekaniğini geliştirdiler
20 yuzyıl başları icin; Alman matematikcilerinden Dedekind (18311916), LFhillip Cantor (18451918), Fransız matematikcilerinden Henri Poincare'nin (18541912), ulkemizde de, Henri Poincare'nin oğrencisi Salih Zeki'nin (18641921) adlarını belirtebiliriz Daha sonra gelen; Alman, İngiliz, Fransız, Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği, Japonya ve Hindistan ile Cin'de yetişen matematikciler, matematiğe kazandırdıkları yeni bilgiler ile, matematiği insan zekasının en yuksek eseri haline getirmeyi başardılar
Yapılacak kısa acıklamalardan sonra, şu gercek ortaya cıkacaktır Bugunku ileri matematik ve bunun uygulama alanı olan astronomi (gokbilim) ve fiziğin temel bilgileri, uygulamaları ile birlikte, başlangıcta, Eski Mısır ve Mezopotamya'da vardı Daha sonraları bu bilgiler, Eski Yunan, Eski Hint ve 8 ile 16 yuzyıl Turk İslam Dunyasında ileri seviyeye gelmiştir Bilahare 17 yuzyıl sonrası, Batı Dunyasında yapılan calışmalar sonucunda, bugunku Saadet Devrineulaşabilmiştir Bu gelişimde, 17 yuzyıl oncesi medeniyetlerin şeref payları inkar edilemeyecek kadar acıktır